Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 7, 12 February 1870 — Page 3
This text was transcribed by: | Joshua Yako Kalei Kaumaka ?O Mililani Nakamatsu |
This work is dedicated to: | To my family |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
UA MA HILO.- Ua lohe mai makou. he
mau la ua keia ma ke kaona o Hilo, ke na-
kukele la ua aina ua kaulana la, a ka lei a
me ka oluolu i noho ai.
Ma ka la 9 Ianuari, 1870, ua make
ma Kohala Akau. o S. Kukalehala Kahale-
wai, hokai o na kamaaina i noho loihi ma-
laila, a i hoopaaia malako o ka berita mare
o na makahiki loihi he iwakalua. Aole no
manpapa loa ia makou kona ano, aka, na
keia a me keia no paha i ike iaia e hoike
nona.
Ka Hopuia Ana o Bila Auwana No Ka
On a.- Ma ka poakahi, la 31 o Ianuari i
hila. oia hoi ka la makahiki hou o na Pake,
ua inu nui iho la o Bila Auwana i ka mai
ona, mia Hilo. me kekahi o kona mau maka-
maka; a mahope o ko lakou paulehia loa
nua aku loko o na hukana a ka hoowale-
waa a keia nahesa, ua ulu ae la iwaena o
lakou he hakaka, he inea mau no paha ia i
wai ana. I ko kekahi makai kii ana aku
o hoamalu ia lakou, oia o Kaikui, ua lele
mako Bila a kuikui iho la i ua makai nei.
Ua hopu kokeia aku lakou. a hoopaaia ma
ka hale paahao, a ma ka hookolokoloia ana,
ma kau iho la maluna o Bila na hoopai ana
a ke kanawai he $57 me na koina$3.
Oia iho la na hauna a ke kanawai malena
o ka põe e kue ana i na kanawai o ke aupuni
Hawaii.
Ke Koho Balota ma Hanaula.
Ka Nupepa Keokoa; Aloha oe:
He mea akemaka au no na mea o ka la
kohe lalota ma Haoula ma ke la 7 o Febe-
uari nei, A.D 1870. Ua wheia ma ka noho
ana mai o oi iona nana. J. Kaluhi, Luta
haole. Paukialiui. Eia na Lunamakaainana
i helo miota. J.L. Naili, J. H. Napela, J.
Kupau. Ua maikai no na hana ma ia la, un
ikaika no na balota o kekahi poe Lunaniaka-
auana; a ma ka hora 5 ahiahi weheia ka
pahu balota, na i ka helu ana o na balota, eia
na balota o lakou: ko J. L. Naili, 85 ba-
lota; J. Kupau, 54; ko W. Pinehasa Wood,
54; ko J. H. Napela, 32; ko W. L. Holo-
kahiki, 2. na o J. L. Naili kai oi.
Eia aku nae kahi akaaka loa, a e akaaka
pu paha uranie kakou a pu- o ka Nunama-
kaainana o Hololulu i hele mai e hana ba-
lota nona ma ka apana koho o Koolauloa
nei. I kon hiki ana mai nei maanei, hoo-
lilo aku la o Pinehasa ia L. Kaailaau i luna
nui, a me Kaiewe, a koho aku la a nui na
luna nole i kanamai. Ekolu dala i kekahi,
eleua i kekahi, hookahi aku i kekahi, a pela
aku a nui wale, me ka olelo kauoha ia lakou,
E hooikaika oukou i kuu balota, a ina puka
au, aole keia o ko oukou uku wale, he nui
aku ke puka au. E kukula no hoi au i
ahaaina nui no kakou ma Honolulu; a in a
e ninauia mai oukou no na uka a'u i kaawi
aku ai ia oukou, e hamau ka leo. Eia ka
oukou e olelo aku ai, " he pupu weuweu ma
ka waha o ka lio,"
I ka hooikaika ana o na luna me ka olelo
aku o lakou i na kanaka, in a e lawe oukou
i ka balota o Pinehasa, e lona ia oukou na
hapalua pakahi. Ua nui no na luna i haawi
i na haapalua, me ka manao e ko ana na iini
a ko lakou mau manao. Eia nae ua hoka.
