Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 41, 8 ʻOkakopa 1870 — Ka Mahiai Kilika. [ARTICLE]

Ka Mahiai Kilika.

i ko makou kamailio ana me kekuii haole Geremania naauao, i holo mai nei i ieia Pae Aina me ka inanao e hooulu i ka hana kilika a me na hua, un oiioli loa makou i <ka lohe ana i kona mnu manao. A no ia mea, ua noi aku makou i kona lokomaikai e kakau mai i mau manao no ke Kuohoa ma keia mau mea he hoohoihoi ana i ka mahi kilika. Ua ae mai kela, a ua kakau pu mai nei ma kana olelo ponoi malalo iho, me ka manao e hoohoihoi i na kanaka a me ka poe e ae. He pono no paha e hoomanaoia, he 30 makahiki i hala aenei, ua hoomaka o Kule Titcomb i keia hana, a no kekahi mau kumu i ae aku mamua o ka mea hiki iaia ke ike, ua holo ole kana hana, a ua haalele loa ia. Ua nui na haole naauao i maknikai mai i ko kakou nei mau inokupuni, a ua hoopuka pinepine lakou no ke kupono inu ka mahi kilika ana, aka, no ka ike ole ia o kekahi mea e hooia mai ana, ke noi aku nei makou, e hoolohe ae kakou i na wehewehe malalo iho, mai a Mr. Junker mai : 1 ka pane ana aku i kau noi, ke hoouna aku nei au he mau manao no nn mea e piii ana i ka mahi kilika. Ma ka aina maikai, e loaa niai no auanei i ka mea hooulu kilika i maopopo i ke kanu ana, ka hopena olioli. He hiki i ku wahine a me ke keiki ke hana i keia hana e like ine ke kane, no ka inea, he hana oluolu a mama loa. He mea e waiwai ai a e poho ole ai no keia hana, a aole no hoi e nui ka uku moku. No ka nui o ka makemakeia o ke kilika ina na wahi a pau o ka honua nei, nolaiia, aoie no e emi ana na kumukuai ina he mau miliona paona hou koe e hookomoia ae ana i kahi knai. He pono no hoi ke olelo pu ia no na hua o na peelua, oiai, o kekahi mea kalepaia no ia e loaa nui mai a\ ka pomaikai i ka mea hoouiu kiiika, e iike me ka pomaikai o ke kilika. He biki wale no ke hoomakaia keia hana me kahi kumu waiwai uuku, a mahuahua nui loa ae; a ma kekahi mau aina, he hana keia e ioaa inai ai ka pomaikai i ka mea nona ponoi mi ka $200,000 o ka makahiki. Aka o na peeiua hana kilika, aole oo e hiki ke hooulu wale ia ma na wahi a pau. He mea maikai ke ioaa kahi aina kupono i kuhke no ka peeiua hana kiiika a me ka laau Moroboro e uluai, (Merryburg) oiai, o oa lau 0 keia laau, oia no ka ai kupono e oia ai na peelua. O kahi kupono no ka laau Moroboro, i wah: lepo momona. a wahi nui hoi o ka ua a i ole ia o ka wai e hoopulu ai. I wahi lulu e lauwili ole mai >i na makioi ikaika. 1 «ie* paha e pakui mai ai i ka hoomaopopo ana, ina he wahi oluolu o ka wela i ke awakea mai ke 70 degere a i ke S0 dcgere ma ka roea ina-wela, a ao!e hoi e emi ino Joi iho i ka po, me ka malie iloko o na maiama eh« a elima pahi, me ka ua noi oie* alaiia» oia iho ia kahi maikai no ka mahi kilika. Ke mab»lo nui loa oei oa haole kalepi o Kaieponi no ko Ukou ia vraie oo i oa kau. a no* iaiia, oa manao lakou, he wahi kopono ia no ka |«rcitia hana kilika e hookawowo ai. Aoie

