Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 28, 10 Iulai 1869 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

@ Sorrow's night & danger's path.

8-6

1. Mawaena o koonei luuluu,

Ma ke ala pouli no.

Ke naue aku nei kakou

I ka @.

2. Malaila no e moe ai,

Ke pau na luhi nei,

Na kino make, a maha e,

A kau, a kau hou ae.

3. Pau no na hana, maha no

Ma ia hale hope nei,

Pa wale mai na inoa ao,

Aole loheia e.

4. Aole nae e moe ae

Ka uhane o kakou,

Ma @ ia e ala‘e ai,

A @ i ke ao.

5. Pelz na kino lehu nei,

Ke kani mai ka pu,

A ala‘i inai ka lua mai,

He kino ano hou.

6. A pa ka hau aloha e

Ma ia kino lehu nei,

E ala hou a poha mai

Ka leo hoomaikai. HAWAII.

 

Pane a S. P. Ahiona ia Petero.

 

3. Eia hou; o kou wahahee, "He ahaolelo a Epeso, i ka M. H. 431. Ua imi ka na @ o Petero ke @ a me ke Poo hoi o @ a pau, wahi au: O Petero hea kakou i hooholo ai? malia paha o oe no @, ua piha loa kou naau i ke koko no @, a noho alii hoi, no laila kou @ ana pela, aka, o S. Petero ea, a moakaka ia i loko o ka Baibala, aole no @ a he alii oia; aole no hoi i hooholoia @au i haku epa mai nei, o "S. @a he poo no na Apotolo a pau."

4. Eia kekahi olelo kohu ole au, ke i mai @, "i ka M. H. 451, Ua noi ia kekahi @ ia Leone @, e lilo i pope, i alii a i akua no lakou." Ke kuhihewa nei ai, e @ ana oe me ka olelo iho, "na Iesu i @ ia Leoni I., e lilo i pope, i makua, a @ hoi," alaila, e puni ana kekahi poe hapa @ o Hawaii nei ia oe; aka, in a na ka poe @ i hooholo pela, alaila, ke i aku nei ia oe, he hana na ke kanaka no ia, aole @ ka ke Akua kauoha.

5. Eia hoi, o kou alapahi, "Ua oleloia e kahi kanaka naauao, o Ireneo kona inoa, oi kelakela ka mana o ka ekalesia o @." Eia kuu wahi ninau ia oe, owai ia @ o Ireneo? He Akua anei oia? E Petero e, ua lawe mai oe i kekahi mau kuhikuhi mai ka Baibala mai, no ka kelakela @ o ka mana o ka ekalesia o Roma, @, aka, ke lawe mai nei oe i na kuhikuhi kohu ole, me ka manao paha e puni ana ia hanauna naauao o Hawaii nei ia oe, @ e kapa ana no na kanaka ia oe he @.

6. "Palapala o Jerome ia Damasi no ka @ pili ole ia Kristo, he anikristo no ia," @ no, ua pili ole oukou ia Kristo no ko kou hoolohe ole i ka ke Akua kauoha, hookiekie ia oukou iho, me ka hookuhikohu iho, ua mana oukou i ke Kalahala, ua @ no ia oukou ke hoolilo i ka berena i io maoli, a o ka waina hoi i koko maoli no ka @, nolaila, ua akaka, he anikristo oukou, @ kahi ninau ia oe e ke hoa, heaha ke ano @ olelo au, "Hoomaunauna wale ka mea i ole me e" pehea la ke ano o ia olelo? me he mea la he namu kawalawala paha no kou @ hanau. E akahele iho oe no kau kakau manao ana. Eia kekahi, ina manao iho oe, o loaa ana ia Damasi, alaila, ua hiki no ia ke lilo i pope, alaila, ina e palapala o @ ia oe, me ka mahalo aku ia oe, o kou lilo paha ia i pope, aka, e aho ke lilo oe i @, oiai, o Petero oe, oia paha ka hooilina @ no S. Petero. nani ka hookiekie o ke kahuna pope, me ka haalele i na olelo a Iesu i kauoha ai, o anikristo io no.

7. Ke i mai nei oe, e heluhelu au i na palapala a Augustino, a Basila, a Kirilo. E Petero e, no kou hilinai hewa ma na palapala haku epa a kanaka, me ka hahai ole mamuli o ka olelo a ke Akua, nolaila ka mea i make ai o kou uhane, kaino ma ka olelo maikai a ke Akua e heluhelu nui ai, a e hilinai paa ai, a e hahai mau ai hoi, alaila, pololei ko kakou hana ana, a me ka loaa i ka waiwai io o ka Uhana, aka, no ke aha la kou heluhelu oli i ka Baibala, a ma na palapala waiwai ole, a oiaio ole oe iheluhelu ai? @ paha, au papa kou makua ia oe, mai heluhelu Baibala, alaila, e pono oe ke haalele koke ma ia aoao kuhihewa, e kipa mai ma kou aoao e ku nei, i pakele kou uhane i ka make mau. Mai paani oe ma ke kae o ka @ ahi, o haule auanei oe malaila, alaila @ no e hiki i kekahi mea ke hoopakela ia oe mai ia wahi weliwli ae.

