Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 9, 26 February 1870 — Page 3
This text was transcribed by: | Cassidy Pregil |
This work is dedicated to: | To Kumu Lilinoe: For saving our culture and i |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE KUOKOA, HONOLULU, FEBERUARI 26 1870
Ke kono nei makou i ka lehulehu, e nana i ka olelo hoolaha a Ake (A.S. Cleghorn ma ka @opepa o keia la, a e ui iho i ke la@ou mau iiai e hele ae ma ia mau Hale Kauai lole e hahae lole ai no ka mea. he mau Hale Ku@i lole manuahi.
@ NEENEE MAI NEI PAHA KA WI.-I keia mau ia puanuanu o ko kolanakauhale alu. ua pii mai ke kumukuai o ka poi ai a kakou na Hawaii. Ua pau ka lo@a @na o kahi omeke poi hapaha. aia mai ka ekolu hapawalu ae pii iluna. Pela mau no hoi ka ai kalewa @ kahua a me na ai maauau@a ma kauhale. Ma ka Poalua iho nei, ua leweia mai maluna o ke kiakahi Wailele, mai Molokai mai @ eiwa h@oeri pai ai. a eia lakou a pau ma ka Makeke o Uiakoheo e pakaukauia nei no @ kuai aku i ka lehulehu maka poniuniu o Honolulu nei. No ke kilihune ua ana inai @ hoi pai@a kekahi. pinaoa loa ae ai hoi ke kum@@uai @iuna.
E @: E akahele:-E akaheie e @ ka una Hawaii. Eia ke hehe nei kekahi @ @ i na kahuna Hawaii. e loaa no ia @ ko lakou mau palapala kahuna. ke @ a keu @ku, a emi iho paka i ua wahi @. Eie ka'u e kau leo aku nei ia ou@@. E akahele oukou e na kahuna Hawaii, @ @ @ Kuhuna Kalaiaina, he haole ke @ @ @ he walu kanaka e like me ke@@ @ o K@@@ua. i li@e ai iaia kekahi ma@@@@@ palapala kahuna. he o@el@a no ke @ @ @ @ @ @au. Aia makai @ Hon@@@@ @ i kukuiu ia ni kekahi A@a kaliu@@ @ kumu nai na@ oi@ kalawai aoa, pela @ @ @ @ ka @ ana i ke @ @ @ ole @, o ko lakou mau pala@ @ @ ke kuhuna Kalaiaina mai, @ @ @ i loko o ka huakai a ka @ @ Oahu nei J. Kahuna.
@ @ lai ka Hale k@olua ole.-Ma @ @ o ka Poakahi nei, la 21 o keia @ @, na h@@lele mai la o Mrs. Napae, @ a H@@@ S. Swinton o keia kulanakau@@ @ ua hele aku la ma ke kuamoa a ka @ ole i hooioakaukau ai. O Napae, @@ @ oia i ike nui @a e ko keia kul@na@. a @ hanau mai nana, he niau kaukamahine a he mau keikikane i hiki aku pa@ @ nui i ka umikumakollu, aka, ua hoo@@@@@@ mai ola, a e hanai oia, he eono @ @ ekolu kaikamahine a ekolu keikikane. Mamua iho nei, he hookahi wale no @@@@ pule, kona loo@ia ana i ka mai, a o ke @@@ mau hoi i ka poe nawaliwali. he nawele @@@@ e lolohi ni ke kaa @@@ i ka mai. I ka @@@@@ o ka pule i hala aku, make ke kolu e na keikikane i ka mai @@@@@ ma ke poo. Aole o Napae i komo pu i ka huakai hope o kana keiki, ua kona @@waliwali. aka, ma ka wanaau i hoike mua ia ae ia, ua kilia mai la oia, a manele ia aku la mahope o ke alanui o kana hanau hope i lawe e ia aku e ka make. Ua kau iho ka hoehaeha ana a ke aloha makua a wahine, malama o kaua mau keiki a me ke kane e noho kanikau aku no la@@a. O ka nui o na makahiki, he 47.
Ka hooponopono hou ia ana o "Ke Au Okoa." Ke mahalo nei makou i ka ike anu iho maloko o kaia nupepa malona ae, i puka i ka Poaha iho nei, i ko lakou hoole ana mai wa ka waha, aohe he enemi io na Misionari @uenilio no lakou, aka ma ke keena pouliuli o ko lakou mau mauao, ua @una oa ia mai ka ike ana aku a ka lehulehu. Ke lawe nai makou i keia hoole ana mai a oukou, e hoopaa maloke o ko makou mau kaiaulu o ka @@@mauao mau loa ana, mai keia kau aku, a ka wa e pauaho mai ai na wa a me na kau no keia noho ana. Nolaila, ke manao nei makou, o @a olelo hakukole, hoinoino a kapa ana aku a lakou i na kahuna Eoenelio mamua iho nei. he poe hai mai i ka olelo a ke Akua me ke kuahu me ka oiaio, a mahope, he poe akiaki. ua hoopau loa ae lakou ia mea aka. o ko lakou mihi ana @o kaia nanu olelo, aia la mahea kahi e hiki ai i ka hanauna o noho nei, e hoole mai ai, ua pau i ke kala ia na hakukole a lakou i hapala mai ai, ua pau i ke kala ia na hakukole a lakou i hapala mai ai maluna o ka poe nana kakou i no mai i ka ike, n@auao a me ka noho @ua maemae, a i iho ai oe e Hawaii, nou kou pono ike, akamai, maemae, noho ana Koristiano a pela aku? He mea oiaio, o ka pono ke lanakila mau ana maloa o na mea a pau, a e h@e me ka nui o ka ho@olu. pela aoanei ka nui o kona ikaika.
