Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 11, 12 March 1870 — Nu Hou Misionari. [ARTICLE]

Nu Hou Misionari.

Hoike > ka Klele o ka Papa Hawaii iio 1869. JI Ka Pae-aina o Makala. I i i Hc mau aina haohaa o na niokupuni o fce-1 ia Pae-aina o Makaia, aeio like no me na mo* i kupuni o ka Pae-aina o Gilihati. He nui ae| ] nae na mea ulu ma ka Pae-aina o Makala. Aia malaila ka Ulu, Hala, Ape, Aiū, Fiku> a me na mea ulu e ae he nui. He 20,000 ka nui o na kanaka, he poe kanakn naaupo no, o j ka moena ko lakou kapa, a hele wale na kei-l kikane, a me na kaikamahine. Aole maikai 1 na hale o lakou ; he mau hale haahaa. uuku, peiapela. Ua akamai nae ko laila poe i ke 1 kapili ana i na waa, a naauao maoli i ka ho- 1 lo ana ma ka moana. Ua oleloia, he wahi 1 mea i ano like ia lakou me ka palapala e kuhikuhi ai i na kahakai. Aolo o lakou inakau 1 ke holo aku i kahi loihi mai ka aina aku. i 1 nalo ka aina, holo aku no, a hoi mai i ko lakou wahi i haalele aku ai. Elima mau Misionari o kakou malaila me ka iakoumau wahine. £iua kokua misīonari, he mau kamaaina iaua no iu Pae-aina, a hookahi misionari haole. £fua kihapai hou i iawe ia mai i keia makahiki 1569. £tua ekaiesm ; 116 hoahanau no keia mau ekalesia eiua. Ewalu a eiwa paha na kula, a me kt nui o na kula peia na kumu. Holo kal hana ma keia Paeniina. Ua paakiki nae ke-i kahi poe, aole o lakou inakemake i na Misionan 1 £bona. He mokupuni ia o ka Pae-aina o Makala, Aha tnau ia mahope iho o ko makou haalele aoa ia Tarawa, ku ka Uoht Ao i ke awa o \ Ebooa, S6S kanaka no keia mokopuni. Aia i j ka makahiki 1964, 650 kanaka wale no, no| ia mea, ke mahuahua nei na kanaka, aole emi, e like me ko Hawaii nei Pae«aioa. Hoo-| kahi ekaleaia, a be 91 hoahanau hihia oie. elima kula, a eono enau kumu kamaaina o Ebona. Oiuolu ka noho ana o na misionari ma keia wahi, ua mai nae ka wahine a Ker. Kapali,a kokoke make no. Na ke Akua nae i kokuia mai i ka mea nona ka hoolapaau aaa ; iaia, a ola no ia. He paakiki, iokoino.a pa- ! n! koko ke aiii o Ehona. Kloa ana mau wa- ; hine, huha iho ia ia i kekahi o iaoa i kekahi : po, a hopu «e la i ka ike v o aku la i ka opu j o ua wahine nei, a make kta. Pan ae la ia, j kena aku la ia i k#kahi kauaka no ona e ki* | oia aku i ke kupapau i ka loko, a eioa po» a

jtK>okafci ii ka iaoa an» maiaila, a kii aku U a kanu iho U i ka lepo. Aioha iao ! |P>» mau haoie haīpole raa keia mokupooi. fJooliabi o laua me k&na wahme, be raau no ka ekalesia o Ehona. Kolrua J m*i laua mamuii o ka Omana \3jsjonari, joluoiu mai ko makou Uud& aname liaa,ao- ; peia na haoie a pau malaila, inu ke-| | ltahi i ka ratna a ona, hana kolohe, a lealea ; f wnle kekahi, he poe iakou e keakea'i i k& » a kc Akua ma ia ama, He maikai ka r j#llepu[e ma Ebom. he 60 kapuai ka !oa, he I kapuai ka iauia, a 12 kapuai ke kiekie.; )%ole he wnhi kul-hao ko ua hale oei, he hale j p« K ' e Ma tahr lroteoke i !m halepwhMaa | *ha!e o na he mau haie kupono,! mneinae, a oinolu ka nohoana ma-1 : lokn. Aia i kahi kokoke i ka hale o Mr.! ; Lonw k.i iiina o Kev. £. loane no Waioli, make iho la ia ma ka Hoku ī kekuhi ma-; ; kahiki i hala ae, a ina Bbyna i kanuin kona ' kino kupapau e Kov. Mr. Aea m:\. Hele aku , Sl*d,au i ka hakiwai Poakolu, ma ka no no ua i l 4t; I 1 ! hoii»wai nei maioko o ka luakini, he 