Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 26, 26 June 1869 — Page 4
This text was transcribed by: | Napua Moikeha |
This work is dedicated to: | to my kupuna: David & Piihanui Kaaihue; Kauhi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
Yes, my native land, I love thee.
S ― 7.
1. Aloha maua i ka aina.
I ka home hanau nei.
Na makua, me na kini
Hoaaloha makamae ;
Hiki anei ke haalele,
A hele i ka aina e ?
2. Aloha maua i na hana,
I na Kula Sabati,
I na @e@e kane hone,
I na aha halawai,
Hiki anei ke haalele,
A noho ma ka aina e ?
3. Aloha i na kula uli,
I na kualono nei,
I na mauna kiekie,
I na kahawai maikai ;
Hiki anei ke haalele,
A hele i ka aina e ?
4. Ae, e hiki haalele
No ke aloha oi ae,
No ke aloha i na kini
Naaupo, hoomanakii ;
Eia maua ke haalele
I ka aina hanau nei.
5. Aloha oukou, na makua,
Me na hoaaloha nei,
Aloha oe, e ka aina,
Kulaiwi makamae,
Aloha e ke kani hope
O ka @ele halawai.
6. Kai ia maua, na makani,
Me na ale, o ke kai,
I ka aina pouli wale,
A ma@@la e kuu ai ;
Noho maua a ao aku
I ka olelo e Oia’i.
7. Pule ae oukou no maua,
Ma ke ao, a ma ka po,
I kupaa a hooikaika
Ma ke ao ae ia lakou ;
Pule no ia aina pouli
I ao ae aola pu. Hawaii.
Oh Sweetly breathe the lyses above.
N.
1. I’a nani ke hoolohe ae,
Na hra lani maluna’e,
A la’e lakou, hookani mai,
“Emanuela aloha nei.”
2. Pa nani hoi ke pane ae
Na lira me na leo nei,
“Emanuela ! e mele e
I kona aloha e ola’i.”
3. Iesu ka inoa a makou
E hoomana’i a mele pu,
Ke pau nei nou na oli nui nei,
Ia oe makou e pili ai.
4. Ke ae nei ko makou naau,
No kou aloha make no,
Ma keia la e kulou ai
A lilo nou a mau loa’e.
5. Ia oe ko makou hilinai,
Ua palupalu upepe,
Ikaika oe, nau no makou
E paa a hiki i ke ao. Hawaii.
Love divine all love excelling.
S ― 7.
1. Ke aloha, aloha oi
Aloha lani ma ke ao !
Noho a kuonoono
Me makou na hoahanau.
Iesu, oe no ke Aloha,
Ke aloha io no,
Ike, launa, e hoola,
Paa ma ko ma kou naau.
2. Hele mai, ke Kumu mana,
Hoopakele ia makou,
Hoi mai, a mai haalele,
Paa mau ma ka hale ou ;
Noho pu, hoomaikai mai la
Me ke aloha waiwai ou ‘
A hoomaikai mau makou la,
Me na kini ma ke no.
3. Hana a hoohemolele
I ko loko o makou,
Hana mau me kou uhane,
I loaa ke ola mau.
Mai ka nani a ka nani
Hoomalule ia makou ;
A i luna e hiilani,
Aloha a hoomaikai mau.
Hawaii.
Blest hour, when mortal man retires.
S.
1. Hora maikai ! e nalo ai
Me ke Akua e launa’i,
E pule a e huli pu
I na olelo a Iesu.
2. Hora maikai ! kokoke mai
Ke Akua e hoolohe ae,
E hoona i ka mea luuluu,
A hoopau i ke kanikau.
3. Hora maikai ! maanei Iesu
E hoolana’e i ka manao
Ka hale o ke Akua nei,
Ka puka o ka lani e.
4. Hora maikai ! e malu ai
Mawaena o na hora e,
Ka hora pono e maha’i,
Ka hora laa e pule ai.
5. Hora maikai ! aia pau ae,
A pau pu hoi kuu kino nei,
Ho mai la uo’u, ma kela ao,
Ia hora maikai oia mau. Hawaii.
Na Hunahuna o ka Moolelo Hawaii.
I ka pae ana mai o Kaahumanu ma kona kaulua me ke keiki. ma Paula, pela o Keeaumoku i puka mai ai mai kona hale mai me ka ahu moena makalii. a kah@li aku ana mahope o na waa, oiai ua pae hope mai la na waa, a he rula mau no hoi ia no no waa pae i ka wa kahiko. Lele mai la o Kaahumanu iuka me ke keiki, a pii pu aku la me ka makuakane a komo ana i kona hale, a haawi aku la i ke keiki i ka makuakane, a i aku la, “Eia ke keiki, na kaua e malama a no laila ke waiho aku nei au ia oe ke keiki.
