Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 50, 11 December 1869 — Na pukaliu o ka lahui. [ARTICLE]

Na pukaliu o ka lahui.

E ke Kpokoa ; Aiaia pu laua : Mn ka lima kaawaie o kou lokomaikai, ke olioli oe a ine kou fcaj>rna e holo-kaa pu ka« t>a i na honi kaawale o kou mau la lealea, nie na hopunaoleio ma ke mele, " Na pukaliu o ka J.ibui/* .0 ka huaolelo " Uhui/' he huaolelo palahalaha iio ia, e hde ana i ka ioa o Aiakai a me ka iauia o £vra. Aka, ina e hoopokole la ma ke kamaiiio ana, aiaiia, ua hke no ia me ieknhi ano tm ; tku, i na be mokupea, mo« ■mnhu paha. A ina e iike rae ke ano raoku ka huaoleio iahui, ainiia, aohe moku i uele na pukaiiu e hoenii ai i kona iana uiai*; kn» «na. A no ia mea, ua nma u& kamaoa ke kapi*; ii i ka inoku a h'ina pu uo i pauma i me® e ; pau ai ka liu. no ka mea, o ka iiu kekahi > mea nana e hoemi i ke kino moku a hele j |dlPaku i kepoho.o ka naiowaleka bope. Eia | uo 11»«, he kakaikuhi na muku ijke nui ia I

, r.a pv*īi!\s. o i,\ hapanm v,o »n* 'm\ ht»: ! = 2r-3 ona pipi ba*j a hh' n* a«fo | A maiia hoī paha f«;a oo hc«i ka hhui Ha- \ wau, p.ika-;u ro hoi kon* e ho«iri; I • , - ' a ai o kona uiu miikai am, e hke me n.i i ;eo o ke:a mao W e oieīo ia n«=}. " l'* croi j iahui ' a e ualoweie ana !!" Mi keu i • kam.iii.o ana, oa maopopo ka like ana o r.j | pukaliu e h<K!mi ai i ko ke kmo moku lam j rr»3:k33 ann, me na kaaiu i emiai kci3 !ah s ;i. \ NoUila. eia ka maoawa e hoike aku ar au \ i na komu a me na pakaliu i emi ai keia i | lahui ma na rnes ike maka w. a roe ka nooi noo maoii, ska. ina lalau au mi kesa hoike | ana, e kala maj ii'u. 1. O kt komo ana mai o rts kanaia o na \ ; lahui t ilolo o Haieaii ivri. Ona kanaka oj | na iahui e, o«a no na haole, pake, pukiki, a \ j peh aku ; a no koHakou komo nui ana raai; | iloko o Hawaii nei, ua kotno pu mai no hoi! j tne na mai iuiiu a ine na mai; piii mau. a ua j j hoemi ia ka lahui ma o iakou. E naoanku; II ka wa o Hawaii \vale no e noho ana f aoie! hoi i komo mai na kanaki o na iahui e ; ua | ike ta aole he mai luku ia wa e like me ka \ Hepem i kapaia o " Hanakapihu," a me ka ) Okou lepo hehee, ka Ulalii poohuai ; aoie no : I hoi he inau mai pili mao e l;ke me ka paia | a me ke Kaokeo. aka, e noho lai wa!'.- una no me ka ulu maikai o ka iahui. He mea miikai no hoi ke nana aku i ka iahui kamaaina mnu o Amenka, oia na ili* , kini, nuhea lakou ? aia uuku no pnha ke no- ■ ho la, aka, o ka hapa nui aole. no ka mea, i ua hoemi la lak<v» a e nalowaie ana, heaha ; paha ke kumu ? O keia no ke komo nui ann i nku o na kannka o na lahui e i o iakou la, e j like me Hawaii nei ; a lie mau kumu ike | makaia, a he ouk?il\u maopopo hoi ktia i ko-, |mo mai ai na ino pono ole i emi nui ai Ka ! luliui. I 2. Oka mare ?uci ana ona imhine llawaii i i !me na kanaka ona lihui e. Ona kanaka o |na iuhui e, oia no na mea i honkaka la ne ! nei ma ka inanao mua, n o ka mare nui ar:a , jo na wahine Hawaii me lakou kekahi kumu ! | maopopo no ia i emi ui keia