Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 26, 25 June 1870 — Page 4
| This text was transcribed by: | Uilani Naipo |
| This work is dedicated to: | Tūtū Sarah Kapela Kaimi Kaupiko |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Student Lay
Itʻs a way we here - Happy hours.
1. Eia ko makou rula
E hele i ke kula,
I ole e naaupo la,
A lilo i lolo,
A lilo i lolo,
A lilo i lolo.
Ku a hele i ke kula,
Ku a hele i ke kula,
Ku a hele i ke kula,
I ole e lolo.
2. Nui ka põe mumule
Ame ka poe hookuli,
A ane i pupule,
A lilo i lolo, &c.
Ku a hele i ke kula, &c.
3. Aia ka poe i hula,
A waiho i ke kula,
A like me na miula,
A lilo i lolo, &c.
Ku a hele i ke kula, &c.
4. Nana i ua pupuka,
Aole on a kuka,
Ua holo ae i uka,
A lilo i lolo, &c.
Ku a hele i ke kula, &c.
5. No kona naaupo la,
Aole i holo la
Ke ua ma ke poo la
A lilo i lolo, &c.
Ku a hele i ke kula &c.
6. A no ka molowa la,
Nahele no ka mala,
A hele kualala,
A lilo i lolo, &c.
Ku a hele i ke kula, &c.
7. Eia Keohi Hale,
Aole hiki e male,
No kona naho wale,
A lilo i lolo, &c.
Ku a hele i ke kula &c.
8. He naaupo ka nui,
Nolaila no ka hune,
Aohe hana aupuni,
A lilo i lolo,
A lilo i lolo,
A lilo i lolo,
Ku a hele i ke kula,
Ku a hele i ke kula,
Ku a hele i ke kula,
I ole e lolo.
Hui. —Pela kakou a pau, &c.
HAWAII.
Ka Moolelo o ka Ahahui Euanelio
HAWAII, I AKOAKOA MA HONO-
lulu, i ka Malama o Iune, A. D. 1870.
——
Halawai ka Ahahui Euanelio o Hawaii,ma Honolulu, ma ka la 6 o Iune A. D. 1870, ma ka Poakahi, hora 11 o ke kakahiaka. O Rev. M. Kuaea ma ka noho, a ua weheia ka Aha ma kana pule ana.
Ma ka balota ana, ua kohoia o Rev. J. F. Pokue i Lunahoomalu, a o Rev. J. Bikanele i Kakauolelo ma ka olelo haole, a o Rev. E. Helekunihi i Kakauolelo ma ka olelo Hawaii.
Eia na Lala i hiki mai.
No HAWAII.
Hilo, Rev. D. B. Laimana,
Onomea, " J. H. Pahio,
Hakalau, " J. B. Hanaike,
Laupahoehoe, " J. Hanaloa,
Hamakaua Waena, } " J. Bikanele,
" Komohana,} "
Kekaha, " G.P.Kaonohimaka,
Kailua, " G. W. Pilipo,
Helani, " D. S. Kupahu,
Kealakekua, " J. Kahookaumaha,
Kapalilua, " S. W. Papaula,
Waiohiu, S. Kanuha,
Opihikao, Rev. J. Makuakane,
Puula, " J. W. Hanu.
Haiolelo, S. Kaaua.
Na Elele o Hawaii.
G. W. D. Halemanu, S. Molale,
J. Hanai, D. Kapahee,
S. W. Makaike, S. Haluapo.
No MAUI.
Kaupo, Rev. J. M. Kealoha,
Kipahulu, " D. Puhi,
Koolau. " S. Kamakahiki,
Honuaula, " Manase,
Wailuku, " W. P. Kahale,
Lahaina, " J. H. Moku,
Lahainaluna, " S. E. Bihopa,
Olowalu, " J. Kikiakoi,
" M. Kunea,
Na Haiolelo
J. Kealo, J. Kaimana.
Na Elele.
A. Kanakaole, Pepee, Paulo Kalawaia,
Halawa, Rev. S. W. Nueku,
Kalunaha, " S. P. Heulu,
LANAI, " N. Pali.
No o OAHU.
Kawaiahao, - Rev. H. H. Pareka,
Kaumakapili, - " A. O. Porepe,
Waialua, - " J. N. Paikuli,
Waianae, - - " J. Kekahuna,
Kahuku, - - " A. Kaoliko,
Hauula, - - " J. Kekahuna,
Kahana, - - " E. Kekoa,
Waikane, - - " P. W. Kaawa,
Kaneohe, - - " J. Manuela,
Waimanalo, - " S. Waiwaiole.
Na Elele.
Maj. W.L. Moehonua, A. Hu,
J. W. Nakea, J. P. Kamai.
Na Lala mau.
Rev. B. W. Pareka, " S. C. Damon,
" A. Bihopa, " J. F. Pogue,
" O. H. Kulika, " L. Kamika,
G. P. Judd, S. N. Kakela a me E. O. Hall.
No KAUAI.