I ka hoi ana o Kaahumanu mai o Keeaumoku aku, kii koke ia aku la o Papa, oiai oia e noho ana ma ke alo alii o Kamehameha. A hiki mai la ua Papa nei i ke alo o Keeaumoku, eia ka ua Keeaumoku nei. Ua waiho mai nei ke kaikamakine a kaua i ke keiki, na kaua e hanai, nolaila, e imi aku oe i mau kanaka, a i mau wahine hoi i kupono ia kaua i hiki ke malama i ke keiki.
Hoike alua, oia hoi ke kapa ana i ka hiapo a Kemahauluae, laua o Wanaoa, o Keimo, laaupalau a Keeaumoku : he wahine o Keimo.
Hoike ekolu, i ka makahiki 1805, i ka wa o Kamehameha ma Lahaina, i hiki mai ai mai Hawai‘i mai, oia ka Peleleu nui. Ua hoouna mua mai la ua Kamehameha nei i ua keiki la mai laila mai e kapu haipule ma ka heiau, he luakini ma Oahu nei, oia o Laeahi, maanei mai o Kaluahole, ma ka hanahanai pale ae o Leahi puu ia luakini, he papohaku nui. I ka plikia ana malaila i na kanaka no Kahanaumaikai, no ia mea, ua hoounaia e ua Papa nei o Kalaiheana, i o Keeaumoku la ma Lahaina, i kona iliaina ma Waikiki, oia hoi o Kanewai, a ua huawaiia mai. A i ko Kamehameha hiki ana ma Oahu nei, a ma ia hope iho, ua noi ae pela o Papa ia Kaahumanu, no ka aina o Kahala, ma Waialae, e lilo ia apana no Kanewai, a ua haawiia no hoi ia Papa i ia na ua keiki la.
Eia kehaki, i ka wa i hopuia ai o Kanihonui, no ka launa hewa nana me Kaahumanu ; aole no hoi he alii a kanaka e ae paha e maalo ae ma ko ua Kaahumanu la hale noho, o ua Papa nei wale no, oiai ua make e aku ua Keeaumoku la mamua o ia mau la mai. A pela wale mai ka pili ana o keia ohana ia lakou la. E oki ae kakou ma keia mau hoike, no ka mea, ua akaka no paha, ua pili no. Aka hoi, he nui no na’lii e pili ana i keia hanauna a ua Luahine la, a ke ola nei no kekahi poe alii, a ua make koke iho nei no hoi i kekahi mau la iloko iho nei o Aperila, o keia makahiki. Aka nae hoi, ua kaulana iki ae no kekahi o ua ohana nei a Luahine, oia o Keawekuikaai, ka mea nona ke kapu, e noho kane a hele ka wahine.
E waiho kakou i nei mau haina, a e olelo hou ae paha kakou no ka hana a na makua, na laua ke keiki e oleioia nei e kakou. I ka ehiku paha o na makahiki o ua keiki la, ua hiki ae ka lohe mai Honolulu ae, ua make o Maoloha i ke kaaweia e Keawekalohe ma, ko Kaleiheana kaikaina, a ua kanuia e ia ma Pawaa kahi ona i kaaweia ai.
O ke kumu nui nae o keia make ana, oia no ke kuai ana o ua Maoloha nei i ka lei pukeawe o Kaahumanu, a no ka mea hoi, no Kamehameha no ua lei nei, a waiho ia no hoi ma kona hale opeope, a i ua Maoloha la no hoi ka malama no na mea a pau o ia hale, e like me ka wa i kona makuakane mai, o ia hoi o Kemahauluae, aka hoi, ua lawe e aku ka moke iaia iloko o ka mai ahulau “okuu” nei a mamua aku paha ; a no ka mea no hoi, ua nui na’lii a me kanaka i make ma Honolulu nei ia mai, a pela no hoi ma na wahi e ae o keia mau mokupuni, a pela no hoi ka nui o na ohana o ua poe nei i lawe ia aku ai e ka make, a ua kakaikahi wale no oia poe i koe mai, a oia hookahi no ka hooilina o kona poe hoahanau a pau i make aku la, a o ua keiki nei a lakou. A no kona kaawale ana ma kau wahi e aku o ka aina, ma Koolau paha, pela ia i lohe ole ai i keia make o ka lakou keiki, a ko lakou imi hale wahi a ua Papa nei. A ina no paha ma ke alo alii ia ia wa, ina no paha aole no la e make. Aka hoi, i mea no hoi paha e hahai mai ai ia lima koko ia Kaopua ma i ka aina o Kanewai, e like me na makua la.
