Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 37, 10 Kepakemapa 1870 — Page 4
This text was transcribed by: | Trinette |
This work is dedicated to: | ku`u māmā, Cheryle Creacy |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE KUOKOA, HONOLULU, SEPATEMABA 10, 1870.
Ka Nupepa Kuokoa.
Sun of my Soul.
1. La o kuu uhane ! e Iesu,
E poha mai, a hoao pu ;
Mai uhi mai kekahi ao
E huna i ka lama ou.
2. A pa ka hau a moe au
I pau kuu luhi, kuu luuluu,
Maluna ou no kuu manao,
Ma kela maha ma ke ao.
3. Me au no oe a po ka la,
Hoomalu pu a hoonana ;
Me au no oe ke kau ka po,
I moe au a ala hou.
4. Ina he mea i auwana`e
Ma keia la a haukae ae,
E kii ae a hoohuli no,
O moe a haule i ka po.
5. Kiai, hoola i na mai,
Na ilihune e hoowaiwai,
Hoomoe olu i na u,
Hoomaha i ka poe luuluu.
6. A ala hou a hoomaikai,
Me au e launa pu mai ai ;
A hala ko ke ao nei po,
E ala ma ke ao mau no.
HAWAII.
Echo.
Silver Lute.
1. Lohe anei i na eko
I moe ma na puu,
Maloko o na lua
I pee a hakanu?
Ae, lohe i na eko
I moe ma na puu,
Maloko o na lua
I pee hakanu.
Pane anei ke o ae?
Pane me ke mele pu?
Pane no ke o o ae
Pane mele oli no,
Eko, eko, eko, eko ;
Pane hou mai no,
Pane hou mai no,
Eko, eko, eko, eko ;
Pane hou mai no,
Pane hou mai no.
2. Pa na eko mai o mai,
Mai na laau na puu makai,
Mai na awawa uli pu ;
Pa na leo oli no,
Pa na eko, pa na eko,
Pa na eko, pa na eko,
Lohe i na oli o
Mai na awawa uli pu, uli pu,
Mai na awawa uli pu, uli pu.
HAWAII.
Ke kanalua o kekahi o na Kumu
kula o ka Apana o makawao.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe:-
Ua ikeia ma kou Helu 31 o ka la 30 o Iulai, na manao kanalua i ke Kula o Huelo a me ko laila alakai, e peku mai ana hoi i ka manao hai o kekahi o na Komite ma "Ke Au Okoa," Iulai 14, aole au i manao e hoouna aku ma "Ke AuOkoa," ina mea e pili ana i ka Hoike o na Kula o keia apana, aka, mamuli o ke kono ana mai a ka mea i mahaloia P. Nui Esq., e hoouna aku, ua hooko ke kauwa e like me ka makemake o ka haku, aole nae au i manao nui, he mea ia e kanalua ai o ka mea i kapa iaia o J. M. Kaiminaauao. Ke pane mai nei kela no ke Kula o Huelo a me ko laila alakai, i ka wehewehe ana o na haumana no ke kii o ka paailona. "Ua kahakahaia mai a hihimanu, ua hana ia ka ninau a loaa, aka, aole i weheweheia mai ka pili pono ana o ke kii paailona i ke Kumuhana." Malaila e hookuu mai ia`u, oiai aole no au i ike pono i ka weheweheia ana mai o ka ninau, ua ku ia mai no kekahi pilikia, a ua naue aku a hoi mai, e kau ana na kii ma ka Papa Eleele, ua pau i ke kahakaha ia a me ka wehewehe ana ; malaila au i noi aenei e hookuu mai.
