Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 19, 8 May 1869 — Page 4
This text was transcribed by: | Rhonda Stewart |
This work is dedicated to: | I Love You Paula Leialoha Ramirez Rodriguez A |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
Thou Sweet gliding @ed@on, by the
SILVER STREAMS.
11.
1. O oe, Kedesona I kabe maikai,
Ma Kou kapa @l! Iesu I po ai,
Ua pau kana hana. ua kaa mai ka po,
Ua hele e moe ma na wai owe ou.
2. Ua po no ka la, a hoea na hoku ;
Ma ke kulu aomoe ua @alo Iesu ;
Ua kau ka mahina konale laelae,
A maha no Iesu ma kou wai maikai.
3. He anu ka hau I pa mai ma kou poo,
Oolea ka uluna, ka bela po ou ;
Ku mak na anēla, nānā, a haohao
No kou eha nui, no kou kanikau.
4. E Getesemane, ka mala haalou,
Ma ou la e ike ka lani, ke ao,
Ma ka pule, ka eha, ka @we o Iesu.
5. Kulou, na haipule, ma kona wawae,
Hoomana, hoonani a noomaikai ae,
Hosana hauoli a mau aku no,
Haleluia pu aku me ko kela ao.
HAWAII
Ka hanau ana o Iesu.
1. Laelae ke ao, olino mai
Na hoku o ke alaula
Ua moe mai ka poe kiai
Me ko lakou ohana.
2. A kani mai, maluna nae,
He leo mele nani ;
Ala'e lakou, hoolohe ae
la leo kani lani.
3. Kakani, a kakani ae ;
Hamau lakou, a lohe,
A paē mai he leo hai,
He leo hoohauoli.
4. Hauoli, e hauoli ae,
Ua hanau ka Mesia ;
Ka leo nei a ua kiai
I lohe a ilihia.
5. He malu a he malu mau,
Maanei ka maluhia,
He kuikahi ma ke uo,
Ano e ikeia.
6. Ku, ku, mai kali ae maanei,
E holo wikiwiki,
Aia ma kahi haahaa e
Ke moe ae ua keiki
7. Hoonani, e hoonani ae
I ke Akua Mana,
Hoomaikai pu ia keiki nei
Emoe malie ana.
HAWAII
Calm on the listening ear of night.
8-6
1. pa nani ma ke kulu po
Na leo nani no ;
Ku nakanū a lohe ae
Ko Iuda mau papu.
2. Memele mai na anela
Mai luna lilo mai,
Me ko lakou mau lira pu;
A kani nani ae.
3. A pane ko ludea mau puu,
A o mai o a o,
aloha a hauoli pu,
Ei;ae ka Hoku Ao.
4. A, mai ko Galelaia wai
He leo ka@i ae ;
Kani na pa@a aala e
Mai ia Sasona mai.
5. Hoonani I ke Akua mau,
Na ao, na aina e,
He malu, he aloha pu
Mai ko ka lani Alii. HAWAII
Ka la hanau o Iesu
6-4
1. Hookani hone ae,
Na @ele kani nei,
No Iesu no,
No kona iho mai
Nai kahi iluna'e,
E noho haahaa ae
Ma keia ao.
2. He aloha nui nei,
Hookani oli ae
Mai o a o ;
Ua holo mama wai
Iesu e imi ae
I na auwana nei
I hoi lakou.
3. Ke Lii no luna mai,
Ke Lii e malu ai,
Ua lilo nae
I keiki makalii ;
Nana a mele mai
Na anela maikai,
Hoonani e .
4. He aloha kamahao
Iloko a Iesu,
A noho mai
Me kanaka oonei,
He ano kauwa e,
Kuono ole ae
M@l@lo nei.
5. Ua h@ne oia nei,
Aole he waiwai,
Hoowaiwai nae
Na kini hune no ;
Ike na makapo.
Leleie no lolo.
