Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 40, 1 October 1870 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA MOOLELO –NO- KE KAUA I PIO AI O NAPOLIONA

 

[Ke hoolaha nei makou malalo iho i ka moolelo o na la kaua ekolu ma Sedana, Farani, mawaena o Generala Makamahone o na puali koa Farani a me na koa o Perusia malalo o na puali a na keiki alii ka hooilina Moi o Perusia o Uilama a me ka hooilana alii o Sekone.  O ka Alihikaua elemakule o Perusia, oia o Generala Moleke nana ke kuhikuhi ana i ke kaua o keia mau la, a o ka hoolohe wale no ka na keiki alii.  O keia moolelo, ua kakauia e ka mea kakau nupepa o ka nupepa Tribiune o Nu Ioka ma kahi hoomoana o ka Moi o Perusia.]

 

Ma na hoouka kaua o Augate 30 a me 31 mawaena o ka puali koa Farani o Generala Makamahone a me na pualii koa Geremania o ke Keiki Alii Uiloma a me ka kooilina kalaunu o Sekone ua auehee aluka aku la na Farani ilolo o Sedana, a hoomoana iho la lakou apuni.  Ua lohe mai nei au mai kekahi koa Farani pio mai, ua manao paa loa no na Farani, ua hamana puka nui no lakou kea la e hiki ai i Meziere, a no ia mea i manao ai lakou i na lakou e auhee hou mai mamua o Sedana, alaila he hikiwawe wale no ke houluulu hou ia a paa koke.

 

Ma ke ahiahi Poakolu, o ko ke Keiki Alii Uilama wahi hoomoana mai ka hora 5 ahiki i ka hora 8, ma Kemei (Chme-ye???, he wahi kauhale uuku he 7 mile ka mamao mai Sedana aku ma ka hema komohana aku o ke aliinui nui.

 

Ma ka hora 5 a me ka hapalua ikeia aku he nee nui no na puali koa Perusia is hoomoanaia a puni makou, a manao iho la makou, e holo ana ka Moi maluna o ka lio e makaikai i eke ku ana o na koa kini; aka, pii koke mai la ka mahele 37 (regiment) me he mea la e haale mai ana, maloko mai o ke kauhale, a o ko la kou poe puhi ohe, a mele ana “E make ka poe koa kini o Reine.” I ka wa a lakou e hele lalani ana me ka hele wikiwiki loa, ike aku la au ma na maka o na koa e hana ia ana kekahi mea ano lua ole.  Hai koke ia mai la.  E hele ana na koa me na kapuai mama loa.  Haalele aku la na kou I ko lakou mau eke-nuhu, a lawe wale ae la no lakou he wahi koloka ia kaei ia ae ma ko lakou mau poohiwi, me na wahi mea hookahi a elua e malamaia ai ka lakou mau ipu hao o ka wa kaua; aka, ina i haalele ia keia mau mea, ina, ua kaumaha kapakahi na koa, oiai ua haalele ia na eke-aahu.  Lohe koke mai la au, o ka puali kaua holookoa, oia na koa i hoounaia mai e ke Keiki Alii Kale mai kona Puali mai, o ka puali nui hele alua a me ko keiki alii Uilama puali e helokiki ana lakou i ka hema ma kea la oa Doce (Douchey) a me Meziere, i mea e pani aku ai I ko Makahamahone nee ana ae ma ke komohana, alaila pela oia e hoa pua ia aku ai ma ka palena o Belegiuma. 

 

Ua lohe mai nei au mai na alii mai o ko ke Keiki Alii ukali mua; I ka wa a makou e nana ana i ka hele ana mai o na koa, mahope o kekahi e nee ana maloko aku o Kemoe, (Cheymoye) e hele pu mai ana no na koa Sekone, a me na koa ku mau he 80,000 ka nui, me na mahele koa Perusia malalo o ke Keiki Alii Alabati o Sekone, e neenee loa mai ana e pili me na koa Farani ma ka aoao akau o Meuse, kahi a lakou i a-e aku ai me Romile (Romilley) ma keia la 30 o Augate, ma ke ala e hele ai i La Kapele (Chappelle) he wahi kauhale uuku nona na kanaka he 930, ma ke alanui nui mai Sedana hiki i Bouilona (Rouillon) ma Belegiuma; a oia no hoi kahi kauhale hope loa mamua o ka a-e ane aku ma o o ka palena.

