Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 45, 6 November 1869 — Page 2
This text was transcribed by: | Kahakupono Kahoalii |
This work is dedicated to: | To all the upcoming generations of Hawaii. |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
English Column.
———————
The act to mitigate the evil of Inde-
pendent Schools, as applied upon
the Island of Kauai.
———
We @ @ @ is @ @ surprised at
a mystery outrage upon common sense or
@ @ @ under the @
@ @ to check the @ flourishing
@ of our independent @.
Again we have to note one of the forms of
abuse @ from the law to mitigate the
independent schools which have shown them-
selves such an intolerable nuisance in the
view of the @ @ a Board of Education.
During the last week of September, two
parents of Anahola, Kauai, received chastise-
ment in the shape of a @ from the District
Judge of that part of the island, for the @
@ @ of @ to have their @
@ in an independent school. without
a permit from the Government common school
teacher of Koolau, Kauai, where their child-
ren had previously attended.
We are at a @ to know where the Judge
@ the law @ a fine for @
who @ aspire without permit and by the
@ @ of their own @. to
@ a more @ education for their
@ than @ @ by the Government
@ @.
He may @ @ @ the @
@ the subject that have emanated from
the Government press that it would be safe
to @ the parents. He @ can find no
@ @ in the law.
We had under the professedly zealous
@ of education, our present Administra-
tion. @ a @ sate of mind in our
Judge. a @ @ the middle of the nine-
@ @, the parents for the offense of
@ their children from the govern-
ment @ and @ them where they
may pay for a better education.
We move for the early repeal of a law
which @ @ by its own terms is
@ only to government school teach-
er @ @ @, be made the
enemy of oppression. And we shall work
for the removal from office of an Administra-
tion under whose anti-educational regime
@ acts of oppression can with impunity
be prepared.
———————————
FOREIGN NEWS.
————
By the arrival of the U. S. S. Makican
from San Fransisco in 18 days, we are in
@ of news:
The earnings of the Union Pacific Rail-
road since its opening in May amount to over
$3,000,000.
Horace Greeley accepts the Republican
@ for Comptroller of the state of
New York.
A tidal wave, sixteen feet high, is reported
at Newcastle, on the coast on Maine.
Admiral Farragat is lying dangerously ill
in Chicago of congestive chills.
PHILADELPHIA, Oct. 9. Secretary Boutwell
delivered an address to a large audience
to night, in favor of the Republican State
Ticket, most of which was devoted to the
@ question. He stated that the policy
of the administration is to pay the public
debt, principal and interest, in coin or its
equivalent. He claimed that if none of the
public debt had been paid since 1865, it
would now amount to $3,200,000.000, in
addition to the $356,000,000 of notes in cir-
culation. If we pay $100,00,000 yearly,
which we can do under the present system
of taxation, the public debt will be ex-
tinquished in twenty-two years. Secre-
toy Bootwell considers it certain that, un-
less of the world, or some calamity, we
can completely @ the debt at a rate of
interest not exceeding four and a half per
rent, and thus save from eighteen to twenty-
five millions yearly. Fifty-six millions have
been paid since March 1st. The Secretary
stated the reasons which controlled the Ad-
ministration in the application of the surplus
@. He concluded with and appeal to the
@ men to see the means of education
@ to their children, to inoculate justice,
and to rule the land under the principles of
@ and intelligence.
Ex-President Pierce died at Concord, New
Hampshire, on the 8th of Oct. His death
was caused by chrome inflammation of the
stomach.
President Grant has issued a proclamanen
for thanksgiving on the 18th of November.
A tremendous gate has devastated the
coast of New Brunswick, destroying the cable
telegraph wires. A tidal wave rose to a
great height in the Bay of Fundy, tearing
away and destroying an immense amount of
property. @, bridges, ships, houses,
@, and cattle were swept away. The loss
in the small parish of Jacksonville alone is
over a million dollars.
Severe shocks of earthquake were @ in
@, @ and @, in the latter part
of August. The inhabitants fled and are
living in tents. Business is seriously inter-
cepted.
Mexican advices to September 23d, state
that a revolution has broken out in @.
An amnesty @ has been introduced in the
Mexican Congress. Great preparations are
@ for the reception of Seward.
@ in the bank of France has decreased
35,000,000 @ @ the last week of
September.
The revolution in Spain is spreading over
the whole country. It is thought at Madrid
that the authorities are concealing the true
state of affairs.
The @ Budget for @ shows a
defiant of 5,400,00 @.
The Cubans have lately gained some suc-
ceases over the Spanish troops in the island.
