Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 22, 29 May 1869 — Heaha na Kumu i paa ole ai ka hoopalau ana iwaena o keia Lahui! [ARTICLE]

Heaha na Kumu i paa ole ai ka hoopalau ana iwaena o keia Lahui!

j He ninau keia na ka hoa aioha P. H. Ku, | pau mn ka Heiu 1S o ke •• Kuokoa, " ia 1 o Mei, a o ka iike oie o ko maua mau manao ma keia mau kuinu ana i wehewehe mai nei, nolnila wau i ekemu ai. Ua hai mai nei oia i na kumu i paa ole ai ka hoopaiau ana mai ke kahi a ka ha. Kumu akahi. »0 ka puni waiwai o na makua a me na keiki." Eia hoi ka'u kumu. " O ke ku like oie o na manao lehuiehu iioko o ke kannka," do ka roea, hookahi ke ki ud o ke kaoaka, bc lehulehu na manao, o ka makua me ke keiki, he kanaka laoa, aole nae he ku-iike o ko laua manao, e like no me kn lehulehu o na ike o ke kaoaka a ke Akua i haawi mn\ ni. Ua nmnao p an hoi ka nmkua o ke knoe ia, ae hke laua i» e ke

keiki, hoopaiaa iho ia, o ka m&kua wile mo r.ae kai ike, a mahope, ike aku Ve kaikama- : hine, he kanaka pupuka ka ; o km hoowaha-i waha mai ii no ia, a pau no ka hoopaiau; aoa, na ka maka ia i paipai maii i ka manao ■ e hoopau, ina hoi ua ui a inaikai hoi, ku i ka ; i mi o ka maoao, lohe nae boi ka pepeiao, ( he kanaka huhu r he-pi f au-a, o k& hoowaha-! waha no ia o ua manao eei, ma hoi aohe i ♦ i iohe ka pepeiao i na roea i hai ia ae ia» o i I ka iho hoi kai hioni i ka peiapela a i ka ho-; l hono paha o ka iii, o ka hoowahawaha no ia \ ;a hoole mai i ka hoopalau aoa. Aole i j | iahui Hawaii waie no na mea i weheweheia j ae ia niaiuna, i ko na lahui e kahi e aoho pu i j nei kakoo a ka hoa'ioha e makee nei i na j kaikainahine a ka poe mea kaikamahine. j Eia ka ninau ia oe e ka hoa a me na ma- | kua a me na keiki. " Hewa io anei ka hoo- | pau ana i ka hoopaiau no ka lohe ana he iii- ■ hune a me oa mea i weheweheia ae ia maI luna ?" a oia hewa.aoie i oi aku ka hoopaiau j mamua o ka mare ana, aka, ua i mai nei ka | hoa, he mea nui ka hoopalau ana, eia ka'u, j " he mea nui ka mare ana, he mea pono e hoopau mamua o ka mare ana o nui ioa aku ka hewa." Ke hai mai nei ko'u hoa ma keia kumu, 0 ke ake nui o na makua a me na keiki i ka hanohano, ka waiwai, a me ka noho kuonoono ana, nolaila piikoi i na haole, na pake a me na kanaka Hawaii no hoi i lako. Ein hou ka ninau. " Owai ma ka Honua i makemake e noho ili-koie apua-fmana hoi, me ka makemake ole e kuonoouo a e noho ine ka lako ? " o P. K. Kupau paha ea ? Aoie oe i hewa e ka makua a me ke keiki i ka manao ana e mare i ka hnole me kn pake tT' me Hawaii kuonoono, i mai paha auanei ua hoa nei, "O ka namu mai apakake, a o ka piiikia aku ka hope." Aole au i ike i kekahi haole a pnke hoi ua pepehi i ka mnkunhonowai, eia ka'u i ike, he poe luna hoomalu pono loa Inkou no na wahine n me na keiki i lona ae maloko o lakou, pomaikai ke kaikamahine i mare i ka hnoie (e like me Mss j Ane t J hui j me Mr. Kuaika a ine knikama-j hine a Mr. Waha e noho pu ia me Mikama-1 ia (Mr. Meyers) maikai maoli no nu hua i j ioaa mni maioko o Inkou, (peia no hoi o ka | moopuna a Hikiau i hui ia me Ahionn (pake) j a o Mesi*no hoi ma Lah.