iahui, i inea paha e maopopo ai. ; E nana nku » ka hkou mau hua, no ka mea hoi, ma ka l ikou hua e ike nku ui oukou ia lakou ; o na hua i loaa mawaena o na wahine Hnwaii i mare me na knnnka o na iahui e, he mau hua malihini no ia iw.iena o Hawaii nei. noie mnmua aku, a ua ka-' paia lakou na •' Hnpahaole a hnpapnke hoi." O keia mau ano knnnka, nole nu i mnnao he mnu koko n 10 ponoi maoii lakou o ka lahui Hawoii, no ka mea, ua kapakahi ko iakou mau inoa i kapuia m, n he okoa no iioi ko l&kou wuihooiuu he ano e a me ka hihiu hoi o ka Inkou inau hnna ; n kakaikahi wale o ia poe ka i akakuu a naue mnlie na hana, a me ka noho nna o ka hapa nui he hihiu. 3. O ka ae ia ana oka iwae-, na o na wahine ll neaii me ka poe e NiakeniO' ke mai ana ia iakou ma ke ano moekolohe. 0 ka hookainakuma nku a me kn hookamakama mai, he imi loaa hewa ana no ia a ka wahine n me ke kane paha ma ke ano o ka moekoiohe ; o kekahi hewa nae keia i pnpa ia mai ma ke kanawai o ke Akun »• Mai moekolohe oe," akn, ua noa ae nei hoi ia mawnenn o ka lahui Hnwaii. i Ke manao nei no hoi au, o kn ae ia ana o ka hookamaknmn iwaena o ka lahui, ua like no ia īne ka wehe ana ae i keknhi papa okoa j malalo o ka moku i komo mai ai ke kai a

nui loa e hoemi pokole ni i kn moku n hiki- ! wawe ka nalowale. Pela no hoi ka ae ia ain ■o ka moekolohe iwaena o kn lahui Hawaii, |C lilo ia i puka akea kah' e komo ninī ni na I ino lehulehu wale e hoopoino ni i ka lahui, o ' ka nalowale ka hope, aloha wale .' j O ka ae ia ana no hoi o ka moekolohe »iwaena o ka luhui, he kue ana" no ia i ke ; Akua a me ka hoole ana i kona mau kana- ! wai. He hewa keia, eia nae, 0 ka uku no ! ka hewa he make no ia. O keia no hoi keWahi hewa u ke Akua i luku ai i ka iseruela no ka moekolohe ana me na wahine o |Moaba. | 4. 0 ,ia malama pano ole ii am o nawahi- ! m t Aa toa e noho kaumia ana. I kel i maoaUva i hala, he mea kapu loa i na kane ke moe pu me ka iakou mau wahine i ka wa e noho haumia ana kela, aia no a pau ae na (a 0 ka noho haumia ana o ka wahine, alaila, moe pu oia me kana kane o ka loaa no o ke keiki ku hope o ia hoomalu ana, a u!u no hoi ka lahui. Aka, i keia manawa hope o ke au Uou nei !a, ua hookaawale la kekahi mau puali wa* hme i kupono no ka sooulu lahui ann e lilo • 1 poe kuni aku i ko lakou mau kino no ka' lealea a me ke dala, tx he mea hilahila a pilikia no iakou ke hoomalu i ko lakou mau kino i na la o ka hnumia, o looa auanei ke keiki iilo iiaiia e haiakii ai, aohe hoi e ioaa kahi umekepoi. Molailar, ina hapai keiki iakou, o ke umi no kn. hope, a ina maiwahine oiai hoi ka h&umiu, aole no hoomala ia, no ka mea, ua oi aku ka lealea mamua o ia mau mea elua, a nani ke eini o ka lahui. He mea pono ole i oa haole ke moe pu; me ka lakou mau wahine i ka wn e haumia) ana, a me ka pili raau a moe pu ana i keka-; hi manawa e ae ; eia nae ulu no lakou, aka, iwaena o ka lahui Hawaii, me he men la, ua j heehi loa ia a iliwai iike ka nohoana, nolaila, ua like wale no' ka haumia me ka