An extraordinary tide was noticed on the
English coast on Friday, October 8th.
LONDON, Oct. S. The French and English
Societies for the @ of slavery have
sent an address to @ @ on the
subject, asking him to use his efforts to abo-
lish slavery in Cuba.
NU HOU KUWAHO.
———
Ma @
@
@
@
No Amerika.
He nui loa ka pono ma ke @
le o Eastport. Marie @
@.
Ua pa iho kekahi @ ino @ na ka-
@ o Nu Berunewika, a ua hoopaina iho
i na waea olelo. Ma ke @ o Funede.
@ @ mai ke kai @ a kiekie, a i ka hoi
ana aku e mimiki, ua hao @ @ i na wai-
wai he nui. Na uapo, na @, na moku,
na hale, na hale papaa a me na @, ua hao
pu aku ua kai @, @ ka noonoo ole iho
i ke poho o na kanaka. O ke poho no kela
hoopoinoia ana mai, in a kahi @ o lakeko-
@ wale no, na @ aku @ o akahi
miliona @. Akahi no a @ ke
kapakai o ka moana @ e keia kai
@. Malia paka, e @ hou mai ana kakou
no na kai @ ma na kapakai o Europa.
Ua haalele iho ka mokuahi Europa i ke
kulanakauhale o Nu @, a ua holo aku i
@, me ka hoopihaia i na mea kaua.
Ua hooiaha ae ha Peresidena o Amerika
@, maka Poaha @ o Novemaba,
@ ka la IS, e hoomanaoia in a na wahi a
pau a na Amerika e noho ai, e kulaia kela
la, i la e hoalohaloha ai i ke Akua.
Ua hiki ae in a ke @ o Wasi-
netona, ka Elele Kuhina o ka poe Cuba me
kekahi Luna iho o Cuba mai Nu Ioka inai.
Hoko o kela la, ua kainailio iho lakou me ke
Kuhina Nui a me ke Kuhina Waiwai o ke
Aupuni e pili ana i na mea o ka moku
Hornet o ka poe Cuba. Ua hilinai loa ka
Elele Kuhina o Cuba, e hookania ana ka
moku, aohe nae i maopopo @, ma ke ku-
@ hea la. E @ ana keia @ o ka
moku powa Hornet o Cuba, imua o na Aha
Hookolokolo e hoopouoponoia ai.
Ma ka la 8 o Okatoba, ua make @ ke
@ o @, ma Nu Hamsire,
ka Peresidena Pierce. He Peresidena keia
no Amerika Huipuia no kekahi manawa i
hala, a no ka pau o kona manawa, na noho
oia mawaho.
Ua hiki ae na lono mai Mekiko mai, ma-
lalo, o ka la 23 o Sepatemaba, na ulu ae he
haunaele ma kekahi wahi o ke aupuni Meki-
ko, oia o Potosi.
Ua hookoinoia mai iloko o ka Ahaolelo o
Mekiko, he bila kanawai e huikala aku ana.
He nui na hoomakaukau ana ma Mekiko
no ka hookipa maikaiana ia W. H. Suwada,
ke Kuhina hele makaikai.
Ua hoohakui iho na olai ikaika in a Lima,
Iquique a me Calio ma na la hope o Augate
i hala. Ca auhee aku na kanaka mai ia mau
wahi uku, no ka makau, a ua nho lakou
maloko o na malu o na hale lole. Ua kapae
loa ia na hana o ia mau wahi.
Ma ka la 8 o Okatoba nei, i hui ai ma ke
kulanakauhale o Pitabuta, mokuaina o Peni-
selavenia, na lala o ka Ahahui Misionari
Amerika o Ko na aina e. O ka lohe mai koe
o kakou i ka lakou hana.
Ua wehe ae ka Luna Leta nui o Amerika
Huipuia i ke kukakuka ana no ka hoemiana
i ka uku poo leta no na leta mai Amerika
aku, a i Enelani.
Ua hoolaha ae ka Peresidena o Amerika
Huipuia i kekahi kauoha, e kouo ana i na
luna aupuni a pau o Amerika Huipuia, e haa-
wi aku lakou i ko lakou aloha jope loa i ka
Peresidena Pierce i make mai nei in a Nu
Hamesire in a ke kau ana i ka hoailona o ke
kanikau ma na lima hema, a ma na hale oi-
hana ma ka la o kona hoolewaia ana, oia ka
la 11 o Okatoba.
Ke waiho nawaliwali nei o Adimarala
Faragu o ke aupuni o Amerika Huipuia ma
ke kulanakauhale o Kikako i ka mai anu.