8. He lauwili ka ka heluhelu Baibala @ au. E! auhea oe e Petero, aole anei he baibala ko oukou e kau ana maluna o kahi kuahu hoomana a oukou? Ua heluhelu oukou i ka Baibala ma ka olelo e, i mea e nalo ai ka oukou hana hoano e ana, me ka hana @ maoli i ka ke Akua olelo, ua olelo mai o Iesu ko kakou Haku, penei; "E huli oukou i ka palapala hemolele." Ioane 5: 39. A pela no he nui wale ma ia ano olelo iloko o ka Baibala, e paipai ia mai ai ia kakou a pau, e heluhelu i ka Palapala Hemolele, aka @ oe e Petero. Ke hoohalahala nei oe i ka @ heluhelu Bailbala, nolaila, ua maopopo, @ kou kipa ia Iesu ka Mesia, pela oe, no kou @ i ka awahia o ka make, a ke hoowalewale nei i na makamaka o Hawaii nei, e hahai mamuli ou iloko o ka lua hookahi. aloha ino na uhana o ka poe puni i kou waha pahee, a hele aku i ka lua weliweli o ka po.

9. Ke i hou mai nei oe, he ekalesia hou wale no ka ekalesia o Kalavina. Ke i aku nei au ia oe, ua hu hewa hou oe, oiai he ekalesia kahiko loa makou mai a Iesu mai. Nana no i kukulu, a na kana mau @ i malama aku, a pela no na hanauna a pau. Ua malama ia keia ekalesia e na Kahunapule a hiki wale ia Bonifake III., i hoolilo ai i ka ekalesia o Iesu i ekalesia pope. Ua ake nui no na pope mai ia hope mai i ke kinai i ka malamalama o ka Haku, me ka huna i ka Baibala a ke Akua. Ua hana ino ia na Karistiano oiaio, a ua hoopuehu liilii ia na haipule, me he mea la, ua uhi ia i ka ohu a paa pu maluna o ka aina, aka nae, aia ka ke Akua olelo iloko o kela a me keia wahi kauliilii, iloko o kela a me keia haipule oiaio o Iesu, me ka hoomanawanui ka hoomaau ia i na pope, a me ka hana ino ia e na Bihopa nui hookiekie. Na ke Akua kiekie, nana lakou e hoomalu no ia hanauna aku, a ia hanauna aku, a hiki i ka wa a Ioane Kalawina i hoomaemae ai i ka ekalasia.

He kanaka haipule oiaio o I. Kalavina, a he kanaka wiwo ole ma na mea hana pono, a no kona loaa i ka Uhane Hemolele mai ke Akua mai, nolaila, au maopopo ia ia ka nui o na kina a me ka hewa o ka ekalesia o Roma, me ke kue maoli i ka oiaio o ka ke Akua olelo. Nolaila, hooikaika oia e hoopau i ka hewa o ka ekalesia o ia wa, me ka hoolaha koke aku i ka ke Akua olelo, i mea e hoopau ai i ka naaupo o na kanaka.

Eia ke ano hoohalike o kona (I. Kalavina) hoomaemae ekalesia ana, penei; o ka ekalesia o Iesu, me he hale maikai la, ua paa loa ke kahua, ua paa loa ka pohaku o ke kihi, a ua maikai no ke kukulu ana, me ka pena no a maikai loa, iloko o ua hale la, he mau lako hale maikai loa, aka ua haule ma ka lima o kekahi kanaka kolohe nana e malama, me ka hoolohe ole i ke kauoha a ka Haku, ka mea nona ka hale, a hana ino ia, huna i na lako hale e maikai ai, a lawe i na opala, a me na mea lepo, a ino wale e hoopiha ai i kela hale. (Pela no na pope hookiekie i hana iho ai i ko Iesu ekalesia, huna ia ka Bailbala maikai, a lawe i na kii a me na mea e ae e hoopiha ai i ka ekalesia, a me ka hookomo i kekahi mau hana hou mamuli o ko lakou makemake.) Aka, ua huhu ke Akua ka mea nona ka hale i ka poe kauwa hana ino i ka hale, nolaila, ua hoala mai i kana hauwa hou, kauwa hoolohe, akahai, a hana pono hoi, oia o I. Kalawina, nana no e hoomaemae i ka ekalesia, hoopau i na kii, a me na hana haku epa wale a ka pope, pela no ua pulumi ia ka lepo a pau, alaila, hoikeike hou no ka Baibala oiaio, oia na lako hale nani e hoonani hou ai ka hale, no ia mea, ua hoi hou ka maikai a me ka maemae o ka ekalesia, e like me kona ano mau a ka Haku i kukulu ai! oia ka ano o ko I. Kalawina hoomaemae ekalesia ana, i lohe oe e Petero. E noonoo nui oe i keia olelo hoohalike a kou hoa i nane aku nei ia oe, alaila, e loaa ana paha ia oe ka malamalama e ola ai.