Waimea, Rev. A. Kaukau,
Waioli, " A. Pali,
{ " E. Helekunihi,
Koloa, { " J. W. Kamika,
{ " D. Dole.
Haiolelo, J. S. Lono.
Na Elele.
J. Kauai, A. W. Maioho a me Seta.
Na hoa kuka.
Dr. G. N. Clark (Kalaka), Rev. Loomis, Rev. R. B. Snoden, Makale, Hon. P. Kanoa.
Na Komite Mau.
1. Komite Imi Hana – Rev. B. W. Pareka, Rev. S. W. Nueku, Rev. A. Kaoliko.
2. Komite Kaipule – Rev. L. Kamika, H. H. Pareka. A. Kaukao
3. Komite no ka Hoike Makahiki o ka Ekalesia — Rev. L . Kamika, M. Kuaea, W. P. Kahale.
4. Komite no ka Papa Hoike Helo o ka Ekalesia no keia makahiki—Rev. H. H. Pareka, E. Kekoa. P. W. Kaawa.
5. Komite Pai Moolelo—Rev. H. H. Pareka, A. O. Prepe, E. Kekoa.
Puuku Dala —E. O. Hail.
Luna Kakau Leta—Rev. J. F. Pogue.
Na Komite Wae.
1. Komite no ka Hoike a ka Puuku—Rev. A. O. Porepe, J. Manuela, A. Pali.
2. Komite no ka Hoike a ke Kakau Leta.Rev. D. B. Laimana. J. H. Pahio. E. Kekoa.
3. Komite no ke Kula Kaikamahine o Waialoa—Rev. D. B. Laimana, M. Kuaea, W. P. Kahale.
4. Komite no ka Nupepa Kuokoa—Rev. J. H. Moku, L. Kamita, H. Kauaihilo.
Komite no ka Hoike Makahiki—Rev. L. Kamika, W. P. Kahale, M. Kuaea.
Noi ia mai e hoopanee i hookahi hora, a e malama keia Aha i ka hapalua hora haipule i ka hoi hou ana mai.
Halawai hou ma ka hora 1 o ke ahiahi, a malama iho la ka Aha i ka hapalua hora haipule. A pau ia, heluheluia na Hoike Kihapai.
Heluhelu mai o Rev. J. Bikanele i ka palapala hoike kihapai o ka Ekalesea o Hilo mai a Bev. Koana mai.
Heluhelu mai o J. H. Pahio i ka palapala hoike no ka Ekalesia o Onomea.
Heluhelu mai o Jeo Hanaike i ka palapala hoike o ka Ekalesia o Hakalau.
Heluhelu mai o Hanaloa i kana palapala hoike no ka Ekalesia o Laupahoehoe.
Heluhelu mai o S. Kaaua he haiolelo i ka palapala hoike kihapai o ka Ekalesia o Hamakua Hikina.
Heluhelu mai o J. Bikanele i ka palapala hoike no ka Ekalesia o Hamakua waena me Hamakua Komohana.
Heluhelu mai o Rev. E. Helekunihi i ka palapala hoike Kihapai o Kohala Komohana, mai a Rev. S. C. Luhiau mai. Ame ka palapala hoike o ka Ekalesia o Kohala Hema, mai a S. Aiwohi mai, ka hai olelo.
Heluhelu mai o G. P. Kaonohimaka i ka palapala hoike o ka Ekaleseia o Kekaha.
Heluhelu mai o Rev. J. Bikanele i ka palapala hoike o ka Ekalesia o Kealakekua, mai a Rev. Parisa mai, no na malama eono, a heluhelu mai o Ioane Kahookaumaha i kana palapala hoike no ia Ekalesia, kaimailio mai ka hale, a waiho ia i ke Komite.
Heluhelu mai o E. Helekunihi i ka palapala hoike o ka Ekalesia o Pukaana Kealia, mai a Rev. J. D. Parisa mai. A heluhelu hou mai o E. Helkunihi i ka palapala hoike no Kona waena. Noi mai o Rev. A. O. Polepe e hoopanee ka heluhelu o na hoike Kihapai apopo i ka hora e 9, A. M.
Waiho mai ke Komite haipule i na halawai i ka wa e halawai ai ka Ahaolelo.
1. Pule Mahinahou hora 7 1/2 i keia po ma Kawaiahao a Kaumakapili.
2. Pule wanaao i kela la keia la, ma Kawaiahao a Kaumakapili.
3. E pule hapalua hora keia Aha i kela me keia hora mai ka hora 11 1/2 a hiki i ka 12 awakea.
4. He Ahaaina a ka Haku, Iune 17, hora 3, P. M., ma keia lumi. Hoopanee me ka pule a Rev, S. Kauwealoha.
La hana 2.—Poalua, Iune 7.