O ka nui o na loaa o ke Ala Hao o ka Pa-
kipika, e moe nei maluna o kela aupuni pa-
lahalaha o Amerika Huipuia mai ka Hikina
a ke Komohana, ua oi aku mamua o akolu
miliona dala, mai ka la mai o kona weheia
ana e kalepa i ka malama o Mei i hala.
Ua kohoia o Horace Greely, kekahi o na
haole lunahooponopono nupepa kaulana o Nu
loka, i Luna Nana Buke Waiwai no Nu lo-
ka. He oihana keia aole i ikeia ma Hawaii
nei, aka he mea pono e kohoia kekahi mau
luna aupuni o ia ano ma keia hope aku, i
nana pono ia ai ko kakou mau buke waiwai
a me na loaa.
No Europa.
Ua hiki ae ka lono ma Ladana ma ka la
6 o Okatoba, e hoike ana i ka lono o ka hau-
oli, e olelo ana, ua loaa ae ia Mr. Keith ke-
kahi palapala mai a Kauka Livingston mai,
ka haole puni makaikai ia @ Waena.
O ka manawa i kakauia ai ua palapala ia,
ma ka malama o Feberuari i hala. Aia ua
kauka la, ma ka loko wai o Arquiqua me ke
ola maikai, aka, ua kokoke nae e pau kahi
ai. He nu hou keia, o ka hiki pinepine ana
mai o na lono, eia no oia ke olu nui. Ua
manaoia mamua loa aku nei, ua make oia,
aka, ma ka hoike ana mai a kekahi mau lo-
ao, eia no oia ke ola nei.
Ua hoihoi aku na niana nui a pau o Eu-
ropa i ko lakou koma ana mai iloko o ka hi-
hia mawaena o ke Suletana o Tureke a me
ka Moi o Aigupita no ka hihia mawaena o
laua e waihe nei. Ua waiho mai lakou, na
laua no e hooponopono no laua iho, a hooho-
lo e like me ka mea pono ia lana e ae @ ai.
Nolaila, e ike iho ka poe heluhelu, ua hoo-
kouia laua o laua iho no ke hana a hoopono-
pono.
Ma ka la 6 o Okatoba, ua webe ae ka Moi
Uilama o Perosia i kona Ahaolelo Alii ma
Balina. Oia maoli no kai @ @ i kona
Ahoolele, me ka haiolelo alii @ @
Ua hai mai ola, he pono he @ @
KE KUOKOA, HONOLULU, NOVEMABA 6, 1860.
——————————————————————
@
@
@
@
@
wa e hiki mai ana.
O ka nui o na @ maloko o ka Banako
o ke aupuni o @ ua @ iho i ke ka-
nakolu kumamawaiu miliona hapana @
i ka @ i hala, e pau ana i ka la 4 o
Okatoba.
Ke mau nei no ka pii ana o ke koko hoo-
haunaele maluna o keia aupuni o Sepania.
Ke ala mai nei na haunaele ma oia @,
me he mea @ aole paha e maluhia koke ana,
no kekahi manawa. O ka manau o kekahi
poe o ka lilo i aupuni Moi, a o ko kekahi hoi
ka hoolilo ae i aupuni @. Pehea la
auanei e hiki ai ia Sepania ke hoomau i ko-
na maluhia.
Ua hoouna aku kekahi mau Ahahui Beri-
Tanya a @ @ i olelo ia @ @,
e noi ana, e hana aku ia i kona mana, e hoo-
pau i ka hoolauwa keapaa ana ma Cuba.
Ua lave pio ia kekahi kanaka @
alakai o Sepania o Maquero kona inoa, a ua
hoopaahaoia. O ka poe hahai mahope @.
ua auhee aku. Ua kahea ue ke aupuni i na
kanaka e komo ana iloko o na koa @, e
waiho i ko lakou mau lako kaua.
Ke olelo hou mai nei na lono hope, o na
kanaka hoohaunaele a pau o Sepania, ua ho-
auhee wale ia no ma na wahi a pau e komo
aku ai e @ lima.
Ua manao wale ia e holo aku ana ka Moi
o Aigupita i Koaatinopela, oiai ka wa o ka
Emepera wahine Eugine e makaikai ana; a
maha paha, o hoio mai ke Suletana i Nigu-
pita, e ike a makaikai nona iho, i ka weheia
ana o ke alawai o Suezama ka la 17 aenei
o Novemaba.
Ua lohe wale ia, e holo ana ka Moi o Au-
seturia i ka nana i ka weheia ana o ke ala-
wai o Suezi.