Nolaila, mai kuhihewa oe e Kalavina, he kanaka hou wale no, nolaila oe e manao ole ai i kana ekalesia i hoomaemae ai, no ka mea, mai a Iesu mai ke kahua o kna ekalesia, aole no i like me oukou na pope, ua kipi ia Iesu ma ka naau, a ma ka waha wale no oukou e kahea nei. e ka Haku, e ka Haku.

10. Ua ninau mai nei oe, aia la mahea ko Ahiona wahi i ao ia‘i i ka olelo a ke Akua, a me na mea pili ekalesia? mahea la ka Seminary, ka University paha? Eia ka haina, aole o Ahiona no ke Kula o Kapunahou @ Kehehuna, aole no Lahainaluna, aole @ ke Kula Kahunapule o Wailuku, aole no ke Kula Hanai o Hilo. Eia ka mea i loaa ia Ahiona, o ka olelo a ke Akua, a me na mea pili ekalesia, ma ka Baibala kana imi ana, a me ka Buke Moolelo Ekalesia, a o ka Uhana Hemolele, oia kana kumu alakai. Nolaila, ua loaa ia Ahiona ka malamalama no na mea pili uhane, a me ka oihana no ke aupuni o ke Akua. A ke ku nei o Ahiona maluna o ke kahua oiaio o ka ekalesia Euanelio me ka naueue ole, i lohe oe e Petero hookiekie. Ina he kanaka naauao oe, alaila, ua ike no oe mai ka Baibala mai kuu naauao ana ma na mea pili ekalesia, a me ka olelo a ke Akua, oiai, ke ku nei no au ma ka aoao hoomana Kristiano i kukulu ia i ke kahua o ka Baibala, a o ua ike la no o‘u ka‘u i hoike hele iho nei i na hoa o kuu aina hanau, ma na olelo a pau iloko o ua Buke maikai hookahi la no, aole no i like me oukou ka poe hana kue i ka Baibala, me ka hookomo hou i kekahi mau mea mamuli o ko oukou makemake iho.

O kau Seminary a me University kahi i hele ai, au hiki ia‘u ke koho wale aku, i mea e maopopo ai ia oe. Aia ma Kina, a i ole noi ia, ma Iapana paha, no ka mea, ma ka ike o na mea pili Baibala, a me na olelo a ke Akua oiaio, aole oe malaila, aka, aia no oe ma ka hoomana kii, kahi i hoalu ai i kou kino imua o ke kuahu o na kii, e kukuni ana i na kukuhi ihoiho, me na mea alahoi, i mea e mohai ai i na kii a oukou. Ua akamai loa oe malaila, in a manao kekahi poe pekana o Kina, a o Iapana paha, e kukulu i luakini hoomana kii no lakou ma Honolulu nei, alaila, ua kupono loa ke kii aku ia oe i kahuna no lakou, no ka mea, ua aneane like loa ka oihana pule hoomana o ka pope me ko ka pekana, nolaila, ua huikau kela mau hoomana elua.

I ka la 17 o Iune iho nei, make kekahi pake ma Honolulu nei, mamua o kona make ana, ua @ ia e ke Kahuna pope, a i ka make ana, kii mai ke kaa hoolewa a ka pope e lawe aku i ka pahu kupapau e hoolewa. Mamua o ka lawe ana aku i ka pahu, ua hana ia na mea ai a me ka ia i mohai no ke kupapau, a i ka lawe ana ma ke alanui, ua @ ia na pepa liilii keokeo mamua o ke kaa hoolewa, a komo wale i i ka luakini Roma. pule ke kahuna a pau, lawe loa aku e kanu ma ka @ Katolika. o ke kahuna pope kekahi i hele pu aku, a ua kiolaola hou no na pake i na pepa @ keokeo i ka wa e hele ana, me ka papa ole ia e na kahuna pope, a me ko lakou mau hoahanau no ia bana pekana. Nolaila, ua maopopo lea i kuu manao, o ka hoomana Katolika, a me ka hoomana pekana, ua like a like, nolaila, ua maopopo ia‘u, ma Kina a me Iapana kou wahi i hele ai i ke kula Kahuna, no ka mea, ua like pu ka oukou hana, a o ka olelo oiaio a ke Akua Kahi Kolu, ua hemahema loa oe malaila. Ua hiki ia‘u ke kapa i kou inoa, he kahuna pule no ka aoao pekana, aloha ino na uhane o kekahi mau hoa o kuu aina hanu, e like me P. Alama ma i ka hahai hewa mamuli o kou alakai naaupo. Aka, ma ka lokomaikai o ke Akua mana loa, ua hoouna oia ia‘u e hele kaapuni iwaena o na hoa o kuu aina hanau, e ao aku ia lakou e haalele i ka hoomana pekana ano like me kou, a e hoohuli ia lakou ma ka olelo o ka @ oiaio e ola‘i, i haule ole kekahi iloko o ka upena maalea a Satna, e like me oe e Petero. Auwe oe e Petero, no kou hele hewa ma na kula i ao ia ai oe i ka hoomana ia Maria, ia Petero, a ia Pakaka, eia ke kahua o ka oiaio, o ka Baibala, alaila, e ola oe ke manaoio, me ka hilinai ia Iesu ko kakou hoola.