\ina i mare ia Ma- j kekau ke kannka kuonoono, ua nui a pakoln loa ka poe o keia ano e noho nei i waena o ko kaua lahui.) Kumu eiua. " O ka makemake ole o na makua a me na keiki e hoouiu hou i keia iahui." Eia ka'u kumu malaila. "Aole he inakua a keiki hoi ma keia iahui e noho nei. 1 keia wa i makemake oie e hanau i na keiki \ n nui," ina paha e hoouna ana ke nupuni i' iuna e hele e ninau pakahi i waena o keia J lahui no ka makemake ole e hanau keiki, j aole e loan hookahi men e lioole mni. j Eia ka ninau, e hiui 10 no nnei i ka ma-1 kemake o ke kannka ke hoouiu i ke kanaka ? j Aole e hiki, no ka mea, he okoa ka mea na-! na ia hnna, o ko kakou manao ia, o ka loaa j 0 ke kane kupono opiopio hoi, nole e ole ka loaa o na hua maikai eia nae ua neie ; aia ma ; ke kulanakauhale kiekie o Rev. M. Kuaea | me kana Lede opiopio e noho mai la i nana j | like ai knkou ; aohe he hua ma ko laua pu« haka, aole o lana waie, aia o Rev. J. K. Piianaia me kn Lede opiopio, a nui wale ka poe 0 keia ano aole he loaa, no ka makemake j ole anei ? Keu mnoli hoi hn kein poe o ka \ lumai i ko kakou lahui i ka hohonu, ke nij nau nei ka hoa'iohn o'u, nuhea na keiki i • | hookomo in aku nei iloko o na kula nui ? j |" Ua puka mai no ka wahi ann, a ke noho | mai nei no ka ma kapakahakai o haukae; 1 ma." Kni non no hoi ua pukn mai o Loe,a j ua lilohoi ia Leleo i Maikonisia kahi a kaua ji mnkemnke ai e hele ka lakou in mnu keiki lo knpnknhnkai no ia o haukae ma ea ! Ai |ae hoi paha o Noweio Kawaihaiau la HalunJ iani opio i Molokai.aia hoi kahi ia Puuohau ; i Hilo. Aole anei no iakou kana haku iloko iho nei o na nupepn no ka like oie o na kahua e like me kau kahua e hai mai nei 1 Ua like anei ka o keia mau makua : me ka manao o ka iakou mau keiki ? » aoie 1 lik*3." A ua o Mr. Kawnihainu i kana a hiki i ka wa kupono alaiia mare, aoie nae pela ka manao o ke kaikainahine. Makemake oMr, Haiualani e komo hou kana kei- | ki i ke kuia Kahuna a puka mai, alaiia ma- ' re. Aoie nae peia ko ke keiki manao. Oia j ka like oie o na manao iehuiehu o ke kanai ka la, i weheweheia aku nei ma ke kumu jmua pakeia nae kau nuku ana i na makua !ua iohe mai au, oa hapai kahi o keia poe, aoie nae iakou i ne pono ia, no ke aha ka ioaa oie o na hua ? Aia no i ka manao ka mea nana i hana i k& kanaka. \ O ke ake nui io no ia o nn kumu makua j o kakou, e hooulu ka lahui Hnwaii a uui i j hou na kanaka, aoie e hiki, no ka mea, i ko j I kakou wa i noho pu iho nei me iakou ka emi ana iho nei o keia lahui, no ke aha la ? j | Aoie no i haawi pu mai ke Akua ia lakou i ka hooulu Inhui kanaka, o ka hooulu pono waie no kai haawi iai mai ia lakou, nui hoi ke akamai o na Kauka i ka lapaau ana i na ! mai, aoie nae i akamai i ka hooulu iahui, he wea makehewa waie ka nuku ana |i na niakua me ka iakou ia mau keiki. Kumu ekoiu. O ke ake nui oie o oa makua e loaa ka pooo io maoii iioko o na keiki a lakou." Eia ika'u. » Keake nui nei na inakua eloaa ka pono io iiokoo ka kikou mau keiki, ma ko lakou manao io maoii no, a ma ka hapai ia mai hoi kekahi," no ka mea, aole he makua li hoouoa oie i na keiki iioko o na hale kula, a ine na Kuia Sabati i keia manawa. Keoielomai nei ko'u hoa ma kaoa kumu, kakaikahi walenoka na makua I ninkni pono i na keiiki ma na hana pono. Owai la i i poe mnkna ? O na kahunapule no paha ? o lakou no auauei ka poe kakaika^