—————————————
HUNAHUNA HUIKAU.
————
Ke komo nui mai nea ka poe Nou waika
iloko o ke kulanakauhale o Kikako, mai ka
elmia @ a hiki i ka umi taasani o ka
pule hookahi, iloko o na malama i hala iho
nei.
Ma ka aina o Taylor, inokuaina o Kene-
tuke, ua kukulma he wahi kula Sabati no
na keiki negero he kanakolu wale no, ma-
lalo o kekahi ulu laau. Aka mahope iho o
ka hala ana o akahi makahiki a oi iki ae,
ua kukuluia mai loko ae o na lilo mai ia kula
ponoi ae no. I keia manawa ua hiki aku
ka heluna o na baumana kula Sabati o ua
wahi kula la i ka akahi haneri, ke hui pu ia
na elemakule poohina a me na luahine kolo-
pupu.
Iloko o na malama o Okatoba a me Sepa-
temaba i hala iho nei, he iwakalua-kuma-
maiwa o na misionari o ka Papa Amerika e
hoounaia ana i ko lakou mau kihapai o ka
hoike pono. Mai loko ae o keia poe, he iwa-
kalua o lakou, akahi no a hele e hana mai
loko ae o keia heluna o na misionari, he umi-
kumamakolu o lakou e hoounaia ana i Kina
a me Iapana. He elua o ia poe e hoounaia'
la ilaila, i hele mua no a hoi mai. He ahiku
o eia põe he wahine kane ole; a he alima
o ia põe wahine kane ole e hele nei, ma ka
lakou huakai mua i ka hoohulihuli ma ka
pono.
Ua hiki mai na lono mai Mekiko, ua lau-
lea loa ka noho ana o ke aupuni o Mekiko.
E hoonoho hou ia ana he mau Luna Aupu-
ni hou i keia manawa, me ka hoopaa no nae
i kekahi mau Luna kahiko.
Ma ka pule alua o Sepatemaba, ua hoo-
lahaia keia pule e ka Peresidena @, ma
ka makaikai ana i ka mokuaina o Penisela-
venia.
Ua hookipa maikai loa aku ke Kuhina i
pau o Amerika Huipuia W. H. @ e
ke aupuni o Mekiko, a ua hookauia mai ma-
luna ona, na hoomaikaiia ana a me na ma-
halo ana no kana huakai makaikai.
Ma ka la 17 o keia malama o Novemaba
nei, e wehe io ia ana ke alawai o ka @ o
@, a aia la e ikeia ai na makaikai e keia
a me keia lahui, e hele ana a e nana ana no
ko lakou ike iho.
Ke waiho pu nei o Amerika Huipuia ia
Sepania, iloko o kona huhu hakaka me Cu-
ba. Aole oia i ae mai i ke aupuni @
nui, e komo aku e lilo i uwao no @ o
Cuba.
No ke ola hou ana o ka Emepera o Fara-
ni mailoko mai o kona mai onawaliwali loa
i akelekele e hele e aku, @, u hiki ole
i ke keiki i haiolelo loihi maloko o ko Fara-
ni hale ahaolelo, ke hooikaika e lilo oia ke
alii o Farani.
Kokoke paha e alima makahiki i @ ae
nei, loaa iho la i ke Kuhina nui, oia hoi ke-
kahi o na alii o Iapana, he @ o ka Baiba-
la ma ka olelo pake, a oia a me kona kaikaina,
heluhelu malu laua me ka ike eleia. Maho-
pe iho o ka laua heluhelu malu ana no na
makahiki elua, hele aku la laua e launa me
kekahi misionari a laua i kamailio mua ai
a hai aku la i ua kahuna nei i ko ke Akua
kuhikuhi ana mai i ke ala ia laua, a @ wa
no bapetizoia iho la iloko o ka manaoio ia
Karisto. Mahope iho o elua makahiki loa,
lawe mai la ua kuhina nui nei i kana keiki
ponoi a me ke kauka Iapana, o laua hoi @
ahi i hoomaaia ma ka laweia ana mai i o
Karisto la ma ka heluhelu ana i ka olelo a
ke Akua, e bapetizoia iho la. Mahope iho,
hooikaika iho la ke kuhina nui e kamailio i
kona alii, o ka Hoomana @, eia ke
kumu o ka noho ana naauao. Ua heluhelu
@ @ i ka Baibala, a ua kauoha aku ana
i @ e hele mai i kena kulanakauhale
alii, a e @ mau kela @.
