Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 16, 16 ʻApelila 1870 — NU HOU KULOKO. [ARTICLE]

NU HOU KULOKO.

Oahu.

CC7° E hoaoia ana ke kani o ka Be!e Pau Ahi nui o Honolulu nc»i, i keia ahiahi. [ hora 4£. O* E haiolelo ana o Levi Keliipio a me Hon. J. Komoikeehnehu inaloko o ka lua. kini o Kawaiahao. ma ka hora 7.4 o ke nlulahi Sabati e hiki mai nna, no ke ioo o ka Wai Ona. Ke kono ia aku nei ka lehukhu j e naue ae. j Aoiie no i neoneo loa.—Ua inanno pahi I ks makou mau makamaka heluhelu 41 Kuokoa" kuanina, ua neoneo loa ke awa o Hooolulu i na moku, aole, eia no he mau moku nui ke ku nei. Noi Ka ino.— Ua lohe mai makou i ka lloa hanohano o Hilo mai i ku nii»i maanei i ka Poakahi iho nui ; he nui ka ino uia Hilo, knikoo, ua. waikahe, a o ka hana mau 1 no hoi ka ka wahine o ka lua i kana hana.o ka ho-a ahi. Aole oia i hookuu i kona luhi, ke hana nei no. Ke hoomaka mai nei ke ku.— Ua ike ih«> makou, ma ka Poakahi iho nei, ua ku mai la ma ke kulanakauhale nei, ka Lunnmakaainana Hawaii ponoi o ka ua knulana o Hilo, oia ka Hon. Daniela Wahine. Ma ka mahui mai, he ku-e pake oia tnu ka hoopae ana mai i na lima hana o na aina mamao aku malalo o ko kakou niau dala auhau. Ua like pu ka ia me ke kaili aku i ka hanu ola o ke kanaka Hawaii ili ulauia, ka poe nona ka aiua. Kc helu akahi nei ka aoao kuokoa ia ianei. Ina hoi pela ae o Kahnulelio, Aholo, Hanaike, Kaukoh», Kumohoa, Kalaina, Koinakou, Kapihe, alaila, o ko kakou aloha no ia ia kakou Hawaii iho, aohe i ka inalihini hoomakaulii aina a kakou i lohe wale ai ia Vanekouva. Mai Himj mai.—Ma ke ku ana mni a ke kuna «• Manuokawai."' i kn Poakahi iho nei, ua knu mai la ka Rev. T. Koana in»!uns« ona, me ka manao, e holo loa aku i kona aina hannu, e ike i na kini makamaka ma ke kino. Ua waihoia kona kihapai ma ka lima o kekahi Hawaii opio me ke kokuaia e kekahi makua o ka pono. Aiiaaina ma Nuuanu.—Ma ka po Poaon<> iho nei, ma ka pn o Kauka Hopemana. Kanikela Auseturia, ua kukuluia he lanni lole, a ua haawiin he ahaama maloko c»laib. e na alii inoku o kn manuwa •• Donau.' Ua kooo ia na luna aupuni, na inea hanohano, ka poe laia wai a me na kamaaina maka hanohano e hele mai ia ahaaina. Mnlaila no ka poe puhi ohe o ka manown kahi i hoonanea ai i ka Inkou mau mea kani. He Kaao hou "Ka Lima Kala."— U« waiho mai ko mnkou makaniaka opiopio. i ike mau ia kona mnu kukulu manao ma ko kakou nei nupepa i na makahiki i hala, he kaao "Ka Lima Knla," oia hoi " Silver Hand," i unuhiia no ke •* Kuokoa." I keia pule ae, e hoopuka makou i kona helu mua, a na ko mnkou poe heluhelu e kaana no lakou iho ; a ina nole e hiki ia kaao ke hooluolu like i na manao o ko makou poe heluhelu, alaila, ma ka mea oluolu no i ko oukou Inau maoao e heluhelu ai, a kapae ae kela(C7* Ma ka hora 12 o ke awakea o tra Poakalu iho nei, Aperila 13, 1870. U* halnwai ae na boa Hawaii e ka Papa Loio, (oia hoi na Loio Hawaii,) a me kekahi keonimana e iho o keia kulanakauhale, roa ka Hale Hookolokolo rn« Honolulu, no ka hana ona i Kia Hoomanao no ka Mea Hano* hano a kaulana hoi o W. H. Kauwahi, & me ka hoomaikai ana i kona he, e like rae ka hiki. Ua kohoia ma keia halawai aiw, o E. Kanihina i Luna Hoomalu, a o W. K# i Kakauoleio, o J. M. Kapena i Puuku, > u& hooholo ia penei: O na hoa aloha a pnu o ka mea make, (oia hoi na loio a me na boa aloha,) e pono lakou e hapai pu i keia haiWi ma ke kokua pu ana i dala, i mea e hiki a>. » na koia Aha no e koho i mau koinike. ma kela a ma keia wahi o keia mau mokupuni, (be hoike ia aku iloko o na nopepa o keia aupuni,) a na lakou e malama i oa dal«, # hooili mai ika Puuku. E halawai hooana keia Aha, ma ka Poaono e hiki n»iaQala 23 o Apeiila, hora 12. Ma ke kauoha a ka Aha. Kakauoleio.

