Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 7, 12 Pepeluali 1870 — Ka Nupepa Kuokoa. NA HUNAHUNA NO KA MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

NA HUNAHUNA NO KA MOOLELO HAWAII.

A hala iho he mau la, pae ana ka makuakane me kona mau waa a me kekahi mau waa e ae o ia ano, no ua alii opio nei no. A i kona hiki ana mai, he mea e ka olioli o ua keiki nei, no ka pae ola ana mai o kona makuakane, a ike ana laua he maka a he maka, no ka mea, oia o laua kana mea manao nui mamua o ka makuahine, a me he mea la, ua like pu no ko laua paulele ana kekahi me kehahi; eia ka auanei, he kanawai paa maoli ia i nei wa naauao. Nele kahi ku moku o Kailua i na moku. No ka hakaliua loa o ke ku ana iho a keia wahi moku malaila, aohe wahi moku ku malaila o na moku haole, no ka mea, ua kala kahiko ia u wala ka la, a ua hoi aku i Honolulu a i na aina e paha; a o na moku Hawaii i ku pu nui ai ma Kawaihoa a mau moku e ae, ua pau i ke kauo ia a kau iuka me he mau waa la, aka, anoai paha, o ke ano mau no ia o na moku o kela wa, a i ole, no ka lako ole paha o ia wa i na keleawe kapili moku. A kahi mau moku hoi, ua puhi loa ia e ka makani, mamuli paha o ka hawawa o na Kapena, a ua hiki loa aku laua i Kauai. Holo o Lelepali moku i Kina. Ua oleloia, ua hooholoia, ua hooholoia ka aelike mawaena o ka Moi a me na Kapena lawe Alii ma Hawaii, e hoopihaia ua moku la i na laau ala, (Iliahi) a e kalepa ia mea a me ka moku, no ka mea hoi, ua ano elemakule ia moku. A o na mea a mau mea i loaa mai ma ia kuai ana, e lilo no i ke'lii ua mau mea la, a ua hana ia no pela; a na kekahi haole ano maikai o ia mau moku i lawe aku ia mau mea i Kina. Haalele ka Moi ia Kailua. Ma ia hope koke no, ku mai ana na kia o na waa o ua Moi nei i kekahi aluna ahiahi, a hoolahaia mai ana, "e holo ana ka Moi i Kahaluu," a pela ka liuliu ana ae o na mea waa a me ka poe hele wawae. A ia la ae, pae ana i Kahaluu. A o ua keiki nei naue pu ae la oia me kana alii opio, ma na waa a kona makuakane i lawe pu mai ai mai Honolulu mai, a pae ana i Kahaluu. A i ke kokoke ana aku e napoo ka la, makaukau ae la ka makuakane o ke keiki e hoi mai me na waa i Kailua, kau pu mai la no me ua keiki mamuli o ke ano hoolaau. Ua nui ka laua kamailio ana no ka hoolaau o ke keiki, a ua kue loa ka makuakane iaia, no kona haalele i ke alii opio, i kona kuleana i hele mai ai. A wahi hoi a ke keiki. He oiaio no ia, ua haalele ia ia olua mamuli o ka olua mau kauoha, a ua haele mai nei kaua i keia aina e no ia ano, aka nae, aohe wahi kuonoono pono o ke'lii e noho nei maanei, nolaila, e pono ia kaua e hoi pu a maopopo kahi pono ma nei hope ae, alaila, pono ke noho pu aku me ke'lii. A no keia olelo a ke keiki, ua ae mai ka ma-

kuakane (Kalaiheana) e hoi pu, a kau ana lakou i Kailua, ma ko lakou wahi ma Papaula. Nui ka wi ma Kailua. Ia mau la ma ia hope mai, he hahana loa ka wi ma ua Kailua nei, a oiai hoi ke'lii e noho ana ma Kahaluu, a ua pilikia no ka noho'na ohua o ke'lii opio, no ia mea, ua hookipaia ka makuakane o ke keiki e kekahi kamaaina, no Keopu koke iho no, a pela laua i naue aku ai a noho pu me ia kamaaina ma kona hale, a hala he mau la wale aku. Aka nae, i ka halawai pu ana o Kaiwikokoole me ke keiki a me ka makuakane ma kahi a laua e noho nei, oiai ua iho mai ia a me na kanaka mahiai a pau a ka Moi, i hoonoho ai e mahiai ia Kuahewa, a ua malamaia ka ai a me ka ia e ka Moi no ia hana nui, a e kii ana ia ano kanaka ia mau mea i na hale-papaa o ka Moi. A o ua Kaiwikokoole nei kekahi o ia ano, a ua hala aku kona mau kanaka iuka me ia mau mea, a no kona ike ana mai i ua keiki nei e holoholo ana ma kahi a laua e noho ana, a kipa mai la ia. A kamailio ae la ua mau makua nei ona, ma ke ano o ko laua nei noho ana ma ia hale makamaka. Nonoi mai la nae ua Kaiwikokoole nei, e lawe ia i ke keiki, a nana e malama no kekahi mau la, oiai ua hahana loa ka wi; a no ka mea no hoi, ua oleloia, oia no kekahi makuakane o ua keiki nei, aka, ma na hiohiona, aoole i ike pu ia. A no keia mea, ua malama no keia mea i ke keiki i ka wa ma Oahu, a no keia mea kekahi mau hale e ku kokoke ana ma Honokaupu wai auau i oleloia mamua. Ua hooholoia, e hele pu ia me ke keiki e pono ai. A pela i haalele iho ai ua keiki nei i kona makuakane ma ko laua hale makamaka, a noho ana iuka o Kuahewa, he mahinaai amaumau mauka o ke alaloa i oleloia, he ala Ehu, i ka wa o Umi ke alii lanakila i na kaua ana, a ua nui a launa ole aku ua mala nei. Pela ka nui o na kanaka aialo o ka Moi i hoonohoia ma ia oihana maikai. Ua oluolu ka noho ana o ua keiki nei me ia makuakane, no ka mea, ua launa mua laua mamua, a ua ike ua keiki la i kona ano, a ua kulike kana ao ana me ka laua la, a no ia mea, pau ae la ka manao ana no ka wi. (Aole i pau.)