Ola ua mai.
6. Ua maha na luuluu,
Oli na kanikau,
A lohe no
Ka poe @ne no,
Ka poe waiwai pu,
Ko keia ao a pau,
Ke ola mau.
7. Hookani hone ae
Na @ele kani nei,
Na leo pu,
Ko Iesu lile ae
I mohai e ola'i,
Hoolaha nui ae
Mai o a o. HAWAII
Na olelo kupono ole a Makaena i na
MALIHINI.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :
Ua ike iho nei au I na olelo wahahee a ka mea nona ka inoa e kau aenei maluna, e pili ana i ke Ahupuaa o Kaunolu, a malai@a ko'u wahi kanalua iki o ko'u luna manao. Ua olelo ua Makaena nei i na malihini, he kamaaina oia noloaila. Wahahee.
Ua olelo oia i na akua Lawaia, o Kaun@ lu, Kunihi, Kanemakua, Lohe, Kahilinai, Kaneapua, a me Kamakauwahine. He mau akua lawaia kekahi, a o kekahi aole. E pono au e wehewehe iki i ka moolelo o keia mau akua pegana o ka wa kahiko. Eia ko lakou moolelo. O Lohe, he akua lawaia ia, a penei kona olelo ana. Ina e holo na waa i ka lawaia, (he kaulua nae na waa) a i ka hoi ana mai, ina hookahi waa i ai ia e ka ia, a nele kekahi waa, alaila, ukiuki loa ka waa inele. "la wa e hoowalewaleia ai o ka lawaia ai ole ia, o ka ihoe paha, makahi o ua akua lohe nei, ia manawa e kulaiia ai a pa iluna, o ka lohe iho la no ia. Aole e ai ia keia waa e ke'ku, aia no a hoomalielieia alaila na mai ka huhu o keia akua eepa.
Aole e like me ka Makaena i kuhikuhi lalau ai i na malihini e olelo ana no ka holo ana o kekahi lawaia i ka, a noho kekahi lawiaa i uka e pauaka ai i ka wahine, aole pela, e like me ka mea i haiia maluna Kaneapua. Aole ia he akua lawaia, he akua noho lae ia, oia ke kaikaina o Kane, a me Kanaloa. A ma keia ko Makaena wahahee akua ana o Kunihi.
He akua lawaia keia, aeia kana olelo ana, ne mau wahi akua e iho nae kekahi. O holoholo-a, Holoholo-i, o Namakaokaia, o Kunihi e ua liniua ka i-a, alaila ea, ua piha na waa i ka i-a, a pela kona olelo ana.
KANEMAKUA. He akua lawaia no keia, penei kona wahi kaao, ua h olo na waa i kai a hoi mai ua nele nae i ka i-a ole kela waa keia waa, ku wale ana na mokoi e laho e, ai i na opea o Kanemakua. O ka pele ana keia i ke akua ole.
KAHILINAI. Aole keia he akua, he pohaku wale iho no, he wahi hilinai no no lawaia, a me na kaohi, a kapaia aku kona inoa Kahilinai, ka wahahee akolu keia o Makaena i no malihini.
KAMAKAUWAHINE. Aohe au i lohe he kaikuahine no Kaneapua keia akua, o kana hana he kuku kapa, aia no kana kua ke waiho nei i ka pali o Kolokolo a hiki i keia la, o ke kapa ana i kuku ai oia ka puakala, ka mea ia kuku ole ai, o kona pa-u ia ua wahahee iki o M@ma ka olelo mua ana o keia akua, kekaikuahine no Kaneapua, (aole) a ua pololei ma ka pa-u nona ka puakala, ka eepa aha keia o M. ina malihini.
Na mea kanu, ipu pu, ipu haole, ipu ala, uala, kulina. Aole keia mau mea kanu na ke'lii i k uhikuhi lalau ai, a kolea hewa i ka inoa o ka Moi, ae kukulu ana o ua o Makaena nei i h ale no ua imi lani nei, kea aku ka wahahee a me ka alapahi.