Lawe no lakou i na hapalua- eia nae, koho
no lakou la ia Naili, na ike iho la o ua o Pi-
mehasa ua hoka oia, ua kopu i ka lanu a ke
in kahiko, oia o Peleiohalani, oia o " Hoo-
lehelehekii," I ka hoi ana ma ka hale, kau-
oha mai la o Pinehasa i na luna e halawai
ma ka hale o L. Kanilaau. Eia nae, ua
hookuu aku o Pinehasa i na dala i na luna
e ae, a o ka G. Laanui mau dala kai koi ia
mai, a ua nui ka laua hoopaapaa ana, me ke
koi ana mai e hoihoi aku na dala ana ia
Laanui; in a aole e hoihoi aku, ua hoohiki o
pauahasa i ka lani, e make o Laanui. He
ma wale aku na hana pono ole, me ka i aku
oki mea ana i koi aku ai, ua pau no ua mau
dala la i ke kuma no kona pono ( oia hoi o
kipe.)
Ke ike mai la kakou, ke mihi nei o Kaulu-
iki ma. no ka mea, mao ka uahi he makole
hoonei; nolaila, e na makamaka a pau loa
o Keolauloa nei, a me ka poe e nana mai
ana, ua kuaiia ae nei ko oukou pono me ke
dala! ka mea nana e kauo i ko uukou kino
me ko oukou mau uhane iloko o ka make, e
like me ka Pinehasa e hana nei. Eia ka
olelo hope loa- mai oho hau iaia mahope.
-John Kuahine,
Kekahi Makaainana Koho.
Koolauloa, Feberuari 8, 1870.
Nu Hou mai Butaritari mai.
I ka wa a ke kialua Anne Porter i haalele
ni a ka inokupuni o Ualana, a hoihoi mai i oa
Missionari i Hawaii nei, ua ku ae oia ma
keia mokupuni o Butaritari, a o kakahi o
na Misionari, ua kamailio pu me ka Moi e
noho alii la malaila, a i lohea hoi e kakou
oia k Moi nana i Pepehi na kanaka luina
Hawaii o ke kialua Pfeil, he eleua paha ma-
kahiki i hala ae nei.
Ua kuai iho nei ua Moi la he wahi kuna
e like me Neti Mele ka nui, ma ka aila niu
ke kumukuai i lilo mai ai, a ke manao nei
oia e hana a e hoolilo i ua wahi moku uuku
la on a, i moku mua o kona mau aumoku kaua
ana e manao la e kapili hou ae a nui, no ka
mea he ikaika oia, a e oi ae ana oia mamua
o kona mau hiki mua ma ke ano kaua o keia
wa hou.
I mea e ike ai kakou i ke ano naaupo
haalele loa o kei Moi, a pegana hoi, ke ho-
ice aku nei make he wahi inoolelo pokele a
makuu i luhe ai.
I ua Moi la e holo ana maluna o ua kuna
la on a, e kipa aku ma kekahi o na mokupuni
liilii loa o kona aupuni. aia hoi o kekahi o na
wahine maluna o ua kuna la e holo pu ana,
kauoha ae la oia i kekahi o kana mau kauwa
e hana i puka ahele, a e hookomo i ka ai o
ua wahine la. Ua hooko keia kauwa i kana
kanoha. a ua hookomoia ka puai o ua wahi-
ne la maloko o ke kipuka. Ua manao wale
ua wanine la, he hana lealea wale no la keia
na ua Moi la a nolaila, ua lilo ia he mea
akaaka nana i na manawa a pau. Aka, i
ko ka Moi ike ana ua makaukau na mea a
pauapa i kauoha ai, o kona manawa no ia i
kauoha aku ai i na kanaka e huki ae i ua
wahine la maluna o ka ia moku, a iloko o
ka manawa pokole, ua kaialewaia ae kona
Kino e lewalewa ana a hiki i ka wa i make
loa ai. O keia iho la kekahi o na hana hu-
po a pegana a keia Moi Butaritari.
Eia hoi kekahi, ua lohe na Misionari ma
Apaiana ua kamailo oia, a hoopuka mai
i kekahi olelo penei: " Ua lohe pinepine au
a nui no Kamehameha. a he makemake au e
o-o hie pu meia i kekahi mau la e hiki mai
ana."
Owai o kakou e manaoio aku e hiki mai
ana kona wahi moku ianei me na wahi pu
uuku a me na pke kakaikahi, i mea e ko a
ai kana moe uhane olalau, a e hiki ai iaia ke
lanakila, mai kahi mamao aku mai kona wa-
hi aupuni uuku i hoopuniia e na phaku
akoa-koa mow one?
He palapala mai a Mrs. Kaalalii ka-
helemauna mai.
