Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 7, 18 Pepeluali 1871 — Page 2
| This text was transcribed by: | Marilyn Haunani Olsen |
| This work is dedicated to: | Charles Pili Keau |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
.
NA AHAOLELO O FARANI HE MEA OLE.
O ka Ahaolelo Alii, ua hoopauia, a o na dala i manaoia e hoolilo aku no keia Ahaolelo Alii Hoohanohanoia, e koe ana i ka waihona aupuni, he mau miliona hapaha farani. Ua kilaia na ipuka a o na pepa pili aupuni a pau a M. Rouher’s, ke kuhina waiwai, ua malamaia. O ka 180 o ko ka Emepera pio mau alii hoopilimeaai, he elua wale no o lakou i ae e ku ae e kamailio no ka Emepera ma ka halawai hope ana. Elike me ka mea mau, ua kapaia, “E ka powa @.”
KE AUPUNI HOU MA FARANI.
O ke aupuni hou ua hoike mai ia i ka mahalo ana o ka lahui a ua kono mai hoi i na mea a pau, e ala like a e pale aku i ka enemi e like me ko ka makahiki 1792. O ka hoopii a na lalo o ke Komite Pale Lahui i na kanaka, e pane kokeia mai ana, a i mua hoi o Parisa ponoi, kahi i hoopuniia e na papu paa, a i lako pono i ka ai. Ke paani mai nei na Perusia imua o ke kalanukauhale hiwahiwa o Parisa. O na kanaka a pau o Parisa, ua hoolako ia aku me na pu. (mamua, aole ae ia e paa in a mea kaua) o na hale hana pu, ua ae ia lakaou e hana aku in a pu chassepot me ke kekea ole ia; aole he mana alii nana e papa aku i ko na kanaka hoolako ana in a po no lakou iho : a aole loa hoi he mea a ke kanaka Farani Ripubilika e maka u ai, e make ana oai no ke Aupuni Emepera. O na kulanakauhale a pau of Farani, o kela a me keai kamaaina o Farani, ua komo like lakou iloko o ke kaua. me he mau mahele pakahi la ko lakou iloko o ka aina o Farani, ma ka huki ho ana mai iaia, e ola a i ole, e haule hemolele pu me ia i ka luakupapau. Ke poluluhi nei o Parisi :-ke hoolono aku nei na pepeiao a ko Parisa poe, o ke pahupahu mai a na kupuai wawae o ka enemi. Aka, me ma pu alohilohi a na Farani, e malama ai lakou i ko lakou kulanakauhale nani, ka hiwahiwa o ke ao nei.
Ma na kaua hahana, o na lahui a i elua ke alualu nei e lanakila ma ka luku ana i kekahi a i kekahi. Ua waiho aku na kanaka o Parisa i ka lakou mau wahine, malalo o ka malumalu, i halawai aku ai ka lakou mau mea kaua, ma ka hopena kahuli o ka lanakila mahope o lakou.
HAWAII.
Aole i pau.
NU HOU O NA AINA E.
Ka Manao o Bisimaka ke pio o Parisa.
Ua hoikeia au, ua olelo o Bisimaka, “i ka wa e haule ai o Parisa, e loaa ana ia kakou he aupuni i hookokonoia ; ina he makemake ko lakou e ae mai e kuikahi a e koho i aupuni Kumukanawai, e hooiaio mai i na kumu o ke kuikahi, alaila, aole kakou e hana wale aku ana i na hana kuloko o Farani. Ina e hoole ino mai ana ke aupuni kou wale o keia wa, a hooloihi aku i keia kaua lele hewa a lakou, alaila, e huli ae ana kakou a kamailio pu aku me ka Emepera ka mea i kapae Kumukanawai ole ia.”
HE KANAWAI IKE OLE IA MA HEWAII NEI
Ua olelo kekahi nupepa haole, he karaima hoopai dala ia no ka makuahonowai wahine ma Hawaii nei, ke makaikai aku i ka hale o kana hunona kane, ke ole ua wahine la e konoia. [Ke hoole aku nei ke Kuokoa i ua nupepa haole la, aole he ano kanawai o ia epi ma Hawaii nei.]
KA PAHI KAUA PIO A NAPOLIONA.
O ka pahikaua a ka Empera Napoliona III. i haawi pio aku ai i ka Moi Uilama I o Perusia ina ke kaua o Sedana ma ka la 2 o Sept. 1870, ua waihoia aku la ma ke Kulanui Ao koa o Perusia ma Balina, e malama mau ia me ka pahikaua a Napoliona I i lilo pia ai ma ke kaua ma Wotalu ia Blucher.
NA BAIKALA MA ROMA.