KA PILI ANA O KA MAKE IA MAOLOHA.
I ka pau ana o ka ke’lii lei ana ia lei, ua waiho ia ae la ia Maoloha ka malama, aka, i kekahi la nae, maalo ae la ma ko ua Maoloha nei alo kekahi mea piele me na umeke ai kuai, a kahea mai la no hoi ue Maoloha nei, Heaha ke kumukuai o kau mau umeke ai ? Wahi hoi a ka mea maauauwa, He mau umeke ai kuai lei pukeawe. A pela iho la paha ko ua Maoloha nei haawi ana aku ia ia la ua lei pukepwe nei, a lilo aku la no na umeke ai elua a eha pahu. Eia ka @iuau, Ua pono anei ia haawi ana ia mea ia @ la, a no ka mea hoi, ua waiho ia iaia e malama ?
KA IKE ANA O KAAHUMANU I UA LEI LA MA KA A-I O KA MEA PIELE.
Ia ike ana o ke’lii, ua ninau koke aku no oia, Nowai kou lei ? No’u no. Pehea i loaa ai ia oe na lei ? I kuaiia e a’u i na umeke ai. Ae, me wai la hoi ko kuai ana ? Me wai iho la la hoi. aohe no au i hoomaopopo loa iaia. Heaha kona ano i kau ike? A no keia ninau pinepine a Kaahumanu i ua kanaka maauauwa nei. nolaila, hahai pono mai la ua kanaka la ua kanaka la i ke ano o ke kanaka nona ua lei la ana i kuai ai. A maopopo iho la no hoi ia Kaahumanu, ua like loa na ano o ke kanaka ana i hahai mai me ko Maoloha, a pela io no. I aku nae hoi o Kaahumanu i ua kanaka nei. Aohe nae paha ou makemake i keia lei, (he lei melemele) a no’u hoi ko kaua lei ? I aku hoi na kanaka maauauwa nei. Ina hoi ua makemake ke’lii i keia lei. ala@@a, o ko’u lei hoi kena au e paa la. Ua pono ia mea i ko ke’lii manao, a pela no hoi i pau koke ai ka laua mau kamailio maiana.
KA OLELO PU ANA O KE’LII KANE ME KE’LII WAHINE.
I ko Kaahumanu hoi ana mai a hiki i ka hale, ninau aku la oia ia Kamehameha, “Aole anei keia o kahi lei o kaua ?” Oia no, a pehea hoi i loaa mai nei ia oe ? Kahaha, i ike aku nei paha au e lei ia ana e ke kanaka maauaauwa. Hahai pono aku la no hoi oia i na mea a pau a laua i kamailio pu ai me ke kanaka maauauwa. Ua maopopo no i ke kane ia mau mea a pau, aka, aole nae oia i makemake e pane hou aku, no ka mea, aia no iloko ona kekahi manao e ae.
KAMAILIO PU KE’LII ME MAOLOHA.
I ka pau ana o ka laua kamailio ana no keia mea, a liuliu iki iho, ku ae la ke ‘Lii a hele aku la i kona hale papaa, aia no hoi @a Maoloha nei e noho mai ana. A kamailio pu iho la no hoi laua no ko ia la kuai ana i ka lei o ke’lii, me ka olelo aku no hoi, Ua nui no na pano e ae ma ko kaua hale, a ua kupono no hoi ia oe ke kuai aku i kekahi o ia mau mea, a o keia kuai ana iho nei ou i ka lei o ke ‘Lii, aole no ia he mea maikai, no ka mea hoi, aole ia no kaua. Ninau hou iho la ke’lii, Auhea hoi ko makuakane ? (Papa) Aia ma Koolau. Ahea hoi mai ? Ahea la ? O ke kumu paha o keia ninau ana a ke’lii no Papa, me he mea la, ua kaumaha kona manao no ke keiki a kona mea nana ia i malama i kona wa opio ma ka aina malihini. A oia no paha ke kumu o kona ninau ana no Papa. A ina io no paha e noho ana o Papa ma ke alo alii ia wa, ina no hoi paha aole e make o Maoloha. Aka, aole nae i ike ia ko ke ‘lii manao no ia mea, aka, pela no nae i ka nana aku.
A mahope iho, loheia ae la keia kuai ana a ua keiki nei i ka lei o ke’lii, pela o Keawekolohe ma i hopu iho ai iaia a paa, a lawe ia aku la ma Pawaa, a malaila oia i kaaweia ai a make, a waiho ia no malaila kona kino make.
