Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 42, 15 ʻOkakopa 1870 — Ka Oihana Luna Alanui. [ARTICLE]

Ka Oihana Luna Alanui.

Ua pnmaikai nai ka lefiul#?hu i keia oihana o ke aupuni, oia no ke aianui, o na daia he mau tausani e hookaawaleia e na Kau Ahaoielo o kakou, i mea hoomae-; maeiu, a maikoi inn na aianui ona wahi; ino o keia Pae Moku. Oia wale no na ; (iala i waiho ponoia a paa na ka puwai o ka lahui, o pela no hoi e hooko ponoia • ai na olelo kaulana iiim ko kakou Kumukanawni, a me na kanawai; Oia hoi ke" ia, •' na pono kaulike. ,, | Aka hoi, hookahi no kina nui, a he ki-' na inoino loa no ! Oia keia. o ka waihoia ana mai o keiu oihana iloko o na lima i oka poe haua ka-pulu maoli. iokoino, j aioha oie i ke nupuni. ume ka lahui,! owai ia ke poo o keia oihana, o ke Kuhi-i na Kalaiaina unei. Oia paha ? Oia no!j Kuhihewa paha ke poo o keia oihana ei hana ponoia ana keia oihana e na iuna a : nu i hoonoho mai ai.—Ua hana pono noj kekahi o iakou kahi e ulu mai ai keia ki-j na, a inoino ioa, ka liana ana i na alanui; ona luna aianui. Om ke koho ana inaj haoie waiwai, a iiapa waiwai, i mau luna| alanui no makou. O ko'u ike inaoli ka'u!

e kamnilio akea nei, aole o ko hai. } Iloko o na kauna mnknhiki i iuili aku ; ■ nei i hope, ua lilo ka nianu kohoi ka Lu-j na alanui i na makaainana, hana ponoia | na alanui me ku niaemae loa, pela wau ij ike ai iloko o keiu apana ia S. K. nei. j Ua kaulnna o S. K. he kanaka maoli ia, j he kanaka hana pololei, a me ka hnna ! I .... • i * inaemae, ua imi oia i ka iuna nmikai wale no, i iiH-ii e inohnlu mai ai ka leiuilehu ? inia, aole no he men hoolealea i kanaka. Oia koiia mea i kmilaua ai. 1 Maliope mai, lilo ka mana koho i ke ■ aupuni, kohoia o P. C. iie haole ia, o ka < hnna nui a keia hnoie, o ka lalama i knuiiale e iiooiiaumiu ai, i ka iiai milimiii a me ka hai mau opuu pua ri>se e haukae ai, a lilo kekalii poe i ka pilikin inia, a make, i ka loaa aua o na mni ino mai inia, aku. Holoholo wale kela i-o i anei, haa-' ieie i kana nihana ia iiai. a iiannia me ka 1 rula ole. I kekah» manawa, hula kela i. ka mnuna i ke ki mnnu. a i ke aha la, a pela wale aku a make aku iu. Hanee ka i aia wahi eke, mi i'ino, a o paha kahi waihnna o ka oihana aianui o ke aupuni. I keia muu inukuhiki koke iiio nei, no Hikauhi mai ka luna alanui omakou, he haole no; i\oho no keia i Hanamauea, I hoonoho mai iie mau luna maialo ihoo; !ia, o Nawaliwali laua o Palupaiu, heie| mni no nae ua iuna ia i kekahi «a, Imo-; pnnopono iki, a pea aku n<> iioi ana i ko! i 1u wahi noho paa i Hikauhi. A ma ke < kau waiii okeia apana, hoonoho hou n>ai ana lie mau hope luna hou nona, o Kupu- ; lupulu laua o Kaeloe'o. A i ka hana ana j a keia poe hope luna ulanui, ma ka*u nana iho i na alanui kaiii a lakou i hoono-; hoi» oi, ua itke ka hana aname ka knma-, lti, o na iniko. na oi, a me kela Inau keia ( laau e uiu ana iwaena o ke aianui, ua o kiia ae maluna, a koe īho he mau iniha 4 5 ke knena o na laau inaluna ae o ka honua. 1 Aka. aole au i manao no ua poe hope. luna la ka hewa, oia hana kapulu ana, no ka poe nBna ia oihana i hoonoho mai. Lla. lilo nae kem hana ana i mea hoopnho ira« { le i na loaa a pau o ka oihana aianui, no ; ka apiki maoli o na Luna i hookohu ponon e ua Kuhini la i mau iuna alanui. i Peia i mau ai ka pupuka a me ka inoino' o na alanoi ma keia apana o S. K. nei. ' Ke i ia mai nei paha, aole no ka hoi e ( kala i ikeia «i oa hana pono de a ia poe ] iuna U, no ke aha no U hoi i hoopii ole | ia ai. U wai b e hoopīi aku ai ? t ka Ahaokloane»? 1« wai la. Kia ka mea hai nku, a hoopii aku aoei, Wo laai ka lakou, la poe i makemake nui loa ai. 1 I keia U, ua ike au i ko maknu iuna j •Utmi hou ma ksi p*U|*U f»c