Aole no paha owau wale no kai mahalo aku ia mea, o ka lehulehu pu no paha kekahi i akoakoa mai, e ik i ke akamai o ka lakou mau keiki. I ka nana ana hoi a me ka hoomaopopo ana, me la he mau Kamana na hoa like - E auhea oe e J. K. M. Kumukula o Pulehu, ke lele mai nei oe i ka weheweheia ana o ka ninau, aole i pili pono i ke Kumuhana, maliala ko`u kumu i hui aikaua i ka eleele o ka inika. O ke Kula o Pulehu, oia no ke Kula a ka mea e kanalua nei i ka hai, ua haawi mai kela i na Komite ka hokie ma ka Huinahelu, me ka hai pu mai ua huli ka buke, i ka na na ana i ka hana ana mai a ka haumana ma ka Papa Eleele, kapeke io, kulike me kaloaa. aka, i ka wehewehe ana mai, "ua halahu mawaho o ka rula ka pae keia bila," aohe Kumuhana, like ole hoi me ka mea a ua o J. M. K. e kanalua nei i ka pili pono ole o ka ninau i ke Kumuhana. Penei i akaka ai ka like ole : Ua lawe mai ka haumana i ke Kumuhana o ka puunaue pokole a i ka loihi, i ka loihi hoi a i ka pokole, aole hoi e like me ka ka buke i hai akaka lea mai ai. O ka puunaue pokole ; oia ka puunaue me ka hua hookahi. O ka puunaue loa, oia ka puunaue ana me na huahelu e oi ana i ka hookahi iloko o ka mahele. I ka ninau ana aku a na Komite i ka haumana i ke Kumuhana no ka puunaue e pili ana i ka ninau, aohe maopopo iki, Eia ka mea i ikeia, "o ka ka Frani kakau i ka helu komo ma ka lima akau o ke Kumu puunaue." Oia ka manao hai o ke Komite i hoike ai ma "Ke Au Okoa " e pili ana i ka Hoike Kula, ua hai akaka lea mai na kumu i ka palua pakolu ka lewa ana o na buke, aka, i ka ninau ana aku i ke Kumuhana o kela ninau keia ninau, e like hoi me ka J. M. K. e hai mai nei. "mailoko mai o ke kii paailiona i puka mai ai ke Kumuhana." Aole naehoi he huiia mai me ke akaka lea. E! auhea oe e ka makamaka ? "mai na na aku oe i ka pula iki iloko o ka maka o kou hoahanau, aole oe i ike i ke kaola iloko o kou maka iho." Mataio 6:3. Ke pane hou mai nei o ua o Kaiminaauao i ka hilinai o na Komite i ka hilimana o ua mau kii paailiona la, a pela i hoonoho aku ai ma ka Papa 1, a i ka heluna o na haumana 13. Kuhihewa hou oe e ke hoa la, aole i hilinai na Komite ma ka hilimana, aka, ma ka ike ana a na Komite he pono e like me ko lakou manao. E ake ana no ka paha oe, a o oe wale no ke kau ae ma ka Papa 1. Ua hai mai oe no ke Kula Hanai mai oe o Hilo, pela no ka paha oe i ao ia ai he hoololi i na Kumuhana o ka puunaue? "E noeau ka hana a ka ua, akamai ka imina o ka ike." Eia kekahi, ke hai akaka mai nei oe ma ke "Kuokoa" Iulai 9, 1870, e pili ana i ka hoike o na Kula o keia apana. "O ke kula o Pulehu 31 ka nui o na haumana, ua hiki pono ia lakou na haawina a pau i oleoia maluna me ke koena ole." E hiki io, o ka hiki ka ia ke hele la a koena ole. E ka makamaka e hai ma ka pololei, he kanaka makua ke kino; he kahi wale no paha ia oe ka pai ae i kau kula, i ka hiki pono me ke koena ole. Kai no paha na waho mai ia leo mahalo.
JOHN KAWELAU.
Makawao, Maui, Aug. 9, 1870.
Na Palapala mai i ke "Kuokoa."
Ka la hookahakaha o ka Iwa o ka ua Pee Pakaiaulu o ka aina Haaheo.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha Kaua:-
E oluolu oe e hookomo iho i keia mau hua olelo e kau ae la maluna "Ka la hookahakaha o na Iwa o ka ua Pee Pakaiaulu o ka aina Haaeo" ma ka la 13 o Aug. nei.Ua kukulu iho na keiki puhi ohe a me ka lakou kumu i ahaaina ma lakou:
O kahi nae i kukuluia ai ka ahaaina, ma kahi o Naihe ma Hinakahua, malaila lakou i kukulu ai i ahaaina, me ka lakou mau mea a-i, o kela ano keia ano. Mamua nae o ke lakou kukulu ana i keia ahaaina, ua hoolaha ae lakou me ke kahea ana i kela mea keia mea e hele mai i ka ahaaina, me kahi makana pu mai no, ma ka la i haiia ae la maluna oia ka la i weheia ai kela ahaaina.
O ka hora i hoomaka ai ka paina, o ka hora 2 o ke ahiahi. I ka hoomaka ana o ka paina, ua akoakoa mai na haole a pau o Kohala nei, me ka lakou mau makana pu no hoi, mamua o ka hookomo ana mai i na mea i hoomakaukauia no ka opu, ua hoomaka ke kani ana o ka ohe keleawe; a pau ke puhi ana, ua hoomaka ka paina. Ekolu nae papaaina, me keia nae ke ano o ka hana ana. 1 papa dala, 1 papa hapalua, 1 papa hapaha, akolu papaaina. O ka nui o na mea a-i, he poi ka ai, he puaa ka i-a, a me na mea a-i haole, laiti, palaoa, palena, pai, mea ono, ki, pela aku, o ke ano nae o ke komo ana iloko e ai ai, me ka balota, o ka poe makemake e ai ma ka papa hapalua, me ka balota i kakau ia i ka inika ulaula, o ka poe makemake e ai ma ka papa hapaha, me ka balota i kakauia i ka inika eleele, o na haole aole o lakou balota ma ka papaaina hookahi dala.