Mahope iho hoi o ka make ana o ua keiki nei, ua hiki aku ka lohe ia Papa, a ua nui loa kona minamina, a peia oia i hoi koke mai ai i ke alo alii. A maopopopo na kumu o ka make ana o ua keiki nei, ua hoomanao ae la oia i kona kaikuaana, ka mea nana ua keiki nei, no kona hele ana i kahi e. A ua oleloia no hoi imua o ke alo alii ia wa, ina no o Papa malaila ia wa, ina no aohe e make ke keiki, no ka mea hoi, ua maopopo no i na kakaka a pau koua ano maoli. A ua oleloia ne hoi, no ka pilikia pinepine no ka hoi kekahi o ua keiki nei i ka pololi, oiai aohe mea nana e malama i kona ola, i ka ai a me ka ia, e kona mau makuakane, na kaikunane hoi o ka makuahine o ua keiki nei, a no ka mea hoi, ua imi laua me kona kaikuanae a ua loaa, a na lakou hoi e malama i ko ke’lii kanaka, ma ko lakou makemake o ke’Lii.
I ka hiki ana aku o ka lohe i ka makuahine a me na keiki i koe mai iaia 3, ua make o Maoloha, nolaila, ku ae la kana makahiapo wahine, oia hoi o Keimi a me ka muli loa o kana mau keiki, e haele e ike i kahi i waiho ai ko laua hoahanau, mamuli o ke kauoha a ka makuahine o lakou. Pela laua i haele mai ai mai Kumalewai ae, a maalo ana i ke kulanakauhale alii, ua paapu I ua hale ; a o ka maka mua no hoi ia o ka ike ana o ka muli loa o ka laua la mau keiki ia Honolulu. Aole nae laua nei i haele pono mai ma ke alo alii, aka, pipa ae ia laua nei mauka o Makaho, a hoea i Kanelaau, a hiki loa aku la ma kahi o ka mea make i kanuia ai. Ua hala na la elua a ekolu paha o ko laua noho ana malaila, alaila, ku ae la laua a hoi no i na lai elua o Ewa. Ia hoi ka ike mua ana o ua muli loa nei ike mua ana i ka lio e hooholoholoia ana, ma ke kua ae o ke kulanakauhale. He mau ho hapa wale no ia manawa. A pela no hoi laua i ike hou ai i na maka o na makua o lakou a me kekahi keiki o lakou, a me ka nui o ko lakou mau hoa noho pu malaila, a o ka hiapo o lakou, a oia no ka mea hoolaau loa a ka muli loa o lakou, no kona malama maikai i kona kaikunane opio, me he makua la iaia kona anp. A no keia mea, he mea pono no hoi a maikai a oluolu ia kakou ke nana i keia hoolaau maikai o na pokii i na kaikuaana malama maikai i na pokii, a no ka mea hoi, ua kupono i ka poe nui ke malama i na kaikaina liilii ; a o ka hoomaka ana no ia e kokua i na makua a me na mea e ae no hoi e hele naaupo ana. No ka mea, o ka mea aloha aku, e aloha ia mai no, wahi a ka Haku.
(Aole i pau.)
No Kauai.
Ua hoomaka keia huakai e naue aku i Kauai mai Lahainaluna aku, i ke ahiahi Poalima, a kau iho la makou maluna o “Mere Ellen,” o ka la 7 ia o Mei, a hiki aku la makou i Honolulu.
Mei 12 ― Haalele makou ia Honolulu, kau iho la makou maluna o ke k@na “Luka” e holo ana i Koloa. ! ko makou holo ana, ua poluea makou i ka moana no ka loihi loa o na la ma ka moana.
Mei 14 ― Hehi ana ko makou mau wawae ia Koloa, oia kekahi o na wahi kaona i olelo wale ia mamua o ko makou hiki kino ole ana ia Kauai. Aka, i ko makou hiki ana aku i Koloa, ua kuihe ka manao no ka ike ana aku i ka nui o na pohaku e ahu mai ana, ua ano like iki me kekahi hapa o Kona Akau, Hawaii ; ma kahakai wale no nae ka nui o @a pohaku. Malaila no, hookipa ia aku la makou e ka makamaka o kekahi o makou, a malaila makou i hooluolu ai no ka wa pokole, a naue aku e imi i na manu hulu like o ua puupanoa la ; a i ko makou naue ana aku, loaa aku o Mr. Kealahula a me Rev. E. Helekunihi, a malaila makou i hookipa oluolu hou ia ai e na kaikuana aloha pokii.
O Koloa oia kekahi ekalesia nui a’u i ike ai ma keia apana, a o ka mea nana e malama nei ia kihapai o Rev. E. Helekunihi.