He mau mea hou ano nui e aku no kekahi a keia mau koa i hana ai, aka, he mea hiki ole ke hoike pau aku ma ka hoohalike ana.  Ua ike aku au i kekahi kanaka ua oopa kona mau wawae a elua, e kupaoi ana ka hele ana iloko o ka laina.  O kekahi o kona hoa koa, i uuku iho ka eha o kona kapuai, oia ka mea nana e kaikai ana I ka laua mau pu kuikele.  O na kanaka I hiki ole ke kikoo aku I hookahi kapuai mamoa aku o kekahi, ua hookaulua aku lakou maluna o na kaa a na kauwa e hookele mai ana, o ua poe la, ua hoomaha ia no ka la kaua ae o ka la apopo.

 

O na koa Bavaria, ka poe I manao io ia, aohe i oi ae ko lakou eleu ma ka hele ana mamua o ko lakou eleu ma ka hakaka, mawaena lakou o makou a me Sedana, e hoomoana ana mawaho o ka ulu laau o La Mafela (Marfel) he wahi I kaulana ma ke kaua o ka 1641, I ka wa o na kaua o League.

 

I ka wa a`u I ike aku ai I ka mahele hope, e hookui okoa aku ana maluna o na kapuai a lakou e hele ana, I hiki ole ke olelo ae he hele kupono, kau iho la au maluna o ko`u lio, o ka hora 8 paha ia oa ke ahiahi, a holo aku la I kahi hoomoana o ka Moi Uilama, a o kahi hoi ia a`u I manao ai e loaa ona wahi e moe ai au a me ko`u holoholona.  O ka`u mea nae I kau nui loa ai no ko`u wahi lio, oiai oia ku mea hana nui o maua.  Ma ke ahiahi o ka hoouka kaua, I ka wa a`u I holo aku ai e he hapa mile ma Venedereze, oiai e holo ki-auau malie ana no, he leo nui ka`u I lohe aku, “E Ku.”  Kaohi iho la au I ko`u lio a ku malie, me ka ike aku no I na Perusia, aole e hana wale mai ana.  Ia`u I holo hou ai a he 20 iwilei, lohe aku la au I ke kakani o na hoomakaukau kaua, me he mea la, e kulai ana na kiko o na pu a lele mai a pau na poka maluna o`u.  Ua hai ia mai ia`u ka haina o ka`u ??? oioau??? A ua lawa, nolaila, holo aku la au I Vendereze, a o kuu wahi lio wahine a me a`u, hoopoina koke iho la maua I na koa kiai, I na hele pupuahulu a me na kaua e hooukaia mai ana oia hoi moe iho la. Hookahi o maua I haole a moe, a hookahi I ku.

 

Ma ka hora 7 o ke kakahiaka o ka la 31 o Augate, hele mai la ko`u wahi kauwa a hoala mai la ia`u, me ka olelo mai, ke hanaia mai la na no kauo kaa o ko Moi, a e haalele ana ka Moi I keia wahi iloko o ka hapalua hora, a e holo ana I ke kahua kawa, a ua loheia aku la no hoi ke pahu mai o ke kani o na pu kuniahi ma kahi kokoke I Sedana,  Lele ae la au I luna, laluu aku la he wahi popo barena, he wahi waina, kika a he wahi pepa manoanoa, (Card) hoo iho la iloko o ko`u wahi eke ili, a ai hele aku ko`u aina kakahiaka I ke ala nui.  Ia`u I pii ae ai I ko`u lio, kaalo ana ka Moi maluna o ke kaalio waiho wale iho no, e kauo ia ana e na lio eha me ka manao e holo I Kevause (Cheyause) he wahi ia he ekolu a me ka hapalua mile ma ka hema o Sedana.  Nui loa iho la ke kuee iloko o`u, a hookuu aku la au I ka Moi a me kona mau ukali e holo mamua o`u ma ke alauni ??? e hele ai I kahi e ike aku ai I ke kaua, kahi hoi a`u I hiki koke aku ai mahope iho o ka hora 9.  He kupono ole no ka holo ana ma ke alanui, no ka mea, ua paa ke alanui I na kaa pu, na kaa lawe lako kaua, a pela aku.