Maanei no wau e hooki ai i ke kakau ana o kuu pulima, me ka piha loa o kuu naau i ka minamina i ko uhane, o haule auanei i ka lua ahi ke hoopaakiki hou oe, oia ka mea i wehewehe loihi aku ai ia oe, malia paha o hoolilo mai ke Akua ia oe i hua mua na‘u, no keia hapai o‘u i ka hana a ka Haku, alaila, o ka mihi koke ka pono ia oe, a huli koke mai ma kuu aoao, aka, i hoopaakiki hou aku oe iloko o ka pouli, me ko kaena hou no ko akamai, ka hanohano, a o ka maalea paha, auwe oe e Petero, ke paani nei oe ma ke kae o ka lua ahi, me kou weliweli ole, nolaila, ia oe no kou make.

Eia ka leo kauoha hope loa ia oe, e waiho pela i ka poe makapo, na makou na na maka kaakaa e alakai pono ia lakou, ina hookuli oe, alaila, oia ka makapo alakai i ka makapo, e haule pu auanei i ka lua hookahi.

Me ke aloha ia oe, S. P. AHIONA.

 

Kokua ana.

 

O na hua elua e kau ae la ma ke poo o keia hahai ana, a me he la ua hanina na hiohiona, a ua like no keia wehewehe ana me ka ua kauka A. Kenede o Honolulu, ma kana hoa-i-a-i ana'e ma ka nupepa Kuokoa o ka la 26 aku nei Buke 8, Helu 26. Mai ka H. M. Wini ae.

I ka nana ana ma ka palapala Hemolele Kauoha Kahiko. Aole o kana mai ka ikaika o na kanawai e hoomalu ana i ka mea i loaa i ka mai Lebera, a no ka paka pinepine mai waena mai o na pake, no keia mea, a i na kanaka maoli. Me ke akaka ole nae o ka oiaio he mai pake.

O ka Palapala Hemolele ka hoike no ke akaka ole, he mai Lebera a mai Pake paha. Nolaila ke apono aku nei keia i ka hoike a A. Keneke he kauka no Honolulu, oia hoi o ka moekolohe no ke kumu oiaio maoli, oia mai e laha nui mai nei. No ka mea, he kumu oiaio i hoomakaia mai a Wakea mai, no ka mea, ua piha oia i ka manao koko no Hoohokukalani, ka laua kaikamahine ponoi me Papa. A pele oia i hoololi ae ai i ke ano haipule maoli ma ka hoomana kii i 10 la, oia hoi na kapu hou la e olelo nuiia nei e kakou. I mea e kaawale aku ai o Papa mai a Wakea ae i na la he 10. I mea e launa hewa mau ai laua imua o ke kahuna nana i ao aku pela, a penei imua o Wakea. A mai a Kumuhonua ma mai ka poe nana i hoonoho mua a me kona lahui, aoile e ikea keia hana kolohe o ka moekolohe, mai ia lakou mai, ka poe i oleloia, oia poe kai noho mua ma keia pae moku.

Pela no hoi paha kakou e ike nei ma ka Solomona hana ana i keia mau hewa elua, e like me ua Wakea la. E like me ka mau ana o keia mau hewa mai a laua mai, au nui na kanawai hemolele i u-hai puia a lilo ana i mea ole ia mailaila mai, o na haunaele kaua, a me na mai luku, na pepehi kanaka a oia wale.

Aka nae, ua oleloia, ua laha mai ka Puha, Alaala, Hahai, Ihupepe, Pala, Kakio, Puupuu-palahu, lolo, a pela paha na mai hilo, a mai kahi, a me ako-ako.

Ua oleloia, ua laha mai keia mau mai mahope mai o ka pae ana mai ma keia mau mokupuni a pau o na kanaka mai na aina e mai, mamua aku o ko Loho (Cook) ma hiki ana mai. Nolaila au ike mua ia ua mau mai la i ka wa o Kamehameha I mai, a pela no a keia wa. A o kekahi ano oia mau mai, au aa-i ino loa, a ua lilo i mai aa-i, ina au loaa he kane a he wahine paha ia ano mai, a ina e launa kekahi mea ike ole ia ano, o kona wa no ia e lilo ai i hoa kaana mau nona, mai ia la mai i na manawa he nui no.

A nolaila, ua iliki kokeia aku e ka make na opio wahine, pela no na opio kane he nui wale, ma na kau i hala he nui o keia wa no. A ua maikai ole no hoi ke ola o kahi oia poe e ola nei i neia manawa.