@
@
@
@
@
@
Ka Nupepa Kuokoa
Honolulu, Novemaba 6, 1869.
Ka Ninau Nui o Keia Au.
Ua ike iho makou i ko na Luna Au-
puni @ hou ana mai imua o ko kakou
mau maka na makaainana, maloko o na
nupepa aupuni, i na puolo lepo o keakea
mai ai i ko kakou ike ana aku i ke ala
kupono a kakou e hele aku ai imua, no
ka mea e hoopaapaa nui ia nei, na lima
paahana o ko na aina e mai, i hoopae ia
mai maloko o ko kakou aupuni malalo o
na palapala aelike i maopopo ole ia lakou
iho ke ano ma ka aina o ko lakou hanau
ia ana, e like me kekahi mau pake i hoo-
@ mai nei i mau lima paahana.
Aole manou koe @ loa i ka hana pa-
lapala aelike ana o na @ @, ke mao-
popo i na paahana ke ano ma kahi o ke
@ ana i mau lima hana, aka, o ko
manou mea koe loa, o ka hoopaahana o
eia poe @ hana malalo o na kanawai
o ko kakou aupuni me he hewa @ la,
oiai he poe malihini lakou maluna o ke-
ia aina, a aole no hoi i maopopo ia lakou
ke ano o ko kakou mau kanawai.
Aole paha he hewa ia makou ke kuhi-
kuhi ana aku i kekahi hoike. Ma na ai-
na kahi e kahe nei ke komo ana a na paa-
hana i hoopaaia malalo o na palapala ae-
like no kekahi mau makahiki, ke nui nei
ua hoopilikia a me na hana pono ole.
Ma ke aupuni Ripubalika nui e pili
coke mai nei me kakou, ua makemake ole
loa na lima lawelawe o ke aupuni, e hoo-
komoia na paahana malalo o na palapala
hoopaa i ke kauwa no kekahi mau maka-
hiki loihi.
Ma ka aina o na kanaka ponoi o Beri-
tama nui, oia hoi e Enelani, aole o lakou
makemake e hoopaaia na kauwa malalo o
kekahi mau haku hana no na makahiki
loihi. He inoa hoohenehene ka na aina
lanakila no ka lima hana e hanaia ana pe-
la, oia he peonage, ke ano o ia mea, he
kauwa i hoopaaia no ka aie. Ina o ke
ano ia o ka kakou mau lima hana e ma-
remake nei e hookomo mai, aole anei e
kaula mai kela inoa hoohenehene a keka-
hi mau aupuni maluna o kakou? Aole
anei keia o ka ukali aku o ke kauwa kua-
paa? Ke manao nei makou, ua aneane
like loa.
Ma kekahi wahi e ae o ko kakou mau
kanawai, aole e hiki ke kanaka ke hoo-
piiia no ka aie, ke maopopo aole on a wai-
wai. Ua maopopo no hoi, o na lima ha-
na i houuku loa @ ka uku, aole lakou he
põe waiwai, aka, ua hiki no nae ke hoo-
piiia na paahana ke haalele lakou i ka
hana a na haku.
Ua maopopo, o na dala i uku mua ia
ke kanaka paahana, mamua o kona lawe
lawe ana i ka hana a ka haku, he mau
dala aie ia nona, aka, in a manao kela paa
hana e haalele i kona ae mua ana i hoo
paa ai, alaila, o kela mau dala i lawe mua
ia e ia, he aie ia nona. Aka nae, he hi
ki no ka ke hoopiiia keia kanaka no ka
aie, a o ka uku hoopai, o kona noho ma
ka Hale Paahao me ka hana i ka ke au
puni hana. Ina pela, he pono e hoopii
like ia na kanaka aie a pau, a o ka uku
hoopai ke nele, o ko lakou kino iho e
@ ai.
I ko lakou hoomaopopo ana, ua noonoo
pono iho, ua manao anei oukou ua oi aku
ka pomaikai o ke kanaka hoopaa palapa-
laia mamua o ke kanaka kuokoa a lana-
kila? Ke hoole nei makou, aole.
Ia kakou e huli ae ai a nana iho i na
lima paahana ma Honolulu nei, kahi e
loaa nei na uku kiekie loa o na kauwa
hana, ua maopopo anei, he poe lakou a
pau i hana mau palapala hoopaa no lakou?
Ke hai aku nei makou, aole. Ua hana la-
kou e like me ka makemake i ka uku
mawaena o ka haku a me ke kauwa.
Pehea na paahana pake maluna o na
@? Ua lawa pono anei ko lakou
uku malama i eha wahi dala omilumilu?
