Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 40, 1 October 1870 — Page 4
| This text was transcribed by: | Ute-marina Malina Seek |
| This work is dedicated to: | Aha Punana Leo |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 1, 1870.
KA NUPEPA KUOKOA.
Halawai o ka Aha Euanelio o Hawaii
AKAU MA KOHALA HEMA KAWAI-
HAE-KAI SEPATEMABA 2, M. H. 1870.
I keia la, ua akoakoa mai kekahi mau Kahu a me na Elele o na Ekalesia, mai Hamakua Hikina a hiki i Kohala Akau. E like me ka hooholo ana a ka Aha i ka malama o Maraki 4, 1870.
Ua weheia ka hana o ka Aha e ka Luna Hoomalu o kela Aha mamua me ka pule ana. Alaila, ua kohoia na luna o keia Aha ma ka balota ana. Ua kohoia o S. Aiwohi i Luna Hoomalu, a o C. H. Haae i Kakauolelo no keia Aha.
Ma ke noi ia – kohoia he Komite hoomaopopo i na lala o keia Aha, oia S. C. Luhiau. Hooholoia.
Eia na Kahu a me na Elele i hiki mai. No ka Ekalesia o Hamakua Hikina, o S. Kaaua ka Haiolelo, o Kualii ka Elele; no Hamakua-waena, aole Kahu, o Keikenui ka Elele; no Hamakua-kai, aole Kahu, o Kupulenui ka Elele; no Waimea, aole Kahu, o Olomana ka Elele; no Kohala Hema, o S. Aiwohi ka Haiolelo, o D. Kilakau ka Elele, no Kohala Komohana, o Rev. S. C. Luhiau ke Kahu, o Kekuewa ka Elele; no Kohala Akau, o Rev. E. Bona ke Kahu, a o C. H. Haae ka Elele.
Noiia mai, e kohoia i Komite Imihana, ua kohoia o E. Bona, S. Kaaua a me Kekuewa na Komite.
Hoike hapa mai ke Komite i na hana penei: 1. E lilo ka Aha i ka pule i hapalua hora i kela kakahiaka keia kakahiaka. 2. No ka Hooko Kihapai. 3. Heluhelu Haawina 4. Na Palapala hoopii imua o keia Aha. 5. Hanai kumu.
1. Noho ka Aha a malama i ka pule, ma ka Haiolelo a ka Luna Hoomalu me ka pule ana. A pau ia.
Noi mai o S, C. Luhiau, e lilo o J. F. Pogue i lala no keia Aha. Hooholoia.
Ma ke noiia mai, kohoia o J. F. Pogue, Pupulenui a me Kualii i Komite Imi Haawina.
Noi mai, e lilo kela hoahanau keia hoahanau i mai hoa kuka no keia Aha, koe nae ko lakou kau lima ana. Hooholoia.
2. Hapaiia ka heluhelu ana I NA HOIKE KIHAPAI.
Heluhelu mai o S. Kaaua i ka Hoike Kihapai o ka Ekalesia o Hamakua Hikina.
Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka Hoike o ke Kihapai o Hamakua-waena.
Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka Hoike Kihapai o Hamakua Komohana.
Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka Hoike Kihapai o Waimea. Wehewehe ia no ia hoike.
Heluhelu mai o S. Aiwohi i ka Hoike o ka Ekalesia o Kohala Hema. Kuka loihiia no ia Hoike.
Heluhelu mai o Rev. S. C. Luhiau i ka Hoike Kihapai o Kohala Komohana.
Waiho mai o S. C. Luhiau, he olelo hooholo. - Hooholoia.
Ke paipai aku nei keia Aha i na Kahu Ekalesia a me na Haiolelo a pau i huiia mai nei, e ao ikaika aku i na hoahanau, e hanai pono ma na mea kino, i na mea malama ia lakou ma na mea uhane. Hoomaha ka Aha me ka pule a Pogue.
Ma ka hora 2 ahiahi, akoakoa hou mai na hoa o ka Aha e like me ka hoopanee ana. Kakeaia na inoa o na lala o ka Aha. Pule o Olohana.
Heluhelu hou ia ke koena o na Hoike Kihapai. Heluhelu mai o E. Bona i ka Hoike Kihapai o ka Ekalesia o Kohala Akau.
3. NA HAAWINA. Heluhelu mai o S. Kaaua i kona kumumanao penei: “ Poho anei kekahi Ekalesia i kona malama pono ana i na Oihana a pau e pili ana i ka pono, a waiwai paha? “
Kahea ka Luna Hoomalu ia Kahuila e pule. Pule o Kahuila.
