Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 30, 23 Iulai 1870 — HE KANAWAI E PILI ANA IKE OKI MAKE. [ARTICLE]

HE KANAWAI E PILI ANA IKE OKI MAKE.

E ho«holo:a e ka Mai a xtt ka HaU Aktcldo o ko Haieon Pae Aīna, i aie&ikoa tfoito o ka AKzddo &m Kanamn o ie Aupuni. Facsc 1, Eaeuoo ke oki cu»i k» ber»« la iD4ire aka no oa kuma i hoakaka la railalo ae nei. a oo ia miu kumu wale 00. peo«i: Akahi—No ke koma ok» moekoiohe ma ke* kabt aoao, * m* kekahi p*ba. a oo k~» htaieie m«u * baakie l«4 a haia na makahiki ekoiu. a uia paha aa ōoopaahao ia kekabi o oa aoao elaa a pao ke ola. a 1 ole ia, uo oa mikahiWi ehiko a oi aku paha ; a ioa no aa !o aa i ka meo i hoopai la peia ka palapala kila mahope o ka hookua ana o ka roare oo ke kumu t okioia, «iiaiU, eoi« no e ltlo ia kaia aaa i mea e hoihoi hou īa aku na pomaikai mare i ka mea i okiia; • ioi hoi i hoomaopopoia imoa o ka Aha. ua loaa i kekah) o iaua ka mai i kapaia ka inai Lepen Pake, i hiki oie ke hoo!a li. Aiaa—iSo ke kumu o ka haoa 100 ioa ana, oo ka ooa mau, a ina boi aoie e malania kupono mai ke kane i *e oia o kaoa wahme, me ka hoole aku kekahi, oui. ua hiki no i ua kane ia ke maiama pela i ke oia o kana wahine. Aka na«, ma oka mea e ooi mai aua e oki, aoie la i koi e oki mai i ka benta raare aku, alaiia, e hoohoioia no e oki mai kahi inoe aku a me ka aa wuie iio ; a ia manawa e hooponopoooia ka noho ana o na aoao elua, e iike me na kaimwai e waiho nei no ka hookaawaie ana. Palku 2. fto na Aha Kaapuni wale no ka inana e hookoiokolo ut i ua hihia oki raare ma ka apana hookolokoio kuhi i uoho ai na aoao eiua ma ke ano he kane a he wahme mare, eia nae, ina ua noho hope iuua ina ke ano he kane a he wuhine ma k;i Mokupuni 0 Oahu, uiaiia, na ka Aha Kiekie ka mana e hookeiokoio. Aka, ona hihiu u puu oia uuo, e hookoiuo ia na papa moohihia e iike me n.i kihia kivila. Aoīe no e hooiohe in kekahi hihia oia ano ma ke Keena, aoie no e hiki i na Aha ke hooiohe i na hihia oki n>are, a o kekahi mea paha epili ana, ina no ua ae inai ua aoao a i t*iu i, a;u waie no ina na kau inau ma na keena hookoiokoio akea. Aoie no e haaw.ia'ku ka hooki mare no kekahi kumu, ke noiio pu oie iloUo o keia Aupuni na aoao elua ma ke ano he kane a he wahine. Aohe no e hooholo na Aha Kaapuui no kekahi hoopii hooki mare, a no kekahi mea e ae puha e piii anq, ke ole e noho pu mai kekahi Lunakanawai Kaapuni, ine kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, aoie e eini mai niaiaio o ka eiua o na Luuakan»wai e noho ana. Pauku E hoomaka ia no na hihia oki mare a pau ma ka paiapala hoopii i kakauinouia e ka mea hoopu, u i hoohiki ia, a e ho/ikuka ia ma ia paiapaia ka mar: ia ana o na aoao eiua a me na kumu no ke oki mare ana, me ke ano moakuka kupono e lilo oi i mea e hapui la ai eka Aba. E waiho ia na paiapaia noopii oia ano ma ke keeim o ke Kakauolelo o ka Aha ī hoopii ia aku ai, a ina ka waiho ia ana aku peia, e hoopuka ia 1 palapaia kena me ke kope pu i hooiaio ia o ka painpaia hoopii, a e hoihoi ia inai ua palapuia kena ia i ka Aha e noho ana mahope o na l,t he kanaha maiiope o ka waiho ia ana oua palapaia hoopii ia ike Kakauolelo. E hooko ia keia palupala kena ina ka haawi kino ana aku i ka mea i hoopii in, aoie no e hapai ka Aha noonoo ana no ia hoopii, ina iio ua ae mai ka meu ī hoopū ia, ke oie e hooko inaoiiia ia iiaawi kino ana