Halawai ka Aha ma ka hora 9 A. M., e like me ka hoopanee ana. Ia J. Pahio ka pule. Heluheluia ka Moolelo o ka halawai o nehinei. Kohoia o Rev. Snowdon no Kalifonia i hoa kuka. Hoaponoia ka Moolelo.
Heluhelu ia ke koena o na hoike kihapai.
Heluhelu mai o Rev. D. S. Kupahu i kana hoike kihapai no ka Ekalesia o Helani.
A o Rev. S. W. Papaula i ka hoike no ka Ekalesia o Kapalilua.
O Rev. D. Makuakaner i ka palapala hoike o ka Ekalesia o Opihikao, Puna, Hawaii.
O Rev. J. E. Hanu no ka Ekalesia o Puula, Puna,, Hawaii.
O Rev. G. W. Pilipo no ka Ekalesia o Kailua.
Heluhelu mai o Rev. E. Helekunihi i ka palapala hoike makahiki o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau.
Heluhelu mai o Rev. S. W. Papaula i ka palapala o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana.
Heluhelu mai o Rev. J. M Kealoha i ka hoike no ka Ekalesia o Kaupo, Maui.
A o Rev. D. Puhi no ka Ekalesia o Kipahulu.
Heluhelu mai o Rev, S. Kamakahiki no ka Ekalesia o Koolau, Maui.
Heluhelu mai o J. Kealoalii he haiolelo i ka palapala hoike no ka Ekalesia o Waihee.
Heluhelu mai o Rev. J. Bikanele i ka Papa Hoike Helu o Waikapu Maui.
Heluhelu mai o Rev. S. W. Nueku i ka palapala hoika kihapai o Halawa, Molokai.
Heluhelu mai o Rev. S. P. Heulu i kana palapala hoike kihapai no Kaluaaha, Molokai.
Noi mai ka Maj. Moehonua e koho keia Aha i haiolelo no ka Iubile, Iune 15, waihoia a hora 1 P. M., e noonoo ia. Lilo iho la ka Aha e malama i ka hapalua hora haipule,
Halawai ma ka bora 1 P. M., e like me ka hoopanee ana. Ia Rev. Kauahilo ka pule.
Kuka ka Aha no ka haiolelo o ka la Iubile, Poakolu, Iune 15. Mahope o ke kuka ana, ua kohoia o Rev. S. Kauwealoha ka Haiolelo.
Heluheluia ke koena o na hoike kihapai.
Heluhelu mai o Polapola i ka palapala hoike kihapai o ka Ekalesia o Moanalua me Kalihi.
Heluhelu mai o Rev. A. Kaoliko i ka palapala hoike o ka Ekalesia o Waianae.
Heluhelu mai o Rev. Paikuli i ka palapala hoike no ka Ekalesia o Waialua.
A o Rev. Kekahuna no ka Ekalesia o Kahuku.
Heluhelu mai o Rev. P. W. Kaawa i ka palapala hoike no ka Ekalesia o Waikane.
Heluhelu mai o Rev. J. Manuela i ka palapala hoike o ka Ekalesia o Kaneohe.
Hoopanee apopo i ka hora 9. A. M.. Halawai hou, ia Rev. A. O. Polepe ka pule.
(Aole i pau.)
Kumumanao a Rev. M. Kuaea i ka
AHALUNAKAHIKO O MAUI,
LAHAINA, MEI 12, 1870
He mea pono anei in a Kahunapule Ha-
waii ke hoopanee mau me ko haalele in a halawai o ka Ahalunakahiko ?
He mea nui keia, a he mea pono i oʻu hoa Kahunapule Hawaii ke hoomaopopo : No ka mea, o ka hookumu ia ana o na Aha mokupuni e like me keia ; a me ka wehe ia ana o ka Ahahui Euenelio o ka Pae Aina Hawaii ma ka olelo Hawaii, he mau haawina hope loa ia a na makua misionari o kako, e hoomakaukau loa mai ia kakou, no ka hooili pau loa mai i ka lakou oihana nui, a koikoi i luna o kakou ka lakou poe keiki ma ka manaoio ; a hookuu mai ia Hawaii nonoi e ku, a e hele, a e hookele ia ia iho, @ na mea e olaʻi na uhane o ko kakou Lahui : no ka mea, ua kanaka makua oe e Hawaii, no ka mea o ke kanalima keia o kou mau makahiki iloko o ka naauao a me ka pono o Karisto.
Iloko o keia mau makahiki o ko kakou hapai pu ana i keia hana, ua ike ia ka eleu, ka makaala, ka hoihoi o kekahi poe ; a ua ike ia no hoi ka palaka, ka lohi ka hoopanee, a me ka haalele o kekahi poe in a halawai o keia ano, a nolaila mai keia ninau ma keia Kumumanao. "He mea pono anei in a Kahunapule Hawaii ke hoopanee in a halawai o ka Ahalunakahiko? i mea e hoolalelale ai ia kakou na Kahunapule Hawaii, e makaala, e lokahi, e hilinai kekahi kekahi, me ka makaee a hiipoi loa i keia mau halawai, me ka hoomaopopo a hoomakaulii i na hana a na makua o kakou, e waiho mai nei i mua o kakou, i kumu hoohalike no kakou me keia hope aku, ke pau lakou i ka hala. E like me ka Paulo i kona Lahui, E hoomanao i ko oukou mau alakai, nana i hai mai i ka olelo a ke Akua ia oukou : e noonoo pono i ka hope o ka lakou hana ana, e hele hoi mamuli o ko lakou manaoio.