I kuu Makua Hanai Ike:
Rev. O. H. Gulick; Aloha oe:- Iloko o
na la he nui o keia kaawale ana he oluolu
no ka noho ana iloko o ka hapa nui o na la
a he nawaliwali no iloko o kekahi mau la,
aole nae he pilikia e lele oi o ka oili.
Na mea ano nui o keia aina jaajaa.
O Tabiteuwea ka aina a makoou i ka mua
ai, oia ka la 27 o lulai i ka 17 hoi o na la i
hale ae mai Hololulu mai. He mea e ka oli-
oli i ka ike ana aku i ka oluolu maikai o ke
ola o na Misionari e noho ana ma Tabiteu-
wea a me ka holu no hoi o na hana a ka
Haku malaila, oiai o na kanaka ua makema-
ke nui ke aoia, ua akamai ma ka heluhelu
palapala ka põe hele mau i ke kula, aole nae
i pau loa i ke ao kula na kanaka no ka nui
loa, oiai o na kanaka a pau o Tabiteuwea he
6,200.
Eia hoi je mea e keakea ai i ka hana a
ka Haku malaila he wahi kanaka hoomana-
mana a ua buhai na kanaka o kekahi mau
kauhale mamuli on a, penei nae: la Rev.
H. Binamu nae i hiki aku ai i ka A. D.
1867 ua ao aku oia i na kanaka i ke Akua
oiaio ma ka lani, a o Iehova ka inoa, a hai
aku o Binamu, ao aku ua kanaka nei me ka
olelo iho na Iehova i hoouna mai ia'u i kau-
la nona a e hoike aku i ka Iehova olelo i
kanaka, pela no ia e hana aku ai. A hiki
i ko makou haalele ana aku a e noho kue
ana no hoi na kanaka i hahai mahope o Rev.
Kapu ma me ua mau kanaka nei e hahai ana
mahope o ke ao ana a ke kaula wahahee.
Nolaila ke noi aku nei au ia oe e hui pu kau
pule ana i ke Akua me makou no lakou e
hoolilo aku ia hana hua ole o ka pouli.
Ua haalele aku makou ia G. Leleo ma i
ka la 30 o Iulai a holo aku i Tarawa a ma
ka la 5 o Aukake ke kau ana mai o Haina
a me kona ohana e holo ana i Butaritari i
ko lakou Ahahui, a maia la ne ka holo ana i
Apaiang, a ma ka la 6 ae ua ku aku ka mo-
ku ma Apaiang e kii ana ia mahoe i kona
pilikia i kipuia ai e kekahi kanaka o Ta-
rawa i ka po o ka 20 o Maraki a ua ku ma-
lalo iho o Kapoohiwi a puka aku malalo iho
o ka iwi hoehoe, a o kona hale a me ko Bi-
namu ua pau i ka wawahiia a ua puhiia i ke
ahí, a ua malamaia kona ola e kekahi haole
kuai aila niu, mai kona po i kipuia ai a hiki
i kona la i haalele ai ia Apaiana.
E lohe no oe ia moolelo ia Mahoe, oiai e
hoi aku ana oia, a i oe ia, i ka elele o ka
Papa Hawaii, nana e hoike akea ae. A ma
ka la S ae haalele ia Apaiana a holo aku i
Butaritari, a ma ka la 10 ka hiki ana i Bu-
Taritari, a launa iho la me Kanoa ma maluna
o ka moku me na kino oluolu, a ma ka la
11 ae ka holo aua i uka o Butaritari. Olu-
olu maikai ke ola o ko Kanoa ma mau ohana,
aole he pilikia. Holo no na hana a ka Haku
Malaila, oiai o na hoahanau a pau o Butari-
tari mamua o ko makou la pule i hiki aku ai S poe
i kono i ka hoahanau, a hui pu ia he IS
hoahanau o ka ekalesia o Butaritari. He
põe makemake uni no hoi i ke aoia; ua aka-
mai ma ka heluhelu buke. O keia no hoi
ka halekula oi ae o ka makaukau ma Gili-
bati; a o ke kaikaina o ke lii, oia ka mea
launa oluolu mai me na misionari, a ua ma-
kemake nui oia i ke ao kula. O kona kai-
kuaana aia no i kekahi aina mawaho ae o
ke awa. Aole makou i launa ike me ua alii
nei, a he mau no kona ano ino a hiki i keia
wa. Ua halawai no ke laila aha misionari-
Eia na mea ano nui: E hoi ana o D. Ka-
noho a e noho pu me G. Haina ma Tarawa,
a o J. D. Ahia e noho ana me ke alii o
Apaiang ma Tarawa a hiki i kona wa e hoi
ai i Apaiaog; e hoi pu ana no o Ahia me
ia. A ma ka la Is ua haalele aku makou
ia Butaritari, e hoihoi ana ia Haina ma i
Tarawa; a ma ka la 31 ua hiki makou i ko
Haina ma wahi. Ua noho makou malaila
me Kanoho ma Tarawa, a i ka la I ae o
Sepetemaba ua hoihoi ia Ahia ma Tabuariti
i Tarawa me ke alii o Apaiang. H hoike
kule ma Tarawa na Haina. A me ka la 2
ka holo ana i Ebou, a ke noho nei maua me
Rev. D. Kapali me ke kino oluolu. Ua hiki
mai i Ebon nei i ka la 7 o Sepetemaba. Ua
holo na hana a ka Haku ma Ebon. Ua holo
loa aku o Hoku Ao ma Namerika a biki aku
ma Uarana. Eia ka mea hou ma Ebon nei:
I ka la 24 o Sepetemaba ua pepehi o Kai-
buke i kekahi wahine ana, a ua make loa,
a ua hooleiia Hoko o ke kai, a: ke la 25 ae
ua kii ia, a ua hoihoi hou ia mai, a ua uwe
iho, a kanuia aku. He nui kana kanaka i
Pepehi ai.