A pau ka ai ana, ua kudalaia ke koena o na mea ai, ma ka houluulu ana iho i na hua i loaa mai, ua loaa ka nui o ka Palahu Pokeokeo.
Ma ka hoolohe aku i ka leo o ka ohe keleawe, ua like me ka leo o na kahuli leo lea i ke aumoe. Ma ka nana aku i ka mea nana i alakai, ua ku maoli i ka hanohano ma kana ao ana i na keiki o ka aina Haaheo, ua akamai maoli no, o ka haole nae nana e ao nei o Williamu ke kumu puhi ohe a ke alii. Ma ia la no, he la malie loa aohe ua, nolaila, pela Kapoula, ua holopono oukou nawai la i keakea, nolaila, o kahi mea hou iho la no i o ka aina Haaheo. Pau me ke aloha.
A. P. HALAUKOA.
Kohala A. K. Aug. 15, 1870.
Aia iloko o kekahi mau makahiki i hala aku la, ka hoomaka ana i nei mea he palapala kahea ma ka apana o "Pukaana" e kahea aku iwaena o ka poe e malama ana i ka Oihana Laa a ko kakou Haku, i Kahu no keia ekalesia, eia nae aohe i hookoia ke kahea ana, pela mau ka holo ana o na palapala kahea ma ke kau wahi o keia mau mokupuni, mai Hawaii nei o Keawe, a Niihau o ke Kikii. A i ka A.D. 1870 nei i na la mua o Augate, ua hookoia mai ka palapala kahea a keia apana e ka Rev. H. Manase, a eia oia ke noho nei me makou, no na hana a ko kakou Haku i waiho mai ai i ke ao nei.
A i ka hui ana ae o ka poe i kahea ia ma keia ano, mai ka hoomaka ana mai a hiki i keia A. D. 1870, elua kauna me akahi keu, (ka ! mau no kekahi) a i ko`u hoomaopopo ana ma keia mea he palapala kahea iwaena o keia mau apana, o keia apana no ka helu mua ma keia mea he kahea Kahuna, malia paha o ulu mai ka manao iwaena o kekahi poe e like me ka ka Baibala i olelo mai ai penei: Iak. 4: 3 "Ke noi nei oukou me ka loaa ole, no ka mea, ua noi pono ole oukou," pela io no, aka, aole paha pela ko ke Akua manao iwaena o kekahi poe, no ka mea, o na mea e ko ana no ke Akua mai ia, aka, i keia wa ke olelo ae nei au, e o`u hoa haipule mai ka la hiki a ka la komo, ua ko ka kakou noi, e like me kana mea i noi mai ai penei: "Ina e noi oukou i kekahi mea ma ko`u inoa, owau no e hana," nolaila, e hoonaniia ke Akua ma keia mau mea a pau, i na he nele aina e loaa ana. Me ke aloha no.
D. W. KANUI.
Hookena, Kona, Hawaii, Aug. 25, 1870.
HALE PAUAHI. He uakana kaumaha kai lilo aku ma Keanae, ua lilo loa, ua lilo ia puhi-nauokaoka i ka mea i olelo nui ia, aole ana olelo mai ua ana, oia hoi kela mau hua e kau ae ia maluna, "Hale pauahi."
O ua hale la he hale kula aupuni, he papa apuni, paa i ka papahele, pea i na noho, me ka papa palapala no na keiki ekolu puka aniani, ua hoopaa pono ia ka puka me ke ki, aole kula aupuni i ka la i pau ai ka hale i ke ahi, o ka mea ia ia ke ki, oia no kai hele a wehe i ka puka, a komo iloko a hala ka hapaha hora, puka oia hele ma ka hale o K. Makaena, noho iki malaila, a hoi aku i kona hale, aole i liuliu pau ka hale kula i ke ahi, ua oleoia ka pau ana o ka hale kula i ke ahi a Hoomaha, aia no ia ia ke ki o ka hale, oia no kai komo iloko, a i pau no ka hale ia ia, pela ka olelo ia, o ka la i pau ai he Poakolu 25 o augate, ua kohoia he poe noonoo maikai e huli a nana i ka mea i pau ai ka hale i ke ahi, ua like loa ka manao o ka poe noonoo, i pau no ia Hoomaha, ke kali ia nei o ka hiki mai o ke Kahu Kanawai, ua nui loa na kanaka i hele e kokua, aole nae e pio, ua lanakila ke ahi, aloha ino na keiki i ko lakou hale e huli naauao ai.
Na J. K. IKEMAKA.