 

Ia`u I holo aku ai a ma kahi oioi o ka puu e ku winiwini ana, 600 a 700 paha kapuai maluna ae o Kavause, I hoopunanaia e ka ulu laau Mahalo iho, ike pono ia aku la ke kulana mai a`u aku.  I ka la aku mamua, ua hoopuka e mai o Generala Forsyth o Amerika huipuiaia`u, “He wahi waiwai iki no paha ka pii ana mai nei e ike I keia nanaina maikai me ke kaua ole I hooukaia.”  Ma kahi oawawa mehameha malalo aku o makou, a mai kahi oioi iki ae a`u me ka Moi a me ka ukali o ka Moi e ku ana, ua ike maopopo aku la makou, aole o ke awawa wale no o Meuse aka, ua ike aku makou a pau loa ma o aku o na ulu laau o De Loupe a me Faranekevala (Froncheval) iloko o Belegiuma, a pau loa mai no hoi ka ulu laau a mokumoku o Namo, me kela aoao o ka palena.  Mamua pono iho o ko makou mau wawae, o kahi kaona uuku o Sedana, he wahi is kaulana o kona mau papu ia Vabuna, a he wahi hanau hoi no Turennae, kela Alibikaua Kaulana o Farani.  Oiai he 2 wale no a me ka hapaha mile o Sedana mai o makou aku, nolaila, ua pau loa aku la ia makou na wahi a pau I ka ikeia me ka ohenana ole.  O ka aoao hema, e paaia mai ana e na puali helu I a me 2 Perusia o Kale mai, a I hoohuiia mai no ka Manawa me ka puali o ke Keiki Alii Uilama.  O keia iho la ke kulana o ka puali kaua, ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poaha, Sept 1.  Aole no hoi he hoouka kaua nui ia wa, a eia wale mai no a mahope mai; a ua lilo hoi na puali puukaa I ka imi ana I ko lakou mau kulana.  Eia nae, ma ka hema loa, he 20,000 Watemabuga ma kahi I kokoke aku I Douke, I makaukau e ok ipu mai mawaena o na koa Farani mai Meziere mai, ke manao lakou e onou mai iloko o ia papu.

 

O ka nui o na koa I kimo I keia kaua ma ka Generala Moleke koho aku, he 250,000 na koa Perusia, a he 120,000 koa Farani.

 

Ua ike makou, aia me Makamahone I ka Poalua, he 120,000 koa, oia hoi na puali eha o kona ponoi iho, a o kela puali I alakai hope ia iho nei e Generela Feille a malalo hoi o Generala Sebron, o Gen. F. Doua, a o ka puali helu 4, he mau koa mobile wale no, au nalowale iho nei ka inoa o kona Generala ia`u.  O Generala Makamahone, ka me I ku I k pu, oia ka Alihikaua nui ma ko ka Farani aoao.

 

He mea ole wale no paha ke olelo ae o ka Moi ka Alihikaua nui o na koa Perusia.  O na mea nana I alakai ponoi I na koa Perusia, o ke Generala Moleke, ke Keiki Alii Uilanoa??? A me ke Keiki Alii O Sekone o Alabati.  Ua ki ia he mau kani pu kuniahi hoohikilele wale no I lilo mai ka lapa mauna ia wa koke.  Aka, aole nae i hooukaia ke kaua weliweli, he mau wahi kiki poka kakaikahi wale no ahiki I ka hora 6.  I ka hora 7, hoomaka ke kaua ki pu kuniahi ana, oia ka wa I loaa ai I kela a me keia aoao na kaawale kupono mawena o na lapa I kau ai ko laua mau pu.  Puka mai la na poka pahu mailoko mai o na waha o na pu a luka mai a luku ino aku.  Ma ka hora 11 me 55 minute, lapalapa mai la he ahi ma ke awawa mahope aku o Sedana, mai na poka mai a na pu kaupoohiwi o Farani, I hoomaka ke kaua ma ka hora 11 me 25 minute.  Hookahi wale no halulu ana I ka lono aku, a hooneoneo ia nae e ke kani a na pu kuniahi e noke hala ole ana maluna o na lalani koa Sedone a me na Bavaria.