Nolaila la ea, e o'u mau makamaka malihini e noho ana i ka piko olu o Harona, mai manao oukou he kamaaina keia no Kaunolu. He aea haukae keia no Kipahulu, a Lahaina a mailaila mai a anei. I olelo wahahee ai ia oukou, a malaila ka lana ana mai o ke'u wahi manao, i mea e kuhihewa ole ai ka manao o kekahi poe, o manaoio auanei he kamaaina ia.
O ka ilima iho la ia o ko'u manao, a me ka palena o ko'u makemake. Ua pau me ka mahalo. P.M. WELOULA.
Kaunolu, Lanai, Maraki 15, 1868.
Mai Kaleponi mai.
NO KA MAINE ELI GULA HOU O KEOMOLEWA.
Ua ike oukou e na hoa oha e noho ana ma na ae-kai hua-lala o ka moana Pakifika, i ka leta o ka la 24 o Oct , i pai ia ma ka Helu 50 o ke "Kuokoa ;" o ke koena mai, malaila kakou e makaikai ae ai.
Ma ka pule mua o Nevemaba, hiki mai la kekahi poe mai ka Maine hou mai, e haanui ana lakou, no ka wili kokoua konahua ka o ke gula iloko o ka lepo. (He keu a ka liki ; hoohoihoi makuahonowai no hoi lakou.) I ka hala ana ae o na la 2, makaukau lakou no ka hele hou ana ; liuliu noi kekahi po@ e hele pu me lakou, he hui niu okoa ia ; he 10 lio ko kekahi hui, 8 ko kekahi, 6 kekahi, 5 hoi ko kekahi hui. I ka hele nui ana a ak @ o ke alanui, inu ra@a iho la kekahi mau hui a ona ; (o ka poie 8 lio & 5.) O kekahi mau hui hiki pono laua i ka Maine, o lakou nei hoi hele mahu-ha. I ka pau ana'e o ka ona rama, hoomaka hou lakou a hele, na hu aku la i kula i ka alaala polu ; no ka mea, ua haole iho ka hau 2 kapuai, aohe ike ia aku o ka alanui a noe ka meheu o kela poe i hele ai, lalau wale aku la no lakou a ha-upu mai la ka manao hiki ole, no ka mea, akahi no a hele ia wahi, a no ka hau hoi e ha@le ana a me ka maeele e hoopuni ana i ke kion kekahi pilikia.
No laila, haalele lakou i ka ukana ilaila, a hoihoi mai la i na lio a lakou ; 3 ho i make no ka ai ole (mauu,) o kakeahi poe loi kai hoomanawanui mai hiki ia nei. a no ka malie loa ana iho oia mau la ; nolaila, hele no ka poe ua ike mua i ua Maine @a, me ka ai no a ko lakou mau lio. I ka ike ana o lakounei e hele ana kela "hui," o ke kalakala kunahihi hou ae ia no ia o ua poe nei, a hele aku la a kahi a lakou i haalele mua ai i ka ukana , ilaila no kahi i apa ai a hala loa kela poe, haole hou no ka hau ke kumu keakea o ke alanui, naku aku la lakou nei a hiki i Pakaka (kahi o ke kii a Kimo e ku ana,) aohe ikeia aku o ka meheu o kela huakai e hele la, hiki ae la hoi ke kiekie o ka hau i k 3 kapuai, haalele hou lakou i ka ukana iluna o ka hau, a hoihoi mai la i na lio i ke kahawai ; he wahi 7 a 8 mile paha mai kahi i haaiele ai i ka ukana. O kekahi haole o lakou kai hoi loa mai me kona hoki, a kahi i ha-i ai ka wawai, ki aku la ia i ka pu a make, lawe mai la no hoi i kahi ai kupono iaia ; i ka pauana o ka ai, hoomanawanui mai la ia i kapoploli 2 la a hiki mai la i kauhale pau ka palena o ka pilikia, manao ae no o ke gula o ka Maine.