Nolaila, e hoomaopopo i kekahi mau mea e maopopo ai ko kakou hewa, ke hoopalaleha a hoomaopopo ole in a hana iloko o keia mau Aha.
1. Maloko o ia mau Aha e a-o iaʻi kakou i ka io o na hana o ka oihana Kahunapule.
Elua mahele nui o ke a-o ana ia mea, o ke a-o ana i ke ano o ka Aha, a me ke a-o ana in a mea o ka hooponopono Ekalesia ana.
O na hana iloko o ka Aha a kakou e hui nei, he mau hana nui a pohihi no. He mea ano nui ka hookumu ana i ka Aha, he mea nui ka hoomaka ana in a hana o ka Aha. He mea nui ka noho Lunahoomalu ana, a me kana mau hana ʻ he mea nui ka hana a me Kakauolelo, a me ka hana a na Komite, a pela aku. Ua hiki anei in a hoa Hawaii a pau oʻu, ke lawelawe ia mau hana i keia wa ? Ua hiki hapa i kekahi poe, a ua aneane nele paha kekahi poe. Ina e hoopanee mau kakou me ka haalele in a halawai o keia ano, a hala na makua o kakou aole anei, e maa kakou ia ano, a e mau ka hemahema, a hui aku a hui mai ka kakou mau hana a lilo i mea ole, oia no ka hope. Aole anei ia he hewa ? He hewa no.
O ka hooponopono ana i ka Ekalesia, he hana nuiia. He mea nui ka hookumu ana i ka Ekalesia hou, he mau haawina hana iloko o laila. He mea nui ke kululu ana in a Luna Ekalesia, he mau haawina hana okoa iloko o laila. He mea nui ka Hookahuna ana i kekahi, a he mau haawina hana okoa iloko o laila. O ka ninaninau ana i ka poe e lilo ana i mau Haiolelo, a i mau Kahunapule, he mau mahele hana okoa iloko o laila. Ua ike loa a maopopo lea anei oʻu hoa Kahunapule Hawaii ia mau mea a pau ? Ua ike hapa, a huikau wale no. Ina e hoopanee mau kakou, a hoole in a halawai o keia ano, me ka hoomaopopo lea ole in a mea a na makua o kakou e a-o mai nei, a hala lakou, a lawelawe hemahema aku kakou ma keia hope, aole anei ia he mea hilahila, a hoohenehene ia mai o keia oihana nui nani a ko kakou Haku ? Ina pela, aole anei ia he hewa, a he hua o ko kakou hoopalaleha ? Oia no.
2. A ia iloko o ia mau Aha ko kakou ikaika.
O keia mau Aha, he mea ia e hoopumehana ai i ko kakou mau naau, he mea hoi e hoomau ai i ka lohai ana o ka manao, ma ke apo o ke kuikahi. Ua ike no ke Akua i ka waiwai o ka launa pu ana, a hapai like i kekahi mau hana. Ua kauoha ke Akua i kona poe kanaka, (Isalaela) e hui a e malama i kekahi mau ahaaina ma Ierusalema i kela makahiki keia makahiki, i mea e hoomau ai i ka launa, a me ke aloha kekahi i kekahi a me ke aloha i ke Akua.
E like hoi me ka Davida i mahalo ai. Nani ka maikai a me ka oluolu o ka noho lokahi ana o na hoahanau. Pele no i haule nui mai ai ka Uhane Hemolele i luna o na Lunaolelo i ka la Penetekota, no ka mea, ua akoakoa nui lakou me ka manaolokahi. Pela no kakou ma keia mau halawai, ina e akoakoa mai kakou me ka manaolokahi, e pumehana auanei ko kakou naau, a e lokahi auanei ko kakou mau manao. a e hoi aku me ka naau pemehana, a hapai ikaika hou i ka hana, aole e nele ka holo : Aka, in a e hoopanee mau kakou me ka haalele in a halawai o keia ano, e anuanu ana na manao, e palaka ana, e hele like ole ana, e mokuahana ana, a e hiolo ana ka kakou mau hana. E like me ka Iesu olelo. Ina e mokuahana kekahi aupuni ia ia iho, aole ia e mau. Ea, ia pela ko kakou hope i ka hapai ana i keia hana nui, aole anei ia he poino, a me ka hewa loa ? Oia no.