 

Olelo mai la o Generala Seridana ia`u, ka mea e ku ana ma ko`u aoao, aole ia I hoomanao I kekahi kaua kakani o na pu liilii e like me keia.  Ke lohe ia aku nei ko lakou kakani mamua o ke kani ana o na pukuniahi malalo ponoi aku o ko makou mau wawae.  Ma ka hora 12, hooki aku la kekahi puali puka Perusia nona na pu eono e kau ana ma kahi kamoe o ke alanui hao o Meuse e kokoke ana I Faveiete, (Fayethville) I ke ki ana mai o na puali puka elua o Farani e ku ana ma ke kumu o ka puu olohelohe, e kokoke ana I kauhale o Felorina, (Floring) Ma ka hora 12 me 10 minute, no ka hiki ole I ko Farani mau pu kaa ke kaua mai, ua kuemi hope aku lakou i Ferolina, a I ka wa I hoikeia mai ai ia makou e Generala Vona Roon, ke Kuhina Kaua o Perusia, I ka hookui ana ae ea na puali o Sekone a me Perusia mahope aku o Sedana, oiai, ua ike aku la ua Generala la maloko o kana ohenana la, a manao ia iho la ua pakele lakou.

 

Mai keia Manawa mai I ikeia aku ai, ua kanalua makou, I ka hooloihi ia aku o ke kaua.  Ua puni loa ae la na Farani I na Perusia, a ua ho-ala mai la I kahi kuono.  Ma ka hora 12 me 25 minute, ua haohao makou I ka ike ana aku I kekahi mau koa Farani e auhee ana maluna o ka puu mawaena o Felorina a me Sedana.  Ke hana la no na poka pahu mawaena o na lalani koa Farani me ka luku nui.  O ua wahi puu la e pinana ia la e na Farani iloko o ka hapa ha hora ua piha loa.  Ma ka hora 12 me 50 minute, kahea mai la ke Kuhina Kaua, ke holo la kekahi kolamu koa Farani ma ka Akau o Sedana ma kealanui e holo ana mai Baizelle a I ka ulu laau o La Gavene.  He holo wale no ka ua kolamu koa la me ka hoomaha ole a napoo ana iloko o kekahi wahi hale ulaula mawaho iki aku o Sedana.

 

Kokoke ma ia Manawa no, kahea mai la o Generala Seridana ia`u, oiai e nana ana oia I ka`u ohe, ke nee la ke kolamu akolu o Farani ma ke alanui e hele ai I La Gavene maluna ae o Sedana.  Ua kanalua ia nae, e holo ana paha e kokua I no koa e pale mai ana ma ka poo poo Bazelle ma ka hikina akau o ke kaona.

 

Ma ka hora 1, ki mai la ka puali pukuniahi Farani nona na pu I kokoke aku I ka ululaau, maluna o na Perusia, ka poe I kono ia mae e malama I ko lakou kulana.  Hoomanawanui iki na Perusia a hiki I ka wa a lakou I holo maoli aku ai no maluna o ka puu, I mea e pale aie ai I ka luku nui a na poka a na Farani.  Mahope koke iho no, ike koke aku la makou I ka papa koa Perusia helu akahi ma ke ki pu, ma ke poo o na puu o La Gavenne maluna ae o Tore.

 