He wati kupanaha na wahoko maui. Pela mai o S.P.K. Nawae, ka mea nana i kakau mai i ka moolelo no ua wati kupanaha la. A no kona hoole ana mai, aole oia @ ike, a i lohe hoi, ua hana mua ia. A i na ua hana ia ma ka mokupuni hea o ka aupuni Hawaii nei. Pela ka manao kanallua o S.P.K. Nawaa, ka mea kakau mea hou o Wailuku mai, ma ke Kuakoa o ka pule i hala iho nei. A no ko kakou ike i kona manao kanalua, @olaila, ke @ai ae nai au i mea a pau ai kona kanalua. Ua hana mua ia no ua wati la e Kalauaka, he kanaka ili-ulaula Hawaii, iaia e noho kumokula ana no Puakaa Hilo, mokupuni o Hawaii. I loko o ka makahiki IS40 a mamua ae oia makahiki, ua like me ka wati au e S.P.K. Nawau e hai mai nei, a o ka paewa o kau wati e hai mai nei, oia ka papa helu la, a o ka wati like loa me ka Kalauaka, he kumukula akamai i kuu ihe i loko o @@@@ inau makahiki e ao hula ana no Paukaa Hilo, in a oe e komo aku @@oko o ko@a hale kula. piha loa i na mea ao kuhikuhi hoku ka la a me ka mahina, ua haoa ia me na ipu ulili. A ua nui loa kona mau mea @o maloko a ma waho o kona halekula, a ia la wau i ike au i ua wati la, he wati kupono nae no ka wa la, ma he la ua, ae po, @@@laila ke pauaka o oa wati la.
Kapilineiki.
Ke koe nei no ka hoomanamana mawaena o kakou. Aia ma helumoa. Waikiki kai ke waiho huna ia nei he pohaku. a o ua pohaku la. oia ka pohaku e mohaiia ai e na kahuna a nui mai ka lo@a o na ia i ka poe lawata. Ua lohe mai makou, ua hu@@ia keia pohaku ma Kunawai, a mamul@ o ka ike hoopiopio a kekahi mau kahuna o Wailupe a me Waikiki-kai, ua k@iia ua pohaku la i ka Luna aina o Kanewai, a ua laweia a ke waiho nei ma Helumoa e hoomanamanaia ai. i ko mai ka paila o ka ia ma na ae one o Waikiki.
HAUNAELE ONA RAMA MA KAMANEWAI.-Ma ke ahiahi Poaha i hala aku la, oia ka la 24 o Feheruari, ua hoomakaia ka haonaele ma ka hota 71 o ke ahiahi poeleele, iaʻu i hele aku ai e naon, aia hoi e pakake ana o Kimo kiore kepa kanaka iloko o ia puulu kanaka on a rama. a me ka poe no a pau o ua hale nei. a puka mai la kekahi kanaka o loko o ka pa i waho. me kona liki no i kona ikaika. a mahope hiki mai ke kanaka o ke aupuni a ku ana, o ka holo no ia o ua kanaka nei iloko o ka pa. Eia ka ninau i ka poe i waihoua ka naauno. He noa no ka @ama maoli i kanaka, i loaa ai ka on a i kela poe, ke kuhi nei au ua hoomalu ke kanawai i na Hale inu@@ama no @@ kanaka maoli?
UA LAWEIA AKU LA.-Ma ke aumoe o ka po Poalua iho nei, ua lawe aku la ka make, ia Edewada Pinehasa Wood. a ua hui pu ia aku la oia me ka poe i naue mua aku ma ia alioui hookahi. He ehiku wale no a oi ae na makahiki o kona ola ana ma keia ao, a lawe aku la ka mea nana ia i haawi mai. He oiaio e pau ana no na mea nui a me na mea liilii ma ia alanui i hiki i ke ukaliia aku, e na miliona e ola nei, aka o ka naau aloha keiki a moopuna, e kau ana no ia maluna o na makua i hooneleia i ke kama ole a me na kupuna i kailiia aku ka moopuna. Ma ka ho@a 3 o ka auina lu o ka la apopo (Sabati Feb. 27) e hoolewaia ana kona kino kupapau mai ka home noho mai o na makua ma Kamakela, Honolulu.