WAILUPE. Mai ka malama mai o Iune 21, 1870 a hiki mai i ka mahina o Augate nei, a o Sepatemaba keia. Ua ulu mai na hana maikai a ko makou Kahu ekalesia ma keia apana o Wailupe nei, "ua pau ka poe hou i ka haiolelo ma ke Sabati, ka poe hoi e auwana ana mawaho ae o ka pa hipa, aohe hoi he olelo ana no na hapauea, ua piha mau kela Sabati keia Sabati i na hoahanau a me na hooikaika, aole mea koe aku i ka uluna o Welehu ka malama." Pehea hoi e koe aku ai i ka hana maikai a keia Kahu o S. W. (Kekiokalani). O ka mea hilu loa nae ia o ka hoohuli ana mai i no kao i hiuhiu a ua huli mai lakou me ka manaolana loa, pela wale aku ka`u ike aku, ka! aia no ia i ka manao o ke Akua, aole pela i na kau i hala e. Ina Kahu mua, ua nui no ka poe moe i ka uluna, a i keia hoi. "Paukini pau pau lau, pau a`u lehua i ka manu." He ma`u ia, o ka ike mai ka paha o ko kakou mau hoahanau, mai Hawaii a Kauai, a puehu loa aku i Niihau.
B. L. KOKOOKALANI.
Kaualaa, Wailupe, Sept. 2, 1870.
Na mea pono ke ai a inu hoi ma ka AHAAINA O KA HAKU.
He kumumanao keia, i heluheluia imua o ka Ahahui Eunelio o Hawaii Hikina, e Rev. D. B. Laimana, a kauohaia e hoopuka ma ke "Kuokoa"
Aole i kau kanawai ia kei mea ma ka olelo a ke Akua. I ka nana aku, aole i manao o Iesu a me na mea i kakau i ke Kauoha Hou he mea nui keia.
I ka wa kahiko, ma Palesetine a me na wahi i kokoke wale no, ka noho ana o ko ke Akua poe kanaka. Ia wa ua kuhikuhi ia mai me ka pololei loa i na mea kupono no na Oihana hoomana a pau. O na mea a pau i kauoha ia, he mau mea loaa pono ma ko lakou wahi iho. Nolaila, ua pono no ka hoomaopopo ana ma ke kanawai oolea i na mea e hanaia, a e hoopai no ka hookuli a me ka hoowahawaha i ka mea lalau a hana i na mea okoa.
Ma ke Kauoha hou, aole pela. Ua hooponopono ia na rula ekalesia no ka honua nei a puni. Nolaila, aole i kauoha ia kekahi mea no ka oihana ekalesia i loaa ole ma na wahi a pau i ka poe waiwai a me ka poe ilihune, oiai i loaa ia lakou na mea e lawa ai ko lakou ola kino ana.
Aole mea ai hookahi i loaa like i na kanaka a pau ma na wahi a pau o ka honua nei. Nolaila aole pono ke kau kanawai ia hookahi mea ai wale no e ai ia i ka ahaaina a ka Haku i na manawa a pau a puni ka honua.
I ka hookumu ana i ka ahaaina, i kinohi, aole i imi ia ka mea ano e, ua ai ia ka mea i loaa ma ka papaaina loa ia, berena. He ano okoa kahi berena, a ano okoa kekahi a lehulehu loa. He berena palaoa ke kahi, berena rai kahi, berena ota kahi, berena bale kahi, berena kulina kahi, he berena hui hoi i elua a i ekolu paha o ia mau mea me ka papapa paha, me ka uala maoli paha, uala kahiki paha, a he berena hui ke kalo me ka palaoa, kalo me ke kulina, kalo me ka pia. He 20, 30, 40 paha na mea ano okoa i kapa ia he berena, a i ai ia e kanaka. Ka berena hea o ia mau berena ano okoa ka berena pono no ka ahaaina a ka Haku? Ke pane aku nei au ua pono no lakou a pau. Aole berena maikai i pono ole no ka ahaaina a ka Haku. Nolaila, ua pono e malama i ka ahaaina a ka Haku, ma kela aina keia aina ai berena, me ka berena maa a loaa pono ma ia aina.
Aka pehea ko Iesu poe noho ma na aina berena ole? E hiki anei ia lakou e malama i ka ahaaina a ka Haku me ka berena ole? e pono paha e kali a loaa mai ka berena mai ka aina berena mai? Ke pane aku nei au, aole kanaka e noho ana ma ka honua nei me ka loaa na mea e ola pono ai ko lakou kino, i hiki ole e malama i ka ahaaina a ka Haku. O ka mea a lakou e ai nui ai e like me ko kanaka ai ana i ka berena ma na aina ai berena na kanaka, e pono no ke ai ia ia mea ma ka ahaaina a ka Haku. Ina he kalo oia, ina he uhi, a he mea e paha oia no hoi. Aole e hoowahawaha mai ke Akua i ka mea ai ia mau mea me ka hoomanao aloha, a me ka hilinai pono ia Iesu Karisto, ke kalahala no ka hewa.