mae-1 mae ; a he pukaliu maopopo keia i emi ai kn lahui, o ka malama pouo ole ia o na wa.! hine i ka wa e noho haumia ana lakou. j 5. O m ano kahdx> o ihieaii rtti aole *! pQw. E ninau mai paha uanei oukou, Heaha ia ia m*u ano kahiko o Hawaii nei aolej i pau ? Eia paha la. 1, " O ke umi kamalii he pinepine ka lohe o ko'u mau pepei-! ao mai kekahi poo ike inai, a * ka hooma<v> pnpo aoa. ua nui foa na wahine i make no | keia ano he uini kaimalii, it ke ole au i iohe 1

: \i.\u. 2. •" O bc-y*v;i i K.Ī'mwi aw-?ke.j ;>m o i.s iw.iūio ir.-\ r.«i. o ken no nae nnnm 2«i<ca. ;:<* o ra h«soa F <>n?> i «>e %s kaa«re. okipuu a me k3 aihue. no kc;.i awaawn ma: nae. 0 ka hookuii, me ki oi«-.o m msi no hoi, -, Ho ; ktta ki inake he iohe ke o'a," hookua r.o nae. A h»? nuj aku o «-■* <ir»o kah'.ko o : Hawan nei aoie j p.iu e h;ki ai ke maaao ia aku r ua hoemi ia ka iibui ma ke kee am tnai o ia rn«u hakmi mmea e luo ai i mau ! pokal'.u no Wa kihui, aka. no knu manao ua l«wa noia ma ka hoonai ana o ka mea bui nie | mea emi, he enii no ke kaha. Pela hoi, ioa .• e lawe mai aoa kakou i na auokahiko o Ha« j waii nei. e ike ia auanei ai.i no ka he mea | no e emi ai ka lahui. | 6 Oka hoohiki \C'jhah£e. Ke ole au iao j hewa i.i ; he lahui awahi a me ka inuiea !oa ; keia ma na mea pili hoohiki. eia keano. Ina I lioohikiia kekahi mea. he kaikamahine puu- ; paa pahu a noa i ke kanaka mahui, aka, o!e- -; pe e ia nae e ka palauaieio, pili iho ia keia | i ka makua, aka, i ka \va nae e mnau ai ka makua i ke kaikainahine no kona wehe vva. !. le ia ; hooie loa kela a hoohiki ma ka olelo ana, ,4 Pau pele pau mano,"' eia ka ua korno hewaia, hoohiki wahaheenae ; a ua n»na ke--1 » hhui e hooko mi na mea a pau a iakou e lionhiki aj, a-ina hooko oie ia, o ka make no ka I;opo. l'el.i hoi, ua iiiki mai ka pono o ke Akua i Hnwaii nei. a he nui ka poe i komo i ka i ekalesia ma ka hoohiki m.innoio ana e naalel«> !oa i ka hewa a me nn mea ano ino a p.iu. aka, aoie i liuliu iho kekahi maloko o> Ua ekaiesia, o ka iho hou nku la no ia i Ai- \ gupita, e luu ana i ke kiow.ii lepo ona i pau« maele inua ai. He hoohiki wahahee keia, a o keia hooluki ani nae no!e ia imua o kana-; ka. imua no o ke Akua. no ka mea, no ke Akua kn ekalesia, " 0 ka poe a pau i hui ; ma ka manaoio i;\ Kristo," aka., i komo ke- ■ kahi i ka ekalesia ua Ua ia no ke Akua, a | ina haalele he haalele ana ia i ke Akua. A ina e hanleie ana ke kanaka i ke Akua,' owai ke pilikia / O ke Akua anei ka mea 1 lako loa i na mea inaikai he nui wale e hiki: ke maknna wale mai na ka poe e noi aku * nna laia ? Aole loa ! aka, oke knnaka noJ Pela no hoi ka lahui kanaka a me ke aupu-j ni i haalele n hoomana oie aku ia lehova ke Akua. e pau i ka luku in. Nolaila, o ka pee a pau i komo i ka ekalesia ma ka hoohiki manaoio ana a haolele, he poe hoohiki wnhnhee lakou, a ua pili hoi ia lakou na hoopai ana o ia kanawai, a me : ka hewa kala ole ia o ka hoino ana i ka Uha-, ne Hemolele, no'ka mea, nui no ka poe i aoi ia