Heluhelu mai o S. Kukahekahe i kona Haawina penei: “ Pono anei i na hoahanau ke hui aku ma na Ahaaina kupapau? “
Heluhelu mai o J. S. Molale i kona kumumanao. “ E wehewehe ia, Ioane 8:32. “
Heluhelu mai o A. W. Kalaukoa i kona kumumanao: “ E wehewehe ia, Kolosa 1: 27 hapa hope. O Kristo iloko o oukou ka manaolana no ka nani. “
Heluhelu mai o H. K. Kanealai i kona Haawina. “ He mea hiki anei k e hui pinepine a pule pu na Kahu a me na Luna Ekalesia e noho ana ma keia Aha Euanelio. “
Heluhelu mai o Waiohinu i kona Haawina. “ Pehea la e lilo ai na hoahanau i malamalama no ka honua nei? “
Heluhelu mai o E. Bona i kona Haawina. “ He alakai luli ole anei ko na Ekalesia o Kristo e hahai aku ai ma na mea a pau e pili ana i ka pono? A i na plea, auhea ua alakai n ei?“
Heluhelu mai o C. H. Haae i kona Haawina. “ Pono anei ke uku ia na Luna Ekalesia a me na hoahanau no ka lakou mau @ pili i ka pono?“
Heluhelu mai o J. B. K@hi i kona Haawina. „Pono anei ke @ na @ e @ ole @ i @ @ Akua @?“
@ ke @ a E. Bona, e @ @ @. @. A pau k@ hi@i, pule @ @ a @ @.
A @ @ @ @ @ Aha, @ @ @ @ a pau. Pule a @. @ mai o S. C. L@, e @ @ ka @. @ me ka @ @ ia.
H@. Aia @ @, e @ ia keia Aha m@ W@, @ @ @ mua @ @ @ @.
Noi mai o S. Kamelamela, e pule no keia olelo. Hooholoia. Pule o S. Kamelamela.
Hapai hou ia ke koena o na kumumanao.
Heluhelu mai o S. Kamelamela i kona Haawina. “
Heluhelu mai o S. Aiwohi i kona Haawina. “ Heaha ka hua ku i ka mihi ma Mataio 3:8? “
Heluhelu mai o S. C. Luhiau i kona Haawina. “ Heaha ke kumu a me ka pono o ka Ahaaina a ka Haku? A peheaia e malama ia'i? “
4. NA PALAPALA HOOPII. Waiho mai ka Ekalesia o Kohala Hema, he palapala hoopii, he aneane haneri na inoa. Maloko oia palapala e nonoi mai ana e ae aku keia Aha e poni kokeia ko lakou Kahu, me ka hakalia loa o ko lakou kokua ana iaia. Nui ka wehewehe ana a me ke kuka ana ia palapala hoopii. Noi mai o J. F. Pogue i ka haiolelo e hai aku i kona ae a me kona hoole imua o keia Aha. Hai mai ka haiolelo, “ ua ae oia e noho i Kahu no lakou ke kokua lakou iaia.“
Hoike mai ke Komite Imi Haawina, i na kumumanao.
Noiia mai e hoapono i ka hoike a ia Komite. Hooholoia.
Eia na kumumanao i hoaponoia e ka Aha:
Rev. L. Lyons. 1. He pono anei ke Bapetizoia i ka mea i Bapetizo ia mamaua?
C. H. Haae. 2. Heaha la ka waiwai o ka pule ohana?
J.W. Waiohinu. 3. Heaha la na ano o ka pule lanakila?
S. Aiwohi. 4. Heaha la ke ano o ka huaolelo make ma ka Baibala?
Rev. S. C. Luhiau. 5. “ O na la mahope i ike ia ma 2.Timote o 3:1, o ka manawa hea ia? “
Rev. E. Bona. 6. O ka la i ike ia ma Kinohi 1: - he la maoli anei ia, he la loihi ano okoa paha?
J. B. Kaohi. 7. He nui ka poe e holo ana i o a i o, a e mahuahua ana no ka ike Daniela 12:4 “ Ke hooko ia nei anei i keia wa a kakou e noho nei? “
S. Kukahekahe. 8. Heaka la ke ano o ko Iesu uwao ana?
J. S. Molale. 9. E wehewehe aku i ke ano o ka Halelu 2:8.
S. Kaaua. 10. Ina e hanai ole a hanai hapa wale no na hoahanau i ko lakou Kahu Ekalesia, a me ko lakou Haiolelo paha, heaha la ka ke Kahu e hana'i?