3. O ka oihana a na makua o kakou e hooili mai nei i luna o kakou, he hana nui loa ia.
Aole hana e ae e like me keia, o ka imi ana i ke ola o na uhane o ko kakou Lahui. Aole e hiki ia kakou ke hapai i keia hana nui ke ole e apo ia kakou i ke kaula palupalu o ke aloha lokahi a me ka Haku Iesu Karisto, elike me ka olelo ao a kekahi makua i kana mau keiki mamua o kona make ana. E aʻu keiki aloha, e lawe pakahi mai oukou i oʻu nei i mau laau lilii. Ahiki mai lakou me na laau liilii ; Kauoha akula ia i kekahi keiki e pu-a ia mau laau, i hookahi pu-a. A paa ia mau laau, kauoha aku la ia i kana keiki muli loa, e uhai ia pu-a laau, a uhai iho la ia me kona ikaika a pau, aole nae i hai. Pela no ia i kauoha pakahi aku ai i kana poe keiki, a hiki i ka hiapo loa, aole no naʻe i hai, kauoha aku la ia i kekahi keiki e wehe i ke kaula, a e lawe kela mea keia mea i kana laau a e uhai iho, a hana iho la no lakou pela, a lilo ae la ia mau laau i mea ole iloko o ko lakou lima. Alaila, pae aku la ka makua i kana mau keiki. E aʻu keiki aloha. e like me keia mau laau liilii i hui ia a paa ke kaula hookahi, a hai ole i kekahi o oukou, pela auanei oukou e lanakila ai i mua o ko oukou poe enemi, ke aloha oukou kekahi i kekahi. A elike me keia mau laau i lilo i mea ole ma ko oukou uhai pakahi ana, pela no oukou e lilo ai i mea ole, ke kue oukou i hekahi i kekahi.
Mehea la e loaaʻi ia kakou ka ikaika, a me ka lokahi o ka manao, ke ole keia mau Aha, a me ka hilinai i ka Haku ia Iesu Karisto.
Nolaila, e oʻu hoa Kahunapule Hawaii. e manao maopopo kakou, ua ili iluna o kakou ka oihana a na makua o kahou, a me ke ola o na uhane o ko kakou lahui. Nolaila, e hookanaka e oʻu hoa, e ikaika, a e koa hoi, me ka aahu iho i ke kahilo a pau a ke Akua, i hiki ai ia kakou ke kupaa imua o na hana maalea a ke diabolo. E hawele hoi i ko kakou mau wawae i ka olelo maikai e malu ai. E lawe hoi i ka aahu apoo o ka manaoio, a me ka mahiole o ke ola, a me ka pahikaua o ka Uhane, oia ka olelo a ke Akua.
I iho aku na makua o kakou i ka lua, s me na ohohina me ka olioli a me ka manaolana.
A na ke Akua ka Makua, a me ka Haku Iesu Karisto, a me ka Uhane Hemolele e alakai, a e kokua ia akou iloko o keia hana nui a maikai. Amene.
Kekahi mau mea o Kaleponi.
No na aina ma ka Hema
Aia no hoi kekahi mau ano inanu i kupono ke hoike ia aku. O na manu Busada, he poe manu nunui eleele pupuka. E ai no lakou i na holoholona make. Ma kahi e ike ia aku ai lakou e lele ana. He hoailona ia o ka hipa i make, a i ole ia, he lio paha, a he holoholona make e ae paha malaila,—a e lawe hapa pu ana lakou me na ilio, a me na ilio have. Aia no hoi kekahi maua ano manu eleele loa, he liilii iho nae lakou i ko na manui kamailio mu a ia aku nei—ai no keia mau ano manu i na mea io, aka, ai pu no lakou i na hua kulina, a hoopoino nui no hoi ma ke elieli ana i ka lepo, a ai i na hua, ma hope iho o ke kanu ia ana ; no keia kumu aole makemake iki na kanaka mahiai ia lakou. Ua kapaia lakou o na Koro (Crow.) Nui loa na pueo ma keia aina, noho nui no lakou iloko o na lua malalo o ka lepo. Ua olelo ia no hoi, o kekahi mau ano ilio o ke kula, o ua mau pueo nei, a me na nahesa niho-awa, e noho maluhia like no lakou iloko o ka lua hookahi. O kekahi holoholona kupanaha o Kaleponi i ike ole ia ma na Pae Aina Hawaii nei, a no ia mea no hoi i pomaikai ai keia aina no ka nalowale ana ia mau ano holoholona i keia wa ; aka nae, he wahi holoholona liilii nani keia ka nana aku i kahi mamao, he wahi hana akamai kana. I kona manawa e makemake ai e hookuu ia ke ea me ke ala ano oluolu ole i like ole me ke ala o na pua, no ka mea, he mea mau i na kamaaina o ua aina la ka hoopaa ae i@ ko lakou mau ihu, a holokiki aku a hala mawaho o ko lakou wahi i hopuia ai i ko lakou ala hohonu, a i ole ia, holokiki aku no hoi i ka pu, a ki aku ia lakou. Makemake loa no hoi keia holoholona i na huamoa, a i ka po, hele mai no lakou ma ka hale e imi ai i na puanana huamoa.
