Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 23, 4 June 1870 — Na Hana a ka Ahaolelo. [ARTICLE]

Na Hana a ka Ahaolelo.

Ua awiwi iho nei ka Ahaolelo i ka Bila Haawina, me ka hoomau ana i na haawina e iike me ko ka Ahaoleio i hala, a me ka hoopii hou nna ae i kekahi mau haawina, a lakou i makemake ai, aka, aole hae i haia aku i waenakonu oka Bila Haawina. O ka la inehinei ka manawa i hookaawaleia ai e hana hou. Ma ka aoao o na makaainana ka poe Luna a pau i heie mai ai, me ka manaoiana a ka poe nana lakou i koho mai, e hooioheia ana kekahi mau kauoha a iakou, aka, i ke komo an» mai o na papale piwa o lnkou maanei, e hele inaiie ana, ua emoole, ua huii ae ia lakou mai ka aoao nana iakou i hoouna mai, a i kekahi ooao e ae, a lakou i hoike ole ai i mua o na makaainana mnmua o ko iakou kohoia ana mai. E ninau iho kakou, Aole anei keia he kumawaia ena makaamana ? Ke hai aku nei makou ia oukou e hoike aku ana makou i ka poe kumakaia ia kakou me ka inoa ponoi me na bua kumu a me na ano no a pau e ikea mai ai e ka elemakuie uku auhau a hiki i ke keiki eono makahiki.

Ua oi ae mamua o ka eha na hoopii roai nn makaainana mni, e noi ana, e hoemiia na uku makahik) o na luna aupuni mai ke k?ekie a hala iho ilalo. Ke hoike aku nei makou, aole wahi haawina i hoemiia e keia poe, a eia ka mea kupanaha, ke hoemi nei iakou i ka auhau iio i /lapalua dala no ka makahiki, a i kekake a me ka hoki i hapaha dūla, aka, ke hooniiiu nei no nae i na haawina. Eia no ka Bila Opiuma i mua o ka Hale, a ina e hooholoia ana keia Bila, aiaila, e poho ana mai ka wmihona aupuni mai, he $18, 000 a keu. O ka loaa no ka auhau lio i kohoia no keia maa makahikiki aku eiua, he $58,000 ; a no na miula, he $5,000, aka, ina e hoemiia ana ka aohau i ka akahi hapalui o ka auhau mua, aiaila t heaha ke koeoa iloko o ka Waihona Aupuni? | Ua hooholoia ka fiila e hoemi aoa \ na lio i5O keoeta no ka makahiki, a i 25 ke- ! neU no ka niiula no ia wa hookah», & ua ; kauohaia e kakau poepoe.

Eia h« Bila i mua o ka Hale. oia hoi, M He Kanawai e Kauoha ana i ke Kuhioa Kalaiaioa e kuai i na Kai Lawaia a pau, & hwmoa aku no ka !ehuiehu. H 1 ko makou

manao, bc kanawmi keia i makern*ke 00i ia ekm lehulehu, aka, e aioaa īho kakoo, auhea ke dab e kuii aku ai i na kai lawaia, isa e oia fnau ana ka Biia Haawioa e like me kooi mau haawina ? aia anei ma ka apoa ena pokii ? He mea pono e noonoe eoua oa Luoamakaainaaa oo keia mau roea, a he inea makehewa ka hooholo wale an a ke kanawai e poenaikai ai ka leholehu, ioa aole e hookoia, a hiki hou mai ua Kao Aha-

olelo, e like me k« Kanawai Hooholo mokuahi pili aioa. He mea kupanaha no ka puapoahalo ana i ka haawma nui, me ke akahele oie no ke-