HE LA MALUHIA KE SABATI.-Ma kela mau Sabati aku nai i hala, ua i keia e ko ke kulanakauhale nei, ko ka manuwa Auseturia poe koa a mau alii, kai hele ana mai i ke anaina pule ma ka luakini Pope ma Honolulu nei, me na ohe a me na pahu e kaui hele ana, mai ka moku mai a hiki i ka luakini, a pela no hoi ke pau ka pule a hoi aku, e kani hele ana no. He alua aenei paha Sabati i hala, ua papaia ko lakou puhi ana i na mea kani ma k@ huakai e pii ai i ka pule, a pela hoi i ka hoi ana aku. Ke hoapono nei ko makou makamaka o ke Alanui Papu, he pono no ia mau hana, a e oluolu ana no ke Akua i na mele o ia ano. Pehea la ko makou makemake, ina he eha manuwa e ku ana ma keia awa, a ua lako like lakou i na mea kani o keia ano, a ia lakou e hele ai i na halepule me keia mau mea kani ma ia alanui, me na kamalii e hahai ana ma na huelo o ko lakou mau huakai me ka uwa a me ka walanu ua malamaia anei ka maluhia o ke Sabati o ke aupuni Hawaii i kau kanawaiia ai?
NA PALAPALA MAI I KE KUOKOA.-He mau palapala kekahi i hoounaia mai i ke Kuokoa mai ko makou wa i hoonohoia aenei i Kapena nana e hookele, a no ke kupono ole o kekahi oia mau palapala i ka hoopuka, nolaila, ua kapae ae makou ia mau palapala. Mai manao @ae oukou e kapaeia ana na palapala a pau e kakauia mai ai, aka e hookomoia no ke ikeia he maikai a kupono.
Eia kekahi @ula kupono a oukou e ka poe puni kakau mai e pono ai ke malama. Mai hoololoiahili wale i na manao a loihi, no ka mea, oia mea manakaia no ia o ka loihi kuahewa wale aku no, oiai, ua pau mai la no kahi manao i hope.
On na palapala loloa no ka make ana o kekahi makuahine, makuakane, keikikane a pela aku, aole no e hookomoia, e like me ka oukou e kakau loloa mai nei, he mau aoao pepa elua, ekolu a hala aku i ka nui.
O na nu hou a pau o kela a me keia wahi e hoounaia mai i keia keena, e hoopukaia no lakou a pau, a e inahaloia no hoi lakou ka poe kakau mai.
Ua maopopo no ia makou, o ka nupepa keia a ka lehulehu e kakau nui mai nei, a nolaila, ke hilinai nei no makou i ko ka lehulehu kakau nui ana mai.
Mai poina i ka hooili wale mai i na kanikau, na Olelo Hoolaha, na Mele hea inoa me ka hoouna pu ole mai i ka uku.
Hawaii.
NENE HANAU NUPANAHA.- Eia ma Puuhue nei, Kohala Komohana kekahi nene i hanau mai ekolu keiki, a o ke kolu o ke keiki ekolu wawae, elua wawae e hele ai, a o ke kolu o ka wawae me he mea la he hoe uli, aia wale no keia wawae malalo o ka pupua, e ka epaepa wale no mahope; eia ka mea kupanaba, in a e hele keia keiki nene, e hi@ia mau ana keia wawae i ka nahelehele, a oia ka mea pilikia o keia nene keiki; eia ma kahi o James Wood, ka luna o ka hui hanai bipi o Puuhue.
O ka nui o na kula o ka poe negero ma ka hema o Amerika Huipuia, he 5,454 me na kumukula e ao nei, he 5,903; a o ka nui o na haumana paele he 256, 353.
He kanaka hana aniani ma ka mokuaina o Ohia, a o kekahi o kona mau makamaka ma Enelani, aka, i ka make ana o ua makamaka nei ma Enelani, ua ili ibo ka hooilina i hiki k auui o na @ala i ka $1,700.000 ma luna o ua kanaka hana aniani nei. I ka lohe ana o ua kanaka hana aniani nei i ka pomaikai i ili mai @ialuna ona, ua hele aku oia e aie dala. a ua haalele i kana hana, a holo aku la i Eoelani e kii i ua pomaikai nui la i ili mai maluna on a. Pau hana aniani iais, @a he ona miliona kona inoa i keia wa.
Minamina ino! Minamina ino!!
E @E KUOKOA: O ke Aloha kou:
Aia ma ka la 7 o Feberuari nei, oia @@i ka la kobo baiota, ua akoakoa nui mai na kanaka a pau o ka Apana o Kona Hema nei, i kupono no ke koho @alota ana, a me ka lehulehu a pau e maikaikai ana no ia la. A ma keia la i ike ia aku ai na Lonamakaaioana eloa, oia hoi o W.C. Jones (Aeko; a me Simona K. Kaai. A @oko o ia wa koho, i ike aku ai au ioʻu hoa makaainana o ua aina lai nei, a kapae ana i na pono a ka Aeko i manao ai e hooikaika iloko o ka Ahaolelo, in a oia @ komo. Aka hoi, no ka hilinai oui ana o ka hapa nui o na kanaka i kekahi kumu i paiia ma kekahi buke haole. A penei ua kumu la: "E hui ana o Amerika Huipuia me Hawaii nei." A o ko ua Aeko (W.C. Jones) nei inoa kekahi i kakauia ma ia buke. A no keia mea, ua noi ia aku ka manao maoli o ua Aeko la, a ua wehewehe mai kela me ka hoole mai. aole oia i hana i kekahi palapala e like me ia ke ano. A no kela kumu wale iho la no, ua hauie kela ma keia koho ana, oiai he 4S wale iho no on a balota, a he S0 a keu ko Simona K. Kaai.
