Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 50, 11 Kekemapa 1869 — Ka Nupepa Kuokoa. NA HUNAHUNA NO KA MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa. NA HUNAHUNA NO KA MOOLELO HAWAII.

He aumeume ana. Mamua aku a mahope mai paha o na mea a kakou ike ae la, aia hoi, ua puka ae ka leo kukala na Kawelo, ka luna aina o Waikele, e kii kanaka o ia aina, he mau waa kaulua e kau ana ma Kupahu, ma ka aoao hikina akau o Halaulani, i Waipio, mamuli o ke kauoha a Kalanimoku, wahi a ka leo kukala. No keia leo kukala, ua liuliu e ae ko Waipio poe kanaka e aua i ua mau waa kaulua la, no ka mea, aole i hiki mai ke kauoha mai ko lakou mau haku mai e

haawi, oia o Papa. I ka wa e makaukau ana ko Waikele kanaka a me ua Kawelo pu nei no hoi, e hoonoho ana maloko a mawaho o ua mau kaulua nei mai mua a hope. I ka o-ia ana e panee i na waa, aohe nae i panee iki, no ka mea, ua paaia mai la e ko Waipio kanaka. Oi noke wale lakou i ka panee a, aohe wahi mea a hiki iki. A no keia mea, ua ninau o Kawelo i ke kumu o ka lakou nei paa ana. Pane ae ka o Kaumihau ia Kawelo, "Aole loa e hiki keia hana a oukou, oiai aole i haiia mai keia hana e na haku o makou. Ina paha e olelo ae o Kalanimoku i keia hana i ko makou mau haku, ina ua lohe makou, aohe la a makou hana aku i keia la. Aka, ina e hoomau oukou i ka manao e lawe aku, e po ana keia la, a me ka po e ao ana, me ka panee ole aku mai kona wahi i kau ai. No ka mea hoi, ua malu na mea a pau e waiho ana ma keia aina o Waipio nei, mai kai nei a uka o keia aina, ke ole e hai mua ia mai ka lohe ia makou mai ko makou mau haku mai." I ka lohe ana o ua Kawelo nei i ka ia mau pane, ku ae la ko Waikele poe a me ua Kawelo nei, a haalele iho la i na waa. I ka hiki ana aku o ka lohe ia Kalanimoku, no keia hana ana a ko Waipio poe, ua mahalo loa oia no ka lakou hana ana pela, a ua kupono i ke ano hoopono a me ka hoopololei. A ma ia hope mai, ua hiki mai ke kauoha mai a Papa mai, e lawe i ua mau waa la ma kahi i oleloia. Ua hanaia no pela. Nani ka eleu a me ke kanalua ole iho. E na hoa, e nana kakou i ka hoopono a ia poe kanaka malalo o ko lakou mau haku, ina nae he haina oiaio ia. Aka nae hoi, ua kaulana no nae ka maluhia o ua aina la i na wa a pau a hiki wale no i ka make ana o Papa. Eia kekahi mea kupanaha ma ua aina la o Waipio; ina ua hahana ka wi ma ia aina, alaila, ua hoomaluia na auwalaloi hou a pau a na kanaka malaila, aole hoi e uhuki wale, aia a hoomaikai like mua na mahiai i ke akua mamua o ka ai ana i ka ai o na auwalaloi a kihapai paha. Ua kapaia he ohia ka inoa o ia hoomalu ana. No ia mea, ua kii ae na kanaka i ke ki, ka ohia, uhi, pi-a a pela aku, mauka, oia ka ai o ka wa wi i nanaia ma ia aina.