hi o keia iahui e ooho nei, a oka nui ibo o na makua a pau, he makapowale no. Oia . io anei ia ? he makapo anei o Akula Moku o Lahaina i makeaku nei, oana ke kamalei e noho nei, o Piilani ! Ao Sekepano Waima* lu nana ke kamaiei o Ahinoama ? A o Mataio Kenui nana ke kamalei o Kahiamoe ? 0 iakoa io aoei kahi . hui pu me ka manao paakiki o keia poe keiki? Ke hoole aku nei, aa, " aoie o kekahi poe kahuna haioieio ; keia a kakou nana e ao inai i ka pono io ma-; oli, a me ka iakou mau keiki hoi, a he hui-l na hoi lakou no ioko o ka poe kakaikahi au j e ike ai. Ke hai mai nei no kuu hoo roa ke-« ia kumu. O ka malama ole ia no o ka hoo-: paiau ana, nolaiia, piikoi i ka %raiwrai a me : ke ulakolako o keia noho kino ana ; aole i, manao nui ina waiwai o keia ao. " Oiaio J pahn keia. M Ina io paha he keiki kau eua | hon nei, noie paha oe e hooiako aku i wahi aahu nona a i kimai a papaie hoi a me knhi mau mea e ae, o piikoi auaoei ma na inea o keia noho kino ana, o na mea waie no o ke- ī la ao kau e hoolako ai nona. Peia io nnei ka (Pauio) a me (Soiomona) na ke Akua io no i hoopomaikai mai na mea ; 1 hoopaaia ka hoopaiau ana. A nawai hoi i hoopomaikai mai ka poe ; paa ole ka hoopalau ana, e noho nei me ke kuonoono ioa a me ka pono maoii no hai, hiki oie io paha ! auanei oe, e A. K., a o A. H., paha auanai l ke hiki i kiiohana o ka mea i hoopaiau pono n mare, a hnnau na keiki, a haaieie honua j iho nei. Kupanaha hoi ka hemo ana ona j men i hoopniau pono ia, a iiio i (poo iima, '• oia hoi o poo aiua ma na hua pa-ko-li.) | Kumu eha. •« O ka ioaa oie o ka (kahua) | io inaoii iloko ona men i hoopalau ia. | Kaua pu u\a keia kumu, o ka kaua (ka-1 hua) io ia, ke hooioii pono ia. penei; M o ka! (makemake a me ka i ini) oia ka mua, a o ke (nioha) ka hope." He mau kahua no ke- i ia i hoolawa like ia i na mea a pau, aole i; ka poe waie no i hoopalauia. Eia no nae ; ka'u e hai ae ma keia kumu a kaua, ina ke- j ia mnu kahua no i mahele in'i ka pono io o! ke kanaka a me ka hewa io o ke knnnka | mniioko mai o na innnno iehulehu kuiike I oie, no keia mnu knhua no ka paa oie ana o ka hoopalau; nolaila mai no ka moe-kolohe, pepehi kanaka, puni waiwai, a me na leniea ! no a pau, n mn kein kahua no hoi i ionn mai | ai ka maluhia, ke kuikahi a me ka oluolu ! like oka noho loknhi pu ana. Ua nui loa na mea e wehewehe ai iloko o keia mau ka- j hua, ke manao nei nae au i ko'u mnu hoa j aioha hoonoho kepau. Paupauaho paha au- j anei no ka loihi ioa, na ka mea heluhelu e! hoomaopopo aku. E hooinanao oe e kuu j hoa i keia mau lalani oielo a ka (L. H.) ol ka nupepa, mahope o kau haioleio ana, o ko i maua munao hookahi ia. [Aoie he puni wniwai ka mare ana i ke kane kupono, iako, waiwai, a kuonoono hoi i hiki ke inniaina ia laua ika wa mnre.] Aole no kela ao ke kumumanao o kaua, no ka hooj)aiau ana no o keii ao. Ein nae ua hooiii aku nei oe no Kilohnna, nun hnnleie ioa oe i ka lahui o kaua, o kaua keiki oie ana ia, owau no kahi e makee nei i ka pono i ka lauwili ia, aka, nole nne e hiolo ana ka oiaio. Me ka Lahui kuu aloha. J. W. K M Lahaina, Mei 6, 1569.