pela. inano e h«u!« kaknikah'. tr»ai #n« k« ? o«, ela ka m*» e ikeia »i, e hoopela I®* | koa i n* ht»e o ko Ukoa welo peeiua, be; uj*q rD3nivra i ka U hookahi. i mea e pelia; ai ke ea, iUi ], hap* ka oaake o na peeiua.; Ke hoilie raai isei keia. he eui !oa oa aina rat kei« ®ao mekopaoī ? oi ka ia»ik»i no J ka hooala kiiika aiamaa »e o Kalepeoi. E j na oa kakoa i na ao«o maiie o oa mokopuni f pakahi o keia P«e Aina, o kekahi he ekolo ; 1 eba, eooo malania a he roakah:ki ko kekshi oka la ana me kahi ua ooku. No na wahi! hke ole ho: o ka ma'iie o ka aioa, o ka hoo-t uia k.iika oia k* haoa enaikai a na kaaaka! ehanaai. Oka ama loaikai maoii. e iilo: ! aoa paba i waiwai o!# t oo ka roea, o na mea j | i boou!uia malaila, aole loa e hiki i ka ma-; f keke. Heaha auaoei ka ka raea hoooiu ki-i ; lika e kaukai ai a loaa ke awa kupono, oiai: 0 ke kilika nona ke kumukuai be $2.000, a ; i oleia, o ke kumukuai paba o na hua he • S*lo.ooo. he hiki waie no ke opeopeia a kau ; maiona o ke kekake a lawe i 100 nwie h;ki »! aku ke awa \u jpoku. O ka okanaainao Hamakoa, Hawaii, ina ! ko'u maoao, oia ka aina maikai (oa no ke I kanu kiiika, a o na kanaka maoli a pau e no-, ! bo ana inalaila, ina e makemake ana $ hoo-i ' papau i ka manao e hoomanawanui i ke ka- - | nu nie ka hopohopo oie, iloko o ka manawa ! pokole e liloana lakou i mau kanāka waiwai. i Ke ulu nel ka laau Moroboro malaila i ' keia manawa, a ina e okiokna na laln a hooj ulu aku ma kekahi wahi e. alaila, e paa ana; : he nmu eka he lehulehu iioko o ka makahi- : j ki hookahi, me ka hoonui pu mai i na lau e { hoomaka ai ka peelua i ka hana. No ia mea,! e aia e na knnaka H-iwaii e lalau i na Inla la«u Moroboro, a e knnu aku ia mau lnau. O kela a me keia kannka i loaa kahi aina uuku, he pono e hoomaka i ki hana ma ke kuai anu i wahi hua kakaikahi. Ma ka eka aina maikai hookahi he o makahiki ka loihi o ka ulu ana o ka laau Mo» roboro, e hoohua mai no ia i 50,000 pioua lau laau, a ua ikeia n»a ka hana anu, he 100 paona lau maikai, 1 paona kilika nona ke j kumukuai haahaa ma ke koho aku ma Eu-; rwpa mai ka 66. a §7. oka paona. Alaila, no ka eka hookahi,e hoohua mai i 500 paona ; kilika nona ke kumukuai i koho haahnaia ; aku he 53,000. Ma ka eka hookahi, he mea ; pono na na kanaka he 12 e malama i na pe-1 elua he 1,000.000 oia eka, u e inaihi mai i! ke kilika a na peelua i hooulu inai ni. Mahope j o ka lawe ana o na luhi, na lilo a pela aku, 1 e koe auanei i ka waihona o ka mea mahi kihka he puu waiwai nui. j O ka hooulu ana i ka peelua no ka manao| e loaa mai ka hua, aole no he ioihi loa o ka ! manawa. Oka loihi wale no, he kanaha j la ; a ia wa, e hoounaia ai na hua i ka make- i ke e kuaiia ai, tnai ka S5. a S6. o ka auneke ma Kaieponi. a hiki i ka S6. a $7. no ka J auneke ma Euiopa. | INolaila, ina e manao wale ia ana, e holo-1 pono ana ka hooulu ana 1.000,000 peelua ma-» loko o akahi eka lau laau oia hoi ma ke ko-j ho haahaa ana uku, he akahi hapalua o keia poe peelua, he mau wahine me ka hoolua ana inai i na hua ma ka avariga i 300paka> hi. Aka, ma ka hoao ana aole e hiki ke la weia na hua, ke puka like mai na peelua | wahine i ka manawa hookahi, a i ole ke pu-! ka papalua mai hoi, alaila waiwai ole ka lsua. | O keia mau keakea e hiki ole ai ke kapae | ae, oia ka mea e hoemi iho ai i ka nui o na : peelua wahine ame na hua. Nolaila, mailoko ae o 1,000,000 peelua, he 300,000 e| hiki ke heluaia ina ka avariga ana, he 200 hua ia okahi peelua, n i ole, o ka heluna pau loa, he 60,000.000 liua. Mai ke 35,000 a hiki i ke 40.000 hua alaila lele ka paona. : No ia mea, o ka waiwai e loaa mni no ka eka hookahi o 1500 auneke hua nona ke ku-1 mukuai he 84. i ka auneke, oia hoi, he! §6,000. no ka eka hookahi. | i Ma keia palapala a'u, ua makemake wale| no au e hoohuli mai i ka manao o na kana-; ka maoli a me ka poe e ae no ka pomaikai! o ka hana kilika, ma na aina e e ioaa nei ia lakou na uku o ko lakou mau luhi, a i mea : hoi e hoike aku ai ina he oiaio e ulu pono I ana na mea i makeinakeia ma keia mau ai-1 na no keia hana, e like me ka'u e manao 1 nei, pela io, alaila e loaa mai nuanei ka | waiwai nui. ! Ma kekahi palapala hou aku a'o, e hoike j aku no au no ka iaau Moroboroa meke ano! o ke kanu nna, e hoike pu aku hoi i ka ha-i nai ana i na peelua a me ka malama ana ia j Makou, m: na hale kahi o lakou e noho ai. a I ] me ke ano o ka hana i ka lopi kilika mai ka | Ipopo kilika mai i hanaia e ka peeiua. E ho- * ; ike pu aku no hoi i ke kau ana i na hua a ;me kekahi m&u mea kupono eaee ao aku ! ni i ka poe e makemake ana i keia hana o: ;ke kanu kilika. F. J. Jcnseb. ! I [He Olelo.—Mahope o ka makaikai! ana i keia inau mokupuni, oa hooholo o Mr.! Junker e noho ma Haoiakua, Hawaii. me- : kona manao be wahi maikai ia, a ehoioanai - maiuna o ke hilauea ilaila ma ka Poakahi. i E hoomaka ana ia i ka hana, ma kahi ma-j ; waena o Waipio a me Honoka, a ke iana oei ' ko makou manao e lohe koke mai iloko o oa malama pokole, e holo pooo ana kaoa haoa 1 e iike me kona ake nui, a e iiio auanei kana ! hana i mea ake nui oa na kanaka maoii oia- ; ila e ao aku ai i ka hooula kiiika aoa.] ; He HeiKAi mi ou.-Ma ke ku ao& mai ake kuna Ka Sene Auiai o ia moana, oia ka Neli Mele, ua ike iho makou, i ke kau ana mai a ke Kiaaina o Maui a me ke Kahu o Lahaioa. me ko laui ano nawaliwali mai. He huakai imi oia ka laua i hoio mai oei ma kahi nui o oa kauka, ake lana nei ko makou manao, e hahaiia ka bu\kai e ka oluolu a me ka poiuaikai. i