Eia kekahi, aole io no paha he mai Pake na mea e laulaha mai nei, aka, ua akaka nae ma ka nana ana, a me ka ninau ana, i ka hoomaka ana mai oia mea, a me ka loihi o ka ulu ana mai, oiai e @ mai ana ka leo, a e hakumakuma mai ana ka lae a me na papalina, a @ mai ana na lima a me na wawae, 4 makahiki ko kekahi, 5 makahiki kok kekahi, na mea ano like me ia. A hookahi ko kekahi, 6 malama ko kekahi, me ia ka lakou hai mai. O ke ano a me ke kumu oia mea nana i hoomaka mai i kinohi, o ke anu. A no ka malama ole ia i ka wa e anu ana a peia aku a pela mai, nolaila au puni ke kanaka, a no ia mea, ua kuhikuhiia ia lakou, o ka wai mahana ka mua i kela a me keia ahiahi, o kela a me keia hebedoma, a o ka inu i ka apu paakai he inoino mailoko, a i kekahi mau hebedoma, ua inu pakolu puna paakai i ka la o kela a me keia, a i kahi mau hebedoma, he laau hoomaemae koko mai na kauka haole o Honolulu mai, e inu puna pakolu ana i kela a me keia la o ka hebedoma.

A i ka wa pono, ua paia na wahi nunu a pau i ka makeke i na minute he 30 pakahi o kela a me keia pule a pau ekolu, a ua ikea aku hoi ka akaaia mai o na ili oia ano, a o ka eleele ka hope, a he mau pule ekolu eha paha ka ili maoli, o ka maikai no ia. Pela no na hui a puni e hoopauia'i, a o na hua‘le hoonaha kahi mea e maikai ai. Pela ka hapanui i hoopakeleia'i, a ekolu paha poe i hanaia ma Kalihi, elua i make no ka malama maikai ole. No ia mea, ua hoemiia mai i nei wa ka lohe a me ka ike aku. Koe nae ka mamae pala a kaokao. Elua mea hou e ike hou oleia, o ua mai la, a me ka eleao hoino kalo kihapai, i kela mau kau ua nalo pu ia mau mea i neia wa. Ua manaoia ua lohe ko ka lani i na pule hakookoo o na haipule ma ia kihapai.

Eia hou hoi, no ka mea, ua nui ka poe i haule aku la i ka make i ka mai Li, a wela hoi, i na makahiki elima 1863 a 66 mai, no ka mea ua malama maikai ole ia i ka wa kupono, pia hoi ka wa, a o ka manawa paha e li ana, a wela paha, no ka hana koke oleia ia wa na mea i hahaiia maluna'e nei, a ua hala paha na eono la, alaila, ua maopopo aohe laau kupono no ia mea, a o ka hele aku i ka make koke ka hope. Eia kekahi kumu hiki koke mai o ka make, ma keia ano, o na kahuna hoomanamana, mamuli o Kahaea, Keawenuikauohilo, Kuamu, Kapo, a me Pua. A no ka mea, ua makau keia poe ano kahuna i ka wai wela, o poo-ahi ka mai wahi a lakou, o ke ola ole ka hope, nolaila, ua kapu loa na mea ahi a waia wale ia poe, a o kaiko a ake nui ia poe, o ka wai huihui a me na laau wai hoi ka lakou e hanai i keia ano mai. No ka mea, ua manao ia poe, na ua mau inoa la maluna keia ano mai mai, nolaila nui wale na mea i haule aku i ke ala hoi ole mai. NO ka ike ole i ke kumu i hiki mai ai ka li, a me ka wela. Eia na kumu i hiki mai ai ia li la a wela hoi, oia ka hana ikaika ana i kahi mea a mau mea paha, a ua nui ka wela a me ka hou e kahe ana, a o ka auau koke no ia i ka wai. A i ole hoi ia, o ka noho no ia maloko o ka puka makani me ke kapa lahilahi, a o ka pulu mau i ka ua kekahi mea e loohia mai ai i ka li la, a wela hoi, ke hooponopono koke ole ia i ka wa pono, a hemo ae ke kapa pulu. O keia mau kumu ka mea e hiki mai ai. Aole o lakou la, aka nae paha, na ka naaupo e olelo ae pela. A no ka mea, he iwakalua kumamawalu makahiki ou i nana mau ai i keia mau ano, a elua makahiki o ko‘u nana ana ma keia kihapai e hai aku nei.

KANINAU.

Ewa, Oahu, Iune 30, 1869.

 

Na naaupo kahiko o Hawaii nei e KAWELEWELE NEI I KEIA MANAWA.

HELU 3.

 

O ka mare ia ana o ke kane me ka wahine, a ua pili pu laua me ke aloha loa, ua manao mai kekahi poe he lehulehu wale ma Hawaii nei, he pili paa mau loa, hemo ole ia ma keia, a ma kela ao, e mau loa aku no ka noho a kane ana, a wahine uhana ana, e like me keia ao - Pela no ka manao o ka poe kahiko ma Hawaii nei a hiki loa mai i keia manawa o ka hanauna hou.

He manao kuhihewa keia. Pela no hoi i kuhihewa ai ka poe Sadukaio, a ninau aku ia Iesu. Ka Haka, no ke ala hou ana mahope, au manao lakou, "e noho pu no ke kane me ka wahine ma kela ao." Pane mai o Iesu ia lakou, "Ua lalau oukou i ka ike ole i ka Palapala Hemolele, a me ka mana o ke Akua, no ka mea, i ke ala hou ana aole lakou e mare, aole hoi e hoopalau aka, ua like lakou me na anela o ke Akua i ka lani."