E ae ana anei ka paahana Hawaii e ha-
na maluna o na mahiko no ia mau wahi
dala, kupono la no keaha?
Ina ua ike na haku ua lawa na paaha-
na pake no ia mau wahi uku uuku, alaila,
heaha ka mea e kii hou nei i mau pake lima
hana hou, oiai e makemake ana keia poe
pake lima hana e noho mai nei i ka hana
no ia wahi eha dala.
I ko makou manao ana, ua makau na
mahiko i keia wa, o hiki mai i ka wa e
pau ai keia mau lima hana e noho mai nei,
a laila, aole e hana hou mai ana lakou, no
ka mea, he uuku kahi uku, aohe lawa ku-
pono no ke ola maikai ana, nolaila, ke hoo-
una e nei lakou i mau luna hana hou, ka
põe @ ale i kahi uku @ omilui-
lu, a i maopopo ole ia lakou ke ano o ka
@ o ka @ maanei.
Ma keia hana ana a ka poe uuku loa o
ka lahui me keia, ua hoolilo mai lakou i
ko kakou noho ana aupuni i ano like aku
me ka noho ana o na aupuni @.
Ua akaka no hoi ma keia hana ana ua
@ ka põe waiwai i ko lakou pomaikai
nui mailoko mai o ka hou o ko ka lehule-
hu @, a aole i imi i ka pomaikai kaulike
mawaena o ke kauwa a me ka haku hana.
Nolaila, ke kahea nei makou i ka lehu-
lehu mai Hawaii a Kauai, e @ e nana i
na kanaka kupono i o ia honua, a o ia mau
kanaka i hoike mai i ko lakou mau manao,
no ka imi ana i ka pono ou e ke kanaka ili-
hune Hawaii a me ka haole puu dala nui o
na aina e mai a me ka poe i hoowaiwaiia
ma keia aupuni malalo o ko lakou noho li-
ma hana ana, oia poe ka kakou e koho aku
ai i mau @ no kakou.
Eia kekahi a kakou e noonoo iho ai, o
ko kakou mau hooko kanawai a hoopono-
pono aupuni, he poe kalepa ka hapa nui
o lakou, nolaila, aia ka nana aku, aia la
mahea ko lakou manao? Aia paha maho-
pe o ka pomaikai o ko lakou mau hale ka-
lepa nui a me na mahiko nui, a aia paha
malalo ou e ke kanaka Hawaii ilihune?
Ke Kanawai e @ ai no Kula Ku-
Okoa, A Me Kona Hoopiliia
Ana Ma Kauai
Ua loaa mai ia makou he palapala ma
ka mokupuni o Manokalanipo, e hai mai
ana ua hoopai ia na makua elua e ka @
nakanawai Apana o Hanalei no ka lawe
ana mai i ka laua mau keiki mai ke kula
aupuni ma, me ka hoouna aku i ke kula
kuokoa ma Anahola, Kauai, me ka loaa
ole o ka palapala hookuu mai ke @-
la aupuni mai.
Eia no kekahi o na hua awaawa a ke-
la Kanawai a ka Papa Hoonauauao i ha-
ku ai i mea e @ ai i na kula kuokoa,
a o ka hoopaiia o na makua e imi nei e
hoopii i na keiki ma na @ o ka ike
ma na kula kuokoa, he mea ku no ia i ka
manao a na Poo Aupuni i wehewehe aia
ma na nupepa a lakou. Aka, he kue ke-
ia hoopai ana i ke Kanawai i hooholoia
i ka la 24 o Iune @.
Ma ia Kanawai, ua kauohaia na kumu
kula Aupuni e malama i moomoa no na
haumana o ko lakou mau kula, a in a e
noi mai na makua me ka palapala, i pa-
lapala hookuu i kekahi kumu, e haawiia aku.
Aole hoi e hiki i kekahi kumu kula au-
puni e hookipa mai ma kona kula keka-
hi keiki i hele mua ma kekahi kula au-
puni, ke loaa mua ole mai ka palapala
hookuu a ke kumu kahi ana i hele mua
ai. Ina e uhai kekahi kumu kula aupuni
i keia Kanawai, he hiki ke hoopai ia oia.
Ua akaka lea, aole he olelo o keia Kana-
wai e pili ana i na kumu kula kuokoa,
aole hoi he hoopai i oleloia no no makua
mea keiki, aole loa no.
Ua lele aku keia hoopai ana mawaho
ae o ke Kanawai.
