Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 27, 3 Iulai 1869 — Hoike o na Kula La Aupuni [ARTICLE]

Hoike o na Kula La Aupuni

E like ine ka hoolaha ana o na nuoepa o , keia kulanakiiuhale. e hoikeia ana na kuia ia j kanaka o ka apana o Kona nei nm na h 21, ; 22, 2i>, a me 24 o keia malama o lune, pela no i hookoia ai. j Mamua o ka hoike ana o na kuia, ua koho 'aku ke Kahukula o keiaapnna ia J. W. Makaiena, J. M. Kapena a me D. Malo i Komite Hoike Kula. O na iala hope elua o keia koinite, ua hoonaauaoia a loaa ia iaua ka ; ike ma na l.ula liaole. O ka mua hoi, he na- ! auao kona i hoomahuahuaia ma Lahainaiuna. j Ma ka Poakahi—lune 21, ua hoikeia na : kuia eiima maloko o ka luakini o Kamoiliili, oia keia, Wailupe, Palolo, Waikiki-kai, Kamoiliili a me Manoa. O ka nui o na hau- | mwna i hiki mai i ka hoike i kela la, eia noj ia : No Palolo, o J. H. Kanepuu ke kumu, : he 6 keikikane, a he S kaikamahine ; no | Wailupe, o Kaili ke kumu, he 17 keikikane, ;a he 12 kaikamahine ; no ke kula o Waikij ki-kai, o Hana ke kumu, he 2 keikikane, a ! he 19 kaikamahine; no Kamoiliili, o Geoti : Kekipi ke kumu, he 46 keikiknne ; no Ma- . noa, o Kamokuiki ke kumu, he 27 keikikane, a he 24 kaikamahine. Huina o na haumana i hiki mai ia la, he 10J. Ma ka oieio hoike a ke Komite i hoopukaia ma " Ke Au Okoa " o ka la 1 o lulai nei e Uke penei. "Ua kanalua ole ko oukou komite i ka puana ana aku, o ka hapa nui o na kula, ua ao mikioiia i keia makahiki, koe nae ke kula kaikamahine o Waikiki-kai.'' Ua hoio mua hoi na kula o Wailupe, Manoa, Kamoiliili a me Palolo, wahi a ua komiie nei. j Maanei he pono e paneia ke komile ma ka uhiuhi iaumamane ana i ka lakou olelo hoi- ; ke. O keaha la ka " holo mua " a lakou i ! ike ai ? O ka heluhelu akuku anei o ke ku- ; la o Wailupe, Paiolo a me Waikiki-kai, me | na leo unihipili ? O ka houluulu manamanaiiina anei me na kuekue wawae o ke kula 0 Palolo ? Ma ka iioomaopopo una a kekuhi ; makaikai i hoolohe pono i na mea helu i hoikeia i kela la, aole no i ao papapuia, e iiI ke ine ka oielo a ke koiniie. Penei e mao- : popo ai, hai mai 1» ke kumu, ua ao ia kein papa mai ka mokuna mea a i ka mokuna kiekie loa, aka, ma ka ninauia nun nku i kekahi mau ninau iiilii loa mnmua o ka buke, ua hiki ole i na haumana ke hana maia loaa, s nkn, o na ninau kiekie lo;n ma na mokuna . hope, ua akamai I-»a, me he mea la, ua hoopaa lakou ia mau ninau no ka h hoike, i ! mea e lioomania ai i na niaka o ke komite. Poaiua — lune 22, maioko o ka iuakini nui o Kuwaiahao, ua hoikeia eiia mau kula, oia na kula o Knpniama, Kalihi-uka, Moanalua Pope a me Moanalua Hoolepope. O ka nui o na haumana i hiki mai i keia ia, he 102. Penei ka hoonohonoho ana, no Kapaiama, o Mere Aiapai ke kumu, iie 4 keikikane, a he 25 kaikamahine ; no Kaiihi uka,o Kamakea ke kumu, he 10 keikikane, a he 11 kaikamahine ; no ke kula Hooiepope o Moanalua, 0 Malaki ke kumu, he 11 keikikane, a he 10 ; kaikam \hine ; no ke kula Pope o Moanalua, j o Anikeko ke kumu, he 20 keikikane, a he ; 11 kaikamahine. I Ma keia la hoike maluna