Ma ka pule mua no Novemaba, ua lawe aku kekahi "hoi" waiwai he 60 na ho i kaumaha i ka ukana, (ma ke alanui hou) e manao ana e ku mua kona Hale Kuai i ka Maine ; aka, ua hana io mai ka hau, ua hoomanawanui aku no nae lakou a hiki i ka muliwai ma kekahi aoao, kukulu ka hale no ka ukana we kekahi o lakou, o ka hapa nui kai hoihoi mai i na lio. Ua loleloia, he 40 mile mai ka muliwai aku ma ke alanui hou a ka Maine ; aka, i ka hoi ana mai nei o na haole mai ka Maine mai. Ma ka lua o ka pule mua o Dec., ka @ikiana mai ; 7 ko lakou huina, he 10 la ko laokou hoi ana mai 3 la pololi aohe komo "weuweu," a i ka 4 o ka la hiki mai ia lakou i ka muliwai kahi o ka "hui" waiwai e noho ana, a manao ae la ke ola. Ma ka lakou olelo ua hu ka ua alanui hou la ma ka hema, ua hala ka Maine ma ka akau ; he 40 mile mawaana o kaua, he 60 hoi mile mai ka muliwai aku, ma ke koho wale no.
O na haole i hana'i i na alanui la, aohe o lakou uku, o ka hiki i ka Nu Maine ko lakou uku i manao ai ; aka, i ka hana ana'ku nei ua kau ia ae la ka ihu o ke panana i ka hikina hema, a hala ae la hoi ka Maine i ka hikina akau. O makou kekahi i manao e hele e hana i ua alanui la, me ka uku nae; a nolaila ua komo ae na haole i ka Hale Ahaolelo e noonoo, a ua hooholo iho lakou. A kahea mai la ia makou a me na haole hou, he 20 paha ko lakou nui ; akoakoa aku la makou a ku ana i ka aoao o ke pakaukau, olelo mai la o J. B. Lanck, Esq., "Owai ko oukou poe makemake ik hana alanui ? Aohe nae he uku, o na lilo a pau a me ka oukou ai na ka poe mea Hale Kuai e kokua, o ko oukou uku no hoi o ka h iki i ka Nu Kikina ; no ka mea, he alanui kokoke loa keia mamua ae o ke alanui kahiko, he 75 no mile mai anei aku a hiki i ke Kikina ; a he 120 mile hoi ko ke alanui kahiko, o ka poe ae i keia e kau na lima iluna," o ke kau like ae la no ia o ka lima o ua poe haole ai-moo la o ke kuahiwi, o makou me na haole kamaina no, holo aku la i waho e walaau ai.
Alia nae i ka hele ana aku e hana, e hoomanawanui i ka hay a me ka maeele o ka aika (ice,) alualu ia mai ana e ka bipi, ua oki oe i holo kiki mai ana a paa i ka laau a Kekuaokalani ; aole hoi i hiki i kahi i manao ai. No lakou ka ia mau wahi lalani Himeni i haku ia'i. "Puho kou luhi ana, Make hewa hoi ka hana." Ua hoi loa no lakou i Pokalana (Portland,) aole no hoi lakou ike hou ia mai a hiki i keia la.