aku iioko o na la he kanakoiu a keu mamua ae o ka ; )a mua o ke kau hookolokoio i kauoha ia e| hoihoi malaiia ka palapala kena, koe nae na ! mea i hoakaka ia ma ka pauku malalo ae nei. Pauku 4. lna aole i haawi kino ia ka paiapaia kena e iike me ka mea i oleloia maluna, a un hoomaopopo ia ma ka oieio hoike a ku makai, aole no ī ioaa iaia ka inea i iioopiiia mahope iho o ka huii ikaiha ana, alaiia, na ka Aha o ia kt*u, e kauoha aku e hooinauia keia hihia a hini ī kela kau aku, a oiai e hiki aku ana ia kau aku, e pniia no ma na nupepa Aupuni ke kope i hooiaioia o ka paiapala hoopii a me ka palapala kena, aole e emi iho maialo o na hoopuka ana eono, a 0 ka hooiaha hope loa ana, aoie e emi iho malaio o na ia he iwakaiua maniua ae o ke kau hookoiokolo o ka Aha e hiki mai ana, a na ka Aha no hoi e kauoha aku e hooiaha hou ia no ia mea, e like me ka mea i ikeia he pono no ia hihiu. Pauku 5. Ma ka hooiohe ana i kela a me keia puiapaia no ke oki m*re, e koi no ka Aha e laweia mai na hoike e hooiaio ai no na mea a pau i oleioia e ka aoao hoopii, me ka nana oie i ka ae like ana o na aoan a 1 elua, a o ka ae ana mai o ka mea i hoopiiv,\ no kwna hewa, nole no e manaoia he ho- \ ike kupono, koe nae ka hoike e hooiaio ai j no ka mare ana i kinohi. 1 Pauku 6. Aoie no e aeia ke oki mare no i ke kumu moekoiohe, īna: Akehi—lna he j kuniu kupono e inanaoia ai ua hanaia ka j ofent inamuii o ka hookonokono a o <ta ae i waie ana aku paha oka mea hoopii; Alua— j Ina ua kaiaia ka ofeni o ka aoao i hoopoino' ia aku. a o m huikala ana, e hiki no ke ho-! akakaia ma ka hooiaio poloiei aua inai, a ma j ka moe pu ana o na aoao eiua me ko iaua j ike ika hanaia ana oia ofeni; Ākolu—lna aoie i waihoia mai ka paiapala hoopu iioko o ka makahiki hookahi mahope iho o ka ike ia ana e ka mea hoopii o ka ofeni i hoopiiia; Aha—lna he kumu kuponu e manaoia ai aa hana e loaa ai i ka mea i hoopiiia ke kuleana oki mare ke hewa oie ia. Pauku 7. Ina he kumu e manaoia ai ua hui ua manuo o na aoaoeiua, a ua hiki paha ke lawe ia raai na olelo hoike ano nui, i la-i we ole ia mai mamua, alaiia, e hoopanee no| ka Ahi i keia hihia a la kau hookolokolo aku,: a peia mai ia kau aku a ia kau aku, oiai e i mau ana ke kumu e kanalua ai, a e hoolohe, ia ka olelo hoike a ka Loio Kuhina, a me | ka poe i komo ole ko lakou inoa iloko o ka I moolelo o ka hihia, e hooiaio at no ka hui! ana ona manao ona aoao a i eiua, a i o(e ia no ka hoomaopopo ana he mau oleio ho-, ike kekahi aole ī lawe ia mai. Pauku S. Ina mahope oka hoohoio pono ana, ua manao ka Aha e pono ke haawiia ka palapala oki tnare e hoopau ana i ka benta mare. a i ole ia e hookaawale ana mai kahi moe aku a me ka ai ana, alaila, e hookomoia tna ka moolelo o ka Aha ka olelo hooho, penei: Aha Kiekik o ko Hawaii Pae Aina. | a i ole ia ka Aha K«apuoi o ka Apana o] Oahu, S. S. Ike kau M. H. IS—A. £. ka mea hoopii no ke oki mare hu J. O. Ma ka palapaia hoopii i oleloia «aiuoa no ke oki roare, ano u» kauohaia, o ka «lelo hooholo e oki ana mai ka beriia mare aku, [a mai kahi moe aku, a me ka ai ana, ina pela i hoohoioia ai{ e hookomoia ma ka mooklo u ka Ahu, uiamuh u ka aoao