O na baibala a me na buke pili hoomana e ae a pau, ke kuai hopohopo ole ia la iloko o ke kulanakauhale a ka Pope i hoopaakiki ai a poohina, aole e ae e kuai malaila na buke o ia ano. He ko ole ka hoopaakiki a ke kanaka i hookiekieia ae a hoolilo iaia iho me he Akua la, kepa ana hino, he mea kala oie.
OIOI NO HOI KAHI FARANI
Ua loaa ae ia Haku Granville, (Kuhina o ko na Aina e o Beritania) he palapala pili aupuni mai Bodeau, Fraani mai, a maloko, e olelo ana ka palapala, ua hoopaa o Farani aole e hooona i Elele i ka Ahahui kuka kuikahi o na Mana nui o Europa ma Ladana, aia a ae mai ke aupuni Beritania, i Ripubalika o Farani.
HE ALANUI MALALO O KA HONUA.
O ke alanui i eliia malalo ae o ka honua ma na mauna o Alapa, o ka inoa, Alanui eli malalo o ka honua o Mauna Cenis, malalo o ka eli like ana a na kanaka Farani a me na Italia, ua hookui mai nei a hui, a hamama ku aku hamama ku mai, Ua hoomaka ia ma ka 1857 a ua pau ma ka hopena o ka 1870. Malolo iki mai o 8 mike ka loihi, a he 24 kapuai ke kiekie a he 25 kapuai ke akea.
NA MAKAWALU O NA POKA PAHU ILOKO O PARISA.
O ka mea hou malalo iho, aole no ia i komo iloko o na mea hou o kela pule, a nolaila, ke lawe mai nei makou e hoikeike aku i ka weliweli o ka luku o na poka pahu a na Perusia, a penei no ia :
LADANA, IAN. 16.
Ke hoike mai nei na nupepa o Parisa, ke haule la na poka pahu e like me na paka ua iloko o Parisa, no lakou ke kaumaha he 96 kilogarama, i ike ele ia maloko o ka moolelo o ke kaua hoopuniia ana. Mai ka hotele Iralides a hiki i Odeon. Aohe keakeaia aku o na kipu poka pahu i ka la me ka po, a no ia mea, ma ka la 8 o Ianuari ua haule iho no poka pahu mawaena o Sana Sulpice a me kahi wahi i kela a me keia elua minute, e pa ana maluna o na hale mai, na alahele, na hale kula, ma na hale hoahu buke a me na hale noho. O na wahine e hele ana ma ke alanui, a e moe ana maluna o na moe ua pepehi wale ia, a o na pepe e paaia na iluna o na lima o na makuahine ua pa mai la i na poka. Hookahi poka pahu i haule iho ma Rue Vanguard a make iho la he eha mau kamalii a eha elima, O na mea naauao laha ole ma Luxembourg ua wawahi waleia ; o ka hale mai Valgrace, ua palukuia mai la ; o ka poe i eha mamua, ua pepehiia aku la lakou e na poka pahu iluna o na moe. Ke hoalealeia mai nei o Parisa i kahua kaua ponoi, a o na wahine ke hoike mai nei lakou i ko lakou wiwo ole e like me na kane.
HANAIIA NA LIO O PARISA ME KA BERENA.
No ka nele loa o ka lau nahelehele maloko o Parisa, nolaila, o na lio kumukuai nui keia i minaminaia e ko lakou mau ona, ua hanaiia me ka berena, Ua ulu ae na kuee ma keia mea, no ka mea, ua like no a like ka ai ana a ka lio hookahi i ka berena i ka la hookahi me ku ai a na kanaka he umi e lawa ai no ka la.
HE PALAPALA NA KEKAHI KOA GEREMANIA.
“Eia au ke noho nei iloko o ka hale lole Farani, i kukuluia maluna o ke kahua paani ponoi o ke Keiki Alii Nui Napoliona, mahope mai o ka hale alii o Sana Ao (St. Cloud) i pau ai i ke ahi. O na moena keia o ke Keiki Alii Emepera, ua hooliloia iho nei i mau wahi moena moe, a o na punee kilika a me na noho pulu, ua hooliloia i mau uluna. O na huluhulu moe, ua lawe ae nei makou i na moena Tureke a me kekahi mau mea e ae o ka hale alii. Ke hapapa nei makou maluna o na pa alii, ipu ki, ipu kope, kiaha me na omole i kakau wale ia no i hua ‘N.’ O kahi paani ponoi o ke Keiki Alii Emepera, he kipohona poepoe i uluia e ka mauu, me ka moali o ke ala ano kaa ahi mawaena, me na ula malalo ae o ka honua, ua alahaka a me na kulana, He mea oiaio no hoi paha, o keia mau hana akamai, ua lilo i mea ole, a I mau hunahuna weluwelu. O na laau hooikaika kino keia e kakau ana, ua hoaia i mau wahie hoomoa kupa o ke awakea a me ka hoomoa wai kope ana.”