Ma na na la mua o Maraki i hala ae nei, hoomakaukau na haole kamaaina no ka hele ana, ka poe no nae ua hiki mua ka ai i ka Maine, (koe ka poe ai ole,) e kau-o hele ana i ka lakou ukana maluna o ke kaa holo hau ; 150 paona ke kaumaha a oi aku a emi mai kekahi, he 20 paha ko lakounui a emi mai. O makou kekahi i uluku a pioloke ka manao e hele u me lakou ; aka, ka-ua ia mai la e ka leo o ua poe hoa aloha la, i ka olelo ana mai. "Mai pono no ia kakou ke hele pu, i na he nui ka ai i hiki aku nei i ke Kikina, a i na no hoi he Hale Kuai kekahi i hiki ilaila, ina ua pono. Aole paha kakou e lawa i ka ai i hiki mua mamua ae o ka hiki ana o ka hoki lawe waiwai, no ka meai he mau malama oko@ ia e noho aku 4 a 5 paha. Ina no oukou e noho a puka ae i ka mehana loaa ka lio, alaila hikihoi paha ka ai – aole no e phia kela wahi i na tausani haole i oi a ku mamua o ke kolu, a i na o ka poe @ ae mahope nei, He oiaio, aole lakou e hana dala a holo hou – mai no i hope nei, oka ai ke kumu keakea no na mea a pau. A ua makehewa no hoi ke kole ana aku o na iwi iluna o ka hau, a hoi "luuluu ana i ke one Mahamoku." aole i loaa ka mea a ka manao i li-a wale ai i na po anu koo-u ka hooilo &c. I ka pau ana o keia mau olelo, ki-ke ae la na kiaha aloha – lulu na lima – a o ko lakou hele no ia.
He mau la 4 e 5 ko lakou kaawale ana aku, aia hoi, hiki hou mai la na haole he 14 me na lio ho ; hoomakaukau no ke kaa holohau a paa o ka hele no ia. O kekeahi poe o lakou kai hoihoi i na lio i kai o Luwikini (Lewistop).
Aole i hele aku ia poe hiki mai ana, aohe no hoi i kaawale aku noho mai ana. A o ke aiwa loa mai ka ia o ka hoomano, ua ike aku aohe ai o ke alanui a me ka Maine, o ka meemee loa aku ka ia o ka puni kauoha ole ina iwi. No ka Hawaii hoi ka huaolelo "Imi loa," eia ka o ka haiole ka "pakeu pali."
O na mea aku i @oe, na keia mau malama aku ia e nan@, a e hoike mai ka pomaikai a me ka pilikia, o ka ike ko'u a me k@ lohe kakau a@o, o ka heluhelu mai ka oukou @ me ka hoomaopopo iho. "Oi moku ole ke kaula dala ; aole hoi i @ ke @ ." Ua lawa keia no ka manawa @ no @ no na mea a pau i oleloia ma ka "Baibala." Ke hoi nei nae ko Mauna Heiene keiki. a halawai aku me ka ma@ o Kale@onia. Ipaia mai e ka lau o ke onaona o ka ili lauae aala i ka nahele, i hoop@l@ i@ e na kulu hau @ o @ kahahiaka. A o@ oukou. G.P. @
Pierce City, Idaho, Ter. Mar. 27, 1869.
He ku aku la i ka pua ke wi nei ka
niho o ka iole.
Ua pa@ ma ka papa keleawe o ka Nupepa "Kuokoa," o ka la 1 o Mei, Helu 18 aoao 4 ; ka hailoa@ o ka ninau ia "Aba Buna." a me ka ninau ekolu i ka Aha Hui "Adimeke. i kakauia malalo o ka inoa o Kamaioulakoheo, (oia no o Kamaikakio).