A no koʻo minamina loa i na kumu hanaa ke keiki o Mareka i huai pau mai ai, noiaila au i paleo aku la, a eia ua mau kumuhana nei:
1. E hoemiia ka uku o na Kuhina ilalo, oiai he umi tausani ko ke Kul@ina hookahi. O kekahi ukana nui keia a kakou e na makaainana e auamo nei; a in a pahu e huiia ka lakou a pau, "hoi luuluu i ke one o Hanakahi."
2. E hoihoiia ka auhau holoholona ma ka hapahaneri, aole e like me wamua, hookahi daia pakahi no ka Lio a me ka Ilio, a he hapalua pakahi no ka Hoki a me ke Kekake a pela aku. Aole nae pela keia, aia keia me ka hapahaneri ka auhau.
3. E haawiia i apana aina no kela a me keia kanaka hawaii, ma kahi i koa o na aina Aupuni, e like me ke au ia Kamehameha III., nona na olelo kaulana, penei: "Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono." A penei hoi, "O ke kanaka haipule, o koʻu kanaka ia," a pela aku.
4. E hoonoa ia nai kai kapu o na konohiki mai o a anei e hele aku hele mai, aohe mea nana e hoopuoho mai, a koe aku no ka i-a kapu a lakou la.
5. E malama ia e ke Aupuni kekahi ohana pilikia; in a he Makai ke kane a he Ilamoku paha, a ua make nae kela, he kanaka nae no ke aupuni, a make hoi iloko o kekahi hana a ke aupuni, a koa ka wahine a me na keiki, e like la me Kamai a me Riki B. Nevell i make ai i ke kaua a Kaona.
6. E hoe miia na koina o na Aha Kiekie a pau a hiki ilalo loa, e like me ko na Aha Apana i keia wa, i hiki ai i ka poe ilihune ke kau aku ma ia kaulu.
He nui aku no o na mea i koe, aia no paha ia iloko o ka aa manao o oa keiki la o Mareka kahi i ahu ai, oiai o ke kolu no paha keia o na lawaia a Makalii, o ka poe nana e kaka ana i ke aho loa, nolaila, in a paha e hookomo iho ana ko kakou mau Lunamakaainana o keia kau Ahaolelo iloko o ko lakou mau pakeke, (aa-manao) alaila, kulia imua, e like me ou la i haukawewe iho nei me ka poe naoa oe i koho aku nei, ka olelo iho, "Ina owau ke hele, e hooikaika no au no kakou;" a he nui wale aku na olelo o ia ano.
Aia la ua ko hoi, e kiei, e halo, e uiui, e noelo a e iuni i pomaikai no ka lauikanaka a me ko kakou Moi aloha e noho mai la i ka Noho Alii, malia he kau Ahaolelo hana nui paha keia, a i ole he kau Ahaolelo maikai paha, aka, aole kakou i ike, a na ke au no o ka manawa e hoike mai.
E aloha auanei e ke Kapena hou o ka Nupepa Kuokoa a me kou hoa hana.
D.W.K. AUALEILEHUAOKONA.
Kona Hema, Feb. 9, 1870.
Ka hookahunaia ana o J.M. Kealoha
MA KAUPO, MAUI.
Aia ma ka la 12 o Feberuari, ua akoakou na lala o ke Komite e hooko i ka hana i haawiia ia lakou e hana mai ka Ahahu: Lunakahiko aku, e ae aku ana i ka leo kahea o ke Ekalesia o Kaupo, e hoolilo ia J.M. Kealoha i kahu no lakou. Penei na hana: Ma ka la Sabati ae, oia ka la 13 o Feberuari nei, ua hookahunaia a ua hoonohoia o ua J.M. Kealoha nei i kahu no keia Ekalesia.
Ia Rev. S.E. Bihopa ka baiolelo ma 1 Timoteo 1:11, he olelo pili loa i ka mea e ponua ana, a pau ka haiolelo ana; ia Rev. D. Puhi na nioaninau ana i ka mea e hookahunaia ana a me ka Ekalesia; u pau ka ninau ana a Rev. D. Puhi, kahea ia aku o J.M. Kealoha e pii iluna o ka Awai, a kukuli iho la oia iluna o ka Awai, a kau iho ko lakou mau lima maluna on a; a ia S.E. Bihopa ka pule hoolaa, oia hoi ka pule hoolilo; ia Rev. S.E. Bihopa no ka lima akau aloha a me na lulu lima ana me na hoa hookahuna e ae; ia Rev. D. Puhi ka oleloao i ke Kahonapule hou; ia Rev. W.P. Kahale ka oleloao @ ka Ekalesia a me kekahi mau hoalohaloha ana, a he mau oleloao kupono e hoohuli ai i ka lehulehu a me ke eehia pu no hoi, a ua ku i ka iini o ka poe lohe; a pau kana, oia iho la ka wa i koniia ai ka Rev. J. M. Kealoha; a i ke kahunapule hou la pule hookuu. Ia wa hoomaha iki ke anaio@. Kani hou ka hele, koaio hou he aoaina ilolo o ka halepole, a o ka malama ia no ia o la ahaaina a ka Haku e ke kahumapule hou i me kona kaikuanna Rev. W. P. Kuhale, la malama noa i ka ahaaina; ia Rev. W. I. Kahale ka wawahi berena aoa, a i ke kob@ napule hou ke kiaha. A eia @a mea aʻu a me ka lehulehu i mahalo loa @, o ka nalu-h@ o ke anaina. aole wahi hamumamu iki. loaa mai hela wahi olelo. "malu humu pali aolie lele pueo." E like no me ne hana i maa wau no ka ahaaina ana. p@@@ no laua i hana ai. A o ka p@@u no ia o na hana. a hoi kela mea keia mea ma ko lakou mau wohi iho. Owau no o S.W.KALENAU.