S. Kamelamela. 11. E wehewehe ia 2. Petero 1:21.
A. W. Kalaukoa. 12. E wehewehe ia Hebera 7:26.
J. Kahuila. 13. E wehewehe ia 1. Korineto 1:31.
Alaila, hapai hou ka Aha i ka palapala noi a Kohala Hema, a ma ke noi a J. F. Pogue, kohoia o E. Bona, Kaaua a me Olohana i mau Komite e noonoo ai i ua palapala hoopii la. Aole i liuliu, a hoike mai ua Komite la penei:
„ Ua kanalua ka manao o ko oukou Komiite no ke noi a keia Ekalesia, no ka mea, aole no
he hale kahi e noho ai ke kahu, aole hoi he mea iki e ai ai ke hookahunaia. O ke kumu nui no ia
e kanalua nei ke Komite; aka nae, no ka ikaika o keia noi mai, a no ka ae maopopo lea ana mai
o keia Ekalesia e hanai a e hoolako pono i ke kahu ma ia mea, a no ka manaolana hoi, e lilo ia hookahuna ana i mea e pono ai ke Aupuni o ko kakou Haku ma neia wahi; nolaila, ke hoapono nei ke Komite i keia noi ana o ka Ekaselia o Kohala Hema nei. “
Noi mai o J. F. Pogue, e waiho ia 'ku i ua Komite nei, ka manawa e hookahunaia' ke Kahu o keia Ekalesia, a me ke ano o ka hana ana.
Hoike ma i ua Komite nei penei: Aia a paa ka hale noho o ke Kahu a makaukau, e komo ia, alaila, e hoakaaka ia 'ku i na Kahu Ekalesia o Kohala a me Hamakua-waena a me Kohala Komohana, a na lakou no e hoomakaukau e hele koke mai e hookahuna i ke Kahu, me ka hoolaha e nae mamua i lohe like na mea a pau.
Penei ke ano o ka hana ana:
Pule mua
Himeni mua
Pule alua ia Rev. S. C. Luhiau
Himeni alua
Haiao ia Rev. J. Bikanele.
Kauoha i ke Kahu Rev. S. C: Luhiau.
Kauoha i ka Ekalesia
Pule Hoolilo
Himeni Hope Rev. E. Bona.
Pule hookuu ia S. Aiwohi.
5. O ka Hanai Kumu. Nui no ke kuka ana no keia ano, i mea e holo ai na kokua i wena o na Ekalesia. A pau ia.
Hooholoia. E hoopanee i keia Aha a i ka Poalima mua o Maraki ae nei.
C. H. HAAE,
Kakauolelo.
Iole, Kohala, Hawaii, Sept. 6, 1870.
Mai Maikonisia mai.
I na lala a pau loa o ka „Aha Hui Kula Sabati o Hila.“ E aloha ma @ loa @ nei @.
Ua loaa mai nei @ @ @, me ka @ o nehinei, @ ka la 25 o Mei. Ua @ nei makou me ka mahalo aku i @ Akua, @@ @ @ ole @ @. A he ma@ aku nei @ @ @ @ @ @ @ a pau, i @ @ @ Thomas @ @ @ . Ua @ ka @ @ mea a pau i @ mai @ a hope.
Ua @ ka @ @ @ @ , i @ @ ana i na hana maikai a ke Akua ma @ tari nei, a me ka loaa ana aku o ko'u mau leta. Aole au e awahua ana, a manaka wale iho. Makemake loa au e kakau pinepine ia oukou ke pilikia ole au. He hana nui a kaumaha ke kakau pakahi ana ia oukou, mai Hilo a Waioli. Aole ia oukou wale no ka'u e kakau nei.
NO KA KE AKUA HANA MA KEIA KIHAPAI.
Ua maikai, ua mau ka nee ana imua. Ke makemake loa mai nei na kanaka i ke ao palapala, a ke huli hou mai nei kahi poe ma ka pono, a o ka poe i huli kahiko, ua hookomo ia iho nei i ka Ekalesia.
No na hoahanau i keia wa. He 32 ka huina o lakou i keia wa, a he 15 mau paa mare, a 5 mau keiki i piwai ia. - Ke kupaa nei na hoahanau ma ka pono a hiki i keia la. Ke mau nei ka haipule ana iwaena o ka hoahanau.
NO KA MAHINAHOU.
Ke mau nei ka mahinahou ma na puniu aila niu. Ua hoihoi loa lakou i keia mea maikai, - Pololei ka olelo a ke Akua ma ka waha mai o kana kauwa o Paulo. E olelo ana penei: “ Ina iloko o Kristo kekahi kanaka he mea hou oia, ua hala aku la na mea a pau loa.“
O ka umikumamaono keia o ko'u mau makahiki i na aina e nei, a ke ike maka nei au, i ke ano hou ana o ka poe i huli mai ma ka pono o Iesu Kristo. Ke mau nei no ke kuai ia mai o na buke a makou, ma ka aila niu a ma ke dala kekahi.
NO KA MAKOU MAU KULA SABATI.
Eia na kahu o Maka a me kana wahine Mrs. Mele Maka, a owau no hoi me ka'u wahine Mrs. Kaholo Kanoa. O na wahine, i na wahine a maua ke ao ana ia lakou, a o na kane, ia maua no hoi. Ke ulu ae nei na hana a ka Haku, - o ka hoopaanaau i kahi mau Mokuna o ka Baibala, - Aole paha e like aku me ko oukou mau Kula Sabati ka maikai me ka nani, - O keia, aole i pau ka hokuku ma kapa, aia alaka lea iho ka popoki hihiu, alaila, haule iho ka huelo a me kona mau hulu i okalakala pipii ae maluna pono o kona iwi kuamoo.