NA BALUNA LELE O PARISA.
Ma na lono hope, ua oi ae mamua o kanaha baluna i hooleleia mailoko mai O Parisa, mai ka hoomaka ana mai o ka hoopuniia ana o ke kulanakauhale o na Perusia.
HE KEIKI ALII ILIKINI MAKE.
Ma ke kulanakauhale o Feralena i Roma, make iho la kekahi Keiki Alii Ilikini maloko o ka hotele, a, i kulike ai e like me ke ano mau o ka make ana o ua Keiki Alii Ilikini o kona aina iho, puhiia iho la kona kino make i ke ahi. Ua wah@ia kona kino me na kahiko nani o na alii nona na kumukuai nui. Mahope iho o kekahi mau ano hoohana ano e ana, ua ohiia ae la na lehu ahi o kona kino, houluuluia ae la, a silaia, me ka manao e hoihoi aku i keia mau lehu ahi i kona aina ponoi iho. Manaonao no ka hana ana a kela poe i ko lakou mau kino make.
KA MARE ANA O KE KAIKAMAHINE A VICTORIA.
O ka mare ana o ke Kama Alii wahine a Victoria oia o Louise, me ka Makuisa (Marquis) o Lorne, ua hoikeia mai nei, e hookoia ana ma ka malama o Maraki. O ka nui o ka poe ku aoao o ke kaikamahine alii, he ewalu, aka, he ehiku nae o ia poe i waeia a loaa ma ka lono hope loa.
OLELO HOOLAHA!
He mea hoike keia, no kuu manao e hoomau aku i ka hoopuka ana i ka “Nupepa Kuokoa,” no ka makahiki 1871. E hoonaniia ana ka pepa me na wehewehe manao maikai ana, a e hoonui ia ae hoi kona maikai ma kekahi mau ano e ae. O ka uka-pepa, e mau ana no ia e like me ko keia wa :
ELUA DALA ($2.00) O KA MAKAHIKI MA KE KUIKE.
I hooiliia’ku no ke “Kuokoa” i kela pule keia pule, me ka hookaawale ana i kela a me keia pepa iloko o ka wahi, ma ka inoa o ka mea nona ka pepa, ina ua kaa e mai na Dala Elua, ($2.00,) no ka makahiki okoa. Aole loa e ae ia ka hookaa hapa ana.
E ukuia ua Luna e like me ka hoike malalo nei : O ka mea e loaa na inoa he umi a oi aku, me ka makaala i ka ohi mua ana mai i ko lakou mau uku pepa, e ukuia oia, he Umi keneta no ke dala, a hookahi pepa e haawi wale ia nana,
Penei ka hoonohonoho ana:
Na 10 inoa a oi aku, he 10 keneta uku
“ 50 “ “ 15 “
“ 100 “ “ 20 “
“ 200 “ “ 23 “
Hookahi wale no pepa e haawi wale ia na ka Luna me ka uku ole.
H. M. Wini,
Luna Hoopuka.
Honolulu, Dek. 10, 1870.
I ka Poe Ileluhelu Kuokoa 3000!
A hiki loa mai k keia manawa, ua kono ia mai makou, mamuli o ka pii ana mai a nui loa o ka poe makemake e lawe i ke Kuokoa o keia makahiki, e pai i keia pule a pela aku, i 3000 nupepa. Aka, aole nae e hiki ia makou ke hoolawa aku i ko makou poe lawe Kuokoa hou, i na helu mai ka 1 a hiki i ka 6, no ka mea, ua pau loa i ka laweia. O ka mea wale no e hiki ai ia makou ke hoolawa aku i ka nui o ka poe makemake Kuokoa hou, o ke pai mai ka hele 7 aku a nui, alaila, hoolawa aku no na poe makemake hou e noi mai nei, a o ka uku o ka poe lawe mai ka helu 7 aku, he $1.75 no ka makahiki holookoa, no na nupepa he @46.
Ua hoohoihoi loa ia mai makou ma ke ano a oukou i haawi mai nei i na lima kokua a mohala lea i keia makahiki, a he kumu hoi ia nana i paipai loa mai ia makou, e hoopuka i nupepa helehelena @i, a e hoopiha i na nu hou o na aina e mai e like me ia i keia wa. O ko makou manao, ka hoolaha aku i na nu hou kuloko a kuwaho i makemakeia e heluhelu, i mea e haawi aku ai ia kakou Hawaii i na nu hou maikai a nui loa i oi ae mamua o ka na haole, a ma ka olelo Hawaii ponoi hoi.