no ke kumu o ka——— ; i o!eio>-a, e hlo i mea paa m%ōope o n* maUma eono roai ka !a " hoopokaia ai ke?« o!<*so hooholo k« haoaia e hke me na oieio maioko oe». ke ole oae 1 ikeia ke kumo kupono e hoole ai. A ua kaoohaia ka mea hoopu e hooiaha i ke kope i hooiaioia o keia oi«io kauoha raa | oa nopepa Aoponi, i keia a rae keia o na hebedoma eono ; o ka hoolaha oioa aoa iloko o ka maiama hookahi mai ka ia aku i hoopuf kaia ai keia olelo kaooha ; i mea e hiki ai i na mem a pao i piii ke hoike mai iloko o na i malama eooo, ma he kumu ko lakoo e hoo- ; ko oie ia ai ia oielo hoohoio, a lilo i aiea paa. j Xa ka Aha. Kakauoieio. Ina manawa a pou mamoa o ka wa i oieio ia roa ua olelo kaaoha la, e hiki no i kekahi ke waiho ma ke keeoa o ke kakauolelo, i ka ; hoakaka kuma kne no ka oleio hooholo f«a 1 e hooiaioia ma ka paiapaia hoohiki. Ma ta j mea aole no e iiio kela olelo hoohoio i mea ? p«a, koe nae na mea i oleloia ma ka pauku i mabio nei. 5 Pauku 9. Ma ke kau honkoiokoio mna, I mahope iho o ka pou ana o na mahīna eono I» kaupaiena ia ma ka polapaia kauoha. e naj na ka Aha i na olelo hoike a pau i waiho ia I e l'ke nie ka mea i haiīa maiuna, a iaa | maiaiia e oiaopepo ai he kumu e kaohi mai | ai i ka oielo hooholo paa, aiaiia, e hooioheia na t*oao a pau. a ina e manao ka Aha aoie no he pono e hoolilo ia ka olelo hoohoio i mea paa, e hoopau ia no ka oieio hoopii—a ina i oie a!ailn„e iilo ka oleio hooholo i mea paa,' ke ole e manao ka Aha he pono e hoopaoee-' ia e noonoo heA h hoolaha hou, e like me ka hahaiia ana ma ka Pauku 7. Pauku 10. loa i kekahi manawa, ua hoomaopopoia imua o ka Aha, mahope o ka waiho ana maiokekahi paiapaia hoopii,ua hoopiiikia kino la a ua neie puh» ka wahine i na meu i kupono i ke oia kino, e hiki no i ka Aha ke hooholo ina oieio kauoha e loaa ui j i ua wahine ia k?i hookuu kino ana a ine na; ! mea e pono ai kona oia kino, oiai, e waiho j ana ka palapala hoopii imua o ka Aha, e liike me ka mea i ku i ke Kanawai a me ke j kaulike, a e hiki no hoi i ka Aha ke hooko; j ia mau olelo kauoha mamuli o ka palapala' j mana oka Aha. E hiki no ika Aha ke keI na aku i ke kane e haawi mai i ka haawina ; i kupono no ka uku ona hoike, a me na iilo I kupooo e ae no ka hookoiokolo ana e kau , ! anu maiuna o ka wahine. | Pauku 11. O keia a ine keia i hoopoino ■ ia mumuli o kekahi olelo kauoha a oleio hooj hoio paha o ka Aha Kau Kaapuni, e hiki no j ia ia ke iioohaiahala no ia mau mea, a e kakau ia kana mau hoohalahala ana ma na moolelo o ka aha, a e hoike hooiaio imua o ka Aha Kiekie, a aole e hoopuka ia kekahi oleio hooholo paa no ke oki mare ana, a hiki i ka wa e hooponopono la ai oia mau hoohaiahala. E hoopaapaa ia a e hooholoia la mau hoohaiahala ana imua o ka Aha Kiekiee ! | noho ana ma ka Baneko, a ina e manao ka ; | aha iloko o ka Baneko, ua kuhihewa ka ole- i ilo kauoha a olelo hooholo paha i hooholoia i iloko o ka Aha Kau Kaapuni, e hoike ia mai no pela, alaila, e hookoiokoio houia kela hi-' hia, ke ole e ike īa ke kuhihewa ma ka paia-' pala kauoha i hana mua ia, a ina pela, e 1 kauoha no ka Aha Kiekie e hooioli i ua olelo kauoha ia ma ke ano e pono ai. | Pauku 12. Ma kein ua hoopauia na Pau-; ku 13*23, 1321 a me 1325 o ke Kanawai Ki«, I viia, me na kanawai a me na hapa kanawai ja pau, e kauoha ana o ka hanaia ana o na; j hihia oki mare ma na keena, a me na kana- ( j wai a me na hapa kanawai e kue nna i keia. ; I Pauku 13. E iilo keia i kanawai mai ka I la aku e hnolahaia ai ma na Nupepa Aupuni. ! Aponoia i keia la 1S o lulai, M. H. IS7O. Kamehameha K.