Ua hanai hou mai ka oukou ia'u, me ko'u ohana. Elua haneri paa, nui no ko oukou aloha i ka oukou kauwa liilii nei. I lele maikai no la hoi ka lupe i ke kakaiapola, aole i kipohopoho.
O ke kanaha-kumamalima keia o ko'u mau makahiki, mai ko'u hanauia ana mai i ke ao nei, a he hapa na la a ua piha i ka pilikia. O keia aina nei o Butaritari, kuu aina ia i kuikui ia ai au, i ka la 17 o Aug., i ka M. H. 1855. I kuu hiki mua ana ianei, ua lele mai no lakou e hoeha, a na kahi mau kanaka hapa ona i paa i ua mau kanaka hulu eu nei o Butaritari, - He hope loa iho nei na kanaka a ke alii i pepehi ai a make loa. A ina owau ke popoki e i neia aina. Aka, ua hoopakele mai ke Akua ia'u, i kumu ao na lakou.
Ua ao ia iho nei ke alii ai kanaka o Butaritari nei, e ke Kapena o ka manuwa, mai ai kanaka hou, ua ae mai oia. A ua kauoha ikaika ke Kapena o ka manuwa iaia, e malama pono i na Misa nele , ua ae oia, a mai pepehi wale i kela ano kanaka keia ano kanaka, - Aole pau wikiwiki. Owau no me ke aloha nui pau ole ia oukopu.
J. W. KANOA.
Butaritari, Mei 26, 1870.
KA MOOLELO
- 0 -
KAMAAKAMAHIAI,
KA NIUHI AI HUMUHUMU
O KAHULUI I MAUI, KE PUHI
NAU OKAOKA HOI O KONA MAU
LA KOA. KAHILUHILU HOI O KONA WA UI.
A pau no hoi keia mele a kahi kahu, ia wa no i oli mai ai ua wahine nei, penei:
Mapumapu aloha ka leo o ke Koolau,
Ka leo hea o ka Malualua,
Alua iho nei maua me ka Ahihi,
Pili aloha me ka makani hoihoi ipo e, o hoi,
O hoi no a i na kahu, hai aku na'u no keia,
Na'u na ka poloka o ka hinalo.
A lohe no hoi ua wahi Kuaaohe nei, kahea maoli ae la ia penei; E Kahelekulani e, hoi mai kaua, a ina oe e hoi ole mai, e make ana au ke hoi aku, pane mai no hoi ua wahine nei, o hoi paha a hai aku ua lilo ia'u ka hanai o ka haku a kakou, hai aku oe i kuu inoa Kamehaikana, ua ike no ko kuaana ia'u, he kupua au he kamaaina, he lawaia au no kela kahakai la o Heeia, o hoi a hai aku ia'u ka hanai oia nei (Kahelekulani.)
A pau no hoi na olelo a ua wahine nei, o ke ku ae la no ia o ua o Kuaaohe hoi ana, a ia Kuaaohe e hoi ana, kahea hou mai la no ua wahine nei, o hoi a hai aku i ko kuaana, a lohe ko kuaana ea, hoi mai kaua a noho pu he kane oe he wahine au, a hanai pu kaua i ka hanai a kaua, a hala aku la ua wahi kahu nei, ia manawa no i hea ae ai ua wahine nei i na akua ona, peni: E Ku, e Lono, e Kanaloa, e Kaekae, e Maliu ma, a lohe no hoi lakou i ka leo kahea o ko lakou haku paha, oia no ka wa i o like mai ai, a pane hou aku la no ua wahine nei, i a-i, i i-a na ka kakou hanai, he @ ana iho na ka @ kukuku ana ka @ o ka ia a me ka ai, a @ ana @ @ a @ @ @ wai @ @ ia a @ a pau @, a @ keia @@, ia wa i @ aku ai ua wahine @ nei ia @ e a-i, @ ae @ @ kaikamahine nei, @ @ e ai a, e @ @ e ike i @ mau @ a @ o'u @ a me @ @, a pau @ @ @ @ olelo @ @ @, oia @ @ wa a @ @ @ hou nei i @ hou @ ai i @ , e lawe mai i @ @ ka kakou @, a oia @ @ @ @ manawa i lele mai ai o @, he @ ia, a ku mai la ma ka ipuka o ke ana, o ka wa no ia a Kamehaikana i kena aku ai i kana hanai e ae aku a kau iluna o ka manu, a lohe ua pua nani nei o ke Koolau i ke kena a kona kahu hanai hou, oia iho la no kona wa i hele aku ai, a ike hoi ka manu i ka hele ana aku o kana ukana, hohola mai la oia i kona eheu, o ka hele aku la no ia o ua kaikamahine nei a pii aku la ma ka eheu, a noho aku la iluna o ke kua o ka manu me ka waiho no o na wawae a elua ma ka aoao hookahi, a puili aku la na lima i ka a-i o ka manu, a ike aku la o Kamehaikana ua makaukau kana hanai, iu wa no i kauoha mai ai ua kupua nei o ka pali i kana manu, me ka olelo mai, e lawe oe i