A heaha hoi ka mea inu ma ka ahaaina a ka Haku? I na heluhelu kakou i ka Iesu olelo ma Mataio 26: 29, "aole au e inu hou i ko ka huawaina, a hiki aku i ka la e inu pu ai au me oukou he waina hou iloko o ke aupuni o ko`u Makua," ua maopopo paha ua komo kekahi wai o ka huawaina iloko o ka mea i inu ia i ko Iesu hookumu ana o ka ahaaina i kinohi. Aole nae i hoike ia mai ka nui a me ka uuku o ia wai huawaina i hiki i kekahi ke hana hou a like loa me ia. Nolaila aole i maopopo lea ke ano o ka mea i inu mua ia ma ka ahaaina a ka Haku i kinohi. Aole hoi i kauoha ka Haku i kana poe haumana e inu mau i ka mea like me ka mea a lakou i inu ai i kinohi.
Elua nae kumu pono e manao ai kakou, o ka mea i inu ia ia wa, aole he mea e ona ai e like me ka mea i kapaia he waina i keia wa. Eia ka mua; ua ai lakou a ua inu i na mea i koe ma ka papaaina i ka wa i pau ka malama ana i ka ahaaina moliaola. Ma ke kanawai no ia ahaaina, ua papa ikaika ia. "I na la ehiku, aole e ikea ka mea hu me ae, i kou mau wahi a pau: Pukaana 13: 7. O ka waina i loaa ia kakou, he mea hu no ia e like me ka uala i hoowaawaia i mea e ona ai. Nolaila, ua maopopo, aole he waina o ia ano e waiho ana imua o lakou ia manawa.
Eai hoi ka lua o na mea e manaoia ai, aole lakou i inu i ka mea e ona ai, i ko lakou malama ana i ka ahaaina a ka Haku. O Iesu a me kana poe haumana, he poe noho malie, hana pono, malama i ke Akua lakou, aole he poe uhauha, puni i na mea e ona ai. Nolaila ua pono ia kakou e manao, ua maopopo aole lakou i inu i ka mea e ona ai i ka ahaaina mua o ka Haku.
Elua manao maopopo i ka nana ana o keia mau mea.
Eia hoi ka lua. Aole i pono e inu ma ka ahaaina a ka Haku i ka mea e ona ai.
Hoike kula Sabati o Helani, Kona
AKAU MOKUPUNI O HAWAII.
E oluolu oe e ka "Nupepa Kuokoa," e lawe hele aku, i keia wahi puolo ukana a ke aloha, iwaena o ko kaua mau makamaka puni hoonuu mea hou, e noho mai la ma na Mokupuni o ko Hawaii Pae Aina, a hiki loa aku i ko na Aina e. Nona hoi ke poo e kau ae la maluna ;
Ma la 30 o Iulai, oia hoi ka Poaono ; o ka la ia i manaoia, no ka hoike kula Sabati. Ua kai aku na haumana, o ka apana o Keauhou, me ka Hae Hawaii o ke kula Sabati, a komo iloko o Helani luakini, i ka hora 8 a oi aku. A malaila no i hoonohoia ai ka huakai, no ka hele aku ma kahi e huiai, me na haumana o ka apana o Kaumalumalu, ma Kapalaalaea. A penei no ka hoonoho ana o ka huakai, o ka mea e paa ana i ka Hae Hawaii ka mua, a o na keiki puhiohe, a me ka hookanai pahu mahope iho, a o ka papa kula Sabati o Keauhou aku, a o ka papa kula Sabati aku o Kahaluu aku, ,alalo o ka hooponopono ana a ka Luna nui o ka la, (D. L. K.) a kai hele aku la makou ma kahi e huipuai, me ka papa kula Sabati o Kaumalumalu, a komo iloko o ka laina hookahi, o ko makou hoi mai la noia, a komo iloko o Helani luakini. A pau ka hoonohopono ana o na papa, ua ku mai ka Luna nui o ka la, a hoomalu i ke anaina, a malu pono ke anaina, ua kahea ia mai ka papa himeni o Keauhou, e mele mai i kekahi heimeni no ka wehe ana i na hana o ka la, a ua mele mai kela papa himeni, i ka leo mele o ka aina ma-o, malalo o ke alakai ana a Mrs. Msy. P. Kupahu, a pau ia, ua lilo ia Rev. S. N. Holokahiki ka pule, a wehe ia na hana.
A mahope olaila, ua ku mai ka Luna nui o ka la, a hoike mai i ka papa hana, e like me keia hoike ana.
KA PAPA HANA O KA LA HOIKE KULA SABATI O HELANI.
1. He himeni na na papa himeni ekolu Kaumalumalu, Kahaluu, Keauhou.
2. He elua ninau Baibala no ka papa kula Sabati Hopale i ke anaina kula Sabati.
3. He himeni pakahi na na papa himeni ekolu.
4. He haiolelo na Kapolena i ke anaina kula Sabati, penei ke kumu manao. No ke kula Sabati, kon ano, a me na pomoikai e loaa ana ilaila.