Mokulau, Kaupo. Maui. Feb. 13, 1570.
Ka makuahine haalele keiki.
Eia malalo iho nei ka haiolelo a kekahi wali keiki ooko nona na makahiki ehiku. imua o ke anama nui ma ka la Hoike Kula Saboti o Kahana i Keolaoloa.
E na hoa ohoiaholo o ke Kula Saboti, a me oa makua hoi o ka pono nui a kakou e hapai nei. a me na makaikai hoi i @aue mai e ke i ko Kauakaalima mau hana Kula Sabaii; Aloha nui oukou:
Owau keia la@@ Samesona, he mea i noho a @upa i keia awawa uliuli a na kulu wai o ka lani i hoopulu mau ai. He mea nui no k@ʻu olelo aku ni ia oukou i keia la. oia hoi keia, O koʻu makuahine nana wau i haniu mai, ua lilo i ka aoao mau o ke kanaka, oia ke hahai la i ke kono a ka makemake o k@a naau; oia hoi, ua lilo i ka moekolohe. u@@alele mai iaʻu a me kou mau hoa o ka pipou hookahi, a me ko makou makuakane h@i; aia oia ua nalowale aku la ma Honolulu i keia wa; o ko makou Papa hoi ke @mi hele nei iaia, aole nae he loaa.
He mea e ke aloha ole a me ka lokoino naoli o keia Mama. Ke noi aku nei au ia oukou e na makuahine o kuu mau hoa kula S@bati, a me makuahine e ae i hui pu mai nei i keia la, mai hoohalike oukou me ka hanaa ko'u makuahine. ka haalele wale i na keki a me kana kane, a lilo i ka auwana hewa.
Aka. e lilo oukou i mau makuahine malama pono i na keiki a me na kane a oukou. al@@la, i hookahi alanui a kakou e hele ai, oli ke alanui o ka poe pono, malaila e pii ai a @omo aku i ke ola." SAMEKONA.
I ka hoi ana mai o ka Emepera o Ause@@ia mai kana huakai mai i ke ala wai o S@eza, aole i nui kona ku@o i ka nanaina aia aku e like me ke ano mau o ka poe helemakaikai, aka, ua hoike mai kona helehel@a i ke ano o kona inu wai on a.
Ua kaulana ae ma ke kulanakauhale o le@oleoa kekahi lono, ua oluolu ole ka Mai@l@ai@a, i ko ka Emepera wahine o Ausei@ia hele kino ana ae i Roma, a nolaila, na oanao ke@lii o Italia aole e ike aku a kamailio i Emepera Iosepa Fraucis o Ausetoria ke @oi mai oia mai kana huakai makaikai aku ei i ke ala wai o Sueza.
Eia iho malalo nei na hoike ana o ka pii @ui ana o ka aie o ke aupuni o Farani: 1562 nalalo o ka noho alii ana o Kale IX, he 17,-000.000 hapaha Farani; i 1660 malalo o @ui XIV. he 785,000.000 f; i 1807 malalo o Booapate, he 1,912,000.000 f; 1821 malalo o Lui XXIII, he 3.476.000.000 f; i 1829 malalo o Kale X, he 4.260.000.000 f; i 1844 malalo o Lui Pilipo, he 5,000.000 f; i 1869 malalo o Napoliona III., e noho Emepera nei i keia wa, he 11,000.000.000 f. Oia @ho la ka aie o ke aupuni puni koko o Farani, oiai keia mau poo aupuni e noho alii ana.
HANAU.
Feb. 21, ma Kaka Waikikikai, hanau o Kalaeona k, na Kapahu w.
Feb 3, ma Pawili Lanai, hanau o Kapea k, na Mose me Lalaliilimoku.
Ian 8, ma Honokaa. hanau o Kealohapanole, na Wahineaukai me Helene.
Feb 18, ma Kamoiliili, hanau o Kaunukupukupu k, na Kaiele me Loe Kaaiahua.
Oce 23, ma Onaoa, Hamakualoa, hanau o Hiona k. ua Kaulunahele me Hoomana.
Nov 1, ma Halehaku, Hamakualoa, hanau o Hamau w, na Kapale me Luita.