Aohe ike ia aku he ano ikaika ko lakou a hooho mai la o Generala Seridema ia`u Auwe!  Ua hele a nawaliwali kela poe!  Aole e hiki ia lakou la ke ku aku imua o kela poe Farani.  Aohe I liuliu iho, bookoia kela wanana a ke Generala, no ka mea, ua pii mai na koa Farani, ma ke ano he eono Farani a he hookahi Perusia, nolaila, ua auhee aku la na Perusia I lalo o ka puu me ke ake aku e loaa mai ona mau kokua mai na kolamu koa mai e awiwi mai ana e kokua ia lakou.  Aole I hala ae e lima minute, hoomaka hou mai la ko na Perusia pii ana mai e kaua.  I keia Manawa, ua poipoi io mai la lakou, aka, aole nae oia ka mea e kaohi aku ai I ka make a na Farani he nui e luku mai la me ka hahana.  “E na Lani Maikai! E holo mai ana na koa Farani e luku ponoi I na Perusia!” wahi a Generala Seridana.  He oiaio, holo mai la he mabele koa o ua poe la me ko lakou mau mahiole a me na umauma I pale ia ia na keleawe (puali kaua lio) e aiai ana I ka la o Sepatemaba, a kahamaha iho la maluna o na koa Perusia.  Aole I manao na Perusia e houluulu ae ia lakou ma ke ano lalani, nolaila, I ko na Farani hooano loa ana mai, a kahi no na Perusia a ikeia aku, e kaua io ana me ke kuu pau I ko lakou ikaika maluna o na koa lio Farani I alualu aku.  He weliweli ka ike ana aku.  Holo mai la na koa lio a me na koa hele wawae Perusia me ke aluka ma na haneri a me na mahele; wikiwiki pu mai la no hoi I ke ki I na pu a nolaila, ike iho la na mahele koa Farani hookano, aole e hiki aku ke hoopaa mai I ke kaua, oiai, ua manao ole mai la na Perusia, I ka make, nolaila, ua huli aku lakou I hope a kuu pau aku la I ka holo, I oi ae ka mama mamua o ko lakou hele ana mai e kaua.  I ko lakou huli hoi ana aku, aole o lakou wahi mahele koa ikaika, ua hele aku la a aikena, a ua hele paee na koa me ka hele pololei ole iloko o ka laina.

 

I ka huli hope ana aku no o ua poe koa Farani hooio la, alualu aku la no na koa Perusia wiwo ole mahope o lakou, me ka holo wale no, e alualu ana I na koa ka ua lio Farani.  O keia alualu ana I ka poe kaua lio, he mea ia I ike pinepine ole ia iloko o na kaua I hala.  Aole au I ike I ka`u mea e hoohalike aku ai no keia mea.  I ka wa hoi a na koa Farani hele wawae I ike mai ai, ke auhee la ko lakou mau koa kaua lio imua o na Perusia, hoaano mai la hoi lakou a hele mai la imua e kaua me na Perusia. 

 

Kakali mahe iho la na koa Perusia e hoomaha I keia alualu ana aku, me ka alo I na poka o na pu kaupoohiwi Farani, oiai ua naenae iho la; a I ka hiki ana I ka wa a ka enemi I kokoke mai ai, he 100 iwilei paha ke kaawale mawaena o na aoao elua; a ia wa I hookuuia aku ai na pu-kuikele e luku I ka enemi me ka puahi loa, oiai hoi ke kukupau mai la no ke kani a na pu Farani.  A no ka hahana loa o ka lele kupinai ana o na poka o na pu-kuikele, ua hiki ole no ia na koa hele wawae o Farani ke hoomanawanui mai, e like me na koa kaua lio I holo puhalahio aku.  Huli hope aku la no hoi na koa hele wawae o Farani, a alualu aku la mahope o ka meheu o na koa kaua ho I hoi nele aku ai, oia hoi, mai kahi mai a lakou I houluulu ai a hele mai ai e kaua.  He 500 iwilei paha ka mamao aku mai kahi aku o na koa Perusia ma ke ala e hele ai I Sedana, a kahih hoi a na pukuniahi Mitaralie ??? Farani I hoonoho papaia ai.

 

Kakahe ae la na koa Farani ilalo o ke awawa mamua o ka hiki ana mai I ke alahaka hao ma Basille, I mea e keakea ai I ko na Geremania hele pololei ana aku I ke kulanakauhale o Sedana.  No ko na Farani naaupo, ua hiki ole iho la ia lakou ke paa I ke alahaka ma Basille, a ua lilo I wahi hana nui no na Geremania a pau wale ka hakaka.  Keakea ae la na Perusia me na lala laau a me na eka-lepo maluna o ke alahuka hao, I palea aku ai na koa Farani I hoao mai I ke kakahiaka e hoohanee I keia alahaka, I mea e hiki ole ai I na koa Bavaria ke kamailio aku I ka aoao akau a me ka hema o ka muliwai Meuse.  Aohe I hololea keia hana a ka Farani, no ka mea, o ka lakou mau pu I ki mai ai, ua ku wale ae no na poka I na kua a me na hao moe kaola o ke alahaka, aole I ke alahaka ponoi, a nolaila, ua waiho paiole ole ke alahaka hao.