Aia ma na kakahiaka o Kane e ao-luau ai me na mea i hoomakaukauia i mea e pau ai ka ohia ana; a ma ia hope ae e lawe ai kela a me keia mahiai i kana iho no kona ohana—ma Kumelewai ka ikeana; a malie paha, pela no ma na wahi e ae o ua Ewa la. Nani ke kulike o ia hana ana me ka ka Palapala Hemolele, i hoikeia e Davida ma Halelu 96: 1—6. No ka mea, ua pono ka mohai hoomanao ana, aka, o ke kuhihewa o ia wa, ua pono ole. Aka nae hoi, na oukou a me kakou e kipaku ia ano naaupo o ka wa i hala, no ka mea, ua hiki mai nei ka Mea Oiaio, nona na mea i oleloia ma ua Halelu ae la. Hooholoholo moku liilii ana. No ka mea, ua kamailio ia keia mamua ae nei, a o ka holo ana ka kakou e kamailio ai, no ka mea, he mea hou no ia ia manawa, a pela no paha ia oukou ia ano moku liilii. Elua mau mea nana i hooponopono i ka holo ana, o Puupuu ma kela aoao mai, a o Niauloa ma keia aoao aku, i ka wa e piha maikai ai ke kai, oia ka wa kai nui, a e pa maikai ana hoi ka makani. Ma kona wahi e ku mau ana e hoomaka ai a hiki ae i Ainahou. Ua akamai no hoi ka hooponopono ana i na pea a pau a me ka lepe ana i ka hoeuli o hope. A i kona holo ana, ua holo pololei no a hiki ma keia aoao, a pela wale aku. I kekahi manawa nae e hooholoholoia ai, ua hoomakaukauia na welu ahi kupono no ke kani ana o na pu, a ua kani io no e like me ko na manuwa e ki pu ana. Ua ano manuwa maoli no ua wahi moku nei. I ka wa e ku ana, ua hanaia no pela. I ka wa nae hoi i loaa ai ia J. A. Kuakini he moku i like iki me ia ke ano, ua noi ae ia ua hanai nei a lakou, i kekahi mau pu e ua moku la no kana moku, a ua haawiia eono pu iaia. He ahi puni hooholoholo moku liilii o J. A. Kuakini, a o kana hana mau no ia a na ka make i hoopau. Ua ike iki oia i ka olelo Beritania, a ua nui no hoi na haole e hele mau ana ma kona wahi i na wa a pau. A o ua mau moku liilii nei, ua lilo ia i mea makaikai nui. Ua manao ia ua moku liilii mua la, i mea e makaukau ai ka Hooilina Moi ma na oihana haole. Ina ua oiaio ia manao ana, alaila, ua lilo ia i mea e mau aku ai na kulana naauao maoli ma keia pae aina, mai ia alii noho aupuni mai a neia wa o kakou e noho nei. Poe keiki kuamuamu. He wahi haole, o Namakeha ka inoa, ua kapaiia i ko Namakeha inoa, no kona makapaa paha, a ua opaha no hoi kekahi aoao o kona mau papalina. He humuhumu pea moku kana oihana. Ua ike mau ia oia ma ko Kekuamanoha wahi, a oia no ka pa hale o Akahi e noho nei i keia wa, a ka hale hana berena ma ka aoao hema o ke Alanui Rikeke, a iloko o ke kumu hau e ku malumalu ana ia ma ke alo o kona mau hale, a malaila no ua Namakeha nei kahi i humuhumu pea ai. A no ka walea paha o na keiki i ka olelo kuamuamu paani, nolaila, ua hana mau na keiki pela. Aka, ua ane ukiuki nae paha ua Namakeha nei, no ka hana mau a na kamalii, e like la me Elisai. A i kekahi la, hele hou no ua kamalii nei i maa ia ia la, a o ka mea hoi nona keia pulima kekahi i hele pu aku me lakou, a hiki ana ma kahi a lakou la e kuamuamu mau ai ia ia la i kahi haole makapaa waha opaha, a pela aku. Pela paha kela i piha ai i ka inaina, oiai he hana ka ia la e nanea ana malaila. O ko ia la alualu koke mai la no ia, a pau ana ua kamalii nei i ka naholo aku. A oiai no hoi keia e ku ana, holo mai la kela a hopu ana ia ia nei, me ka i mai, "Oe no paha kekahi o kela poe keiki i kuamuamu mai nei ia'u, no ka mea, he hana ka'u?" Pane ae keia, "Owau pu no me lakou e ku ana, aole nae i hui pu ko'u manao me ko lakou nolaila au i pane pu ole ai me lakou nou, nolaila, aole o'u hewa e holo pu ai me lakou. No ko'u manao wale no e ike i ka lakou hana ana ia oe, a oia wale no ke kumu o ko'u hele ana mai. Aole no hoi au i manao e huna ia'u iho ia oe." No ka ia nei olelo ana aku pela, me he la ua oiaio no ia i ko ia la manao. A no keia mea, ua hookuuia mai la keia e ia la. A ma ia hope mai, lilo i hoa launa no ia la, no ka mea, ua pau ke ano o ke kuaaina, a launa pu ae la me keia a me kela haole kamaaina a malihini hoi. Aka, ina e ike kela i na keiki kuamuamu iaia, o ka hahai koke no ia. (Aole i pau).