A ualo aku oia ilalo, a hookahi malama
me 27 la, ua kii hou ia a huaiia a lawe ia
mai no o ka la 22 ia o Novemaba, ua helelei
Kong Kino a ua inoino kona ea, ua hanini iho
kona hinu maluna o na kanaka a ua helelei
kekahi wahi o kona kino ma ke alanui, ua
nalowale kekahi wahi o kona mau lala ma
ka nahelehele, a ua kanu ia kona kino ku-
papau ma kahi e kokoke ana i kona hale.
Eia ka mea hou e hai aku ia oukou i ike
ai oukou i ka holo ana o ka Hoku Ao ma ke-
ia mau aina e imi ana i ke ola o ka uake o
na kanaka. Eia nae makou ke kaumaha
nei, a he nui ko makou alohanona, a he mea
no paha e kaumaha ai ko oukou naau i like
me makou.
Eia nae ka mea kauoha aku ia oukou, e
huli nui aku oukou i kauwa paahana hiki-
wawe loa e like me keia kauwa paahana i
pauaho mai la a nalo aku la ma na kapa kai
o Kusaie, ma ka la IS o Okatoba kona haa-
lele ana mai i kona kiei ana aku ma na awa
o Maikonisia nei, auwe kona nale ana aku pau
kona lilelile ana a me kona puka ana mai
ma Maikonisia nei.
Aole wahi uakana i loaa mai, ua lawe aku
ke kai a ua pau loa, a o na wahi mea i loaa
mai oia kahi mea aahu a ua pau aku ka nui.
Eia mai ka Elele o ka Papa Hawaii ke hoi
aku nei, a me kekahi mau kumu o nei mau
aina;
Eia ka mea hou o ka Ahahui ma Ebona
nei, ua hooholo ia o D. Kapali e noho ma
Epona nei, a o H. Aea e hele a noho aku
ma Mijoro, a o maua hoi e hele e noho
ma Mile, oia iho la na mea hou. Eia keka-
hi mea hai aku, he mai ko Kaaia, a o Kano-
ho aloe nawaliwali e noho ana ma Epona
nei. Na‘u na M. K, Kahelemauna.
He manao mahalo aku.
Mr. Lunahooponopono:- Ke nonoi nei
au i kou lokomaikai a ae mai ia u e kamailio
ae imua o kekahi o na makaainana aloha,
ma ke keena kaawale o ko kakou pepa.
Ia oukou e ka poe i koho iaʻu nona ka he-
luna o na makaainana, eleua haneri kanaha-
kumamaono.- Aluha oukou:
Ke haawi aku nei au i koʻu mahalo ia
oukou, oiai ko oukou koho ana mai iaʻu i
Lunamakaainana a i waha no oukou i ka
Ahaolelo e hiki mai ana , aka, ua ike oukou
i koʻu haule ana. I kuu nana ana i ke kumu
o keia haule, no ka nui wale o ka poe i holo
balota; i na paha o D. Malo i haalele i kona
inoa, a i ole ia o W. S. Pahukula paha, a i
ole o kekahi o na balota e ae o ka aoao kue
i ka balota aupuni, in a ua lanakila no kakou.