ka hanai a kaua a ike mai na kahu a me na makua a me na kupuna, e lawe oe me ka malama loa, a apu no hoi kana mau olelo kauoha, oia iho la no ka wa a ua manu nei i lawe aku ai i kana ukana makamae loa. (Aia la ke ike ae la kakou i ka u-i o na Pali Koolau ke laweia la e ka eheu o ka manu,) o ka hele no ia a kikaha ana ua manu nei ma ka puka o ka hale o Keauka ma i kai o Mokapu, a hookuu aku la ua manu nei i kana ukana ilalo, a i ka ike ana mai o Keauka ma i ka laua milimili, lele ino mai la laua a hapai ae la iluna, a puana ae la i keia mau lalani mele inoa o ua hiwahiwa nei, penei:
O oe ka ia e na lehua i Alakai,
Ke puhene ia mai la e ka manu,
He nui hoi na kaua Puananaiea,
He punahele na Kalawelawemalie,
I lahui no i ka uka o Kawaineki,
Ke i mai la ia'u ke anu o Hauailiki,
Owau kona hoa pili a Kukalakamanu,
O ke kaha i Papiohuli-la, huli.
A pau no hoi ia mele ana, me ka uwe helu ana mai o ke kahu wahine, i loa no hoi a pau ae ka uwe ana a na kahu, o ka pane mai la no ia o ua kaikamahine nei, he ma-u ia ua ike iho la au ia olu a , e hele hoi au e ike i o'u kupuna a me kuu makuahine, a lohe no hoi na kahu i ka leo o ka laua luhi, o ka ae aku la no ia, a puka aku la ua hilu nei a kau ae la maluna o kona alanui hele i ka lewa, aohe no hoi i u iho halulu ana i kai o Kaohao, a ike ana i na kupuna a me na makua, o ka noho iki iho la no ia a kau no hoi ka la i ka pali, oia ka wa a ua pua nani nei i haawi mai ai i kana olelo ma ka pane ana mai, a, A loha oukou a pau loa la e-a.
A kau aku la no ua pua nani nei maluna o kana manu, a hoi aku la i kona hale pali, hiki aku ua kaikamahine nei, ua hiki mua iho o Kuaaohe a e noho mai ana iloko o ke Ana, a malaila lakou i noho ai no ka wa loihi loa.
Pela iki iho oukou e ka poe heluhelu, a e holo ae au i Kauai e makaikai aku hoi ia Kamaakamahiai, heaha la kana hana e noho mai nei? Ina kaikoeke no hoi o ua o Kamaakamahiai i hoi nui mai ai a koe hookahi aku la ua Kupu-eu aei, ua hele ae la oia e kaapuni ia Kauai a puni, hoi mai la no ia a noho i ka poli o kona Kupuna, a iaia e lealea ana me kona mau Kupuna i ke konane, hoopuka ae la ua eu nei i kana olelo imua o kona mau Kupuna, penei; he elele ae keia e au mai nei i ke kai, e kii mai ana ia'u e holo i Hawaii i ke kaua, ua kaua ia mai la o Nalualele ke alii o Hawaii e na Leho a Uli, a me na Ualapulehu a Uli, a me Kuilioloa, a me Kapalihookui, a ua pau a pili-iki kahi o ka pono, a ua upu ae la i kana hanau-kahi a no-a ka oiwi ia'u, nolaila, e hele ana au ke hiki mai keia elele, a pau ae la kana mau olelo ana, a noho aku la lakou a po ia la a ao ae ia po, ka hele no hoi ia a kupono ka la i ka lolo, oili mai ana ua waa elele nei a pae ana ma ke one o Wailua, a ninau aku la ka poe kamaaina, no wai keia waa? p ane mai la ka poe o ka waa no Nalualele, no ke alii o Hawaii iaia ka moku a puni. Aia aku la no nae ke alii i Hawaii, o makou o na elele kai hele mai nei e imi i ola, oiai ua neea makou e ka make a ke kaua a koe iki, a no ke kukui ia ana aenei o ka ikaika o ka moopuna a Manouli, ke koa iakika i make ai na Mahu, i puni ai o Kauai nei i ka la hookahi, nolaila, upu ai ko makou alii i kana milimili a noa ka oiwi ia Kamaakamahiai, a no ia upu ana hele mai nei makou e imi, a pae mai nei makou i Maui, kuhikuhina m ai aia i Oahu, a pae mai nei hoi i Oahu, kuhi loa ia mai nei no i Kauai nei, nolaila la pae mai la, a ina ua ike oukou i kahi i noho ai o ka makou mea e huli nei la e-a; e pono e kuhikuhi mai oukou i kona hale i noho ai, i pololei aku ai makou alaila, pane mai l a no hoi