Sabati, Mei 17 ― Naue aku la makou e malama pu i na hana oia la. Ia Rev. H. Kauaihilo ka halawai o kakahiaka ; aia kana pooleo ma Roma 2: 4, hapa mua. A pau ka pule kakahiaka, ua malamaia ke Kula Sabati ; a ua maikai ka malamaia ana.
Ma ke awakea ae, ua kaliia o G. H. Kiniakua, (Ukali) ka mea i hoouna ia aku nei i haiolelo no Anahola, Kauai, no ka mea, ua hai muaia i na hoahanau oia ka mea nana e malama ia halawai ana, aka, no kona onawaliwali a poluea moku kekahi o ka holo ana mai, nolaila, ua noho oia ma ka hale, a ua waiho hou ia aku ka hana ia Rev. H. Kaihilo, aia kana pooleo ma Oihana 27: 41. A ua piha ka puuwai o na hoahanau oia ekalesia i ka olioli no ka momona o na olelo a Kristo i hai ia e kana kauwa. A ua hookuu ia na hana oia la me ka maluhia, a ua hoi aku kela a me keia mea i ko lakou mau home me ka hauoli o ka manao, a o makou pu kekahi o na malihini i amo pu ia olioli, a ua hoi kela a me keia mea e malama i ko lakou mau halawai liilii ma ko lokou mau apana iho, e hoike ana i na mea i paa ia lakou i na mea a lokou i lohe ai ma ka luakini.
Mei 17 ― Hora 10@, haalele makou ia Koloa, a huli like aku la ko makou mau alo i ka akau komohana e hiki aku ai i Waimea, a ua hele pu me makou o G. H. Kiniakua (Ukali) me makou ma keia huakai makaikai ana. O ko makou mau kamaaina ma keia hele ana, o Mr. Isaia me Mr. Kaumaka Isaia, a me Mrs. Lose Kealahula, o lakou ko makou mau pailata nana i kuhikuhi i na wahi kaulana maia hele ana.
I ka hele ana, hiki aku la makou i Hanapepe, a hui aloha aku la makou me ko makou kaikuaana mua loa, a makua hoi o ka pono i keia wa, oia o Rev. A. Kaukau, ke kahu ekalesia oia mau apana, a malaila makou i hookipa oluolu ia ai, ua ai ua inu, a ua lawa i na hookipa oluolu ana aia kamaaina.
NO HANAPEPE.
Oia kahi a makou i ike ai i ka pali o uka, a makai kahi haahaa iki o ka aina, aka, i ka nana ana i ke ano o ka aina he maikai, he nui ka raiki i kanu ia ma ia awawa, e uliuli pono ana ia wahi. Aole i liuliu iki ko makou noho ana ma Hanapepe, haalele makou ia Rev. A. Kaukau, a nana no ia e hoi ae a hui hou makou i Waimea. Haalele ia Hanapepe, kau nui aku la ko makou mau puuwai e hiki i Waimea, a ua hiki no malaila i ke ahiahi ana iho. Kipa aku la makou ma ka hale o kekahi o ko makou kamaaina i hele pu ai, a ua hookipa oluolu ia e na kamaaina. Kaua mai la hoi na kamaaina e moe ma ko lakou hale, aka, kipu a hoolai like iho la makou, no ka mea, ua ike aku makou i ko makou makamaka aloha ia Davida Luka, e naue hele mai ana oia e hui me kona mau pokii aloha, oia ke kumu i hoolana ia ai o ko makou manao malaila e hooluolu ia ai ko makou mau kino; mamua ae o ko makou haalele ana i na kamaaina, ua noi mua aku makou e hookuu mai ia makou, a ua ae ia. Hiolani like iho la makou @a kahi o D. Luka, a ua hoonuu i na hookipa oluolu ana a ia hoa’loha.
Mei 18 ― Haalele ia Waimea i ka hora 9 kakahiaka, naue aku la makou e ike i ka wai.liula o Mana, i ke one kani o Noohili, a hiki loa aku i Polihale. Ma keia hele ana mai Waimea aku, ua loaa he kamaaina hou, mahope ae kana imi ana, a loaa ae makou i Waimea. I ka hele ana, ua ike aku makou i ka wai-hula o Mana, a ua manao no makou he wai maoli, aka no ko kamaaina hai e ana mai ia makou. pau loa ai ko makou kanalua no keia wai kupanaha. Hiki makou i ke one kaoi o Noohili. i hookani iho ka hana. aohe kaoi ; wahi a kamaaina, “aole ka e kani ke one no ka pulu i ka ua,” i ka @ @o iho no, pela io no. Ua hai ia mai ia makou ua kani ole ke one i ka wa a H. Kauaihilo ma i hele aku nei, a i ka wa ia S. P. Ahiona i hele aku nei, ua kani ka ! ke one iaia, a ua pau kona manao kanalua no ia one.