Penei e akaka ai keia: D. Malo 150, a
owau 246, in a e huiia 396, alaila he mea
maopoopo e puke ana au, a o W. S. Pahu-
kula, ISS huia me 246 alaila 434, aka, aole
nae pela.
Nolaila, na kakou no i imi e kiola i ko ka-
kou mau pono no ka aoao kue ia kakou,
Iloko o keia hana balota ana hookahi wale
no a'u kumu, minamina a kaumaha no ke-
kahi o ko'u mau hoa'loha kakiko i ke kapa
aua he "hoohui aupuni" au, in a e kono ana
au i ka Ahaolelo. A pehea la e hiki ai ia'u
ke kuai ia'u iho no hai, i ko'u aina hanau?
Iloko o na makahiki he 32 mai kuu hanau
ana ma Kawaiahao a hiki i keia la, heaha
kekahi hana ana a'u i kue i keia aupuni a
me keia lahui e hiki ai ia'u ke kapaia he
"hoohui aupuni."
Ma ka'u hana e ike ai oukou i ko'u ano.
Me ke aloha oiaio. Na'u no na,
Alapaki.
Ka Noho ana o keia aina o Kala-
tao nei.
E Ka Nupepe Kuokoa E; Aloha oe:
E oluolu oe a me kou Luna Hooponopono
e ae mai ia'u e hooakaka aku i ka noho ana
o keia aina o Kalawao nei.
O keia aina he aina maikai i ke kau, olu-
olu kupono, maikai ka ulu ana o na mea
kapu, kohai ke nana na maka; oluolu mai-
kai ka makani i ka pa kolo nahe mai ma
Mokapu. A ma keia kau ka ike pono i na
poki o na kahawai e lawe mai ana i na lau
oliwa; na ka lehulehu i hookaawaleia mai
ko lakou aina mai. Nolaila i hau iho ai
au i keia mele,
Ua hala ka Puulena aia i Hilo,
Ua imi aku la ia Papalauahi.
O ka hooilo o keia aina, he anu, pilikia,
a ma keia kau i ike ai makou na mai i ka
pololi. He pule hiki mai na pki, he pule
hiki ole mai; a ma keia wa i liilii mai ai na
lau oliwa, i lawa ole ai ka hebedoma i ka
haawina he hapaha. Ua aieia ka hapaha o
kahi hebedoma aku, nolaila, holo ka pau i
mua, lohi ke kaa i hope.
Eia keia pilikia o makou, o ka ia. Peneia
ka haawina: ekolu paona o ka hehehoma a
ka mai, oia hoi iwakalua- kumamalima hipa,
lawa makou ekolu hanari a ni, I ka maka-
hiki i hala he kanaha- kumamakolu hipa, oia
elima paona a ka mai. Eia ka ninau ia
Papa Oia, nau anei ka hoemi? Na ka luna
paha o makou? Ina nau, e Papa ola, ka
Hoohaiki i ko makou ola kino, no kou manao
paha i ka nui e na lilo. Ina peia e hookuu
ia makou e hoi. Ina na ka luna o makuu,
alle poon iki. Ua pau o ekolu pauna hipa
o ko makou hehedoma i ua la elua, koe elima
la aole wahi ia. O keia pilikia aole pono e
Hoomauia.
Eia keia pono ule o makou e noho nei, o
na luna: sole ike i ka olelo Hawaii i kai aku
i wahi aila puupuu. huaale: aole hoaa a kow.
O ka põe mai o makou i loaa kaai olelo
haole, o lakou ke pono, o ka nui, ahu ka
hoka i kapa kohakai. He puni ka hele ia
Uilama, Esq., nana e hai pono ae.
Eia keia pilikia; mai ka hiki ana mai o
makou a biki i keia la, hookahi wale no haa-
wina kope. Eia hou keia ninau ia Papa
Ola; aole anei he kopa no na mai e hooiliia
mai nei? No ka hale kuai anei o ko ma-
kou luna? Ina na ko makou luna keia loaa
ole, e hai mai i lohe makou. Ka nui o ka
põe ukuia e noho nei eiwa lakou. Ua make-
pono ka uku i kahi poe, aole makepono i
kahi põe. Ka nui o na dala ia lakou i ka
malama he 41. Aole ka paha i pau o ka-
naha tausani! No ka haawina lole, ua lawa
oa mai, aole mea keakea. Oia ae la ka noho
ana o keia aina makamaka ole.
Me ke aloha no,
S.K.P. Koai.
Kalawao, Ianuari 27, 1870.