haole oo T aka, «!ia «u e apono, ae«h€«» i paha i ka ia nei. a ikem»k» T al»i)a pau kuhihe*» i ka lim» !n« mao hana. I i kuu manamo ana, ua oi ka pono oke kanaka maoli ke hio oia » Luna alaoui mt* i mua o ka haole, i na othana e ae o ke aupum, ua poloiei na haole, aka T i keia 01haua aoie au 1 manao oa h*na pooo ka hapa nui o lakou, koe wale no kekahi poe uuku nana ka hana pono ana. ' ! kuu heie ana i Hilo i ka M. H. 1860 0 W. Lee ko iaiia L. A. ia wa, o ke ala- ? nui e moe la mai ka lua o Pele aku a hi-; ki 1 kai o HIIO, nana i hana he haole ia, aole o kana mai o ka inoino, ua ōkiia na 01. he 1 kapoai mai ka hor ua ae ke kiekie. He huakai nui kai hele ia «ra v owau hoi kekahi ia huakai, ia makou i ike ai pela i hanaiaai ke alanu», pau )oa makou 1 ka hoowahawaha, aohe mea mahaio iki i o makou. Pehea ko Maui, ko Molokai, ko Oihu. ko Kauai mau iuna aianui haoie. Hc hana pono paha lakou. Aka hoh he wahi hana pono iki no ke- - kah» a ia poe iuna haole a'u i oieiooe nei \ maiuna, em no, ua hana no i iiab{aoui| kauokaa o lakou a maikai. kahi e laweia ai na ukana a lukou 1-0, a iunei, he poei uuku uae, no lakou ia pomaikai. Ke ninau iho nei au, he aha la ko kel aupuni makemake ? O ka hana ewaewa ' paha, o ka hana pololei anei ? Ke hai j aku nei no wau, o kou makeinake no ia,| 0 ka hana polole»ia, eia nae ka hewa,o, ; kou hoonoho ana mai i ka poe hana po-j lolei o!e, 11 a hoonohoia mai mao ka poe | ano pili makamaka, a hoa aloha a hoaha-1 nau. a pili hanauna, a he hoa o ka aina : hanau, hookahi iahui, hookahi ili. A iiea oe e Hawaii ponoi iiookanaka ae ? Eia ka la, ua kupono i ka 1010, ua lawa ka luhile, ua hiki ka heiuna he kannlima makahiki. Oia keia, A. D. 18*20 A.D. IS7O. I keia la. (O ka lua keia o ka la a'u i kopeai) ke hoomaka nei ko makou Luna alanui i ka hana. A ia mahea naln paha au : Ke hai aku nei au ia oe, Aia 110 ma kahi i maikai mua. O kahi kauokaa muain keia e laKou e na haole waiwiri o makou nei ; Aohe inoino o keia wahi i lohe oe he wahi holo iio keiu no makou, aole he walii e pupu ai na huila o na kaa, aole e pilikia na lio ke hoio nui, aole loa ! Aia knhi inoino loa o keia apana ma ka aoao hema. A Kahoopuiu la hoomaka aku a hiki i ka huina me Kau, ua oki no kahi 1 maikai, aole pono ke hana hou iho, aia pau ia nani i ka nalowale, aiaiia pono ke hana hou. | Ke (nanaoia la paha, ke oie au e kuhihewa, na na wahi kauna d;<la e hoomaikai i kela mau wahi inoino loa iloko o oa mile loihi. O ke ahona iki ina malaila ka hoomaka ana e hana i na la hana o ka poe ku i ka auhau alanui, a mahole iki mui ke kauwahi, a peiu aku ana. No ka mea, ua oi ka pomaikai, ina e hoohanaia ka poe ku i ka auhau alanui ma kahi i ike nuna ke ino, enho ia mamuao ka hoopau