 

Ma ke alu ana o ka puu I uhiia e ka ululaau o Kamapina (Charmapin) a`u I hoike e ae nei mamua, ua kukulu iho la na koa Bavaria, he elua mau puali puka, he eono na paona o ka poka hookahi, a kaua aku la a hiki I ka pau ana, me na pukuniahi o ka papu pale mai o ke kulanakauhale o Sedana.  Ma o se o Meuse, oia hoi, mai ka laina mai o Basille ma ka akau aku, he wahi poopoo alualua, e hoopulu ia ana e kekahi wahi kahawai uuku, aia malaila ke kaua weliweli o keia la, a malaila I oi aku ai ka luku nui o ke kaua holookoa.

 

O keia wahi kahawai maluna ae, I poina ai kona inoa ia`u, ke kahe nei ia mahope aku o Sedana.  Mahope aku o ka ululaau o Felegenese (Fliegenese) ma ka akau a mahope aku o ke kaona, e ku mai ana he wahi puu I kukuia e na pupupu hale, a e mokaki mai ana na mea kanu, a e lei ia ana e ka ululaau a`u I hai keke ae nei.

 

Mawaena o ke alanui a me ka kulanakauhale, ua ike ia aku na kauhale Iole o na koa Farani e ku aia iwaena o ke poliuliu a ka ululaae e hoopuni ana a me ka puuluulu koa pua I kaua ole.  E ku molowa ana lakou e like me Ioane Poka ma ke kaua alua o Bulu Rana, ma Amerika Huipuia.  Ua manao aku makou, o na koa komo hou mai kela o ke Gardes Mobile, ka puali koa a na Alihikaua Farani I aa ole ai e lawe mai ia lakou, e kaua mai I na Perusia.  Ma ka aoao hema o na Perusia, he ekoku mau puali kumau o na Farani, I kaawale mai lakou mai na Perusia mai, he wahi poopoo I paa I ka ululaau, a he puu moe kaolo mahope iho.  Maluna o keia puu kekahi kaua ikaika lou, a oia kekahi ki o ka puali kaua Farani.  I ka wa o kona ina u puu I puni ai I ke kau ia e na pukuniahi Perusia, oiai ua waiho kalae mai ke kulanakauhale imua o lakou, ia Manawa I hoohoia ae ai, Aia o Sedana iloko o na lima o Perusia.  Ma o aku o ka hema, he wahi kulana kauhale nona ka inoa o lle??? (lily) ua puhi e ia ae e na Farani I ke ahi o na pukuniahi I ke kakahiaka.

 

O keia mau mea a pau, ua ok ipu ae no ia I ke alahaka hao, I puhina e na koa Farani, I mea e hiki ai ia lakou ke malama aku I ko lakou welau akao.  Maluna aku o ke alahaka hao, ma ka laina e holo la I Meziere, he wahi puu ua ulu paapu ia e na laau.  Maluna o keia wahi puu, I ku iho ai ke Keiki Alii Uilama me kana.  Ahaiolelo mai ke kulanakauhale mai, e nana I ke kaua, aka, ua kaawale loa aku keia, a ua ike poliuliuia aku ke kahua kaua, aka, he wahi puu nae kela I makemake loa ia mamua ae o ko makou puu, kahi a ka Moi, Couna Bisimaka, Von Roon, Generala Moleke a me na Alihikaua Amerika Seridana a me Foasaika e ku la, me ka helu ole I ko oukou wahi kakau nupepa.

 

Oiai ua hai ae nei au I na mea I ikea o ke kaua a me na mea a pau e pili ana, nolaila, ke hoike iho nei au I ke kulana o na puali kaua ma ka hoomaka ana mai o ke kaua.  O ko na Alihikaua Perusia manao maoli, o ke pani ae I ke komo nui ana mai o na koa Farani ia lakou e kaua ai iloko o ka poai, ma ka hookui ana mai I na koa Sekone ma ka akau a me na koa Perusia ma ka hema.  Ua ko io keia manao hoohui ana I na puali I ke awakea, ma kahi kokoke aku I kahi kulanakauhale uuku o lle iloko o ka ululaau, mahope aku o Sedana, a`u I hoike mua ae nei.