*' Kx*abi mac mea no Kaleponi."—O kekahi paiapaia uona kela poo maiuoa ae, i puU mn ko knkou nupepa i na pule elua i ba>a« ua kapae iki ae makou i keia pule; a . te ; a poie aku, e hoolaha aku no makon i r ,s u~iea i koe, uo ka pomaikai o ko makou fatiaheiu. Liw i ke Kcdalaia. —Ma ka Poalima ;,»u n?i i haia, ua kuai kudaluia ae ka pa ha £ ma ka aoao koenohana o oa huina o ke A<?nui Moi a uie Papu, oia ka waiwni pau c Naka i make, mamali o ke noi a ka Luna Hooponopono Waiwai a me ka hoapono ana tiiii oka Aha e kuai aku. Ua nui ka poe i Loho *c, aka, ua liio aku ua pa aiua la ia \V. f3radley, haole kahi umiumi, no na 63.700. Malh o Kaneohe,—Ca lonolono mai nei makou, ke hoomaka eei ka maluhia o ka ,'i.»ho aoa bu:kau ole ma ka apana o Kane«.he. Aohe hoi e hke me maonua ka huikau aku haikau mai. Kc makemake a ke hauoli ut\ makou i keU lono hoohauoli manao i ka pa-e ana s«ai. O kekahi poe hapauea ka i noho a papaiua ia na lauoho ina ke ano pelapeia. ua hoomaemae ia Inkou i keia m<t> na<v*, a ke noho nei laknu, he poe iuaemae maUlo o ka maiu o ke kanawai.

Pomukai hav. —1 kela pule aku nei i h&!a. u* hoopouiaikai pinepineia n>ai knkou, maniuli o ke Vu mao ana mai o na moku uiepa mi ko kakou innu kapakni, me ka hinai mau ana mai i na nu hou o na aupuni nai oka t»onua nei. He hoike ana no ia, e 1 ke ine ka kakou e kapeku mau a e haans net, aia ko kakou pae moku ma ke Viko waeoa o ka Moana Pakipika, ke oioina hoi oke alanui hele tno»na. Pela auanei e hoopomaikai mau ia mai ai.