Nov 28, malaila no hanau o Kekipi w, oa Kahakui w, me wai la.
Ian 26, ma Opana Hamakualoa, hanau o Ko@mea k, na Kaomea me Keawe.
Feb 1, ma Halehaku hanau o Ana@area k, na Keawe w, me wai la?
MAKE.
Feb 21, ma Kikihale, Honolulu, make o Keoni k.
" 22, " " " " " Kalua w
"18," Kamollil@. Oahu, " " Ka@nukapukopu k
"20, " Waikiki kai, " " Iw@ui k
"21," Kawehewehe. Waikiki-kai. make o Kuheleloa w
"15," Kahuku. Oahu. make o Kuamo k
Ian 12. " Maunalei. Lanai make o K@walo w.
Noho Lio!_Noho Lio!
ONE NOHO LIO MEKIKO A MAKEPONO LOA I humuliumaia me na ili Kaleponi, e l@aa no ma ka Hale hana Noho Lio o
DALTON & BLAUVELT.
430-ly Ma Alanui Moi. Honolulu.
HE KAULA AKO HALE!
UA LOAA MAI NEI HE LAKO KAULA AKO HALE A nui wale, a e k@ai makepono ia aku no i ka poe e makemake mai ana e
KALE LIKEKE me (C.L. RICHARD & Co.)
430-@@n Ma Alanui Moiwahine.
HALE KUAI BUKE
-0-
HENERE M. WINI.
Aia ma Honolulu Hale, oia ka Hale Leta, aia ma'aila he wahi e kuai aku ai i na buke haole he nui wale,
O KELA ANO KEIA ANO.
BUKE Kula @@ole,
KUHIKUHI o ke kanaka Hawaii.
NA OLELO kike, (Phrase Book)
BUKE PA, KO, Li, (Cramina)
A ME NA BUKEKULA E AEHE NUI WALE.
Malaila no na Buke no ke Kakau Waiwai no keia oihana keia oihana, mai ka mea nui a ka mea liilii.
AIA NO HOI
NA KANANA leta reaia a rula ole ia,
PENI hao maikai loa,
INIKA. Ipu-ioika.
PENIKALA ULIULI, eleele a ulaula,
KUMU Peoi,
WEPA ulaula a eleele,
WAIII palapala ulaula, keokeo a eleele (mea kakau)
PAPA POHAKU a me ka penikala pohaku.
INIKA ELEELE, ulaula a uliuli.
Me kekahi mau mea e ae no he oui ao na Kula a me na Oihana Kakau. A be makepono ao ke kani ana malaile no keia ma@ mea. E hiki ao i na kanaka maoli mai Hawaii a Nihau ke hele malaila e kuai ai.
NU HOU!
Mahea la e loaa ni na holo!
Ma ua Hale Kuai @ole o AKE.
Auhea oukou e na Makemake. e na wahine. e na kane. e na keiki. e mo mai oukou e nana i na wailohi, ke waiho nei ma na Hale Kuai o
I AKE!
…..MA…..
MONIKAHAAE,
Huina o na Alanui Ho@ele me Papu.
MA ALANUI NUUANU,
Maikai iho o ka Hale o Keo Ba,
Me ka Hale KUAI NUI
MAUKA O KA HALE MAHO@..
N- A LOLE A PAU o kela ano keia ano,
A- HINAHINA PELEKANE PAA, H@i@manu.
H- ULUHULU-MOE. Hainaka, H@lii-moe.
A- LAPIA HINUHINU, Alapia maoli,
L- IIIILIIII. Nahenahe.
E- LEELE PAINA, Palule, Wawae.
K- ALAKOA, Lopi,
U- III-MAKA, Uhi-nehe
A- I WAHINE, A-i kane,
I- LIAHI, Waiala Lukini, Kopa aala
L- IPINE HOU, Papale,
O- MAOMAO HULUHIPA,
L- ILINA, Keokeo-pia
E- LEELE KALEPA, Eleele kanikau,
M- AKALENA-PUU, Makalena holookoa,
A- PO WAHINE, Kakioi, Kamaa,
N- EHE LAU, Nehe maoli, Veloveka,
U- LALII, Ulapalani, Akala,
A- INAKINI, Kukaenalo,
H- ALUA, Hala, Lilina puu ma@u,
I- HO-PAPALE, Alapia kaiina.
Ke hai aku nei au ia oukou, he HOEMI loa nei au i na kumukuai o na Kalakoa a pau, no ka mea, ke piha ku paila mai nei ka lole ma keia mau Hale Kuai o'u.
AKE.
Honolulu, Feb. 26, 1870
OLELO HOOLAHA!
IKE AUANEI oukou e na kanaka a pau mai Hawaii a Kauai, owau o PIIPII ka moa nona ka inoa mahalo iho. ke hoolalia aku nei, mai hoale mai oukou i k@a wahine @are ia
Mrs. KAWELA,
na haalele kumu ole @nai ia i ko maua noho pu ana. Iea oukou e hoaie mai no oukou no ia poho.
430-2ts* Kapuukolo, Honolulu, Feb. 26, 1870
OLELO HOOLAHA.