kamaaina, aia no i kela hale a ku makahalau mai la, haele nui ae paha kakou a hiki i ka hale. Na na kamaaina no hoi ke kena, o ka nanai wale aku la no ia a pepe ana ma la puka o ka hale alii, pane mai la ka le o o ua Puuhonua nei, kokokomo nui mai hoi, heaha hoi ka mea i pepe iho la malaila? k u mai a maanei ae la, na ia la hoi ka hua kena e komo, o ko lakou komo aku la no ia me kolo ana o na kuli me na lima a hiki i kahi i kuhikuhi ia mai ai ia lakou, i loa n o a kuu iho na umauma ilalo a pili me ka moena, pa-e ana no ka l eo ninau a ua eueu nei o ka la koa, a heaha ka huakai o ka hele ana? a mai hea mai nei oukou? @ ae la ka a-i o kekahi @ a kau mai la ke poo @, a pane mai la, he huakai imi @ ia oe, ua @ makou @ @ ka hale, a i kii mai la ia @ i mea @ @ @, a mai Hawaii mai nei makou, ae, @ @ nui e aku @ @ aku nei au, a @ nui a @, e hoi @ (wahi a Kamaakamahiai) a @ mai @ @ a-i a me ka i-a a me @ @ ai a pau, o @ ai @ iho @ @ ia a piha @ @ @ @ @, a pau ka @ ana, pane @ @ @ @ Kamaakamahiai nei, a i hoi oukou a
i @ i Hawaii, @ mai oukou ia'u @ @ @ hiki @ i Hawaii, mai @ hewa mai oukou ia'u, o pau oukou i ka make, pane mai hoi kekahi kanaka, ka! mai hele hoopahaohao ae oe, aohe makou i maa, e hele hoike ae no oe, o pau auanei makou i ka make, ae, o hoi nui a na na mai oukou ia'u, a he kanaka e hele aku ana me ka laau nui la owau no ia, mai hoohewahewa o make, wahi a Kamaakamahiai , a pau no hoi keia mau olelo, o ka manawa iho la no ia a ua poe malihini nei i hoomakaukau ai i na waa, a me na wahi lako o ka holo moana ana, a pau a ku iluna o na waa, a hoomaka aku la lakou la e holo, a haawi mai la i na mapuna leo hope loa, i ka i ana mai, aloha oukou e-a, a kukai like ia mai la ia olelo, a holo aku la lakou la, kahea ae ana keia i na aumakua ona, e lawe i ua poe nei a pae i Hawaii ia la no. I loa no a pau ke kapakapa ana a ua eu nei i kona mau kokua, kahaha! heaha la ia i ua papa holo moana nei? kapalili lua ka hoi, me he manu la ke ano, a me he malolo lele la no Kaieiewaho, a o na kanaka hoi o luna, aohe lakou i ike i ka lakou mea e hana ana, ua niua n a maka, aohe pane leo ae o lakou a pau, aohe no hoi i ka poo aku ka la, kamumu ana ka ihu o na waa i ka pahoehoe o Puna, a liuliu iki iho ka waiho ana a ka waa i kahonua, a kahi no a hoi mai ka ike o ka maka o kela o keia kanaka, a hoomaopop o ae la lakou ua pae ka i Puna i Hawaii, a haalele iho la no lakou i na waa ilaila, a hoi aku la no a hoea ana i na hale i Keaau, ku ana lakou imua o Nalualele ke alii, a i ka ike ana mai o ua alii nei i kona poe kahu, mea e ua olioli, a hoomaka koke iho la no ka papa-aina o ke ahiahi, a apu no hoi ka paina ana, o ka ninau koke mai la no ia o ua alii nei, ea, ua ike no oukou ia Kamaakamahiai, o ka ae aku la no ia o lakou a pau loa, ke'lii, a hea holo mai, kahu, aia iloko o Kupau, oiai ea o Kane keia po o po iho, apopo hoomaka aku kakou e helu a hala ewalu la, a i ka ia o ka la e pae mai ai i Hawaii nei, ae mai la ua alii nei me ka leo olioli loa, a i mai la, makemake wale ka ike ana aku i kona apahu kino, he u-i paha ea, pane aku la na kahu, ka! he u-i anei kela a koe, ke ike aku paha oe ia ia, ma hina ka hoa e like ai, ke ku a ke kanaka maikai, i nei liki aku a ua poe kahu nei , make loa kela i ka haaliki, a akena launa ole, a pane hou mai la no ua alii nei, ka! hikiwawe wale no nae hoi oukou, alima no o oukou la mai ka hele ana a ka hoi ana mai nei, pane mai ke kahu, ea! he na na aku paha a aohe e loaa ka lua, i keia kakahiaka aku nei no makou i pae aku nei i Kauai a halawai