Ke ano o ka make ana o Keanaule w.
E ke Kuokoa E; Aloha oe:
A me kou Luna Hooponopono. Ke ma-
nao nei au e hooili aku i keia ukana maluna
ou, a nau no e hai ae i ke akea, i ike mai ai
ka lehulehu i ke ano o ka make o kau wa-
hine i olelo ia maluna.
Penei no ia: Ma ka la hope o ka mola-
ma o Novemaba, M.H. 1869, ua hele aku
ua Keanaole w.. nei mai ko maua wahi no-
ho aku mai Waikakalaua, a hiki ma Waipio-
uka in a ka hale o Kaapu w., a ua haawi ia
mai iaia kekahi awa, a ua inu oia i ua awa
nei maiala me Kauhaikane mai a Kaapuw.,
mai; a mahope iho o kona inu ana, ua loaa
koke iaia ka mea ano e maloko o kona opu
a luai aku la oia ia wa, oia ka hoomaka ana
e loaa i ka wela a me ka li, oiai, ua puni
mai la oia i ka wela ino loa maloko on a, a
ma ia hope iho, ua hoomanawanui ae oia i
ke kau ana maluna o kona lio a hoi mai la i
ko maua hale; aole i loaa iki iaia ka oluolu
ia la apo, ma ia no iho ua puke mai la ke ko-
ko a ano pupule, a no keia mea i loohia iho
maluna o kau wahine, ua ninau aku au iaia
i ke kumu o kona mai, ua hai mai oia ia u
ia wa. O ka inu ana on a i ka awa ma ka
hale o Kaapu w., ke kumu o ko u mai i ke-
ia wa; a no keia mea, ua hele aku ua Ke-
anaole nei a hiki ma ka hale o Kaapu w., ma
Waipio-uka, a hai aku oia i kana olelo iaia,
Ua hana kalohe oukou ia u e make. Nolai-
la, e hoopii ana au ia oukou ma ke kanawai;
a ua hoopii io no oia imua o ka Lunakana-
wai Apana o Ewa a me Waianae S. W. Ma-
helona, a ua hookolokoloia ma Aiea; a ma-
hope iho o ka hooponopono ia ana o keia hi-
hia imua o ka Aha a me ka nana ana i ka
olelo ike a na hoike o na aoao elua, ua hoo-
pukaia ka olelo hooholo e ka Lunakanawai
Apana, ua hookuuia ka mea i hoopiiia; ao-
le e pau ka u hoopii ia oukou, oiai, ua mao-
popo ua kolohe oukou ia u, wahi a ua Ke-
anale nei, a ma ia olelo hooholo no a ka
Lunakanawai Apana, ua hoopuka hou mai
oia i kekahi olelo ia Kaapu w., ua hookuuia
oe i keia la no ka hikhia a kelii i hoopii ia
oe, aka, in a e hoopii hou ia mai oe imua ou
no keia hihia ma keia hpe aku, alaila, e
hoopai no au ia oe i umi dala, a i
ole ia e hoopaa ia oe maloko o ka Papu ma
Kawa. A mai ka la i hoopauia ai kela hoo-
kolokolo, a hoi aku a hiki ma ko maua hale,
a mai ia la mai a hiki i kona la i make iho
nei i ka la 2 o Feberuari nei, ua nui wale
kana mau olelo lalau, a he mea auwe loa ia
i ka ike aku a ka lehulehu, a ma kona wa i
make ai, ua pun koke kona kino i ka eleele,
a no keia kumu au e hai aku nei imua ou e
ke Kuokoa, nolaila, na ka lehulehu e nana
mai i keia, a na oukou no e kaupaona iho.
Me ka Luna Hooponopono ke aloha, a me
na keiki hoonoho hua kepau kou mahalo.
Adoni Pelo.
Kaluaolohe Waimano, Ewa, Feb.9, 1870
HUNAHUNA HUIKAU>
O ke Suletana o ke aupuni o Tureke, he
keiki oia na kekahi kauwa Cacasiana, ua
kaulana oia he keiki ui i ko ka maku wa e
ola ana.
O ka nui o ka waiwai o de Lesseps, ka
Luna Nui o ke ala wai o Suez, ua hiki aku
no ia i na dala he eha haneri tausani. Nolaila
eleua kaulana iaia. O ka waiwai, a o ka ho-
lo pono ana o kana hana kaulana, he noho
Luna Nui ana no ke ala wai o Suez.