Aohe nupepa kii a na haole i pai ia maanei ; aka, ke hoikeikeia nei nae ma ke Kuokoa na kii. Aole nupepa haole he mau mea kakau kona ma ke kahua kaua ma Parisa a ma Kina ; aka, i ke Kuokoa nae, he mau mea kakau kona. Aole nupepa haole maanei, he 3000 ka nui o na pepa ; aka, o ke Kuokoa nae, ua hiki ilaila, No keia mau kumu i hoikeia maluna, ke hopohopo ole nei makou e hoopuka ae, ua holomua ke Kuokoa mamua o na nupepa haole, a ke hooholo nei makou, e ola mau loa KE KILOHANA
POOKELA NO KA LAHUI HAWAII!
Ke liuliu nei au e hele makaikai aku i ka aina hanau o kuu mau makua a hiki loa aku i Nu Ioka a me Bosetona, iloko o keia mau malama pokole ae o hiki mai, i Aperila paha a i ole i Mei ; a nolaila, ia’u malaila, e kuai ana au i mau kii hou o ke kaua nui ma Farani, a hoike mai i na kii o na pukuniahi nunui a na Perusia nana i ulupa i ke kulanakauhale nani o Parisa, E kuai ana hoi au i ke kii o ka Moi Uilama, na kii o ka Hooilina Moi o Perusia, ke Keiki Alii Ferderika Kale, ka hiwahiwa o ke koa o ke Kenetuma 19, na kii o na hoouka kaua weliweli ma Garavelotte, Sedina, Le Mans a me na wahi hoouka kaua e ae. Aka, i ka hoonani ana i ka kakou pepa, me ka puu dala nui wale no e hiki ai ke loaa mai. O keia mau mea a pau a’u i hoike aenei, ke hooia aku nei au e hooko, i na e haawi hou mai ana oukou i na lima kokua a uku pau e mai mamua i na dala, e like me oukou i hooia e mai ai, Me ke aloha a me ka mahalo.
H. M. Wini,
Luna Hoopuka.
Ka Hotele e manaoia nei e kukulu.
Ua mahui wale paha ko makou poe heluhelu no kekahi manao i kooikaikaia e na Kuhina o ko kakou aupuni, e kokulu i Hotele no ka hookipa ana mai i na malihini e kipa mai ana i ko kakou nei awa. Ua hoomaikeike wale aku no makou i keia manao mamua, ka mea a kakou a pau i manao ai na kupona ke kukuluia ma Honolulu nei ia ano hale. Ia manawa pu no nae, aole makou i manao he mea pono no ke aupuni ke komo kino ana aku e lawelawe, e lilo oia ke alakai ma keia hana ; i na paha auanei ma ia hana ana, e lilo ai oia kekahi e halihali i na lilo a me na poho e pili ana i keia hana, alaila, pipili loa mai maluna ona ka manao nui ia ana mai nana e hookaa i na poho a me na lilo.
O ke kukulu ana i Hotele a me ka malama ana i ka hana o ka hooholo ana aku e nee, me ka puu dala nui e hiki ai, a e ikeia na lilo malalo iho, e like me ka makou i koho au ai :
Na lilo no ka aina $ 5,000
“ “ ke kukulu ana 45,000
“ “ ke hoomaikai ana i ka pa 5,000
“ “ ka hoolako ana i ka Hale 10,000
$65,000
Oia na lilo kupono ole o na e uhauhaia ai, mamua o ka paa loa ana e hiki ai ke hookipa mai i na malihini.
Alaila, o ka lilo paha auanei no na mea e ae e hiki ai ke hoolawa no ka makahiki hookahi, aole e emi malalo o $35,000
Huiia na lilo a pau loa he $100,000 no ka no ke kukulu an a a@e ka malama ana i Hale Hotele o keia ano, no ka makahiki hookahi, He puu dala uni loa keia e lilo ana. O na loaa mai no ka malama ana i keia hale, aohe he mea hiki ke hai e mai mamua, aka, aole no paha he mea kanaluaia, e like ana kona lilo no ka malama ana aku me na lilo o kona hoomaikaiia ana.
Ano, ke hoike nei makou i ko makou manao maoli, e kue ana i ko ke aupuni malama ana i hotele, a i ole, i ko ke aupuni komo ana mai, e lilo oia kekahi hoa hui a auaino pu i na lilo a me na poho e hiki ai ke malama ia hale. Ina, ua hooholo ka Ahaolelo ie kuai ke aupuni i aina a e kukulu paha i hale, he pono iki paha ia, aka, aole nae naauao loa ia manao a hiki i ka manawa a kaou e ike lea ai i ka pono io o ia hana. He mea pono no paha ke kukulu i haie hookipa oluolu, a hoolimalima aku ma na uku haahaa i na kanaka kupono nana e malama, i pilikia ole ai ke aupuni ma ka auamo pu ana i na lilo, i na he mau lilo io.