no me Kamaakamahiai, a pau no a hoi mai nei no makou, o ka holo mai no ia o makou a liuliu mai i waho, me he mea la i pahua mai ka waa o makou, he mea kulana na la, a poniuniu koke ae la no na maka, a apu ka makou ike ana i ka makou mea a hana ana, a hookahi wale no a'u mea hoomaopopo o ke kulana e ku ai, a hiki wale i ka pae ana mai nei, a kahi no a ike ae ua pae ka i ka aina, a lohe ua alii nei i keia mau olelo, lelele ae la ia iluna me kona mau wawae, me ka paipai ana o na lima, me ka hoopuka pu ae i kana huaolelo ano puiwa , he kanaka kupua aku la na ke ike ole la oukou! a pau keia mau olelo, a noho aku la lakou a i ke kakahiaka nui o ka la o Kupau, he mea mau no hoi i na keiki a ua o Nalualele ka hele mau i ke kula e ao ai me ka lakou kumu i ka ooihe, mokomoko, hahau laau palau, a me na hana ku i ka ikaika a pau loa. A ia lakou no e walea ana, ku ana ua Kamaakamahiai nei, a ninau ana i na kanaka mawaho mai o ka aha, heaha keia aha e piha nei? a heaha hoi ka hana o ka piha ana o keia wahi? pane mai la kekahi kanaka, he aha ao na na keiki o ke alii, e ao ana i na mea ikaika, o na ano kaua a pau loa, pane hou aku ua pua nei a ka hookolohe, ka! a ao iho auanei he ikaika o manao ae ka puni o ka aina i ka la apopo, a lohe no hoi keia kanaka, o ka hele no ia a olelo aku la i na keiki a ke alii, e! he kanaka hoi paha aia la ma o, i olelo mai nei ia oukou, penei la; a ao iho auanei he ikaika, o manao ae ka puni o ka aina i ka la apopo, a pela ia i olelo mai nei la, ia wa i pane mai ai ke kaikuaana o ua poe keiki nei, e kii aku oukou iaia a lawe mai maanei, malia paha o ke kaikoeke na o makou, a ina aole ia, e aho ko makou hoao ana ae maanei. Aole i pau.
Minamina i ka pono wahawaha i ka
HEWA.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha kaua:
Ke hoopuka nei au i keia Kumumanao ma ko kakou Kilohana, ke maopopo nae hoi i ka Lunahooponopono, he pono a he nani hoi ia mea, oiai he nui ka ino e ulu ana ma kekahi mau apana o Halelea nei. Eia ma Haena nei ka hewa nui a'u i ike ai, oia hoi ka pepa pili dala e hehi ana i ka malu Sabati, a ua hoolilo lakou i la nui weliweli i mea hehihehi na ko lakou naau hoomaloka, me ke aloha ole i ka mea hilu a ke Akua i waiho mai ai o ka uhane, ua like loa ia mea ia'u me ka pua nani ole o ka na helehele ka eha o ka maka ke nana aku, a me ke ino hohono o ke ihu ke honi aku.
Hookahi hale pepa ma Haena nei, a o na mea @ ia hale, he ai ahua hoomaloka @ @ ka wa ia Kiha @ aupuni o @, ka wa ia @ @ @ @. He makahiki ae nei a hapa ko'u noho @ ana ma keia wahi, a he makahiki a hapa ko'u ike ana i ka @ hana @ @. @ @
Ma keia hana, ke kue nei au, aohe paha owau wale, o ka poe paha kahi i makau i ke Akua, a minamina i ka pono, kue i ka hewa, nolaila, ke ninau nei au. He pono no anei i keia poe ke hana a apu keia hapa makahiki, a-pu ehu wale aku i ka hapalua o ka A. D. 1871? ea! “ aohe pono oia. “ Aia ka pono la ia A. Pali, o Waioli, ia Rev. I. Waiamau, o Puna, ia Rev, E. Helekunihi o Koloa. A pela aku a ina malaila e hahai ai he mea pono loa ia lakou nei ae, alaila, waiwai ka noho ana malalo o ka la. E @ kou nei e hoolalao noono ole iho i na pono kau like o ke aupuni o ka lani a me na pono o k e aupuni o Kamehameha V, a oukou e uhauha nei. Auwe! “ ke kupaianaha ka newenewe.“ Ia lakou nei a me lakou la aku e Hawai holookoa, aia ma ka Helu 1. Buke IX. o ko kakou kilohana aoao 1, ua ike iho wau i ke Kumumanao o S. E. K. Papaai o Waikane, Mokupuni Oahu. E minamina ana no i ua la nei o ka mea Mana, a makau @ a hopohopo iho ka naau o ke ia poe.