50 paha j ' ka nui o na kanakn, a me na wahine, a me | , n;t kamalii malaila. Eia kekahi mea a'u ij mahalo ai, aole nele kekahi o lakou i ka hi« | iweni ole, pau iakou a pau i ka hoolea aku i! | ke Akua me ka lakou olele. Hoopuanaau ln-' | kou i na himeoi a pau, a hoomaka iho ia ke- j • kohi i kn himeni a iiuliu iki, hui pu ia na | ] kane, wahine, ua kamaiii u\e ia, a Halelu | i.nku ia ia lehova. Maikai ! lna pela ma keia ] | Pae-aina o Hawaii nei, alaila, pomaikai j i kakou. i # i He hoike kula no maloko o ka iuakini, he j 200 paha haumana i hoikeia, ua makaukau j no kekahi hapa o lakou, aole nae makaukau ■ nui, e like kuu manao mamua aku i kuu hai lawai ana me iakou, manao waie iho la au, | he makaukau loa, a naauao na haumana o | na kula o Ebona, no ka mea, pela kuu iohe |ana ma Honolulu nei niamua aku o kuu holo ana aku i Maikonisia. Aole nae pela. He naauao iki no, he nui na« ka hemahema i koe. Hookahi Sabati wale iho no ko makou me lakou. Eiua haneri (200) a keu aku paha kanaka ma ka haiepule ia ia. Maikai ka hana, makaala na kanaka, iohe no paha na mea i hai aku. Ma ke kakahiaka, na Kev. Mr. Sturges (Kureke) no Ponahe i hai aku i na mea no kona kihapai, a pau īa haiawai, ua hai akn o Capt. Tengstrom i wahi manao maikai i ke Kula Sabati. A auina ia, ua haawi ia mai ka hana i ka Elele Hawaii, a nana i hai aku i ke aloha o ka P. H., a me ke aloha o na ekalesia o Hawaii ia lakou, a paipai aku hoi ia iakou e hoomanawanui aku, a e paio aku i ka paio maikai i loaa ia iakou ka Lei Alii o ka poe iannkila. Olioii no ka manao o kanaka, a iauna oiuoiu mai lakou me makou. A ahiahi he halawai haole. Aui na haole i hoakoakoaia maloko o ka luakini, a na ka Elele P. H. i hai aku i ka Euanelio ia iakou ma ka Olelo Haoie. He Sabati maikai no. E ulu ai paha na anoano ī kanuia, a hoohua mai i na hua maikai ma kem hope aku. Ina peia pomnikai maoli makou, aoie poho wale ka iuhi. Haalele aku la ka lloku Ao ia Ebona, a hookahi po i holo aku ai a hiki i Namakika. He wahi mokupuni liiiii keia. He nui nae ka aiia niu i hana ia, 391 waie no kanaka. Hookahi misionari o kakou, o ka Elemakule me kana wahine, hookahi ekalesia, a he 2o hoahanau hihia oie, ekolu kuia me na kumu ekoiu a me na kokua kumu ekoiu. He 31S mau haumana no keia mau kuia, he poe kanaka makaaia, a ikaika i ke kokua ana i ka " Puie Mahina Hou." He 315 gaiani aila a iakou i kokua mai ai i ka makahiki i haia ae oei. A nui ko lakou ake i ka naauao a ; me ka ike, nolaila, kuai no iakou i na buke o kela ano keia ano ; 257 galani aiia, rae na daia maeii $7.25 a lakou i haawi mai ai no l na buke i ka makahiki i haia ae. lna i ko- > kua mai na hoahanao a pau o na ekalesia a pau o keia Pae-inoku o Hawaii nei me ko j lakou, alaila, aole nele ke dala oie i ka wai-1 hona o ka Papa Hawaii. He nui loa ka poe! rm<", a hooikaika ma keia moku o Namerika. j : Ke holo nei ka hana,a pomaikai ka nohoana j |o na kamaaina, aia la malaiia kekahi mau | | haole, a kue i ka misiooari i kekahi manawa j , e keakea ai i ka hana. Aole nae ae aku ka i iehulehu o na kanaka mamuh o ka manao o j ua mau haole la, aka, launa oluoiu mai iakou | me ka Misionari, a heie i ke kuia, a me kaf I hiiepule i aoii aku lakou. ile halepule mai-1 kai, a kupono ia lakou, peia oa hale kuia a 1 me ka hale noho o