O ka malama ana i ka Hale Hotele, ua kupono ia na ke kanaka imi ola. Aole he pono i ke aupuni e lilo i hoa hui e alakai ai i na hana kupono i ke kanaka e imi ai i hona ola, e like me ka malama ana i hotele, hooholo i na mokuahi a kukulu ana i mau hale pai imi ola. O ka hana a ke aupuni, o ka hooko pono i ke kanawai a malama i ka maluhia a me ka momaikai o na kanaka ma na hana a pau.
Ua hoopaa iho nei na haole kamaaina o Honolulu, e haawi aku i $35 000 no ke kukulu ana i ka Hotele, a ma ka Poakolu iho nei o keia pule, ua halawai hou lakou ma ke Keena o ke Kuhina Waiwai, e noonoo pehea la e haua ai. Ma ia halawai ana, ua manaoia e kukulu i ka hotele ma ke alanui Emma, he wahi kokoke he akahi mile ka loihi mai ka uapo mokuahi mai. Aole loa he mea kupono keia uwai ana a mamao loa, no na haole makaikai mai e manao ana e hele i ka hana i ke koaona ponoi, a o ka me kupono, i hotele kokoke aku i na uapo ku moku. I ko makou nana ana, o ka pa Kuai Papa o Kimo Pelekane kahi kupono loa no ka hotele hou.
Na Palapala mai na Aina e mai.
Ma ka aoao mua o ka pepa o keia la, e loaa ai he palapala maikai loa mai a S. P. Ahiona mai, ko kakou makamaka i hele aku nei i Kina me kaua wahine a me na keiki, He aloha nui kona ia Hawaii nei a e hoi mai ana no a noho pu me kakou.
O ka lua o na Palapala mai ke kulankauhale mai o Parisa, oia pu no ma ka aoao mua, a maloko nae oia leta kona hoike ana mai i ka hoohioloia ana o ka Emepera a me ke kukuluia ana o ka Ripubalika.
O ke kolu o kana palapala ia makou, eia no me makou nei a hoopuka aku. Maloko oia leta, i ikeia iho ai hona kau ana maluna o ka lio o holo nui aku la mailoko aku o Parisa mawaena o na laina koa Perusia iwaena o na poka a na Perusia i ki mai ai, a puka aku la holo loa. Ma ka lono hope, ua hiki aku oia i Amiens, he kulanakauhale ma ka akau o Parisa, kahi hoi e hakaka ana na Perusia me na Farani, a malaila, hopuia oia e na Farani ma ke ano he kiu ; aka, mahope iho o ko lakou ike ana aole ia he kiu, ua hookuuia oia.
O kana mau palapala a pau, he lealea ke heluhelu aku a e hoike mai ana oia i na leta maluna o na baluna, E kali a hoopuka aku makou.
NO KE KULA KAIKAMAHINE O MAKAWAO.
He mau pule elua i hala ae nei, ua hoolaha ia iloko o ko kakou Kilohanan Pookela, na Kumumano a me na olelo hoikeike no ka nui o ke dala i hookupuia mai e na naau aloha, no kela kula kaikamahine kaulana o Makawao, i kapaia ma ka inoa “Mauna Olu,” a me na dala aie o ia hale kula mahope iho o ke kukuluia ana a paa. Ma na manao malolo iho, a ka papa Kuhu o ia kula e ikea ai ku @ikou mau manoa nui mai i ka lahui, e kokua pu :
“Ua hanaia keia hale a pau i ke kokua wale ia mai – o ke aupuni kekahi i kokua. O ka poe nana i kuai mai i na mea o ka hale, he ano lokomaikai ka nui ; a pela ka poe lawelawe.
O ka manao kokua, a me ke kakau pu i ko lakou mau inoa me ke dala, aole e uele ia ; aka, o ka hooko i ko lakou mea hoohiki, aole i hooko kekahi poe, Ke lana nei ka manao no lakou e hele mai lakou e ku i ka hakahaka, a e hoopiha i ke kowa.
Ua aie makou no ka hale hookahi tausani dala, a no ia aie, a no ka hoolako aua i ka hale, ke a-a nei makou e nana hou i na makamaka o ua kula la, me ka lana o ko makou manao, aole makou e pilikia hou, ke pau keia pilikia.”