Eia kekahi mau hoike maopopo maoli. I ka make ana o kekahi, o ke kane paha, o ka wahine paha, penei ka hana o ka mea e ola ana, o ka naauauwa iho la no ia me ka naaupo loa; eia ka manao, e moe pu aku no, a hookahi ka moe pu ana; no keia mea, kaawe kekahi poe, lele i ka pali, a oki i ka puu, a pela aku; no keia naaupo, ua make aku la kekahi lehulehu o Hawaii nei; a he naaupo nui no keia o Hawaii nei.

O ka noho manuahi ana. Pela ke ano o keia lahui ia manawa he hui aku, hui mai ia wa, aole mare, a pehea i keia wa? ua mare ia hoi, ua pau anei ka manuwahi ana? aole loa, eia ke mau nei, a ulu mau, a mahuahua loa, ua puni keia Pae Aina holookoa.

Pela i hoikeia, ma ka hoike mai o na kahu Ekalesia o Hawaii nei iloko o ka "Ahahui Euanelio" o Iune 1869 nei, ma ka lakou "Papa helu kanaka 1868, ua lehulehu wale. Ke ulu nei, a ke hua nei he hua oia hoi na keiki Poo ole."

Na hua i ulu mai. O ka noho manuwahi ana he mau hua molea, awaawa, lapuwale, a me ka hilahila. NO keia mea, ua ulu mai ka pepehi mainoino ana o ke kane i ka wahine, nui wale ka poe i make ma keia kumu hookahi, a ike kakou ma ka nana pakahi ana i na moolelo o na pepehi kanaka, kaikahi wale ka make ana no na kumu e ae. He mai paha nui keia o keia lahui, au holo kona eha a puni ke kino holookoa. Aole anei o kekahi kumu emi keia o keia Lahui, oia no.

Keehukai, Iune 3, 1869. N.

 

Hoike Kula o Ewa me Waianae.

 

I KE KUOKOA; Aloha oe:

Ma ka lokomaikai o S. W. Mahelona, ka Lunakula o Ewa me Waianae, ua hookauwa ia mai keia mau opala kanaka e hele aku e makaikai, a e hakilo i ka ike a me ka makaukau o na keiki opiopio ma kona apana kula ma Ewa me Waianae.

Ma ka Poalua, Iune 29, ua hoikeia na kula eono maloko o ka luakini hoolepope ma Waiawa, Ewa. Oia hoi keia, Halawa, Kalauao, Waiawa, Waipio, Honouliuli a me Puuloa.

O ka nui o na haumana i hiki mai i ka hoike i kela la, eia no ia. No Halawa, o Pomaikai ke kumu, o ka nui o kana mau haumana i hiki mai 7; A, me ka hookuikui 2, heluhelu 5, helukamalii 5. helunaau 5, huinahelu 5, palapalaain 5, kakaulima 5.

Ko Kalauao o J. Kekaina ke kumu, o ka nui o na haumana i ao ia i kela palapala keia palapala 17. ma ka A & H, 11, heluhelu 6, helukamalii 10, helunaau 6, huinahelu 6, palapala aina 17, kakaulima 11. Ko Waiawa o A. Kauhi ke kumu, o ka nui o na haumana i hoikeia ma keia la 47, ma ka A & H, 18, heluhelu 29, helukamalii 14, helunaau 29, huinahelu 24, hailonahelu 11, palapalaaina 30, kakaulima 30.

Ko Waipio o S. P. Kanahele ke kumu, o ka nui o na haumana i hoikeia he 53, ma ka A&H, 19, heluhelu 34, helukamalii 12, helunaau 34, huinahelu 34, hoailonahelu 6, palapalaaina 34, kakaulima 24. Ko Honouliuli o D. Kalou ke kumu, ka nui o na haumana he 16, A&H, 4. heluhelu 13, helukamalii 6, helunaau 13, huinahelu 10, hoailonahelu 1, palapalaaina 17, kakaulima 6. Ko Puuloa o J. Geo ke kumu, ka nui o na haumana he 12, A&H, 2, heluhelu 10, helukamalii 3, helunaau 7, huinahelu 7, hoailonahelu 2, palapalaaina 12, kakaulima he 10 no ia.

A o S.P. Hoonani kumukula himeni, oia ka hiku o na kula o Ewa; a i ka nana ana o na Komite iwaena o na kula, aole no i kau like ka makaukau o na kula, ua oi ae kekahi mamua o kekahi, a pela no ma na wahi a pau; a pela no kakou e ike nei ma na hoku ma ka lani, oi ae ka nani o kekahi i kekahi, Eia nae, elua mau kula a na Komite i mahalo ai, i ka nui o na keiki a me ka makaukau, oia ke kula ma Waiawa a me Waipio, a o na kula e ae, he makaukau no me ka uuku o na haumana; a o ke kula pako-li hoi, aole no i honehone loa, he kani no nae, aka, i ka nana aku ia kula, e peki hope ana paha, pela ka ike ana aku, o na haumana o na kula a pau, ua uleu no, a ua makaala no ma na mea i ao ia e na kumu; a eia nae ka maua mea hoahewa iloko o keia la hoike, a me lakou nei ae paha hoi.