Horn* ka haole Hana Waiona o Kanoluiu. —O ka hao!e bana w*ak>na a hookainu sia i na kanaka ma Knmoiliili, i hookahua m n»a i* trahi t a i lohe pinepineia na walaau t ua maleiia i na la a n«e na po, ua iniki mai j>~i na popoii a ke kanawai, a ua hopuia ka h;;o«e l'ukiki, noua ka inoa PHikini, he hoahanao pono k« t»o ka aoao hoomnna Kato- , wa Kom* ma Honolulu nei, oiai, oia ka enkoa o ia Ina meki uia Kamoiliili. Ke

i .ua oei ko makou maono, e mnkau ana oia ina kei* l*ope aku i ka han» hou ana aku ia i:cwa, mahope iho o kooa ike ana, ua kauo l uluhuluia oia a ku ana tia maka imua o ka Lumkanawai. a ioiaaloina vvale ka nanai ia. O kekahi poe no hoi o Kamoilnli ke*ahi hewa.o ka hoomahui wale aku ia hana O ka opu ke piha i ka i ala, a o ka mea poeke mio aku ma ko "i nla " i»i pakeke." A.-iaila, e ao kanaka e Kamoiliiii, a mai «obo a puni hou i keia ino.

K* Poauma. Maikai.—Ma k» Poakolu ih-.< nei.ua boolaha ae ke Kuhina Kalaiaina 0 keia Ropuni, 44 o ka Poalima e hiki mai -nea. U 15 o keia mnlama, oia ka Poalima Mnikai, Le hoikeia aku nei ka lono, nole e hanisa kekah; mau aupuni ma ia la, a r panna feoi na h-ileoihana aupuni a pau." Heaha 2a ka hoopai o ka poe e hana aua i.i īa ina e maoaoana na iuna aupuni i like ole ka nmoao me keia, e loaa inai ana he mau oala, a e hanaia ana paha he inau hana ano nai hiki o e ke hoopanee, oiai o kekahi la h«m īa o ka bebedotna ? Aole mai mua <&ai, i ka wa o ko kakou hoonaauuoia ana» a aole hoi mahope iho o ka hala ana o «a maknhiki he kanakolu a he kanaha pahn, ko kakou kapa ana aku i kekahi la o ka hebe<Joroa. be "Poalima Maikai," a hoinoino ae 1 kekahi mau la e ae. Me he mea la, ua pii ae ko kakoo ike niamua o ka mea Nnnu i hana i ka lani a me ka honua, ka hoohnahaa i kekahi n»au la, a hookiekie loa i keknhi. Mahea la i hiki ai ika mana aupuni o Havaii nei ke pani wnle i ifa puka o na oihana aupuni, a e hookuu i na paa* hnuu mamuli o ka hilinai ana i na kuhikuhi a k.->kahi aoao hoomana. He aupuni Katoiil a anei o Hawaii nei i hahai aku ai mai;.ipe o ka na Kaiolika kuhikuhi ? Aole, eia aapuni ke kn nei ika wa. Aoie hookiekio mai ka poe Misionari, a hookapu i kekahi la, aole e hana, nolaila, i ko makou manao, he mea Upuwale wale no ka na Kuhina o Ukon e hana nei.

Kv ole i ka itahjiloia—l ka la 29 o Marali, oaue aku la a-u malalo o Waiawa e ike i ki hoike kula a ka Lunakuia me «a kuino ; a i ko'u ike aoa i na hana oia la, Lookabi a*u haie kula i ike ai i ka nwkaukau ma na mea helo, o Kanahele ke kumu; ua iaab«k> Bo ko'u manao i ka ike ana aku i ka nukankaa. Kia Lahi i ku ole ai ika mahaioia, o ka maluhia ole o loko o ka hale, ua piba pa o ioko o ka haie i ka walaau a makua me ka poe makaikai, «olaila, aole i ku kela hana i ka mahaloia, oia no ka namiia ana a ka naiopaka la iluna o ka laau, pela no boi ka ounulu ana o loko o ka aale i ka hoopihaia i na leo waiwai ole, me ko'a oiukeinake e iohe pono aku i ka haioleio mai ana haumana. Aole nae e hiki ke k>he aku, o na wahi lmia ka mea ike ia aki i bauhifi mai iiuna oke pakaukau, nokīla, ko\t enahalo ole. Ma ke kula o Kalaoao, aole no wau i mahalo, no ka men, aoie he mau mea helu i hanaia ia la; ua pau e aku paha 1 kahi la, koe iho na mea boa, oia ka'u i ike, peia mai kekahi poe. He »ea boa ka ia, oia hoi ka hana a ia kumu, ®a lima ka iaweiawe ana ,e iike me ka kula fca baa mai iluna, he mea hou ka E ehm mai paha auanti ua o lakou ia 1 k* baia o ka lakou uiau hana, aka, he nakemake oae kekahi poe i ka maiuhia, *oje ika nuouiu me !ie oaio ia. Ke hooki (naaoei, o aiuhua mai iuanei na iima iawelawe aaUio ihi> ou. J. H. Hailimanu. Kakoae, Ewa, Oahu, Mar. 3!, IS7O.