O keia mau olelo maluna ae i koiia mai i na puuwai Hawaii e koua aku, ke manao nei makou me ka hopohopo ole, e pane kokeia aku no ma ka hoolawa ana i ka aie. Ke manao pu nei no hoi makou, aole he pono i kela a me keia ili ulaula awaii, Ke hookae ae ma ke ano hoomana a a-a ole ia e haawi aku i hona kokua, no ka mea, aole kela hale hoopulapula makuahine Hawaii, no ka pomaikai o ka aoao hoomana hookahi, aka, no ka lahui mai o a o. Ua lohe mai makou, o kekahi mau ekalesia nui o keia aupuni, aole i hoeu i ka laua mai hoohiki ana, ina pela, ke konoia mai nei laua ano, e hoolawa aku i ka laua mau hoohiki ana. I keia Sabati aku nei i hala, ua lohe ia na leo paipai mai kekahi makua mai o ka pono ma Lahainaluna, ma na ekalesia o Honolulu nei, a nolaila, ke wikiwiki e aenei makou e puaua, e hahaiia kana huakai e ka pomaikai.
NU HOU KULOKO.
Oahu
I ke kaawale ana aku o ke Kiaaina o Oahu, ua ili na hana a pau o ia oihana maluna o Ka Mea Hanohano D. Kalakaua.
LA HANAU O WASINETONA. – Ma ka Poalkolu ae e hini mai ana, la 22, e hoomanaoia no ka la hanau o Geoti Wasinetona, e na puuwai aloha aina o Amerika Huipuia.
Ma kekahi olelo hoolaha i puka ae maloko o ka nupepe haole aupuni, ua ikeia iho, he ekolu mau mokuahi o ka laina o Kikane e hooholoia mai ana ma ka laina e moe nei mawaena o Kikane, Honolulu a me Kapalakiko.
HALAWAI A KA AHAHUI EUANELIO.- Ma ka poalua iho nei, ua hoomakaia ka halawai a ka Ahahui Euanelio, mokupuni o Oahu, e like me ka hoolahaia ana, ma Kawaiahao. Ua pau mai na kahu a me na elele, a he hana nui ka lakou i hana ai.
I NA LUNA KUOKOA –Maloko o na ope nunui o ke Kuokoa o keia pule, e loaa ai na wahi leta i paiia ma ko makou inoa, nolaila, ke kaheaia aku nei na Luna, e malama ia mau wahi leta no ka hoouna wale mai no i keia keena.
NU HOU O NA AINA E.-Ua kali hoomanawanui makou i ka moku kalepa i manaoia ai, ua haalele ia Kapalakiko ma ka la 1 o keia malama, aka, aole nae oia i hoike mai iaia hio, a hiki i ka wa a makou i hoi ai e pai i ka kakou Kilohana. Aka, he mea maopopo e piha ana i keia pule ae i na nu hou.
E hoopaapaa ana kekahi me kekahi he oihana dala loa ka loio. Kapa kekahi, “he oihana kupapau pule ole ia.” “Nui nae ke dala, nakeke ku eke,” wahi a kekahi. Eia ka ninau, o ka loio hea ka keia mau wahi keiki e hoopaapaa nei? O ka loio Hawaii hale loio ole paha, o ke aha la?
KA HOOMAEMAE KA HANA O KA LA.- Ua ike iho makou, ua hoomaemae loa ia ae na alo iho mamua o ka Hale kuai Buke o Wini, ka Hale Pai kuokoa, ka Hale Kauka o Hofemana a me Schaefer ma, i kulike ai me maemae o Dala nui e ku nei. Ina pela, alaila, e hooholo o Honolulu, o ka hoomaemae ka hana nui o ka la.
KA HEMAHEMA.-Ua ike makou i ka hemahema o kekahi poe, ma ka hooana ana mai i na dala, me ka moapopo ole ia makou o ka mea nana i hoouna mai ia mau dala. Nolaila, ke poloaiia aku nei, ina wa a pau e hoouna dala mai ai i ke Keena Kuokoa, e hoouna palapala pu mai kekahi.
KA NUPEPA “KA MANAWA.”-Ua konoia mai makou ano, e hoopaa iho maloko o ka moolelo, i ka mauliawa loa ana o kahi nupepa kamahi nona ka nemo maluna ae, a imi aku la i ke ala o Polikua a Kane. Ua pauaho mai la oia i keia ola ana, a ua iho aku la i ka aoao mau o ka honua. Pela auanei ka hopena o ko ke ao nei ola ana.
NA HANA A KA PAPA HOONAAUAO.-I ku like ai me ka makou i hoolaha e aku ai mamua, e hoolahaia ana ma ke Kuokoa na hana a ke Kahukula Nui, nolaila, ke nono aku nei makou i ko makou poe heluhelu, e nana ne i na rula kuhikuhi a ke Kahukula Nui ma kekahi kolamu o ka aoao ekolu. E hoomau aku ana makou mahope, ke puka mai na mea ano hana oia keena o ke aupuni.