ae, na powehiwehi ko ke komite manao no keia ike o keia ; mau kula. 0 ke kumu o Ikeia powehiwehi, \ no ka noho paa ole mai o ke komite i ka wa | hoike, kaukai aku iakou a na ka Hope Luoa : Kula e hoike. liia uae ka lakou, " aoie i ka~ kaualii (uiuloii) mahnpe o ka holomua aaa, ; i oi ae mamua o ko ka makahiki i hala.'' : Ua huna ke kooiiie i ka hoike ana ae i ko lakou hoohaiahaia ī ke kula o Kapalama. Heaha ke kumu ? Malia piha, heaha ia. 1 Poakoiu—lune 23, maloko no o Kawaia- | hao. He 133 ka nui o na haumana i hiki mai i ka hoike i keia !a. Penei e maopopo ai. No ke kuia o Kamakeh, o Mrs, Ke|kahuna Nawaakoa ke kumu, he 3S kaikamahine, aohe keikikane ; no ke kula mai o Paujoa, o Pakeke Kehipio ke kumu, (uo ka mai o ke kumu na L. Keiiipio i aiakai) he 3 ke--1 ikikane, a he 9 kaikamahine; no ke kula o j Kawaiahao, o A. Kahuli ke Kumu. he 60 >;keikikan«\ aohe knikamahine. \ Ma ka hotke a ke Koinite, " o ko Kawaia- « hao ke kuh kiekie. O na keiki mahuahua

te, «.i kiekie lakou nia mea Helu, ©wi oa h;*i sku tna ka Hoailonahelu, aua ao pappuī* aku hoi ma ea inea e ioaa mai ai ka ike. a pela aku. n He ei:>io o ko Kawaiahao ke Kula kiekie ? Peia io paha. Aka hoi, ma ka hoike ana e ke kumu i na haumaoa ana \ aota ma ka Hoaīionaheiu. ma oa mnau i hoopaanaauia e iakou ia, he oiaio, ua pmana loa , aku lakou la ma o aku o ka Pauku S o ka Mokuu.\ vtn ; a i ka omauia ana aku ma na mea e piii ana i ka Mokuoa inua o ua Buke ia, he ole ka Iwa ; no ke aha la, no ke -*ao papapu w no poha," %vaki a ke Ko- : mite. ; Pela no kekahi inau kula e iho, aole no i i ao papapuia :ua na palapala a pau, e like u)p ka uhiuhi a ke Komite. O ka oi ioa aku noe o ka hemahema, oia no ke kuia o Pauoa, i aoia e Mrs. Pakeke K^liipio. Ua ioaa nae i ke kumu o Kawaiahao na ; 515.00, he makana ia a ke Kahu i ua kumu Ij, no ke ao papopuīn ana o na haumana ma na mea hooiuiauao. Poaha, lune -4 maloko o ka luakini o Kawaiahao, ua hoikeia na kuia elima i koe o keia apana. Oia ko kula kaikamahme o Kawaiahao, Namaieiua ke kumu, he 4~ na hauinaun k>ikamahine; kuia kaikamahme o Roma, Kiiikina ke kumu, he S4 haumana ; • kuia keikikane o Koma, Lnpiiio ke kumu, jhe 60 na hamnana ; kula o Kalihikai, Da. nieia ke kumu, he haumana wnhine ine 37 keikiknne ; kula keikikane o Kaumaka-i i pili, S. Knaumoana ke kumu, he 4*2 hauma- : na. Huina ona hauinana, he 225. M;\ ka hoike a ke Komiie, ekoin mau kuia kiokie ma na mea helu. ona kuia hea • la ? 0 na kuia no paha i ioaa ka makana. Ile moowini ka hoike a ke Komile. Ma ke kula ;i Lapiiio, ua hoike ae ke kumu, ua jhuii ka Huinnhelu, a he ninau kuwaho kai I haawiia i na haumana i mea hoonakeke mai ika papa eleeie. Eia nae, oia nakeke wale : inai no a kokoke paha e hapaiua liora, lioop»u koke ke Komite i ka halakauana ma ka , papa eieele, a kauuha i ke keiki nana e kaj kau ana. e wehewehe maoii mai, a i ka niI nau ia ana i na kumu o kana hana ana pe--11:\ ; aoie no he maopopo iki, ai ka nana aku, j oia like pu no o ka hniimana me ke kumu. i Oia nae ka mea a ke Komite i oielo ai, ua }ao pono ia na kula ma