Ke KtiiNi Lmalani.— Ua ikeia i keia ma» la ko kakou Moiwahine aloha, ke Kuini Emalani, e holoholo ana maluna o kona kaa i keia rnau aluna ahiahi iho nei, n»e ke ola niaikai a oluolu hoi. Wa ke knkahiaka okd Poakahi iho nei, ua holo aku oia maluna o ka nioku kuua Amerika " Jamestown," nie kona innu ukah', a ua haawiia mai la iuia na hooki{?a maikai ana a pau, e like me ka hanohano i ikeia (naluua o kona kuiana. Ua ki ia hoi na pu aloha he 21 noua. Maui. Hoike Kula Sabati 0 NA Wai Eiia.—Ma ka palapala a ke kahu o Wailuku, ua ikeia iho, ma na hora kakahiaka o ka Poaono, la o Aperila, e hoikeia ona na hana pili uhane o na Kula Sabati o na wai a rha, mn. loko oka luakini hoole pope o Wailuku. O na mea c hoikeia ana i kela la, oia no na haawina, a lakou i paaua mau ai iloko o na Sabati he kanalimakumamalua o ka makahiki. (Ja hele aku la paha lakou a makaukau wale i keia manawn, a nolaila, ke kono mai nei ia oukou e ka poe puni mea hou, e hele e Ike nmka i na hana pono a na keiki Kula Sabati o ka inalu he kuawa. O ka panina loa o ka lakou wahi leo kahea, i wahi pua Jau oliva aku kekuhi.

Mai WaiHee mai.—Ke hoike mai nei na lono palapHla, ua mao iki ae hoi ua. mai eleao nei ma Waihee.'pale hoi ke kukupau, e make ai elua a ekolu o ka la, aka, wahi a ka mea kakau, " ua lawa ka haneri a keu o ka poe make iloko o na inalama ewalu i hala. M

— Ua» komo aku ke anu u ka wi maloko o na kanaka mahiai o Waihee, no ka pau paha o ka lukou mau ai i ka lawe aku e hanai i na aina pololi ma ke kona a ma ke kah.i. Ke manao nei makou, aole he oia ia makou e hoio mai ai, a eia wale no ka ma* kou e puana »ku, huiiieia na mnlo, a komo aku iloko o na kaupapa loi, puepue ae i na lepo wai, a kanu iho i na huli, n e hoohua mai auanei ko ka honua i kona hua ohaha.