He mea hoohilahila loa keia ia Hawaii
nei, no ka hoopaiia o na makua e imi ana
i ka naauao no ka lakou mau keiki. Ua
lilo ka, ka imi ana o na makua i naauao
no ka lakou mau keiki, i @ i ku i ka
hoopaiia, ke loaa mua ole mai he palapa-
la ae mai na kumu kula aupuni mai!
Aole nae pela ka olelo o keia kanawai
aole hoi pela ka manao o na Luna Maka-
ainana i ka hooholo ana i keia Kanawai.
He hookaumaha maoli keia hoopaiia ana
o na makua i imi i ka naauao no ka la-
kou mau keiki.
He pono e hoopau ia keia Kanawai, i
hookahuli ia kona ano i mea e hoopio ai
i ka naauao.
A e hoopauia no Poo Aupuni a me na
Luna Aupuni e kinai mai nei i ka mala-
malama o ka lahui.
Ke hoopuka hou aku nei makou i ke-
ia Kanawai, i hooliloia ma Kauai i mea
hooluhi i na makua imi naauao o Anaho-
la. Aloha ino na makua imi naauao no
na keiki a oukou. E heluhelu oukou i
keia kanawai, a e ike like kakou, aole he
olelo hoopai i na makua, maloko o ia ka-
nawai. Ua maopopo, ua pili keia Kana-
wai mai ka mua a i ke hope i na kumu
kula aupuni wale no.
He Kanawai
E hoololi ana i ke Kanawai e hoopau
Ai i ka Mokuna X o Ke Kanawai Ki-
vila, A E Hooponopono Ai i Ka @
Na Aopalapala o ke Aupuni.
E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale
Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i
akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kauka
nawai o ke Aupuni;
Pauku 1. E hoololiia a ma keia ua
hoolaha keia Kanawai ma ka hookomo
ana mahope iho o ka Pauku 21, i mau
Pauku hou elua, 21a, a me 21b, penei:
Pauku 21a. O na Kumukula o na
Kula Aupuni a pau loa, kahi e hoomau
@ na keiki maoli o Hawaii nei koe na
Kula Wae, ua kauohaia lakou e kakau i
mooinoa pololei o na haumana iloko o
na kula o lakou; a maloko o ia mooinoa
e kakauia na inoa. Ke ano keikikane a
kaikamahine paha, ka nui o na makahiki
a me kahi e noho ai o na haumana. Ao-
le bi e hiki i kekahi kumu o kekahi kula
maoli, ke hookuu i kekahi haumana ma-
lalo o na makahiki 15 i kakauia ma ka
mooinoa o kana kula e like me ka olelo
maluna, mai loko mai o kona kula, i mea
e hiki ai i ua haumana la ke komo ma ke-
kahi kula e ae, aia wale no a ae mai ma
ka palapala na makua a kahu paha o ua
haumana la; a i ole ia ma ek @ ana o
ka Luna Kula o ka Apana mamuli o na
kumu kupono i hoikeia iaia. Ina e hoo-
kuuia kekahi haumana pela, alaia, e haa-
wi aku ke kumu i palapala i kakauinoaia
eia i ua haumana nei e hoike mai ana i
ke ano o kona hookuuia ana.
Pauku 21b. Aole no e hiki i kekahi
kumukula e ae i kekahi keiki malalo o na
makahiki 15, e hele ana i kekahi kula e
ae, e komo iloko o kona kula ke hoike
ole mai ua keiki nei, a o kona makua a
kahu paha, i ka palapala hookuu o ke
kumu o kela kula kahi ana e hele ai ma-
mua, e like me na olelo ma ka Pauku
maluna ae. A o ke kumukula e hana me
ke kue i na olelo a keia Pauku a me ka
Pauku maluna ae e hoopaiia oia, ke ku
ka hewa mua, a in a e ku hou ka hewa
iaia, e hoopaiia eia i umi dala a me ka
hoopauia ana o kona noho ana ma kana
Oihana, aia i ka manao o ka Aha.
Pauku 2. E lilo keia Kanawai mai
ka la aku o kona hooholoia ana.
@ i keia la 24 o Iune M.H. 1868.
Kamehameha R.
Na palapala mai i ke Kuokoa.
Ua loaa mai ia makou, kekahi olelo pane
ia J.M. Maawe o Kaneohe @ mai ka peni ka-
kau mai, a ka inoa a me ke kanaka ole i ka-
paia ma Kaneohe o @. No
ke ku o kau mau olelo i ka @ loa, nolai-
la, ua manao makou, aohe paha e hoike aku,
aia wale no a hai pololei mai oe i @ @.