na mea o ka naauao, ja pela no kahi mau kulu e ae. He pono i < ke Komite e hoike a mnakaka iea. } Ua ao ia na kula ia kanaka he 1S o keia Apana non i na haumana i liiki i ki (>2O • ma ka A, hookuikui, heiuhelu-kuku, heluhe- | lu-mama, pal«palanina, kakuuiima, iieluna|au, huinahelu, himeni, hoailonahelu, anaho- | nua. He elia waie no mau kula i noia ma Jka hoailonahelu, a pela paha ina ke anahonua. Ua koe kekahi huke maikai a kupono loa hoi i na keiki Mawaii ke aoia, oia ka buke i ao kiko, ke kumu o ka makaukau o na hauj mana e haku iho ai i ko lakou mau manno ponoi. i Ma ke kakau iima ana haumana ma ke- ; kahi mau kumumanao i hanwiia aku e ke Komiie, huikau loa na hopuna oielo, a ; hooliloia kekaiii mau iiua kumu o na inoa i |mau hua iiiiii. I ka hawiia ana aku hoi i 'na kumu e hele ae e hooponopono, oia hawawa iike nna no e iike ine na haumana. Noiaiia, ma keia mea, pehea ia e hiki ai i ,ke Komite ke hooia, e ao aku ana lakou i ; na naumana ma ke ai.ikai poloiei ana ina ke kakau lima ? 0 na haiolelo olelo haole n Ponepe mahope o ka hoike ana, oia kekahi mea a na ku:mu kanaka ike ole i ka oleio haoie, i lawe inai ai e hookiekie ine iie mea la na lakou i ao. Kai no ua ukuia iakou no ke ao ana i ka oielo Hawaii, u ua hookaawaleia na kula haoie a ke aupuni e uku nei. Heaha l;a waiwai no ke keiki e namu mai nna, a noho mumuie aku ke kumu Ha waii ? Pehea ke kumu e hooponopono ai t na hopuna oielo e a ke keiki, ma ka mino akaaka anei 1 ko ke "Kuokoa" manao ma na kuia i haawi uku kauieieia, ua kupono no i na ua haawiia no ka ikaika maoii o na kumu ma ka iioonaauao ana, aka, ina ua haawiia me ka manao e hoohoihoi wale no i na kumu, i ao aku ai lakou a oi i keia makahiki aku, alaila, ua makehewa wale, a he hoomaunauna waie no i ke dala a ka iehuiehu. ; Ke noi aku nei makou, inn u i ike ke Kahukula a o kona hope paha, aoie o ke Komi. ! te hai inuekekei, ua hemahema kekahi mau ; kumu, pono e hoololi koke; a e hoonoho hou i mau kumu elen a ike maoli. j Eia kekahi hoohnlahaia, ma kekahi mau ninau, he hana e ka kekahi e ao ai, a he ha|na e ka kekahi, aUila, o na loaa, aohe like. i Pono anei peia e kapulu pu ai keKahū ? Ke hoomanao ae nei inakou i ko J. Fuller, Esq., .wa e noho Kahukula ana no keia Apana. I :kekahi mau la o ka malaina, ua hoaiuulu !mai keh i na kumu, a ua kula pakahiia ma ( kekahi inau ninau, a ua hoikeikeia ke ala- ; nui kahi a iakou e hana iike ai i na ninau, a ioaa e iike me ka haina. I kekahi wa hoi, ua haawi oia i kekahi mau rula e ao aku ai na kumu, a ina ia haou ana aku a na kumu, :ua hoio ka hana ma na kula. Ina | pela no keia e iolo ai, aiaih, ua ahona no e I aweawe ae i ka naauao, a hoi aku i Wail mea. | C7* Eia ma ke awa o Honolulu nei ka ; oioku nani *• King Phiilip M i motio ia iho nei |e ke ani* iaia eku ana ma ke awa i kekahi ; mau maiama aku nei i haia. Ua kakali iho | nei ke kapena i na kauoha a kona mau ona ī pono. e kapili houia n paa, malalo o Jnn iilo ona onn. n im pha e hooliioia nna |ina kekahi ano. Ua lnki mni ka iono i ke [kapena i keii wa e kuai kudab aku iaii.