E wiki! e k a “ Nupepa Kuokoa ; “ a hookaakaa ae i na maka o ka poe e hia moe ana a malama ole i ke kaula gula o ka malu Sabati, hookahi a'u mea minamina o ka makua nana e malama keia ekalesia nui o kakou, oia o Rev. A. Pali, a ke hookahuli ia nei na pono kuloko o kana hana e keia poe pegana, a ina pela hou aku kau wahi o keia mau Mokupuni, e like me keia poe, auwe! Pouli wale, oia nae hoi, ua ike no kakou i ka Buke Hemolele, aole nae au e hoike aku i na pauku pili pono i keia Kumumanao, oiai, ua ike no i @ hana a ka naau lokoino. Pela anei e pono ai, aohe, e malama i na wawae i ole e helehewa. Ke hooki nei au i ka hele ana a ka maka tila. Me ka aloha i na Luna o ke Kilohana. M. Piilani.
H aena , Kauai Sepg. 14, 1870.
Kokua i ka Luna Hooponopono a me
KA MEA NANA I HAI AKU.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: -
E ahonui mai ia'u, e kamailio ae au me ka Hon. Willia m Hoapili Kaauwai, oiai ua ike ia ma kou Helu 37, o ka la 10 o Sepatemaba, na olelo pee a kekahi Lunamakaainana o Wailuku nei a me kana mau ninau ano hooio, a holo ae malalo o na oleo hoakamai ano ole a ua o Hoopilikuhina.
Auhea oe e ka Hon. W. H. Kaauwai e, o kau mau ninau au i ninau iho nei, e ninau ana, penei:
1. “ Heaha la ka lehua o ka hoopae pake ia oe? “
Haina. Oia no kou olelo kaena ana i na wa e kokoke mai ana na la koho balota, me ka lolelo ana, “ I na owau ka Lunamakaainana, aole loa au e ae ana e hoopae mai i na Pake! “ Ae no nae oe e hoopa e mai.
2. “ Heaha hoi ke kuokoa a hoopono ia oe?“
Haina. E hana oe i ka makemake o makou, ka poe nana oe i koho aku ma ke ano kuokoa a hoopono, aole ma ke ano Hoopilimeai a Hoopilikuhina.
3. “ O ka makemake hea la o ka Apana o Wailuku ka'u i hooikiaka ole ai?“
Haina. O ka Bila Kanawai o na Haku a me na Kauwa, no kou kue ole i ka hoopae ana mai i na pake a me ka hoomama ole mai i na auhau.
Ma keia mai haina, he oiaio, aole o e i hana a hooko i ko makou mau makemake e ua o Kapilimeaiki nei. Kohu no kou inoa ia oe e W. H . Kaauwai kahe i na Kuhina a ia Kaapoe ma.
E ua Lunamakaainana nei o makou, aole no au i hoopoina i na kauna olelo au, oiai iloko o na la o ka malama o Maraki, ua kahea ae na kanaka naauao o Wailuku nei, e halawai na makaainana ma ka Poakolu hora 7 o ke ahiahi, e noonoo no ka pono o ka ae ana aku e hoopae mai i na Lima Hana mai na aupuni e mai, a e hoole aku paha. Ma ia hui ana nae, ua ae ia na Puka@. Manihiki a me na Iapana, koe nae ke Pake. A ua hoaponoia e ka hapanui. A ma keia mea, ua nui loa ka hoopaapaa ana, nolaila, ku mai kekahi hapa a olelo mai. “ E pono no e ae ia na pake i mau lima hana no Hawaii nei; “ a hoole mai hoi kekahi poe, aka, o oe no nae ka lehua ma ka hoole, aole loa oe e ae ana – me kekahi olelo nui au i olelo ai, Ina e ae ia ana, e hoopae mai i na Pake, o ko'u hele no ia Kamehameha R., e ae mai ia'u e pepehi i 200 a e 300 pake. Ma keia mau olelo au, kai no e hooko io ana oe, eia ka aole, o oe aku ka oioi o Wailuku nei. Elua po o ka hui ana, o oe no na e ka mea kue ikaika loa; me kou kauoha nui mai ia makou, e koho aku makou ia oe i Lunamakaainana no makou, i pau ka pilikia. Ua hoi pau io no nae – i pau paha ia Mr. Kauluahewa.
Kai noa oe e kukaliki mai nei he oiaio, eia ka no Nuuanu oe. Aia nae a hele aku nei, o ka mea i makemake hapa ia o olua @ na Makaaina, oia o Hon. Noa @, @ ka oia ka mea @ @ hooikaika i pono @ makou, a o kau hoi, he holoholo mahina poepoe wale iho no, a haalele i kekahi noho o Wailuku nei.
Auhea oe @ @ W. H. K, nei, @ @ @ @ pono mai, @ pono ia @ @ @ @ i ka hiki pono @ @ ke hele i @ @ @ .
Ke @ nei au @. Me @ @
T. N. @
Wailuku Sep@ @ 18@.
OLELO HOOLAHA
@ @ @
@ LUUKIA
@ @ @