NO NA KANAKA, NA KULANAKAUHALE, &c.
Ke mahuahua loa mai nei na haole i keia manawa ma na kulanakauhale, a me na kauhale o ka Hema o Kaleponi. He nui na haole Geremania i kuai i ka aina, a noho paa ma ia Panalaau, a me na kauhale. O keia poe mai na wahi e mai, he nui o lakou e hana ana, a pela i kokua ai kekahi i kekahi, a ua oi ae ka pono ia hana ana mamua o ka mea noho kaawale hookahi. He lahui mikiala loa lakou, a ikaika i ka hana.
Ewalu paha makahiki i hala aku nei, hele mai la kekahi poe Geremania, a kuai iho la i kekahi apana aina nui ma ka Hema o Kaleponi. Ua mahi ia ka aina, a kanu ia i na laau waina. I keia wa, he mau haneri tausani dala ko lakou loaa i ka waina i kela makahiki kēia makahiki, a ua hoouna ia aku i Kalapaliko. O ka inoa o ua wahi la—o Anaheima, aia ma ke alanui mawaena o Losa Anegele a me Sana Diego,
I ka makahiki 1860, he eono haneri paha mau hale i kukuluia ma ke kulanakauhale hou e hoomahuahua ia aku nei, ma ke kai kuono o San Diego, ua manaoia e lilo ana keia awa ku moku o ke poo ia o ke alanui hao nui e moe nei a hiki i kela aoao o ka aina puni ole, i ka Moana Atelamika ; a e lilo ana paha ia he kulanakauhale nui i kekahi manawa aku. Ke manaoia nei, e kukulu koke ia ana, he alanui hao mawaena o Sana Diego, a me ke kulanakauhale o Losa Anegele, o ka loihi o ia wahi, he haneri mile.
O ke awea kumoku o Sana Diego he awa nui no ia, a maikai no hoi no na moku kekahi mau ano a pau, a ua mahalo nui ia e na Kapena, a me na kanaka nu kai. Ua aneane no e puni loa ka aina, a he hiki loa hoi ke hoomau ia e na papu, i na enemi mai o ke kai ke kukulu ia. O na aina a pau e pili ana i ke kaikuono kahi o na kauhale, ua kuai ia me ke kumukuai kiekie. I kela makahiki aku nei, ua kuai ia kekahi mau pahale ma ke kumukuai $600.00 ahiki i ka $1200,00 no ka eka. Nui wale na kanaka i hele aku e hookuleana aina ma ua wahi e pili ana i keia kaikuono, me ka manao ana aia no paha ia wahi malalo o ke kanawai hoolilo aina mua o Amerika Huipuia ; aka, o ka hookuleana ana i ka aina e paonioni ia mai no paha ia e na poe kupa o Kaleponi, a he nui ka pohihihi o ka mea e pili ana i na aina malaila. O ka loaa ana mai nei o na wahi kualapa eli gula ma na wahi he kanaha a kanalima mile ke kaawale mailaila aku, ka mea e kokua ai i kona holomua ana, a lilo i kulanakauhale nui ia, aole no paha he mea e hookahaha ia mai ai, in a he mau makahiki kakaikahi wale no i koe, a holo mai na moku, mawaena o ia awa a me na Pae Aina Hawaii nei.
No ke kulanakauhale o Losa Anegele.
O ke kulanakauhale o Losa Anegele (wahi o na A@ela, ke ano ma ka olelo Paniolo) he wahi maikai, a he iwakalua paha tausani kanaka malaila.