Hiki loa aku makou i Polihale, a ua luu i ke kai oia wahi, a ua lei i ka pahapaha o Polihale. O keia mau wahi a pau i hai ia ae nei maluna, he wahi kupono ole no na malihini akahi a noho aku ma ia wahi, no ka mea, he nui ka wela o ka la. Aka, e kupono ana no ke kamaaina aku ka noho ana ma ia mau aina. Auina la, hora 2 pa. ha ia, haalele ia Mana, huli hoi aku la makou i Waimea. Eia ka mea a’u i mahalo ai, ma na wahi a pau a makou i hele ai maka akau komohana, ua hookipa mau ia makou, e piha mau ana ka lua o kainaina (opu ai ai) a hiki i ka huli hoi ana i Koloa. I ka huli hoi ana mai mai Mana mai a hiki i Waimea, ua naue iki ae makou e makaikai i na kuauna raiki oia wahi o Waimea, oia kahi i paa pono I ka raiki, he wahi maikai no o Waimea, ano like ia me Hanapepe ke awawa, aka, ua nani no ia aina.
Mei 19 ― Naue aku la makou e nana i ka Hoike Kula Sabati o Waimea, a hookahi o makou mea i hiki ole. O keia Kula Sabati, he kula keia ma ka olelo haole wale no. Eia na kula i hoikeia ma ia la. Ke kula a D. Luka a me ke kula a Mr. Uilama. Eia na hana i hanaia ma ia la ; he himeni na ke kula a Mr. Uilama, a pau ia, pule o J. W. Kamika ; mahore iho olaila, he haiolelo a he himeni. Na ke kula a D. Luka, he himeni a he mau haiolelo, a pela mau e kike ai na hana i hanaia ma ia la, aole nae he mau buke i hoikeia ma ia Kula Sabati.
A pau ka hoike ia ana o na kula, ua waiho mai o G. H. Kiniakua, J.W. Kamika a me kekahi kamaaina, he mau olelo paipai i na makua a me na keiki, a me na kumu e hooikaika i ka malama ana i ke Kula Sabati. A pau na olelo paipai, ua hookuuia aku na haumana e kaihuakai ma ke alanui, a makaukau ka papaaina, alaila, hoi mai lakou e paina pu me na malihini i naue aku e makikai i na hana. O ko makou mahalo loa, no ke Kahukula Sabati oia Kula. A makaukau na mea o ka papaaina, ua hoi mai na haumana e paina i na mea a lokou i hoomakaukau ai. Okoa ka papaaina a kekahi kumu me kana mau hauman, okoa hoi ka kekahi me kana mau haumana, okoa hoi ko na malihini i naue mai. Mamua @ae o ka paina ana, ua himeni ia kekahi himeni kupono no ka ai ana a pau ia, pule mai o Rev. A. Kaukau ; o ka iho like iho la no ia o na o a ka poe o ia. Ua ai a ua lawa ka makemake o na malihini a me na kamaaina no ka nui o na mea i hoolakoia. A pau ka paina ana, ua kali ia ka hapa o ka manawa no na himeni i koe, a ua hoomanawanui na malihini e ake o ka ike ia mau himeni, a ua mahaloia ; a ua hookuuia ia hana me ka himeni ia ana o ka himeni 3, “He Akua Hemolele, Ke Akua no kakou,” a pela aku, a ua hoi aku kela mea keia mea me na puuwai i piha i ka hauoli no ka lakou mau keiki.
Ma ia ahiahi no, ua haalele makou ia Waimea i ka hora 6, a ua hiki i Koloa i ka hora 10 o ka po, ua hooluolu ia makou i ke koena oia po a hiki i ke ao ana. (Ma keia wahi, ua haalele mai na kamaaina o makou i hele pu ai a hiki i Polihale, a ua loaa he kamaaina hou nana e alakai aku ia makou a hiki i Lihue.)
Mei 20 ― Hora 1 ½ , haalele ia Koloa, haliu like aku la ko makou mau alo i Lihue, mamuli o ka hookele pololei ana a Rev. E. Helekunihi. Hora 2 ½ , hiki aku makou ma kahi o Rev. J. W. Waiamau, a ua hoi pu makou me kona ohana me ka oluolu a me ke aloha no, a ua hookipa oluolu ia aku makou ma kona papaaina, a malaila kekahi poe o makou i hiolani ai, o kekahi mau mea, ua hoi aku ma kahi o Samuela Kapohu, kekahi o na manu hulu like.
NO LIHUE.