ma ka ekalesia a naauao, ua hoopomaikai; ia mni, ua ike i ka oinio, aka, hiki hou mai, kekahi ekalesia, a o ka haalele no ia i ka ! mua ana i ike ni he oiaio, a holo' aku la i ka Bihopn. AlnKmona a me ke Ka-' to!ika. He hoohiki walmhee ana keia ame j ka hoino ana i ka Uhane Hemoleie, ka he-! wa hiki ole ke knla ia. i Aole oia wale no, ma ka l>erita mare no | hoi keknhi, a ua kuhihewa paha ka hapa nui: o kn poe e inare mai nei la he mea ole wale | ka mare nna, nolaila, i ka wa e mare ia ai | keknhi mau mea ; ninau aku ke kahunn, e malama iaua kekahi i kekahi i ke kau ai a i ke knu wi, wa mai a mai ole, wa ilihune a lako, he ae wale no ; a paa ma ka berita o ka mare, aka, aohe no e iiuliu iho, o ka haalele iho la no ia o kahi kane i ka wahine a lilo i ka ulaia. A ma keia mea la o ka mare, ua hoonui loa ia ka hoohiki wahahee ana o ka lahui, a ! ke ole nu e kuhihewa. Aohe pnha lahui na- j auao o ka honua i ano like me keia ma ka' hnnlele kane, a haalele wahine hoi, a me ke pa'e berita hoi, a no ka nui loa o na kane i haalele wahine a me na wahine haalele ka-; ne, ua ike pinepinem ma na nupepa na olelo! hoolaha a ke knne i ka wahme, a me ka wa-J hine no hoi ike kane, e olelo ana. «« Ua | hanlele mai o—E. ka'u wahme mnre ia'u, a pela hoi ka wahme, Ua hnaloie mai o—AJ ka'u kane mnre ia'u," a l»e nui wake aku. He mea maikai ka mnre ke malamain, a j he mea no hoi e ulu ni ka lahui, aka, he mea 1 no e pilikia ai ke malamn ole ia, a e em» ai j no hoi o ka lahui, a o kn malama ole ia oj ka feerita mare iwaena o keia lahui, ua lilo | ia i mea e hoohiki wahahee ai, a o ka hoo-j hiki wahahee hoi, he hewa no ia, a ru> ka i hewa mai ka mnke, pela no e hiki ai ke ma-; nno aku. Oka hoohiki wahahee kekahi puknliu 110 ia o ka lahui. ; 0 lakou nei ae la kekahi mau pukahu o ; ka lahui i loaa ia'u ina na mea i ike makaia ; a me ka noonoo maoii aku, nka. ina e koi j ia mai ana au e hoike aku i ka mea e pani; ai m mau pukaliu la, ke bai aku nei ao, he mea nui ia. A noiaila, ke waiho oku nei au i keia mau : pukaliu o ka lahui, imua ou e Hawaii okoaJ a nau e koho iho i mau kamana akacrai, a [ makaukau hoi, ma ke ano Lunamakaainana ; e hele aku ai i ka Ahaolelo Kau Kanawai o \ ka makahiki IS7O e hiki mai ana, i hele ai ■■ lakou a hooikaika e hoopau i ke kanawai: hookamakama, a e hoolei loa aku ia apu koheoheo, awahia, a mulea hoi mailoko aku ■ 1 ou, aole e inu hou o make ? |. Oia nae ka'u e paipai aku nei īo'u hoa; 1 makaainana iliulaula Hawaii.o ke koko hoo-?' kahi hoi ma» na kupuna mai. E koho kakou ; ' i na kanaka kupono, a oluolu hoi, aole i ka j poe hapahaole, aole hoi i na kanaka inu wai \' ooa, o hele auanei {akou a kuaiaku i ko ka- :' kou pono, oo ke kiaha w-ai ona, a iue ka 1 puu Uala uuku kipe, aol«> no hoi i ka poe! puui Oihana Aupuni, o hke auanei ine ka \» ohee iuh wale ana i ka makani, keolelo ' mai n* Kuhma. « f Luuakanawai kau oiha- 1 na» o ke oki iho la no ia, a i Luuahelu kau hana, o ka li!o iho la no ia i loli, ka ia ma- 1 i