Ke kapae nei makou i @ keia ma kahi @
o na palapala waihoia.
Ua hoounaia mai kekahi palapala @ ma-
kou maia S.W. o Hana, Maui Hikina mai,
a no ko makou manao, ua kupono @ ke la-
weia na @ ekalesia mawaho e hoikeike e ai,
mamua o ko lakou noonoo ana no ka lakou
mau hana ponoi iho, nolaila, ke waiho, aku
nei makou i kau, malalo ae o kahi @ o na
palapala puka ole.
Eia ma ko makou nei keena, kekahi pala-
pala hoike aloha a kekahi poe o @ Pu-
na, Hawaii, e haawi aku ana i ko la kou alo-
ha i ka makuahine Misionari, i haawi maka-
na aku i kekahi @ kau hale, i ke Kula
Sabati o @. No ko makou manao, ua
pili wale no keia hoa, mawaena o lakou wa-
le iho no. Aole keia, he mea ku i ka lehu-
lehu ke nana mai.
Ua loaa mai ia makou he palapala nona
ke poo, "Na hana hoopunipuni." O ke ano
nui, oia no ka hana mau a na kahuna lapa-
au Hawaii. No Hamakua keia kahuna, aka,
iaia i haalele ai i kona wahi mau, a holo
mai i Honolulu nei, a hana hoi i na hana
hoopunipuni. He mea mau no i na kahuna
Hawaii, ke ike aku i ka mai, o ka akena ko-
ke iho la no ia, "He mai ola wale no kou, a
he mea wale ae no, o kou ola no ia, aka,
hookahi wale no wahi uaua, o ko puholoho-
loia ana e kela kahuna, in a no hoi e pau, o
kou ola no ia me ka hana ole ia, "a pela aku.
Aole no i pau ka lapaau ana a na kahuna
lapaau Hawaii i keia manawa. No ka Pa-
pa Ola Hawaii hoi paha kekahi @, i ka
hai papa ole ae i na kahuna Hawaii i hoo-
kohuia aku.
Ua loaa mai he wahi aoao kanana me ka
hapa, e hoike mai aoa i na hana o ka la i
hoolaaia'i ka luakini o Kaipuhaa, ma Koha-
la-waho, i Hawaii. E hoopuka no makou i
ka palapala holookoa, no ka mea he pokole
wale no.
E hoopuka aku no makou ma kekahi wa-
hi o ka pepa o keia la, i na mea hou o Ko-
hala.
Ke waiho nei kekahi kumumanao penei,
"O ko Hawaii nei mau mea kahiko, pehea
la ia e pau ai?" E hoopuka no makou ke
loaa ka wa kaawale. Na oukou e kanana e
ka põe heluhelu i ko oukou manao no ia
mea.
Ua @ mai nei kekahi kanaka o Kona,
Hawaii ia makou maloko o ka palapala, he
nui loa na kope o Kona i keia kau. Ku pai-
la ua mea he kope. Na kahi pake wale no
e ohiohi nei, ma ke kilu kahi e kuai ai. Eia
ka mea kupanaha loa, o ka mea nana i pala-
pala mai nei, ua hapala @ loa kona
inoa. Aole e hiki ia makou, ke hoomaopopo.
Ua hoouna mai o Saderaka @ Hapuku o
Niumalu, Kauai, he palapala ia makou, no-
na ke poo; "Kula olelo aku i koe, e nana ma
keia palapala holookoa e puka aku ana, ma-
loko o ka nupepa o keia la.
Ua loaa mai ia makou, he palapala hou
mai Hana Maui Hikina mai, nona ke poo:
"He Hehi Sabati." Aia maloko o ia pa-
lapala, ka olelo nui ia ana no ke kanaka o
Hana, no ka holoholo lio i ka Sabati, pau
pu o na kane a me na wahine. E hoopuka
no makou i kau palapala.
Ua loaa mai ia makou elua moolelo no ka
make ana o Kapai maloko o ka wai. E hoo-
puka ana makou i kekahi o keia mau pala-
pala. O ka mea pokole ka makou e hoopu-
ka aku ai.
Ua lohe ia mai, mai ke kulanakauhale o
Ladana, o ko Generala Parima noonoo o ke
kono aku ia Enelani a me Farani, i mau
mea uwao no ka @ o Cuba, ua haule,
aohe i @.
I ka loheia ana ma ke kulanakauhale alii
o Berazila, ua auhee o Peresidena Lapeza o
Paregua, ua nui ka hauoli mai o a o o ka
aina o Beraqila. Ke kokoke nei kaua e
hiki aku i ka hopena.