Ke hoomaamaa nei an keiki o ke kula
nui Havada i ka hoehoe i ko lakou waapa
heihei no ka manao, e heihei lakou i keia
wa malie ae e hiki mai ana.
Ua hoole loa ka Moi o Italia aole e haawi
i ka Duke o Genoa i alii no ka lahui o
Sepania e koho ai, a nolaila e koho ana pa-
ha lakou i alii e.
O na kanaka kinai ahi ke kulanakauhale
o Monotariolo aole e aeia e komo
e kekahi hui malu, e like me kekahi mau
wahi e ae, nolaila he mea keia na na kanaka
kinai ahi o Honolulu e nana iho ai.
O ka nui o ka poe e hoolaha nei i ka nu-
pepa Mananoa o Ladana, ua hiki aku no ia i
ka uikumamalua tausani poe nana e hoe-
laha. He mea kokua loa i ka poe kalepa a
me ua ano e ae a pau. ke manao, aole he
poho ka lilo ana o ke dala i na olelo hoolaha
me ka manao aia malaila e ikeia mai ai e
ka lehulehu.
Ua hoopiiia kekahi hihia imua o ka aha
Hookolokole, a o ke kumu oia hana ana, o
ke kamailio hooleulea o ke akua hana keaka
ma na olelo ino, a o ka nui o na dala ana e
uku aku ai i kanahikukumamalima no ka
pule.
I ka wa i hanaia ai ke ala wai o Suez,
aole no i hoonohoia kekahi makai hookahi e
malama i ka maluhia e na kanaka paahana
a pau e lawelawe ana i ka hana. Aole no
hoi he mau kakako ano nui i. kupu ae ma-
loko o keia ana in a paahana nui.
O ka pale uhimaka nahenahe loa nana e
palulu nei i na maka o na wahine o Tureke
ua hele a nahenahe loa me he mea la no o
ua maka okoa no ke nana mai ana. me ka
pale ole mamua aku e palulu aku ai i ke
kuehu ana a na huna lepo a me na laakaau
opala.
He Rula Paa.
KE hai aku nei makou i ka poe a pau e hoouna mai ana i na olelo hoolaha, kanikau a me na mele e hoolahaia ma ke Kuokoa, e hoouna pu mai i ke dala, a ina aole e hooko ia keia rula, alaila aole no e puka ana. E nana hoi i na kuhikuhi ma ka aoao mua o na pepa a pau.
OLELO HOOLAHA!
---
Mahope iho o keia la, ua hooneeia ae ke Keena Oihana o ka Nupepa Kuokoa, aia maloko o ke Keena maluna ae o ka Hale Leta, oia ke Keena a Hon. J. W. Aukina i noho mua iho nei. Malaila no e loaa ai au i ka lehulehu a pau a me na makamaka.
J. U. KAWAINUI
OLELO HOOLAHA.
AINA HANAI HOLOHOLONA.
O ka poe makemake e hookuu i na holoholona pipi, lio, hoki, miula a me na kao, hipa, maluna o Honaunau kona Hema Hawaii e ae no au e hookuuia ma ke ano hoolimalima, e like me ka mea i hooho@ ia mawaena o ka aoao hoolimalima mai a me ANAE kuu @ aina e noho ia malaila. AHUNAKO.
Honolulu, Feb. 12, 1870
PUOLO UA HAULE!
Ma ka Poalua iho nei o Feberuari 8, ua haule ma ke alanui mai Koolau mai e hele ana i Honolulu, he puolo eke kapolena. Maloko o ua puolo la, he i kihei papamu kihi weluwelu, 1 holoku Arabia, 1 hainaka, 1 kauna hee. $1.62 1/2 dala maoli, a hookahi kania lio. Nolaila, o ka mea e loaa ai a hoihoi mai @a Ihuole ma Makiki, a i oleia i ke Keena "Kuokoa" e uku ia oia i ka uku kupono no kona malama ana a me kona luhi.
Makiki, Oahu, Feb. 10, 1870 IHUOLE
AINA HOOLIMALIMA.
O ka mea i makemake e hoolimalima i ke Ahupuaa o LAUPAHOEHOE, ma Hamakua Hawaii e palapala mai ia A. F. JUDD (ALAPAKI) kuu Loio.
Na'u na A.S. CLEGHORN (AKE)
Kahu no na hooilina o KALAKINI
Honolulu, Feb. 10, 1870
OLELO HOOLAHA!