1. O ka malu ole o na keiki, holoholo iwaho iloko, a pela e holoholo ai a pau ka hoike.

2. O ka malu pu ole no o na makua, i na e hoike na keiki maloko, walaau mai no na makua me na mea kuai a lakou o kela ano keia ano mea kuai, me na leo nunui e kahea ai, eia mai ka maia he hapawalu, eia mai ka pia me ka waiu he hapawalu, a pela aku.

Eia hoi, i ka wa e pau ai ka hoike ana i kekahi kula, a olelo ia, e hoike i ke kula o mea, aole haumana, ua pau iwaho o ka ai manago; i ka nana aku, malu ole na keiki me na makua, holo i o ianei  me ka noho malie ole, e pono e malama namakua i na keiki ke hiki hou aku ia wa hoike; ke noho malie.

Ma ka Poakolu, Iune 30, ua hoikeia na kula o Waianae me Makua ma ka halepule hoolepope ma Pokai i Waianae.

Oia hoi keia, Waianae a me Makua. O ka nui o na haumana i hiki mai i ka hoike i kela la, eia no ia. No Waianae o G. H. E. Keauiaole ke kumu, ka nui o na haumana he 50, A&H, 15, heluhelu 35, helukamalii 10, helunaau 24, huinahelu 24, palapalaaina 34, kakaulima 34. A o ke kula ma Makua o D. Kuhaupio ke kumu, ka nui o na haumana i ao ia i kela la keia la he 10 no, A& H, 3, heluhelu 7, helukamalii 7, helunaau 7, huinahelu 7, palapalaaina 10, kakaulima 7. A i ka nana ana o na Komite ua makaukau no.

A o Aarona Kalama ke kumu himeni, oia ke kolu o na kumu ma ka apana o Waianae. I ka nana ana o ke Komite iwaena o na kumu ma na mea helu; ua ike ia no ka holo ana imua.

Penei: Eha mea a maua e mahalo nei i keia la hoike.

1. O ka maikai o ka heluhelu ana a na keiki liilii mai o a o, mai na haumana nui a me ka poe liilii.

2. O ka makaukau ma na mea helu i ao ia, helunaau a me ka huinahelu, a ia mea aku ia mea aku.

3. O ka maikai ma ka himeni ana. I ka hoolohe aku i ka hookani ana mai o na puukani opiopio, kani no a kani, hone no a hone, wini no a wini ua mea he kani i ka lohe aku; lawe no a lawe, oni no a oni, like no a like, peki no a peki, kui no a kui, huli no a huli, luli no a luli, a pela aku au mea he mikioi o ke ao ana, a eleu na keiki. U-hoi o ka ihu ia.

4. O ka noho malu o na keiki me na makua; aole holoholo, aole walaau, o ka noho malie wale no, e nana hoolai ana i ka hana a na keiki; i ka nana o ke Komite a me ka Lunakula, a me ka poe makaikai; o ka like loa o ko lakou mahalo no keia mau kula, a he oiaio no ia.

Eia keia mea mahalo, o ka maikai pono o na kaikamahine ma ko lakou mau aahu, a pela no na keikikane. Ma ia hope iho, hoike ke Komite i ko laua manao mahalo a me ka Lunakula, a me ka mea kaulana G. M. Koha, me kona wehewehe ana a me ke ao ana i na makua no ka malama pono i na keiki, mai hele i ka hoohei bipi a me na kaikamahine mai hele i ka auwana a me ka puni wale i na hoowalewale ia mai e kela mea keia mea, nolaila, wahi ana, o ka ike e loaa ana i ke keiki, me ka malama pono, he mea ia e pii ai ka mahuahua o ka pomaikai o keia lahui.

Pule ia, a hookuu ke anaina. Me ka mahalo.

Na Komite Kula

MR. KAHAUMANU.

S. K. KUHANO.

Waikahalulu. Honolulu. O., Iulai 3, 1869.

 

Ka hoike ia ana o na kula ia o ke aupuni ma Makawao.

 

E KA NUPEPA KUOKOA; Aloha oe:

No kuu manao e oluolu ana no oe i keia wahi mea hou o kuaaina, oia hoi ka hoikeia ana o na kula apana o Makawao nei. Ma ka Poakolu hope o Iune, oia ka la 30, ua huiia mai na kula mai Huelo a Keokea ma ka luakini hoolepope ma Pokela, o ka nui o na kula 9, o na haumana 170 pela ka mea i ike ia, aole nae oia ka huina pau o na haumana; i ka nana ana i ka pepa hoike a na kumu he 230 a oi aku. Ua hoomaka ka hoike ana o na kula mai ka hora 10 a hiki i ka hora 3 o oi aku a emi mai paha.