manawa wale, i kaiu i maikai kahiko. Aka, o ko kanaka makemake io nae hoi keia, no ka mea, aia ma ka la ka helu o ka p »ke! ina he Luna alanui noonoo, ua iiiki iaia e hoomaka i ka hana ma-kahi inoino, a ina iie i '2 3, mile a oi aku i hannia iioko o ka miiknhiki liookahi, ua maikai nae ua huiuua a muemae, mamua o ka hana ana mai keia pea a kela pea o ka npana, he mau «nile he 20, a 30 paha ka loa, auie nae he hua m;iikai, o kela hana ana, eia ka mea i ikeia, "ua lulu mau i ka makani, ua ohi mau i ka puahiohio." Aole au i inanao iloko o keia kamailio ana a'u ! i mea hoehaeha ina puuwai o ka poe i kuleaua ma keia oihana, nui a muikai o ko kakou aupuni, akn, he oiaio no, ua k;ihaha maoli 110 wau, 110 ka iiana pono oie o kekahi o iakou. A maiia paha o puoho iakou a hikiiele i ke koele 0 ka iaau pakuikui a ka iawaia, a hiki ia lakou e hana poloiei i keia oihana. Eia ko'u manao hope maia mea, ua ; olelo aku nei au niaiuna ae, ua oi ka po-l no o ke kanaka maoli. Ke ike muaia e na maka iehulehu wale he kupono ia ka-; naka, i Luua aianui. 1. He manao nui. ke kanaka maoli i ka hana maikai i maholoia mai e ka poe nana ka oihana, i mea r e paa mau ai ia Oihana iaia. 2. Aolef>ela > na haole, he poe waiwai iki kekahi o ia- < kou, ua ake nui iakou i na e lona mai ia oihana i kekahi poe o lukou, e hookoia ma ko lakou makemake, makahi c kokoke ana i ko lakou mau pomaikai iho e like me ka*u i o!e!o ai maluna ae. Nolaili, aoleau i manao e kamailio •kea i keia mea i kohoia mai au he Luna aianui, ke hooiaio nku nei au, aole no i kupouo ia oihaoo la'u, ua haia no ko'u p*bua, a he oihaew nui 00 ho» ka'u e noho net. O knu ake nu» n»e e loaa ma ka lima o ko'u Uhui, a he aloha i k« Unui, « me ke auponi. A «n» iwaena o na haoh » poe me la ke ano, he mahaio nui no w«u. ie lakou. Aia ma ka apina o Puna i Hawaii nei ke alanui i hanaia a pololei ioa, a'o » ma- \ h*h«ai, ttt* •»€ e hc!e a maikaikai,e ku f

oe m® ke kihi h?ktna heeaa e pili ana me ; Hilo, »nans mai oe ike kanaka i2 a 3 mile ka loih», ua hiki no oe ke ike mai i ; ke kanaka i kahi imhi, no ka p«)k)lei loa. ame k» maīkai he eki>iu kapuai kona UuU ma ke kau wahi; E nmau oe nawai U i hana keia aUnui ma ke ano mikioi ī loa : E hai » mai auanei oe, na ke kanaka maoli no. n E nana oe 1k» hanaia : ana o ke aUnui hou ma ka apaoa o Kau, naoi maoii no! oawai hoi ia i hana ? He kanaka maoii nol! E na Poo Aupuni e ? I makemake oukou 1 poe kanaka nana e hana iike me keia i oieloia maluna, no ia kau hana alanui aku e hiki mai ana. e nīnau mai ia ' makou na makaainana o kela wahikeia: wahi, e loaa 00 ka poe kupono. aole o I keia kau, ua hala aenei. Ua pau au maa-: nei, me ke aloha no. Makaainana. ; Kona Hawaii Okatoba 4, ISIO. j