Kanaka Nalowale ma Lanai.—Ma ka la 17 o Mamki nei, ua nalowale kekahi kanaka ma Lanai, o Palau kona inoa, ma Paomai, Lanai, kona wahi i noho ai, aole nae i ike pono ia ke kumu o kona nalowale ana, aka, ma ka lono mai i ka pne i noho pu ai o kona hale ; i ke kakahiaka nui, pii ua Palau nei i uka, a aui ka la hoi mai mai uka mai, a lawe nku i kona lio e nakinaki ma kahi rnamao nku mai ka hale noho aku, a o kona hele ana no ia nalo aku la, me ka manao o ka poe o ka hale i hele aku e nikii i ka lio n paa hoi mai, aole ka auanei e hoi niai ana. Mai ka hi i nnlowale ai a hiki i keia la a'u e hoolaha nei rna ke " liuokoa," ao'e au i lohe i kona loaa ana, ua nui ka poe imi iaia, aole nae i loaa. 0 keia kanaka o Palau, no Lahaina nei no ia, eia no kana wahine ma Lahaina nei, a no kona lolie i ka pihe make o kana kane, ua hele aku ia e huli hele wale aku ai no i ke kino o kana kane me ka inaopopo ole, o loaa ana paha, aole paha, e ola ana paha, ua niake paha. M. Kealakaa. Halealoha, Luhaina, Mar. 25, 1870. Hawaii. Make a hoolewaia. —Ua make aku la o Alika Kamika, ka Luna Letu o Kona Hema, n?a ka la 29 o Mamki, a ma ka Pouha, la 30, ua hoolewaia kona kino kupnpau. Ua laweia kona kino maloko oka Halepule haole, a malaila i halawai haipuleia āi, a lawe ia aku ma kona iua. Ua nui loa na haole a ine na Hawaii i hahai aku ma ka huakai hoolewa, a hiki i kona pnhu hopu, a kanuia aku la oia. Ua kuu kona luhi, aua pnu kana man hana ma keia ao. He oiaio, oka | hopena a me ka enemi hope loa o ke kanaka, oia no ka make.

Mai Kona mai.—Malalo o ka palapala n kekahi makamaka o makou mai Kona niai, ua ike ia iho, aole no i pnu n;i hana hoolele hauli aka lua o Pele. Ke olelo mai nei keia, mn ka po o ka Poalua, la 5 o keia malama, a o ka hora 11 paha ia, ua naue hou ae la elua mau olai, e makaikai a e halo a kiei i na kapakai, na aina a me na ululaau o Konn. Oka malama no keia i poino ai i ka makahiki 1868, aka, ke nawe nei no ka ia e hoonowele mni nei. Ma keia inau olai elua i hoohakui īho ai, aohe nae i ikeia a loheia hoi kona hopena. Ua makau paha na kamaaina aole paha. JVle he mea la nae, aole, ke puoho ole mai nei hoi ua poe la.

La nui ma KAii.UA.-*-Ma. ka Poalua ibo nei, ua malama ae na hoahanau o ka Ekaiesia Makua o Kailua, i la hnipule, no ka hoomanao ana i ka puni ana o na maknhiki he Kanalima o ke komo ana mai o ka Euanelio a me ka hoomaka mua ia ana o ka na-

auao ma keia aupuni hupo a pegana mamua. Nolaila, ke manao nei makou, ua waiwai no kakou a pau ka poe e oia ana i keia wa, no ka hoomanao ana i ka Ja o ko kakou hanau houia ana mai ka poeleeie mai 0 ka make a i ka malamaiama o ka naauao. lna paha aoie e ae ia mai kela poe Misionari e keehi ma keia aina, ina penei, eia no ln kakou iioko o ka naaupo kahi i naku hele ai, aka, mamuli o ka ae ana mai o ke Akua 1 ka hana a kana mau Elele, nolaila, ua wehe molaelae ia ka ipuka no lakou, a ua hookumu kokeia ka hana; a peia i mau mai ai -a hiki waie mai i keia ia a kakou e ko'u uei na waha, a e lapa nei na wawae, e hookne nei na manao a e hooio nei na oielo, aia ka oiaio aia ka mea. Aole keia he mea e heneheneia ai ko kakou hoomanao ana i ka la 12 o Aperila, oiai oia no ko kakou la i ku* okoa ai mai loko mai o ka poelele o ka nohoana naaupo n i ka naauao.

Make akc la. —Ma ka ia 28 o Mamki, ua kii mai la na elele a ka make ia Kaonohiinaka wahine, a ua lawe aku i kona hanu ola. Ua waiho iho ina hoehaeha ake aloha wahine a makuahine maluna o kana kane ame kana mau keiki, e uwe aku no kona make ana.