5. He himeni pakahi hou nana papa himeni ekou.
6. He palua ninau Baibala na ka papa kula Sabati a Mahoe a me Maalo i ke anaina kula Sabati.
7. He himeni pakahi nana papa himeni ekolu.
8. He haiolelo J. S. Kaulukou, iwaena o ke anaina kula Sabati, penei ke kumumanao. Pehea la e lilo ai na keiki o na kula aupuni i poe mikiala ma na hana kula Sabati.
9. He himeni pakahi nana papa himeni ekolu.
10. He elua ninau Baibala, na ka papa kula Sabati a Hoa, i ke anaina kula Sabati.
11. He himeni pakahi nana papa himeni ekolu.
A pau ka hoike ana a ka luna nui o ka la, i ka papa hana. Ua hoomakaia ka hana ma ka papa hana mua. Ua mele mai ka papa himeni o Kaumalumalu i ka lakou leo mele i haku@, he maikai no, aka, o ke kuhikuhi ana me na lima i-o ia nei aole o`u mahalo ma keia ano, a pauia ua mele mai ka papa himeni o Kahaluu, i ka lakou leo mele, ua kohu like no ke ano o kahana ana me ko ka papa himeni i hoike ia maluna ae. A pauia, ua mele mai ko Keauhou i ka lakou leo mele, o Kai a naue i ka nani, a ua maikai loa ko lakou mele ana, ma keia leo mele. A pauia, ua hapai ia ka hana ma ke kumu elua, a pela aku no a pau na kumu hana i ka hoike ia. Ua maikai ka hapanui o na hana, ku i ka naauao ka hapanui o na ninau Baibala, maikai na manao haku o na mea haiolelo. O ka haiolelo nae a J. L. Kaulukou ka haiolelo i mahalo nui ia e ke anaina, nona ke poo. "Pehea la e lilo ai na haumana o na kula aupuni i poe mikiala ma na hana kula Sabati!" Oi nui aku ko`u mahalo a me ko ke anaina i keia haiolelo, oiwi, ma ia la ua lele pono ka olelo a kau maluna o ka mea nona ka palaka a mikiala ole ma ka hana kula Sabati. Maikai a eehia na himeni i haku ia ma ke Alaula a me na himeni ma ka Buke a ka haku mele o Waimea a na papa himeni ekolu i mele ai, o ka papa himeni ekolu i mele ai, o ka papa himeni nae o Keauhou ke pookela o ka maemae ma ia la.
Hui na hana ma ia la pokole nae ka manawa, ua hooholo hikiwawe ia nae me ka maikai, ua hoike ia no me ka miki oi mehe mea la ua poke ia a pau pono iloko o ka manawa mai ka hora 9 A.M a i ka hora 1 1/2 P. M. ka loihi o ka manawa o keia hoike ana. Nui no na mea paipai manao i waena o na kamaaina a me na malihini, e hoeueu ana i ke anaina a i na kumu na haumana o ke kula Sabati e hooikaika hou aku a oi mamua oia hoike ana, ko keia makahiki aku.
Mahope iho o ka pau ana o na hana, ua hookuu ia me ka pule a S.N Holokahiki, hoi nui aku kela mea keia mea ma ko lakou mau home a ma ka ai Pakiki kekahi poe, no ka mea aohe ahaaina i hoomakaukauia, no ka mea, he wi. O ke keiki lalawai no nae o Keauhou a me kona mau hoa, ua hoomakaukau no oia i wahi papa aina momona nana. Me ka mahalo.
KEKAHI MAKAIKAI.
No ka wai o Halehaku a me KaupaKULUA.
E KA NUPEPA KUOKOA E: Aloha oe:
He pono paha ia`u ke kamailo aku i ka moolelo o kela wai i hoike ia maluna a i mea na oukou e olelo iho ai he kapikala nui ma ke kiko-waena o makawao i na makahiki pokole e hiki mai ana.
