Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 34, 20 ʻAukake 1870 — Ka palapala kuu kino o na Pake NA HILO. [ARTICLE]

Ka palapala kuu kino o na Pake NA HILO.

liokoo Da la i hala ae nei, aa hoopukaia kekahi olelo hoohoioano nui e ka Aha Kie* kie o Hawaii nei. Ok« weheia ana paha keia o kekahi mokoaa hou ma ka uiooieio o ka hoopaapaa no ka oihana paahana o ko kakoa nei pa'e-aina.

O keia Pake i hookauia, oia nn kekahi o na Pake paahaoa ma ka .. ahiko o Meka, ma HUo—O ko iakou mau paiapaia hoopaa ua hooliio ia e Kokeke (Rodgers). ka haoie nana i lawe roai ia iakou roa Hawaii nei, a ia *• T. Meka, kona mau bope, a me kona mau waihona. M Mahope oka m&ke ana o Meka, ua hoohanaia no keia mau Pake ma ia mahiko mamnii o na oleio ma ua palapala hooliio ia—"na hope a me na waihona," Aka nae, oiai ua make o Meka, noiaiia ua haalele hana keia mau Pake he Lanaha-kumamakolu. i ka laweia ana aku imua o ka Aha Hoomaiu o Hilo, D. H. Hikikeki, ka Lunakanawai, ua hooholoia e ua Aha ia, e hana iakou ma ka hana ooiea, a hiki i ka manawa e ae ai lakou e 14 hoi a hana maiaio o na agena a rae na ona o ka mahiko o Meka." No ka pono ole o keia hoihoiia aoa e hana, malaiia ka hoopii ana imua oka Luna* kanawai Halawela i palapala kiiu. leino.

Ua hookoiokoio ioihi ia ma Honolulu nei ; 0 R. H. Kanaie a me C. C. Hairasi na Loio ma ka aoao 0 ka Mahiko; a 0 H. Kamika* na a ine W. C. Jones (Aeto) ma ka aoao 0 na pake. Ma ka hoohoioana aka Aha, ua hookuuia ka Pake Helu 1, oia hoi 0 Asun (Akuna), a ma ia hookuu ana, ua maopopo no ka hookuuia ana 0 iakou a pau.

Ma ka hooholo ana a ka Aha, elua mau kumu ano nui o ka hiki ole ke hoopaaia ke kino o keia Pake. He nui wale na kumu i haiia ma ka hoopii; eia nae, ma ka hooholo ana, ua waihoia ka hapnnui, a ma na kumu elua i maopopo, malaila ka hooholo ana. Ua hoopiiia no ma ke kue o ka Pauku 1420 i ke Kumukanawai, aka, ma ka manao o ka Aha, aia waie no a hauie na kumu e ae e hookuuia ai kekahi malalo o ke Kanawai e waiho nei, alaila, e hiki ke noooooia no ia mea. Oiai ua ioaa na kuinu e ae, noiaiia, aoie no i ili maiuna o ka Aha i keia munawa, ka hoohoio no ke ku a me ke ku oie paha o ia Kanawai me ke Kumukanawai.

Noiaiia, o ke kumu mua o ka hookuuia ana, oia ka hemahema o ka Palapala Kena i ka Makai, e hoopaa i ke kino o keia Pake ma ka hana oolea. Ua oleloia ina ia palapala, i haawiia e ka Lunakanawai Hoomalu o Hilo, penei:

u 1 ka Ilamuku o Hawaii nei, oiai o Asun, Heiu 1, ua ku i ka hewa ma ka Aha Hoomalu o Hiio, ma ka hoolo hana, a ua hoopaiia malaila, e hoopaahaoia ma ka hana oolea, aae kela e hana uo na Agena ame na Ona o ka Mahiko o .Meka ; Moiaila, ua kauohaia oe e hooko i keia iioopai." D. H. Hikikoki. Ua lilo keia palupala kena (mittimus) i mea ole ma ka manao o ka Aha, no kela inau huaoieio, ka " Agena a me na Ona o ka Mahiko o Meka." Aoie i oieloia ma ia palapala, owai ia mau Agena a me na Ona. Aoie e neie ana ia Mahiko i na " Agena a me na Ona," a hiki i ka wa e pau ai la Mahiko. A e hoopaahao mau ia anei keia pake, a ae ia e hana no iakou, me ka hoomaopopo ole ia, owai la iakou ? Pela ka hooholo o ka Aha no keia palapala hoopaahao. Ua kapaeia ka mana o ia palapala, no ka mea, aoie i haiia me ka maopopo e ia Aha Hoomalu na inoa o na Haku hana, e hoi ai ua pake nei e hana maiaio o lakou.

O ka iua o ke kumu o ka hookuuia ana, oia ke ano o ka paiapnia hoopaa, " e hana malalo o Rokeke (Rodgers,) a i oie, malalo o ka inea a Kokeke e hoolilo aku ai i keia paiapaia hoopaa."

Ma ka hooholo a ka Aha, aole ia he palapalapala hoopaa i hiki ke hookoia, oiai aole ī hai iiioa ia kekahi mea e ae, o Kokeke wale no, aole no hoi i hoomaopopoia ma kekahi ano eae i hiki ke ikeia ua niau hope a waihona nei paha i kawai hanaia ai ka palapala hoopaa.

Penei ke ano o keia hooholo: lna he palapala hoopaa, e hana malalo o A, a i ole malalo o kana keiki, a kaikaina paha, oiai ua hiki no ke hoomaopopoia na keiki a kaikainn e ka mea e kakau ana, i ka wa i hanaia ai ua paiapala la.alaila ua mana ia palapala; aka ina malalo oAa me kona mau "hope a me kona inau waihona." alaila ua lilo ia i mea ole, no ka mea, aole i ikeia, owai la lakou, i ka wa i hanaia ai ia palapala. Me he la, he mea ano nui maoli keia ma keia Pae-aina. Ma ia ano e liio ana na palapala hoopaa Pake a pau i hooliloia aku mai kekahi haku a i kekahi mea e, i hoomaopopo j ole ia maloko o ua mau palapala hoopaa la, ' i mea ole. Ina pela, aiaiia ua pau ka wa kuai palapala hoopaa ma Hawaii nei. Ika j Haku i oleloia ma ka palapaia ae-like, oia ] iho la no ka Haku ; aohe kekahi mea e ae, ) koe wale no na luna hana i hookohuia mala* | io ponoi o ua haku la.