I kela makahiki aku nei, ua kukuluia ke Alanui Hao e hoohui ai ia wahi me WWilimetona, ma ke kaikuono o Sana Pedero, he 20 mile ke kanawale ; kahi hoi o na mokuahi o Kapalakiko mai e ku ai i kela a me keia aha la ; a mala@la no hoi kahi mahuahua o na hale waiho ukana o ke Aupuni Amerika Huipuia. Aia no hoi malaila kekahi papu i kapaia o ka Papu Durama, kahi i hoonoho mau ia ai na koa. He nui na hale hou e hookumu ia nei ma Losa Anegele, i kukulu ia me na pohaku-ula a me ka laau pu, ua hoomalamalama ia keia kulanakauhale e ke kukui gasa, a ua hoolakoia hoi e na wai i laweia mai, mai ka muliwai Losa Anegele mai. Ua hookahekahe ia iwaena o ua wahi nei ma na auwai, a o na aina i hookahekaheia ma ua wai la e loaa ana na dala 300 a 500 hoi no ka eka. He nui ka waina i hanaia maloko o keia kulanakauhale. O na poe Kaliponia kahiko hapa o keia wahi, ua kukulu ia na hale me na pa lepo, ua loloa kekahi mau hale e like me ka loa o na ala, a ua mahele lakou maloko no na ohana he nui, hookahi hale ke kiekie, a palahalaha o luna iho, i uhiia me ka asapalatame, he ta eleele i hoohehee ia i ke ahi, a nini ia maluna iho o ka hale, a i ka paakiki ana, ua like no me ka pohaku, aole komo ia e ka ua. I ka nana aku i keia mau hale noho ua kohu pono no ke ano o ke ea. O na poe Kaliponia kahiko e noho ana iloko o keia mau hale he nui ka pili waiwai ana, a me ka inu rama. He lanai akea kai hoopuipui aku i ka loa o ke alo o keia mau hale, hookahi hiena nana i hoike mai i na puni a keia poe kanaka, oia na moa hoohakaka, lehulehu wale, ua nakinakiia na wawae o na mea i na puka hale, na kia o na lanai, a me ka ike pinepine ia aku no hoi o na hakaka ana o keia mau manu ma na wahi hookakaka ; pili no na kahu moa me kekahi poe kahu moa e aku, o na moho ikaika eo no ia lakou. Ua oleloia, ke hoomaka mai nei na kanaka e hookomo mai i ka hoohakaka bipi ana, e like me ka hana a na Sepania kahiko. Ua hoeha ia ka bipi a huhu i hakaka me ke kanaka ; oia iho la ka lapuwale, a me ke ano pono ole, o ka noho ana o na poe he nui o keia lahui! He nui o keia poe Kaliponia kahiko, a me na Mekiko i kapaia e na kanaka Amerika he Pahee-aila, aole lakou he poi e mahaloia ; he poe hanaino nui wale, a me ka manao iho, aihue, powa, pepehi kanaka, ua hana ia e lakou. A o kekahi poe kanaka keokeo mikiala kai olelo he makemake lakou, e pau ia lahui i ke kipaku ia mawaho o ka aina, no ka mea, he lahui kanaka waiwai ole.
He mea hiki wale no ke ike aku i ka like ole mawaena o na poe kahiko o ka aina, a ka poe hou. O na wahine a me na kaikamahine a na poe kupa kahiko, a me na Ilikini ; aole o lakou papale, e like me ka mea maa mau i kekahi poe wahine e ae ; aka, uhi no lakau i ko lakou mau poe me na kihei eleele, a o kekahi ano e ae paha, e hawele ana malalo o ko lakou mau auwae, a koe he mau puka no ko lakou mau maka e nana mai ai ; a he mea kakaha keia iloko o keiau au hou.
Ua malama ia ka la Sabati me he mea la he la lealea no keia poe kanaka ma keia kulanakauhale. Kinipopo no na kanaka opio, a me na keiki mawaena o na hui kinipopo o kela a o keia. He nui no na halepule o ia wahi, no kela a me keia aoao hoomana, a ua malama maikaiia no. O kekahi hapa o na halekuai weheia no ia la, a o kekeahi hapa pani no. O na halekuai o na Iudaio wehe no ia la ; o na inoa o Isaaka, Iakoba, Davida a me Solomona, ke kau akea mai ana maluna o ko lakou mau papa inoa.
Nui o hoi na hale hotele, a me na hale ai malaila, a me na hale hoolimalima lio. O na poe malihini kaa@ ele, no ka aoao hema nae (aoao kipi) iloko o keia kaua kuloko @pe iho nei o Amerika, he mau hale hotele okoa no ko lakou e malama ia ai. a o na @ kaahele o ka akau. he mau hotele okoa ko lakou ; i malamaia e na poe o ka akau.
He nui na poe eli gula i hele mai i ke kulanakauhale, mai na Mauna eli gula @ o Colorado, Nevada, a Arizona ; O ke@ poe o lakou, i ko lakou hiki ana i keia @ a pau ko lakou mau moni. waiho aku no kou i ko lakou mau lio iloko o na lima o Luna kudala, me na noho lio a me na @ lawaha, na pu, na wati, komo lima a me@ mea e ae he nui i mau mea kuai aku e @ lako hou ai ia lakou ma kekahi mau hale @ ai kudala i ikeia ma keia wahi. Keu @ no ka lehulehu o na ano o na mea e @ aku ai.
Aole he malu mau o ka hele ana ma @ alanui, mahope iho o ka na-poo ana o ka @ no ka mea, he powa pinepine ia na kaaa@ a i kekahi manawa, he pepehiia e na @ kanaka haukae nele i ke dala ole. E lalani ana na laau wilou ma na aoao o @ alanui, a he wahi nalo hoi no na aihue me na powa e noho ai i ka po. Me he @ la e lilo ana no keia wahi i kulanakauhale nui i kekahi manawa e hiki mai ana.