A eia malalo iho nei kona wahi moolelo ma ka pule mua o keia mahina ua hookipa ia mai la ka mea kaulana W. D. Alekanekero ma kuu Home Huleihale no na pile elua me ka hapa a ua hele mai no hoi oia me na lako paahana panana kaulahao a me kekahi mau lako e ae a ua makaukau no hoi makou eha he mau lima paahana hoomaka makou i ka la mua ke kuhikuhi a kekahi Alakai a hiki i ke kahawai o Halehaku ma keia la a makou e hele nei he wahi iliwai wale no ma ko makou lima haalele makou i ke kahawai o Halehaku a huli aku la makou i ke kum o ka wai o Honopou a me Holawa e ia nae ma keia hele ana a makou iloko o na ululaau na pau na kahawai hohonu nee iho la hoi ka ua kilihune i ka lau o na laau aohe i kana mai ua li o kaio, i ke anu a kaua kiu o na wahi kapa keia o makkou pau i ka nahaehae eia nae, ua hoohoka ia makou ma keia hele ana a ohi nele mai la me ka luhinui. Kakahiaka ae hoomaka makou e ana i ka wai o Halehaku, mai kona kumu mai me ke panana a me ke kaula hao, a o ka loihi mai kona kumu mai a hiki i ka lele ana o ka wai i ka honua he 25 kaulahao oia ka puka ana o ka wai i ka honua mai laila mai a hiki i paliokamoa e loaa na kaulahao he 97, pahaohao paha oukou i kela paliokamoa i olelo ia maluna, aole anei oia ke kahawai o Alelele e moe pololei ilaila, a hiki i kai o Maliko, oia no. Nolaila, e haalele kakou i ka olelo ana no Halehaku, no ke kahawai o kaupakulua o ka loihi o ke alanui iliwai mai kona kumu a hiki i kona welau e loaa, na kaulahoa he 61. Nolaila, e manao kakou, ua like na welau o laua, menei e like ai hoolawe ae ke 61, kaulahao no loko mai o 97, koe iho ke koena 36, oia ka oi o Halehaku i ko kaupakulua a ma na welau o laua ua like. Nolaila o ke kiekie o ka wai o Halehaku, mai kona welau mai a hiki i ka welau o kaupakulua, E loaa na kapuai 172 1/2. Nolaila i na e ku aku ma kahi i hui ia ai na welau o laua i kahi hookahi a nana aku i ka hale kula o Rev. J. P. Grec, ua haahaa ka hale kula ua kiekie ka iliwai i luna. Nolaila ma kou noonoo ana he aneane elua mile, me ka hapa hiki aku keia wai i Makawao eia ka nianu makau anei e ke Aupuni aole paha i kou manao, aole. Nolaila ke waiho aku nei au i kou aloha mawaena o na makani eha a me na kai ewalu o ko kakou mau ailana i ike iho ai oukou i ka nu hou o ka Mokupuni o Kama, oia hoi ke la wai i olelo ia maluna. Nolaila, o ka wa pono keia ua kalae ka lani, ua ahuwale na kiowai o kulanihakoi ua pau ka pa ana a ka makani kona kulai kau hale e wiki oukou e naue mai me na wahi lau oliva a ke aloha i na lima. Nolaila o ke kau Ahaolelo o M. H. 1872, e hiki mai ana a mamua aku oia ka wa e iho aku ai keia wai i ke kula o ka Maomao, me ke aloha no i kou Luna Hooponopono.
DANIEL KAHIPA.
Makawao, Maui Augate 23, 1870
HE KANAWAI.
E PILI ANA I KA APONOIA ANA O NA BILA AIE I KOI IA MAI KA WAIWAI O KA POE MAKE.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. O no Bila Aie a pau i koiia mai ka waiwai o kekahi mea i make, i waihoia ua bila la imua o kekahi Lunakanawai Hooponopono Waiwai i mea e aponoia ai, e like me ka mea i oleloia ma ka Pauku 2 o ke Kanawai i aponoia ma ka la 23 o Iune, M. H. 1868 e waihoia mai ia mau bila, oiai i ka wa o ka Aha e noho ana, ma kekahi la a mau la paha i kauoha mua ia.
PAUKU 2. E hiki no i na mea a pau nona ke kuleana maloko o kekahi waiwai, e hiki no ia lakou ke hele mai ma ka la a mau la paha i kauohaia, e like me ka mea i oleloia maluna, a e hoike mai i kekahi kumu e @ leia ai kekahi bila aie e koi ana.
PAUKU 3. E hoolahaia no na la i @ ia e hooloheia ai, ma ka hoolaha akea ana @ ma kahi ano e ae paha, e like me ka manao o ka Aha ke ku i ka pono o kela a me keia @ iloko o ia hihia.
PAUKU 4. Ina e ike ka Lunakanawai mamua ona e hooponoponoia ana ka waiwai aole hiki mai kekahi mau mea nona kekahi mau aie, a e poino ana paha lakou no ka @he ole ia o ko lakou, alaila, ua hiki no @ @ ke koho i mea kupono i hope no ia hana @ e ukuia ua hope la ka mea i kupono ma @manao o ka Lunakanawai Hooponopono Waiwai i oleloia, mailoko ae o ka waiwai e @ ia ana i ua poe hiki ole la, a e hooloi@ @ no ka manawa e hooiaioa`i na aie ke manao ka Aha he mea kupono, no ka hiki ole @ o kekahi poe nona ia aie.
Aponoia i keia la 18 o Iulai, M. H 1870.
KAMEHAMEHA K.
HE KANAWAI.
E AE I NA PALAPALA AE NO KA LAWE ANA I NA PU KIMANU, A ME NA PU E AE.