O Lihue, he aina papu no, he maikai ka nana ana o ka aina, he oluolu kupono ia aina no na malihi ke noho malaila, e lawa pono ana ka malihini i na mea pilikino o keia noho ana. No ka liuliu ole ana malaila, nolaila, ua hapa ka ike ana aku i na mea nani o Lihue. Ma ia ahiahi no, ua kokua hou ia mai kekahi mau malihini he mau lio hou. Ilaila no hoi i huli hoi aku ai o Rev. E. Helekunihi i Koloa, a noho iho la makou i Lihue.
Mei 21 ― Hora 7, haalele ia Lihue, kau nui mai la ka manao e iki i ka nani o Anahola a me ka hoike kula haole a S. H. Haaheo, hora 9 ½ hiki aku la makou i Anahola, i hoea aku ka hana, e hoike mai ana ke kula haole. Ma keia hele ana nae, nole o makou kamaaina, ua hele malihini wale aku no makou, no ka mea, ua hala e o Rev. J. W. Waiamau me kekahi mau hoa o makou, nolaila, aohe kamaaina kupono nana e hai mai o mea keai o mea keia.
I ka hiki ana aku, ua ike no i ka pakake o na keiki o Anahola i ao ia e ka lakou kumu. Ua piha pono o loko o ka hale, aole wahi kaawale o na nhoho e noho iho ai. Mahope iho o ka pau ana o ka hoike, ua kaihuakai na haumana oia kula, me ke kani ana o ka pahu a me ka ohe, me ka welo ana hoi o na hae i ke ahe a ka makani. la wa nae e kaihuakai ana na keiki, ua hoomakaukauia ka papaaina no na haumana a me na malihini, me ka lulu pu ana nae o na opu aloha i kahi hapawalu a hapaha, a pela aku, no ko lakou pilikia i na mea e pono’i ko lakou luakini. A makaukau na mea ai, ua naue ae makou e kaana pu i ko lakou lokomaikai a lakou ihoolako ai no na malihini.
NO ANAAOLA.
Oia kekahi o na wahi maikai a’u i ike ai, aka, ua kanalua au no ka noho ana o na kanaka oia wahi, no ko lakou hele nui i ka ona @na ; uuku wale no ka poe i koe iloko o ka pono, a o ka hapa nui, aia lakou e hilala ana.
Eia nae kahi i oi aku ai o keia wahi, o ka haawe mai a ka puu o Kalalea, me he kuapuu la ka haawe koke mai ma ke kua.
Ma ia ahiahi no, ua naue hele aku makou, a ua haalele aku ia Anahola.
Aole i pau.
Nuhou ! Nuhou !
Ma ka la 4 o Feb. i hala iho nei, ua pae mai ma ko makou ailana nei kekahi moonihoawa ua make, a ua lilo ia i mea makaikai na makou, no ka mea, akahi no u ike maka ia ka moonihoawa, a ua ana au i kona loa. he 2 kapuai me 4 iniha. a elima iniha kona anapuni, a he ekolu wai hooluu ma kona kino. Eleele a me ka lenalena e moe like ana keia ma ke kua a me ke alo, a ma kahiu, ua kikokikoia me ka wai eleele a me ke keokeo, a o kona nana ana, he ano weliweli a makau i na o kona wa ola, ina aole makou e kokoke ma keia moo, a ua lawe ia e kekahi o makou e malama, a hiki i ka wa e hoi aku ai.
NO KA UA. Oia mau o ka haule ana mai o ne pakaua ma o makou nei i keia manawa, a ma-u mau ko makou mau puu i ka wai a ka naulu, pale hoi ka noke mau i kahi wai opunui.
MEA HOU. Ma ka la 31 o Maraki iho nei, ua ike aku makou i kekahi mau a ea hou maloko o ke aouli o ka lani, oiai ka lani ua kalae a kau wahi ao ole. Ua moe ae kekahi mau pio anuenue ma ka hapalua o ka la, a malalo oia mau pio, he alani anuenue e moe ana mai i ka Hikina a ke Komohana, a maloko a na pio, he ao kanaka, o noho ana me ka aahu keokeo, a maluna ona he papale anuenue, ua ike makou i keia mea hou mai ka hora 10 o ke kakahiaka a ka hora 2 o ka auina la, a he nani ke kupanaha o na mea a ke Akua e hoike mai nei ma na Aouli o ka Lani. E hoonani ia kona inoa.
Ua hoea mai o “Kamehameha” ma ka la 19 o Aperila me na lako ai o keia ailana, a ua lele mai a nupepa a me na leta, a ua kalewa ka moku mawaho no ka hiki ole mai ma ka aina nei, no ka maile a me ke au.