O ke ano o ka hana ana a na poe Kaleponia kahiko, e like me ia i ikeia ma ka @ he ano hi@ai maoli no i ka ike aku ; e la me ka hoopaa ia ana o ka bipi kauo @ kauwahi lanu, i hauhouia me na kaula @ hao, a ma ia mea e huki ai i ke kaa, @ me ka lei a me ke kua ma ka ai. O @ hau ana i na papapa. a me na hua e @ ke kumu mai, o ka hoa maoli aku no @ lio maluna olaila e hehihehi ai i @ h@ ko lakou mau wawae ; he hana kahiko no ia, oia mau no nae ia e ike ia nei a i keia manawa ma ia wahi o ka aina. O @ hale nunui kahiko o kela wa ke ike ia @ no kekahi i keia manawa, ma na wahi @ moku, e kokoke ana i ka ae-kai ; kahi e ahu ia ai na ili o na bipi a me na lio. @ ia e na moku i ka Mokuaina ma ka A@ @ka, ma ka lae o Kepohoni aku. I @ wa kakahiaka ka waiho ana o na ili no @ ia mau hale no ka pau ana o na bipi. O hooponopono kahiko ana o na mea hana @ laila, ke nalo wikiwiki aku nei paha, a he mea la, mamua ae o na makahiki he aole e ike ia na poe lahui kanaka Kaliponia kahiko iloko o na lahui kanaka keokeo nui, ka poe nana e komo lehulehu mai i lakou mau wahi, me ke kuai ana i mau @ na, a no ka hui pu ana paha o ka poe @ ko me ka poe hou. E hoomoe ia mai a @ nei na haneri mile alanui hao e lakou no @ kaa mahu, a e kukulu mai hoi i na kauh@ a me na kulanakauhale ma kahi i kuk@ ole ia i keia manawa.
MAKAMAKA HAWAII.
Na mai Pake make ma Molokai.
E KA NUPEPA KUOKOA E ;— Aloha oe:
Ke waiho aku nei au i na inoa o ka poe ma-i Lepera o Molokai nei i make, ma Ianuari, 1868 Iune, 1870 e hele nei i @ mai ai na kini makamaka a pau i ha @ anaʻku o ka lakou mau mea aloha i law@ mai i Molokai nei ; ma ka malama ana a @ Aupuni, a ponei ke kakau ana ke kakau ana o keia p@ inoa.
Ianuari, 1868; Puha k;— Feb. Kahoohanohano k,— Mar. (aole make)— Aper. H@kula k,—Mei, J. Kalua k, Moopuna w, @ noho w,—Iune, (aole make) —Iulai, Kanak@loa k,—Aug. Kanakaole k,—Sep. (aole make)—Oct. Kauhiahiwa k. Kahuhu k, B Pelo@ Kailipahee k, Makaiheelani k,—Nov.Kane@ Kalea k, Kahue k, Keala w, Wahinekapu@ Dec Kini k, Noa k. Pihuhu w, Malaihi@ Kahoiwai w, Kapu. w. Pele w.—Hui 23.
Ianuari, 1869 ; Kaimiaina k, Maih@ Kahiona k,—Feb. Kukauai k, Kah@ewa@ Mar. Nui k, Namanea k. Kuheepali k, An@ Wikiwiki w, Kahiki w, Kualena w,— Samuela k, Kamai k, Opiopio w, Kaha@ lena w,—Mei; Kauloa w, I w, Naehu k, @liaea w, W. P. Naihiili k, Kapika w, Ke@hu k, Keliikaluapuaa k, Keohopukai w, @halaalaau k, Malaia w,—Iune; Malo k, M@kaulia k, Kailiahi k, Kaikuaana w,—@Ahaula w, Kaeka k, Kal@i k, Kala@ Kauwe w, Kaulahea k.—Aug. Lua k W@ha k,—Sept. Mana k, Keoni k, Ioane k. @lii k,_Oct. Kapi@e w, Pau w, Poohi@ Nov. Kaluhiawa k, Kila k.—Dec Keawe@ Haaheo k, Kaulana w.—Hui 51.
Ianuari, 1870; Wi k, Nuhi k,—Feb @ haulelio k, Napua k, Kalina k,—Mar@ pela w, Kahoohanohano w. Kaonohi w, P@niuala k, J. Wiliamalolo k, Kameo k. K@h@ewahine w.—Aper. Wahahee k Papa@ Mei. Kaaua k, Waanui k, Kamai P. k. M@kawai w, Ulumealani w, Pahukula w L@houla k, Nahale w, Aulani w, Kapa k,—Iu@ Lauki k, Paakiki k,—Hui 26.—Pau loa l@
Oia ka nui o na make iloko o keia mau makahiki i hai ia aku maluna ae. E @ oe i ka lawe. Me ke aloha no i ka @ Hooponopono o ke Kuokoa. a me na ke@ulele hua kepau. H. K. KAWALUNA.
Molokai, Iune 9, 1870.
NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNU,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE
LAAU HOPAA HI.
LAAU HOOMAEMAE KOKO,
LAAU HAMO—PENIKILA,:
HUʻALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE ME KUKE.
@ula.