 

O keia hoopuni weliweli ana, ua hoomamaka mai no ia mai ku uuku mai a hiki I ka wa I hele aku ai I ka loa, a komo kino maoli iloko o ka papu o Sedana.  Ma ka akau loa na koa Sekone.  Hookahi puali koa kiai kumau o ka Moi, aka, ua kaua nae me na koa Farani ma Garavelotte, malalo aku o Meza, kahi I halawai mai ai o ka Moi me na koa Farani, a kaua nui ai, nolaila, ua minamina ka Moi, aole e ae hou ia lakou e komo I ke kaua e pepehi ma inoinoia mai.  Ma ka hooppono maoli, ke kono ia mai nei a u e hoike, mamuli o ko`u pili loa ana aku I na koa kiai ponoi o ka Moi, ua hoike mai lakou, ua aa loa lakou e hele imua I ka alo o ke kaua.  O na koa kiai ae la a me na koa Sekone, he 50,000 paha ko lakou nui, ma ka aoao akau lakou o ka muliwai Meuse, mai ke kakahiaka a po, mawaena o Rubikoaka a me La Kapela.  Ma keia wahi hope, kukulu ae la ke Keiki Alii Alabati o Sekone I puali ku I ka wa no lakou iho.  Ma ka wanaao o ka Poaha, ua lilo ae la ke kahua mai Rubikoaka a hiki I Meuse, I na koa Bavaria, Helu akahi a me alua.  Hooneenee aku la lakou I ko iakou alo ma kahi kokoke I ke alahaka hao o Bazaille a hiki I kekahi wahi mai Douke a I Sedana; a sole no hoi I mamao loa, mai kahi kauhale mai o Fore, malalo mai o ka puu o ke Keiki Alii Uilama I kukuluia ai e paa, I ke kahua mai Fore a hiki I lle a komo aku I Felorina kahi o kekahi halepule nani e ku ana, I aneane lilo aku I maka ki poka no na koa Perusia, ina I manao o Generala Moleke e hoopahu I ke kulanakauhale me na poka pahu.

 

Ma ka akau o ka hikina hema o ka halepule, he wahi kaupale me ka papu mahope maie, he wahi kaupale me ka papu mahope mai, a ma o aku o keia hikina hema, he wahi kahiko I makemakeia o Sedana e nono mau, me na kia loloa o ke keneturia 16, I ano ole, ina e ki ia aku ana e na pu eha paona ke kaumaha o ka poka.  Ma o aku hoi o keia, he wahi papu iloko o ka puuwai o Sedana e oku ae ana maluna o Meuse ma ka hikina hema, aka, ua alai ia mai nae e na puu ma na aoao elua o ka muliwai, e kahe ana ma ke alo iho o ka papu.

 

Nana aku la o Generala Seridana maloko oa kana ohenana ma ka puu mamua aku o makou, aole paha I akolu  mile mai kahi aku a makou e ku ana, me ka papapono o ka la mahope, a hooho mai la ua Generala nei ia`u, “E hakaka kupouli loa ana lakou la no kela wahi puu mamua o ka loaa ana mai a lilo aku paha.”

 

Ma ka hora akahi a me ka hapa, lele hou mai la na koa kaua lio Farani e kaha-maha maluna o na Perusia, oiai e hoopuipui mau ia mai ana I kela a me keia minate, nolaila, ua hooikaika loa na Perusia a ua hanai hou ia aku na koa lio Farani I ka luku nui, e like me ka hahana I haawi mua ia aku I ko lakou mau hiki mua I hoonana mai, a hooholiia aku la lakou a pau ma ke kahea e huli loa.  Lawe ae la na Perusia I ka makoau o na koa Farani e pukaka la, I mea e hoihoi loa ai ko lakou imua o na laina koa o ka enemi a he 200 iwilei paha ke kaawale mai kahi mai a ka enemi e paa ana.

 

O kela mau koa Perusia e hele la imua o ka enemi e auhee la, ua mahae ae la lakou I elua mau puali, me ka hookaawale ana I 100 iwilei mawaena o na laina o laua.  Aohe I liuliu iho ka makou nana ana I ka lakou nee ana, punohu mai la ka uwahi mai ke kualono mai ma o aku o ka poe ki hakahaka, I hahaaiia mai e ka pioloke mawaena o na puuluulu Farani, a e hoike mai ana ia makou, ua kupaa na Perusia.  Ua ike na