O WAU O KA mea nona ka inoa malalo nei ke hai akea aku nei au imua o ka poe e ike ana i au o keia aupuni, no ka hoolaha kumu oe a kuu ka@@ m@@@ ia'u no ko'u haalele komo ole ana iaia. Ua hewa ka hooiaha ana a kuu kane @@a@@, aole au i hele me kekahi mea e a mau mea paha. Aole no hoi au e hoalie@ala ana e ke Kanawai ke aie au i ka hai waiwai ma ka inoa o kuu kao" ma@ a ku mana imua o ke Kanawai. A o kuu kane ma@e e hoolaha nei oia ka I hopuia no ka mo@kolohe me ka wahine a Pauipo@ o Laoai. A owau aole e loaa ana kona mau hoike no ko'u hewa. Me ka mahalo.
Lahaina. Feb. 1, 1870 MRS. MAHINALII
429-2@@
OLELO HOOLAHA
K E PAPAIA AKU NEI NA MEA A PAU O PAPAAKO. ko me lialeaha, na @iua e waiho ana ma Koolau@@@. Oahu. aole e hookau wale i ko lakou mau holoholona maluna i @a wahi i hoikeia ae la maluna. ioa e komo hewa ka Lio, @@@@, Ho'@. Puaa. Miula, e uku lakou pakahi dala, ($1.) in a e ho@au i na mea kanu. e uku l@u no e like me ka nui o ka poin@ a poho. A in a he Hipa. Kao. Mea. he hapalia pakahi no ke poo, a @@@ he Manu Kaka. he hapalua pakahi no ke poo, a in a he kanaka kuleana ole. aole hiki iaia ke hele ma na wahi i hai ia ae la maluna, a in a e ku-e kekahi, e uku no ia no ke komo hewa $1.00 E hopo no ka maua mau Paniolo, oia o Pamawaho me Kauahikaua. AKOWAI. AHUNA, NEO, Pake.
Haleaha, Koolauloa. Ian. 22, 1870 425-Iy
OLELO HOOLAHA
E IKE aunei na kanaka a pau ka ma keia Palapala Hooiaha. owau o ka mea @ona @@ i@@@ malalo poi, k-papa hookapu loa ahu-i au i kou aina H@lemalema, o H@@maunau. ma Kona Ilema, Hawaii, @@@@ e hele wale na pipi, ipi, muala, maluna o na aina nei. Iea e kaa i kuu lana. hooponopono aina. ANAK. kakahi o keia mau holeholona i haia ae la molana e aku no ka mea. E@@@ ka @@@@@@@a. hookahi dald ($1.00) no ke poo hookahi. Aina he puaa, hipa, kao. e oku @@@ he hapalua dala no ke poo @oo@ahi. Ina e ike kou l@ma, e hiki @@ laia ke hopu e like me ka'u kaooha. E hoomaikala ka hope ana mai ka la e poke ai ma ke Kuokoa. A no ka olelo o keia ke kau nei au i kuu @@@ i keia la 12 o Feberuari, 34. 11. 1970.
Honolulu, Oahu, Feb.12. 1970. AHUNAKO.
@@ On a
OLELO HOOLAHA
EIKE anapei na kanaka a pa@, owae o ka mea @@@@ ka inoa malalo ihe. ke papa a ke hookapa k@ia aku nei na kanaka a pau a me na holoholo@@, aole e @@@@@ @ a ihoku o na pukea o loa @@@, i kapaia o
KALIAE.
e waika ka ana Koo@@@, Maui. Ona palena o na aina ia. mawa@@@ o Walu a me K@@kuapauwela. Imua oa @@a o'i. Ua koe ikoko o keia olelo. Ha@@@@ ea pomaikai o na kanaka o haua o ka aina. O ka mea koe i keia mau olelo. e @oopli no au ana @@ Kanawai. STEPHEN GRANT.
Hapakapu, Lahaina, Ian. 28, 1870 427 4U
OLELO HOOLAHA.
E IKE a@inei na mea a pau loa, o mako@ e ko p@@ nona na inoa maka@ nei, ke papu aku nei makou i na ano kanaka a pau. @@@ e hookae wale i ke kakou mau holo@@ma malama o ke makou mua kakano ahoho a me @a on a hoo@malama i @@@o ia makou, o@@ ma aina e waiho la ma
KAUKAHOKU a ma KAPAELI.
@awakea o Niolopa a @@@ Kapoho@a@@@@@@. Nu@@@@. Honolulu. Ina e hoaa kokahi @@@@@@@ @ @@@ @@@ malama ihu e @@paia a houakuia i $1.00 no ke p@@. a in a e keopoito: pa mau i @@@, $3.00 @@ ke poo. Ina moi @@@ e aku mai ea mele holo@@@@@. hoopaala me ka Po A@@@@@ E makaala ka pono
D. KAHULA, NALIN@. KAI@IAKE @@@NA
ANUUNUT K@EPENA KAPAU KMA.
Ho@@@@@, Feb 5. 1970 @@ @@
DILLINGHAM & CO..
-NA-
M ea @ @ @ @ @ @ Na MEA
@
@
OLELO HOOLAHA.