O ke kula mua i hoikeia, oia ke kula o Pulehu, o J. Nakookoo ke kumu, a mahope iho na kula o Huelo me Halehaku, i ka nana aku i keia mau kula, aole i kau loa ka manao maluna o ka mahalo, oiai, he makaukau kekahi mau haumana, a he hemahema kekahi, penei au i ike ai i ka hemahema o kekahi mau haumana: Ma ka lokomaikai o ke Komite i kohoia a me ka Lunakula P. Nui, Esq., ua noi ia mai au e haawi aku i kekahi mau ninau ma ka hoailonahelu a me ke anahonua mawaena o kahi i ao ia, a ia‘u i haawi ai i kekahi mau mea liilii, aole e hiki i ka haumana ke pane mai i ka haina me ka pololei. I ko‘u manao no ke kumu ia hemahema, a mahope iho na kula i koe, i ka nana aku, ua makaukau kekahi a ua hemahema ka nui o lakou, aka, aole au e hiki ke huna iho i ke kula i oi mamua o na kula e ae, oia no ke kula o Pulehu malalo o ka noho kumu ana o J. Nakookoo, au kokoke e pau loa na haumana i ka heluhelu buke, mai ke nui a ka liilii, a ua koe aku elua aole i hiki mai i ka hoike, o ka nui o na haumana, he 43; a ma ka olelo a ke kumu, o na haumana i koe, ua ike no laua i ka heluhelu, a ua mahalo no hoi au i ka paanaau pono o ka palapalaaina ma na mea o Hawaii nei, ua like me ke olioli ka hana ia ana, a o kekahi he makaukau ma na mea helu, a he nunui maikai ko lakou leo me wiwo ole. Ma keia mea i hoakakaia ae la maluna ko‘u mahalo, a pela no ke Komite. Aia ma ke kula o Nailima kekahi keiki makaukau ma ke kakaulima nona ka inoa Davis, aka, me he me la no nae i ka hoomaopopo aku, ua makaukau ka hapanui o na kula ma keia lala o ka ike.

A pau ka hoike ia ana o na kula, ua hoike mai ke Komite i ko lakou manao ao e like me ko]u ike pela no hoi ko lakou, a me ka paipai aku i na kumu malowa, na lakou na wahi haumana mailu wale he 10 a kekahi, a ua emi mai hoi kekahi a pii aku ka kekahi; e hoike hou ia ana na kula i ka pule hope o Dekemaba, nolaila, e hooikaika oukou i ke ao aku, a pau ka ke Komite hoike ana, ku mai ka Lunakula P. Nui a hoike i kona mahalo i na mea i hoike ia, aka, o ke kula i oi aku, oia no ke kula o Pulehu, no ia mea, ke haawi nei au i ka makana i ke kumu he $15.00 maoli, a o ka pau noia.

Mahope iho o ka pau ana o ka hoike, ua malama ia he wahi papa ahaaina nana keiki i hoikeia, a o ka poe makaikai aku me ka hapawalu a me ka hapaha alaila ai, a o na loaa a pau ua oi aku mamua o $22.00, a ua haawiia no ka hoomaemae hou ana i ka luakini (Pokela), a o ka pau loa ia o na hana o ia la. J. W. K. Kekahimakaikai.

Haleakala School, Makawao, Iulai 2, 1869.

 

NA BUKE

I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII.

 

Baibala Hemolele Nui ili gula nani me na kuhikuhi ma na aoao, $12.00

" " Nui ili eleele kaekae wai gula, 7.00

" " uuku iki iho, " " " " " 8.00

" " Pananaili iho ili eleele, " " 5.00

Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi, 3.00

" " " eleele kaekae wai gula, " 1.50

" " " " " - 1.00

Kauoha Hou Hapa Haole, .75

Baibala Ohana nui me na kii moohana,

" " ili eleele, M. H. 1843 5.00

" " ili kao M. H. 1843 2.50

Lira Hawaii 1848 me ke kanawei, .25

" " " 1855, .25

Kumu Leo Mele ili manoanoa me ke kanawai, .25

" " " " " lahilahi, .12 1/2

Moolelo Ekalesia, .50

Haiao, .25

Hele Malihini ana, .25

No ko ke Akua ano, .25

Lira Kamalii, .25

Hoike Palapala Hemolele, .25

Moolelo o Heneri Opukahaia, .25

Hoike Akua, .25

Wehewehehala, .25

Ninau Hoike ili manoanoa, .25

" " " " Lahilahi, 12.5

Ui Kamalii Kula Sabati, .12 1/2

Kumumua Kula Sabati, .12 1/2

Haawina Kamalii Buke 2, .12 1/2

Buke Lawe Lima, .12 1/2

He Buke no ka Pope, .10

Eia na muke haawi wale

Palapala Liilii-

Helu 4- Makemake anei oe i ke ola?

Helu 6- E hele i o Kristo la.

Helu 7- Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.

Helu 11- No ka hoohiki wahahee i ke Akua.

Helu 16- Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.

Helu 17- Mai hana ino i na Holoholona.

Helu 18- No ka wahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.

Ka Davida Malo Kumumanao.

Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euane lio o ko Hawaii Pae Aina.