O KA MEA NONA KA INOA MALALO AE NEI ke hahai aku la i na mea a pau, e nana mai ana i keia: Ua hoomalu oia, a ke hoomalu nei i kona kai Pipi o PAOIO no Hoomaikaia, ili aina ma Waipio, Ewa, Oahu, mai ka la mua o Feberuari, 1870, a pela aku. Nolaila, mai komo hewa kekahi mea a mau mea e ae paha e hopiia no ia poe no ke poho $20 pakahi i ka Aha Apana, a me ka uku koina no ka mea komo hewa hookahi. Pela like ia lakou a pau. IOANE @
Panaie, Feb. 1, 1870
OLELO HOOLAHA.
EIA ma ka Pa Aupuni ma Heeia, Koolaupoko, na lio helehewa eina. E kuai kudalaia ana ke hiki aku ia la 16 o Feb., oia ka Poakolu hora 12 awakea. Ke ano a me ka hao penei:
Lio kane lokia, kona hao PLDI 8 akau
Lio Kane eleele kona hao @ akau, hao ano e hema
E kuai kudala ia ana i ka Poakolu la 16, Feb. P. KA@
Luna Pa Aupuni o Heeia, Koolaupoko.
OLELO HOOLAHA.
E WEHEIA ANA HE PAINA LUAU.
MA KA PUUKOLO, HONOLULU, OAHU, KE HIKI AKU MA KA POAONO HOPE O KEIA MALAMA, FEBERUARI 26, 1870.
E hoomaka ana ka Paina ma ka hora 9 A.M. a ka 12 o ke kakahiaka o ua la ala. Ua wehe akeaia ka puka no kela mea keia mea, e hele mai ana e paina me ka makana @ (uku ole) Mai kanalua oukou. E ku iluna a maloeloe naue mai. Aole ka mea ona rama. me ka mahalo.
Miss NOHEA.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau loa ma keia Palapala Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa hookapu loa aku nei au i kuu AINA HOOLIMALIMA, o Honaunau ma Kona Hema, Hawaii, aole e hele wale na pipi, lio, miula, maluna o ua aina nei. Ina e loaa i kuu luna hooponopono aina, ANAE, kekahi o keia mau holoholona i haiia ae la maluna e uku no ka mea nana ka holoholona, hookahi dala ($1.00) no ke poo hookahi. A ina he puaa, hipa, kao, e uku no he hapalua dala no ke poo hookahi. Ina e ike kuu luna, e hiki no iaia ke hopu e like me ka'u kauoha. E hoomakaia ka hopu ana mai ka la e puka ai ma ke Kuokoa. A no ka oiaio o keia ke kau nei au i kuu inoa i keia la 12 o Feberurari, M. H. 1870
Honolulu, Oahu, Feb. 12, 1870. AHUNAKO.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa a ke hookapu loaia aku nei na kanaka a pau a me na holoholona, aole e komohewa iloko o na palena o kuu aina, i kapaia o KALIAE, e waiho ia ma Koolau Maui. O na palena o na aina la, mawaena o Wailua a me Ke@kuapaawela, nona na Eka he 63. Ua koe iloko o keia Olelo Hoolaha na pomaikai o na kanaka o luna o ka aina. O ka mea kue i keia mau olelo, e hoopii no au ma ke Kanawai. STEPHEN GRANT.
Hanakapo, Lahaina, Ian. 23, 1870.
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na mea a pau loa, o makou o ka poe nana na inoa malalo nei, ke papa aku nei makou i na ano kanaka a pau, aole e hookuu wale i ko lakou mau holoholona maluna o ko makou mau kuleana aloha a me na aina hoolimalima i lilo ia makou, oia na aina e waiho ia ma KAUKAHOKU a me KAPAELI, mawaena o Niolopa a me Kapohohuluhulu, Nuuanu, Honolulu. Ina e loaa kekahi holoholona e hele ana maluna iho, e hopuia a hooukuia i $1.60 no ke poo; a ina e hoopoino i na mea kanu, $3.00 no ke poo. Ina hoi aole e uku mai na mea holoholona, e hoopaaia ma ka Pa Aupuni. E makaala ke pono.
D. KAHULA, NALIMU, KAILIANU, HOONA, ANUUNUU, KAUPENA, KAPAU, KAIA
Honolulu Feb. 5, 1870.
OLELO HOOLAHA.
Ike auanei na kanaka a pau o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea holoholona a pau, Bipi, @, Hoki, Miula, Kao, Hipa, Puaa, aole e hele wale maluna o kuu apana aina, o Wailupe, e waiho ana ma Palolo, a i loaa ia'u kekahi o keia poe holoholona e hoouku no au i