Ua haalele mai o “Kamehameha” i keia ailana i ka la 23 o Aperila a e lawe ana ia i na paahana ma na ailana o Bakers a me Howlands, a huli hoi aku i Honolulu.
J. W. Molia
Anemanu, McKeans, Aperila 21, 1869
N A B U K E
I HOOLAHALA E KA PAPA HAWAII.
Baibala Hemolele Nui ili gula nani mo
na kuhikuhi ma na aoao, - - - - $12 00
" " Nui ili eleele kaekae wai gula, 7 00
" " uuku iki iho, " " " " " 8 00
" " Pananaiki iho ili eleele, " " 5 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi, 3 00
" " " eleele kaekae wai gula, " 1 50
" " " " " " - - - - - - 1 00
Kauoha Hou Hapa Haole, - - - - - 75
Baibala Ohana nui me na kii moohana,
" " ili eleele, M. H. 1843 - - - 5 00
" " ili kao M. H. 1843 - - - - 2 50
Lira Hawaii 1848 me ke kanawei, - - 25
" " " 1855, - - - - - - - 25
Kumu Leo Mele ili manoanoa me ke ka -
nawai, - - - - - - - - - - 25
" " " " " lahilahi, - - - - 12½
Moolelo Ekalesia, - - - - - - - 50
Haiao, - - - - - - - - - - 25
Hele Malihini ana, - - - - - - - 25
No ko ke Akua ano, - - - - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - - - - - 25
Hoike Palapala Hemolele, - - - - - 25
Moolelo o Heneri Opukahaia, - - - - 25
Hoike Akua, - - - - - - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - - - - 25
Ninau Hoike ili manoanoa, - - - - - 25
" ‘ " " lahilahi, - - - - - - 12½
Ui Kamalii Kula Sabati, - - - - - - 12½
Kumumua Kula Sabati, - - - - - - 12½
Haawina Kamalii Buke 2, - - - - - - 12½
Buke Lawe Lima, - - - - - - - - 12½
He Buke no ka Pope, - - - - - - - 10
Ui Kula Sabati Helu 3, - - - - - - - 25
Buke Euanelio a Ioane, - - - - - - - 10
Eia na buke haawi wale.
Palapala Liilii―
Helu 4―Makemake anei oe i ke ola ?
Helu 6―E hele i o Kristo la.
Helu 7―Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11―No ka hoohiki wahahee ike Akua.
Helu 16―Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka
Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17―Mai hana ino i na Holoholona.
Helu 18―No ka mahi ana, kuai ana, a me ka
inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Ku@aumanao.
Ka Noolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hookoo ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.
MEA HOU!
Hookahi Tausani Dala Makana
I HOOHOIHOI IA AI.
KA MEA HOOMAU
HANA KULOKO HAWAII NEI.
$1,000 !!
Ma keia mea, ke haawi nei @ @ @ Tausani Dala, he mau @ kaulele @ @ ai i ka @ ia @ o ka PULUPULU SI AILANA ma keia Pae Aina. Penei ke ano :
1―I ke kanaka maoli, a haole paha, i oi ke kanu ana i ka Pulupulu Si Ailana @ o ka makahiki 1800, a i loaa hoi na paona Pulupulu. aole i emi iho malalo o 25,000 paona, me ka hua no, a e haawi no au i ka aku kaalele
ELIMA HANERI DALA MA KE GULA !
($500.00 !)
2―I ke kanaka maoli a haole paha, ka lua’hoi o na mea i hooulu @ i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1869, i emi ole iho malalo o 21,000 paona, me ka hua no―M haawi no au i aku kaalele,
EKOLU HANERI DALA MA KE GULA :
($300.00 !)
3―I ke kanaka maoli a haole paha, ke kolu hoi’o na mea hoo@ @ i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1869 i emi ole iho malalo o 16,000 me ka hua no―E haawi no au aku kaulele,
ELUA HANERI DALA MA KE GULA
($200.00 !)
O na kumu nui wale ao i haawina ai k@la mau makana ma hana, a i wehe akea ia ai hoi i @ mea a pau, ao ka @ wale no i hooala ia ma Hawai‘i nei, --A no ka Pulupulu Si Ailana hoi ka makana e haaw@ ai ; a e @ hooaki ia no e ka mea @ ka inoa @ @ ke @ Kiekie. O ka mea @ nui e ka mea @ e haawi @ na aku kaalele. i mea e @ @ ia aaia aku ka Palapala o ka makahiki 1869―Ao @ @ @ ia kekahi hapu oia mea @ @ @.
Ina he ano kanal@a, e ninau ponoi mai no i @ @.
E waihana keia aku makana a hiki i @ @ o @ 1860 ola ka wa @ @ ai. (360 @)
H. M. WINI.