E MALAMA LOA ! – Ke kauohaia aku nei na Luna a pau, mahope iho o ka malama o Feberuari, a na nupepa a pau i hoouna opeia i kela a me keia luna, i hoike ole ia mai na pepa koe, i keia keena, a e waiho wale ana ma ko oukou mau wahi e manoaioa lakou, ua lilo i ka mea dala, a e kakiia maluna o luna ia mau nupepa waiho wale. Nolaila, i mea e hihia ole ai na luna, e pono e hoihoi ia mai na nupepe waiho wale mamua ae o keia manawa, o pau auanei iloko o ka helu. O ka makaala, oia ke kumo o ka hihia ole.
KE KIAAINA O OAHU A ME KANA WAHINE.-Ma ka Poakahi iho nei, ua haalele iho ka Mea Hanohano ke Kiaaina Oahu a me kana wahine, Lilia Kamakueha, ia Hononlulu nei, a ua holo aku la i ka mokupuni o Kamalalawalu, maluna o ka mokuahi Kilauea, e hooluolu ai no kekahi mau la polole, elua paha pule. He ano omaimai ko ke Kamalei Alii Lulia, a malia paha na na ea oluolu o Haleakala e kokolo ana i ka o Ulupalakua, e hoohoihoi mai i kona kino maimai, a hooluolu loa ia mai. Ma na wai eha ae hoi ka hookauiua anan, a huli hoi loa mai ma ka lai o ke kulanakauhale alii o ke aupuni mokupuni.
PAKELE KE OLA I KA PALI O NUUANU.-Ma ko makou Hale nei o Ahia o Heeia, he kanaka ua kanaono na makahiki, a hoike mai la i ka moku nawaawaa o kona poo. O ke kumu, i ka wanaao Poakolu iho nei, pii mai la ua kanaka nei me na lio pai ai i Honolulu nei. Iaia nae i pii mai ai i ka pali me kona kokoolua kane, e noke ana ka makani a me ka ua, a ua pouli pu mai la ke alanui. I ka hiki ana i ka pa uwea a malalo aku, pubiia ana kela e ka makani a koheoheo ana i ka pali. I apakau wale ae no ka, paa ana i ka pali. O ke kiekie o kahi i kaule iho ai, aole i ikeia, aka, ua moku lihi nae ke poo a palapu ke koa, a e ole ke kokoolua i pii pu mai ai, nana i hookuukuu iho i ke kaula a malaila ka pii ana ae. Ke ao mai nei ia i ka Luna Alanui e pa ia me ka uwea.
HE MEA PII KA AUKA HAO O KE KUMUKUAI. Ma kekahi wahi hunahuhuna mea haole i ikeia iho ai kekahi olelo a ka poe imi akamai, penei: Ina he auka hao he $5.00 ke kumukuai i kinohi, a hanaia i mau kapuai lio, alaila, he $10 50 ke kumukuai ; i ma e hooliloia i mau pahi, e $3.285 ke kumukuai: i na e hooliloia i mau lauoho wati, alaila, e $25.000 ke kumukuai, a i na e hooliloia i mau pihi palulu, alaila, e $29.400 ke kumukuai o ua wahi auka hao nei.
LA HAPE NUIA O NA PAKA.-Ma keia la Sabati ae (apopo) oia ka la “konohi” o na pake, He la oi loa aku ia o ko lakou olio@ alealea, no ka mea, oia ka puni ana o ko lakou tausani (cycle) makahiki ma ka lakou helu ana. He ano like me ko kakou keneturia, aka, he pokole nae ko kakou, he haneri makahiki wale no, a o ko lakou, he tausami makahiki. E pau ana he mau la i ka lealea wale ia e kakahi poe pake, a he hebedoma okoa paha ko kekahi. No ke kaa ana o keia la ma ke Sabati, e malama ana lakou ma ka Poakahi aku, i la lealea akea no lakou. No ka nui loa o keia poe mawaena o kakou nei, ke manao nei makou e nui ana no ko lakou lealea ana.
MAKE HIKIWAWE.-Ma ka auina la o ka Poakolu o kela pule, ua make hikiwawe loa kekahi wahine, ma Waikahalulu maluna mai, o Makakoa kona inoa, a o Kunahihi kana kane ; aohe kumu o ka make ana, aole mai, aka me ka ikaika no o kona kino a make aku la. I ka auina la o ua Poakolu nei, hele aku la ua wahine nei ma kahi auwai e holoi ai i kona mea lima, maia hele ana a huli hoi mai la i ka hale o kona mau ohana, o ka hehee iho la no ia ilalo a make loa. O ka nui o na makahiki o keia wahine he 36, nolaila, o ke alanui e ka make, he mea ike ole ia no na mea a pau, ua kau pale mai ke Akua i ka manawa o keia ola kino ana, aka, o ke ola uhane aole ia i kau pale mai Me ke aloha i ka mea i make, i na hala a me na hewa. DAVIDA KAMAUNA.