NO KA MEA, o ke kanawai no ka @ ana i na kolea a me na man@ hoopomaikai e ae i aponoia i ka la 20 o Ape@. M. H. 1859, ua ike ia aole i loaa mai @ pono i manao ia ma ia kanawai, a
NO KA MEA, ua hoopoino nui ia ka @ mahiai a me ka hanai holoholona o @ Aupuni, i ka hoomake ana i na m@ pomaikai i laweia mai a i hiki mai @ mai na aina e mai, a me na mana @ mai i ko lakou manawa, mamuli o @ welawe nui ana i na pu ki-manu, @ @.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukana@ o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hiki no i ke Kuhina K@ aina, ke haawi i Palapala ae e lawelawe @ pu ki-manu a holoholona paha iloko o ka makahiki hookahi, i kela a me keia mea e @ mai ana, ke loaa mai na dala Elima no @ Palapala ae.
PAUKU 2. O kela me keia mea ma @ apana e lawelawe ana i kekahi pu, pu pokole: pu raipela, pu panapana, a me kekahi ana pu e ae, no ke ki-manu a holohona paha @ loaa ole mamua ka Palapala ae i olelo ia @ ku ka hewa iaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, alaila, e hoopaiia no oia i ke dala aole e oi aku i ke kanalima no kela a me keia ofeni; a i na i uka oleia ia dala, e hoopaahaoia ma ka hana @lea, a kaa ia dala hoopai a me na koina, e like me ke kanawai.
PAUKU 3. E kakau inoa ia keia mau palapala ae, e ke Kuhina Kalaiaina, i hoailona helu ia, e like me na la i hoopukaia ai, @ me ke kau pu ana i ke sila o ka oihana, @ ka hiki ole ke hoolilo ia aku ia palapala @ hai.
Aponoi i keia la 18 o Iulai, M. H. 1870.
KAMEHAMEHA R.
Mamua iki iho o ka hoopaneeia ana o ka Ahaolelo Senate, ua hoouna aku o Generala Kalani, he elele iloko o ia Hale, e kono ana e hooholo i olelo hooholo, e ae ana i ke kua@ ana a me ke ana pono ana i na moku o na aupuni e, e holo ana malalo o ka Hale Hok@ o Amerika Huipia. Aole nae i hana @ ka Hale Ahaolelo a hoopanee wale no i keia. Oiai e kauo ia ana na mana nui o Europa iloko o ka hakilo ana i na kaua a Farani a me Perusia, aole loa he hae ku i ka wa no na moku e holoholo nei mawaena o Amerika a me Eurpoa, aka, o ka poe Amerika nae ka poe nana e hooholo nei i na mo@ lawe leta. Aohe mau mokuahi Amerika ponoi ma ke kai Atelanika no ka lawe l@ aka, o ka poe Pelekane, he kakini a oi ae @ mokuahi; a o na Farani hoi a me na Geremania, he mau laina mokuahi pakahi ko @ua. E ulupa io ia ana paha na moku Geremania. Ua hoonaia ae la he au m@ kaua Farani e pani a e hoopahupahu @ @ awa ku moku o Perusia, mai Eme@ed@ ma ke Kai Akau a hiki i memela ma ke k@ Balatika, he mau awa e ku kakaawale ana iloko o na mile he 600 a oi ae paha. Ke waiho nei me ka maopopo ole, owai la o na aupuni elua, o Farani a o Perusia paha ka ikaika o laua ma ke kai. Ua lako pu @ laua a elua i na moku hao, a ke komo n@ laua e ki-pu aku a ki-pu mai. Ma na @ hou i hoea mai, aole no i maopopo lea @ na mea ikaika, a i na e ikaika like ana laua, alaila, e auwana like ana paha laua ma ke kai akea`a e powa mai paha auanei ka hopena. Ua hoao ia kekahi mau kukakuka ana, e lawe mai i na lahui a hoopaa na manao, mai powa aku i na moku kalepa o ka enemi, aka, aole nae he hopena i loaa m@. He mea kanalua ole e pio aku ana a pio m@na moku Farani a Perusia, a o ka lawe ana i na ukana, e haule ana ia maluna o ka lawelawe ana a na lima o na Amerika a me na Beritania.
Mai ka hoomaka ana mai nei o ke kaua mawaena o na kanaka ponoi o Cuba a me ke aupuni makuahine, oia o Sepania, ua pau aku i ka make, he umikumamaha na Generala o Cuba ponoi.
O ka nui o na kanaka i hoopoinoia maloko o ke ahi nui i lapalapa ai maluna o kekahi hapa o ke kulanakauhale o Kona@pela, ua hiki aku i ka elua tausani na ola.
Ua eku mai nei kekahi puaa. Misoori, @ loaa he $2,000 ma ke gula, malalo o ka lepo. I ka wa kaua huliamahi o Amerika Huipuia, ua hunaia keia puu dala e kona ona malalo o ka lepo, a ua noho palaka oia me ka noonoo ole, a na ka puaa i eku mai nei @ ikeia ana.