AINA HANAi HOLOHOLONA.
@
@
@
@
@
@
OLELO HOOLAHA.
@
@
@
@
@
@
@
@
@
@
@
@
HALE HUMUHUMU LOLE!!
KE H@@LAHA AKU N@EKA MEA NONA KA INOA
@
@
@
@
@
@
@
AINA HOOLIMALIMA.
@
LAUPAHOEHOE.
@
@
@
@
Ho@@@lala Feb. @@, 1870. 4N 1m.
Hoolaha a ka Luna Hooponopono
WAWAI.
@
@
@
@
@
@
@
@
@
@
NO KONA A ME KAU.
@
@
" HALEAKALA."
@
@
@
@
F. H. & G. SEGELKEN,
-NA-
MEA HANA TINI. A HANA PIULA WAI.
-MA-
KE ALANUI NUUANU.
HELU 5.
KE HOOLAKO MAU NEI MAU @ MA KO
maua liale H@pia. i na Kapuahi hau. na @@ Wai Kapau ole. na K@ Houpaa a Hookahe Wai o na ane a pau a @@ na lako a pau o na mea Tini.
P.S-On @@ @@@ Wai H@@@ o k@ a @@@ ke kumukua, on a loa. i ema ili malalo a ke kumuku o @@@@.
@
D. B. MAHOE,
LOLO!
E KA POE E MAKEMAKE ANA i kekahi hana imua o na Alia Heuhelukula a pau o kela Aupuni. e hipa mai no ma ko'u Ko@@@ liaoa. ma ka IIale e piii ana i ka Hale Hookolokolo, ma ke @@@@@ o A.M. KAHALUWAI manaia. Ua oluolu no au e laohohe, ioa he ninau mua mai kekahi na'u. i ike imua ia ka pono no kana hana Aole no he uku. @@@kua wale no au me ka uku @e i na @@ @@@@ no ka iliwa 404 6m
HALE PAI KII!
ALA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,
Mawaena o ka HALEKU AI IiI I'I a @ae ka HALEKU AI MEA AL o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He ema @@ ke kumu. kuai o na KII. II. L. KEIKI (CHASE.)
OLELO HOOLAHA.
EIKE mai no mea a pau loa ma keia hoolaha, o maua na mea nona oa moa malalo iho nei, ke hauohaia aku nei oa w@a a pau loa i air ia maua ma ko maua mau Halekuai, a i paa hei ko lakou mau inoa m@ ka maea huhe aie. K li@@kau koke mai oukou, mai hoohakalia a lohi hei o pilikia oukoi. A ma aole oukou e li@@kaa oiai a liala ha la hope o Maraki e hihi mai ana. al @@la. e hoopil no @@ana i na mea a pau loa i aie mai ia maua. Me @@ ai loa. S.. HAPAI & SON.
Hilo, Jan, 22 1870. @@@ 2m
!!! EIA KA MANAWA PONO !!!
UA EMI LOA KE KUMUKUAI O NA KII.
E KO'U MAU MAKAMAKA A ME KA LEHULEHU. E h@@@miia ana he KII PEPA: $3.00 no ke k@@ni.
Maloko o keia mahina a me Maraki.
No ka mea. i ka la I o Ape@ila, @ @@@@ ana au e kaapani ia Hawaii a @@@ Maui, e pai i @@ Kui o na Awa. Aina. Wailele & e. A i ko'u l@i ana mai, mai ia h@@@ ana, aolie i tra@@@@@ ku ko'u noho loa ana @@@ oukou, a@ ka mea, ua makemake au @ holo o ike i ko'u aina hanau. a hoi hou mai paha. aole paha aole ike pono. Nolula. @ ka pae makemake i na KU MAIKAI LOA mamoa o ko'u h@l@ ana. E W@@@@: E Wiki: o holo ka manawa. E ho@@kaa m@@ ma e @@@@ ai.
KII PEPA 83.00-Per Doz.
KII ANIANI 1.00-$2.00.
E hele @@@ mai e ihe i @ a hii maluna ae o ka Hale Pa: Nopepa Kookoa. J.W. KING,
427-tf KINI @AI KII)
HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KU AI ANA O NA @@@ ai ma hola @@@@, a lohe oukou @ na makemake I'a waiu a pau
RAIKI no Waimea, Kauai mai.
PALAOA maikai loa.
KAMANO io ula no Keamolewa mai
BIPI uahi no Kaleponi mai.
KOPA keokeo-KOPA ulaula.
AILA Hon@a! AILA Koh@la,
KOPE-PAAKAI.
A1 no na Lio me na Moa.
Na mea ono he nui wale o kula ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI.
PIA AI-
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nelaila la ea e na makamaka, e helu mai e@ me kahu dal e @ke maku eo oukou i keia mau mea i Laha aole ma@@oa.
Me ka mahalo.
4@@ @@@ I . Uatalea
NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNU.
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE
LAAU HOOPAA HI.
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
LAAU HAMO-PENIKILA.
HO'ALE OLA
AIA MA KAI@@ O
KAKELE me KUKE.
H@@@@'ala. 425 la