KANIKELA HaWAII UA HOPUIA.-Ma na lono hope loa i hiki mai, na ike iho makou, o ko kakou Kanikela Hawaii e noho ana ma Antwerp, aupuni o Belegiuma, ua hopuia mamuli o ke kauoha a ke aupuni o Perusia. O ke kumu i hopu ia ai, no kona hookupu kala aoa i ka puu kala aie a ke aupuni o Farani i noi ai i ka poe me dala. He nui wale lahou o ka hopuia ana, a o ka hoopai he hoopauhania mawaena o elima a me uni makahiki. Ma keia, e ikeia iho ai, ua haalele paha oia ia Belegiouma a ua hele pa@a i Perusia, a malaila i hopuia ai oia a hoopaakao ia me he pio la. Ua like no ia hana ana a kela kanikela, me kona ae aku e koua i ka aoao Farani, a nolaila, aole paha kakou e mamina aku ana i kona hopuia ana. O kona inoa o G. H. Levita.
Ua kunana makou i ka lohe ana mai, o kekahi poe Lahainaluna i hoonaauanoia a ike i ka pono a me ka hewa, ka maikai a me ka ino, i ke ka pa ia ana aku e kekahi mea o ka oihana kaula, o lakou na mea i olelo ia ma ka buke nui hooweliweli, “Mai haawi i ka oukou mau moni imua o na puaa, o kepa mai auanei lakou a moku.” O ke kumu o keia, ua ikeia ma kekahi mau apana kuaaina ka hoomaaoea ana o na kanka nauau ma na hana pono, a ua huli lakou a kepa mai i na kuhikuhi ana aku ma ka pololei. Ma kekahi mau wahi hoi, ua hoakamai loa ae kekahi poe ma kekau ana i na palapala kuai, hoolimalima, moraki, hoolilo a pela aku, a kau aku la i na uku kiekie maluna o ka poe naaupo no ke kakau ana i na palapala oia ano, aka, i ka hoopololeiia ana o ia hana e ka me lawelawe i ka oihana laa, ua kapaia mai la he mea ino, ukiuki a hoopale mai la i ka hele ana i ko ke Akua hale. Kupanaha ka hanauna Hawaii o ia ano.
PAKELE MAI LILO I KA WAI.-Aia ma ka auina la o ka Poaono, Feberuari la 4, ua haule mai la na paka ua mailoko mai o na ao panopano o ka lewa, a hoohamamaia mai la na puka wai o Kulanihakoi, ike ia aku la ka lele makawalu ana mai o na paka ua. A ia manawa no, o ka hoomaka mai la no ia e piha na kahawai i ka wai, a hiki ole aku ko kekahi aoao i kekahi aoao, Aka, o ka mea nae nona keia kamailio ana, he wahi keiki uuku no ia, nona paha na makahiki eha, a emi mai paha. Ia wa no nae @ka wai e hele uluulu ana, o ka hoomakaukau iho la no ia o ke kupunakane o ua wahi keiki nei e hoi i kai o ka Mokuumeume, a iho aku la me na wahi ukana a hiki i kahi i kau ai ka waa, me ka ike ole mai nae i ka hahaiana aku o ua wahi moopuna nei mahope, oia a he wahi kaikamahine uuku no hoi i like pu ko laua kulana. Ia laua nae i hiki ai i kahi a ka wai e kahe nei, ku iho la ua mau wahi ukulii nei ma ke kapa o ke kahawai, a ia wa paha i kapeke ai na wawae o kahi ukulii kane, a haule aku la iloko o ka wai. Ma kahi nae ona i haule ai, he wahi halana ia o ka wai, hapapa aku la oia a loaa he wahi kumu hikania, a malaila oia i paa ai, a pakele iho la i keia pilikia. Aia hoi kekahi luahine e noho ana i ka hale, a nana i ke mai i keia lilikia, a holo mai la oia me ka hooho ana, “Lilo kuu moopuna i ka wai-e! Lilo kou moopuna i ka wai-e!!” Hopu iho la oia i ua moopuna nei, a kaikai ae la. I moweaa ko ka po, ina ua helu ka la 4 o Feberuari. J. H. Kahiamoe.
Kalauao, Ewa, Feb 6 1871.
.