kahi mau han* mahope a e manaoia ana. I Ua haawi ibo oei ka Ahaolelo i ka Haa* wina no ka Hale Aiii i S60,000; a ua papa ia ka poe kuhina, aoie e komo na lima e ia*; w« mai a kaana aku no keia a me keia mea j a iakoa i makemake ai, ke hana oie ia ka | hana nona ka haawina. He manao minami- \ na makee daia Leia. aka, oia waie no anei! ka haawina e papaia ni, aoie anei o na haa- ! wina eae kekahi ? He mea pono uo e hana I kanawai ia no na haawina a pau. Maloko o ka Hoike a ke Kuhina Waiwai, ua kauia malalo oke poo: " Kela ame keia loaa e ae, he 519,686.06." Uia iho la na ! loaa o kekahi mau oihana nui i hoakaka pololei ole ia. j He pono no ia kakou, e ninau ia kakou; iho. Auhea na loaa aoa paahae e hoohanaia i nei ma na hana mawaho? Auhea na loaa | oka Hale Pai Aupuni ? Auhea na loaao| ka hoopae Pake a me na Manihiki ? j Ua makau ole, ka Luna Leta Nui, i ka ! hele mai i mua o ka maiamalama. O ka lilol i 0 kana oihaoa i na makahiki elua i haia, hej 815,932 ; a ona loaa no in man makahiki,| he $11,500, e hoike ana, he $4 432 ka pa- j kela o ka liio mamua o na ioaa. 1 O ka Papa Pai Aupuni nae, ka inea a ke j Aupuni, e hoolilo nui nei uo na dala.i oi aku j mamua o U.mikumamalua Tacsani iloko oj kela mau umkahiki oo ka pomaikui o ka poe 1 kopulupulu pu, ua makau. ua pee i ka pouii, a ke hoaiki mai nei na wahi maka, roe ka oielo mai, " Ke hookaa nei ke aupuni he inekini nui o ka lilo." He mea pono no i ku poe i komohia ka noonoo kino knnaka o keia Hale, ke ninau iho no ko ka paahao mau loaa. Mai kopulupuiu pu oukou, o maa auanei kakou i ka hoopahee wale. Eia kekahi; ma ko makou ano makee ia kakou Hawaii ili ulaula, he mea pono, e nana pono ia ko kakou mau wahi waiho leta ko na kanaka Hawaii. Aole make ae aku ia kakou, e ku e kali a pau ka na haole letu 1 ka haawi, alaila, huli mai haawi ia kakou. 0 ko makou inakemake, e ku iike kakou me na ili keokeo ma ke kahua hookahi. Aoie ma ka hookiekie ne ia iakou maiuna o kūkou, k» ko ka|(ou aina, a no kakou no ko kakou mau hale lela. O ka manao keia ia oukou e ka poe naauao paha, aloha lahui paha, aloha aina paha» heaha la. Ma ka Poakahi, Poakolu ame ka Poaha iho nei, ua hoopaapaa inihiia ka noonoo ana no ke kanawai mawaena o na Haku a me na Kauwa o kakou, e manaoia nei e hoopau. Ua ikeia maloko o keia kanawai, ke kuai ia ana o ke kuokoa a me ka lanakila. o ke kanaka malalo o ka palapala hoopaa no ka inanawa he elima makahiki, a i ole he pau paha ke ola, a i na aole ia,inai kekahi haku a 1 kekahi, a inai kekahi hannuna a i kekahiOia auanei ka hopena o ka lilo ana o na io, na iwi, na a-a koko, na a*u, na wawae, lima a me na pono kino a pau o ke Wanakn,a heaha aku ia koe o ke kauwa kuapaa, mai keia aku e ka poe hoopaakiki o na inakaainnna ? Ua kuhihewa ka Luna o Molokai Mr. Kaiue a me kekahi poe e ae, aole ka keia o ka hoopae pake, ke hoike aku nei makou, oia no keia. Nolaila, owai ia ka poe lunamakaainana a na makaainana i koho mai nei e hele mai e papa uku i ke komo an'a mai o na pake maiaio o ko kakou mau daia, aole anei o keia poe, e hooie nei ? Aloha ino kakou Havvaii. Olelo ka Loio Kuhina, ua kue keia mau pauku kanawai i ke kumukanawoi, aka, oleio nae kekahi mau lunamakaainana, aoie kue. Owai la ka poe naauao ioa o iakou nei f O ka Loio Kuhina paha, a o kahi naauao paha ma ka oielo kanaka e kuekaa ae nei mai Hawaii, a Niihau a inai Kaula ae a Molokini ? oka makou ia i hoolaha ai i na malama i haia, a akahai no a hoike ke kanaka ike kanawai foa aku i kooa manao, e kui lima mai ana me makou, ma ia ike hookahi. Eia kahi mea kupanaha, o ka poe a pau e kue ana e hoomoe i ka Bila, ua olelo mai lakou, he ino io no ke kanawai e waiho nei, loe ia īno no nae, ke makemake nei lakou, e holoi sopa kekahi wahi, a e kopulupulu pu no kekahi me ka iepo. Oko iakou akamai, e koi nei, e kue kekahi wahi o ke kanawai i ke kumukanawai, a hoomaemae kau wahi. Pehea keia, maemae like anei ? Aoie, he noonoo muekekeiia. Hoopau loa i ke kanawai ino, a kokulu hou i kanawai maikai, alaila, maemae.