ka Misionari. Aole pili- ; kiaia e iike me ko kekahi mau MĪsJonari ma i k& Pae aina o Giiibats. Ua nawaiiwali nae | ke kio» o ka wahine a Kaeiemakule, a mai , maoii no. He wahi kihapai maikai o Nama-; rika» & niahalo aku t& au i na mea a'u i ike , at maiaila. loa i kokua mai ke Akua, a i' launa mai hoi km Uhaue Hemoleie ine ko ; iaiia poe, alaila, e ikeaku auaoei i oa hoa| maikai maiai'a ma keia hope aku, no ia mea,! £ na hoahanau e, e puie aku oukou i ke, Akua, a e noi aku iaia e kokua mai mamuli o ka hana & kaoa kauwa e noho U ma ta \ mokupuni liilii. A ahiahi haaiele aku ka t lluku Ao ia Namanka a holo aku b i ka [ Pae-ain* o ' i

KALOUm*A. Aoie be raaa roi3ioo*n Hawan ma kt?;a Pae-aina, ona misionari haoie wale oo- No ke ahn ii ?No ke aba !a hoi ? He kiaikun oa enokupuni oo keia Pae-aina ; eiua mau mokupuni misionari waie no aae. ok ka inokupam o Kusitea, a meka mokupuni o Bouabe. No ke «ba la i wtibo waieia ai oa mokupuni he lehulehu, aoie i hoounaia aku na Misionari ia lakou ? Aole anei he eoau wahi uhane o ko laila poe ? Aoie anei niake 0 lesu ma ke Kea ? Nolaiia, kuai no iakou i oa huke o ke!a ano keia ano ; he 257 gaiant aila, me na dak maoii a lakou i haaae. Ina i kokua niai na hoahanau a pau o na ekalesia a pau o keia pae moku o Hawaii nei n*,e ko lakou, alaiia, aoie e nele ke daia ole i ka waihonu o ka Papa. Hawaii, he mii ioa ka poe imi, a ho<>ikaika ma keia moku o Ns'manka. Ke holo nei ka hana, a pomaikai ka noho ana o na kama;fina. Aia ia malaila kekah» inau haoie,a kue i k\i tnikionari 1 kekahi manawa, a e k«akea ai i ka hana. Aoie nae ae aku ka lehuiehu o na kanaka mamuii o ka manao o ua mau haole ia, aka, iauna oiuoiu mai iakou me ka Mīsionari a hele i ke kuia, a me ka haiepule i aoia aku lakou. He halepule maikai, a kupnuo ia lakou, peia na haie kuia, a me ka haie noho o ka MisionarL Aole pUikia ia e iike me ko kekahi mau Misionari ma ka Pae-aina o Csilibati. Ua nawaiiwaii nae ke kino o ka wahine a Kaelemakule, a mai maoii no, nooma< kaukau mai i ke oia no na kanaka ma ia mau mokupuni. Aoie anei neie iakou i ka haihala oie ? Ena makamaka e, aole ma o Kanslo ia ka hemahema. He mana Kona koko, a hiki iaia ke kala mai i kn hewa o ua poe haumia ia, lie oiaiomaoli no, ua kupono ka Baib«la ia iakou. Aole nae ia iakou keia huke maikai, ua nele lakou i ka Baibala ole. Aole lakou i ike aku i ka Nu Hou māikai a (esu ī hai mai ai, aole lakou i hoomaopopo ike ano oke Akua oiaio. Aioha ino! Aole anei he poe aie kakou, e ua hoahanau o na ekaiesia o keia Pae moku o Hawaii nei, ia iakou ? Kainoa. Ua kauohaia inai na haumana na Karisto " e hele ae oukou e hoohaumana aKu ina iahuikanaka a pau." E hele aku oukou i na aina a pau, e hai aku i ka Euanelio ina kanaka %p§u." Ke kaii nei paha, keia mau mokupuni be kinikini nPoukou; * " E wiki mai oukou la, 0 make e lakou ; E iawe aku ī ka pono, 1 Ka olelo a lesu, Na hoahanau aloha, j Ma ko Hawaii nei, j E lohe a e hana, 1 ola no lakou." | Ua haawi wale ia mai ka Euaneiio ia oukou, e haawi wale aku oukou i keia makana maikai, & waiwai i ka lahui naaupo e noho la ma na mokupuni he kinikini ma ka Pae ainn o Kalolaina. Ma keia hebedoma aku e hoike aku au i ka hana kupaianaha a ke Akua i hana akul ai mawaena o ka lahui e noho la ma ka mo-| kupuni o Kusaie;i. (Aole i pau.) i