O makou o ka poe lala o ka Aha Hui Adimeke, aole makou i mahalo i kau loaa, no ka me@, ua hai mai oe i ka pauku a me ka mokuna, a me ka buke, aia ma ia pauku he elua a he ekolu na iona o Bela, o Iobaba a o Zera, owai o lakou o I@ba ? a owai o lakou ka makuakane ? loa manao mai oe o Iobaba, oia o Ioba, auhea kou kuhikuhi noia mea, i hiki ai ia oe ka hoololi ana i ka huaolelo Alabia "Iobaba," a ma hea ka loaa ana o ka huaolelo Hebera "Ioba," noloko mai o ka Hebera, Alabia "Iobaba," akahi makou a ike i ke akamai o ke keiki o Hamakua, o ka ike ana o "Ioba" na hua kumu o "Iobaba," a manao mai oe o "Ioba noia," a pela e loaa ai ka makuakane o Ioba ; a pehea la e hiki ai ia oe ke unuhi pono mai i keia mau Io-ba-ba, Ze-ra, Be-la ma ka Hebera, alabia ; i maopopo ai kau loaa kapilipili, i ike ai makou ma ka olelo Hawaii i ka olelo oiaio o ka loaa. Ua makaukau makou ma ko makou Keena Oihana o ka Kulanui Hui Adimeke, i na Buke 120 o ka Baibala e hiki ai ke wehwehe. I nui ke aho ! e ka hoa a me kau kumu ike ole, ai loaa ole, na mokou e wehewehe aku. aole makou i manao na ke koko Hawaii e kue mai keia Hui Adimeke, no ka mea, he mau keiki Hawaii ka poe e kukulu nei, aka, ua haliu mai oe me ko ike no aole oe i makaukau i ka hooili kaua ana o na mea pohihihi loa o ka Baibala. I ka la hea ? o kā malama bea ? M. H. B. A. C.D. hea ka hanau ana o Ioba? Ina loaa ia oe, akamai oe a hanini maluna o na pali o Waipio.
Ua olelo mai oe, "ua alakai ka o Mose i na kanaka he 1,000,000 a keu aku i ka B. C. 1146. Ua makaukau makou no ia mau mea, no ka mea, ua ike makou o ka nui o na kanaka i alakaiia e Mose, aole i like me kau e pane nei, he ole loa no, a pela no kau B. C. 1146 ; no ka mea, i na i ka B. C. 1146, alaila, o ka manawa ia e noho kahuna ana o Eli, a e lawelawe ana o Samuela ma kana hana, nolaila, ua puka mai ka Iseraela mai Aigupika i ka B. C. 1491, e hoolawe i kau B. C. 1146, koe 265, oia na makahiki mai ka puka ana o ka Iseraela a hiki i ko B. C. 1146, a he mea kupanaha loa keia, na ka anela hea i ao mai ia oe, ma ka Buke hea la keia helu ano e ; ma ka buke anei i kapala ia i ka lep palolo o Hamakua, e akaaka a maloeloe i ka loaa a Kamaipahinuihinu. Ina oe i makemake e ike i ke ano o keia mea he B. C., a he a@i o na B. C., eia no ma ke Keena o ka Aha Hui Adimeke.
O na kia keleawe ehiku au i pane mai ai, he mau kia popopo wale no, na ka lima hema o ka Adimeke e opa iaia, a lilo ia me he opala la a ka makani e puhi ai.
O na huahelu 8,000, he mau huahelu i kaulia maluna o n a puakala ; o ka waiwai e loaa mai, he koe me ka naio ; ma ma na huahelu lani, a me na huahelu honua, ua makaukau makou e wehewehe maikai loa ke kauohaia mai, ua ike no makou aole e hiki i kekahi huahelu ke wehewehe mai ; ua helumai oe i na helu ana a ka moa keiki, he pokipoki ka mea loaa.
Eia mai na haina o na ninau poi nalo au e hou makapo nei iloko o ke ie me ka uluhe, me ko ike ole i ke ano o kau ninau.
1. Pehea ka manoanoa o ka pahiolo i olo ia ai o Isaia ? ehia kapuai ka loa ?
Haina. He 3 hua bare o ka helu Hepera, ua likeme 3 hua bare o ka aoao luna, he hapa hua bare ka aoao lalo ; a o ka loa he 3 iniba, ka loa ua like me elua kubita me ka hapa. E nana i ka moolelo o Ahaba Horema 21,C22. A o ka iwi a o ka hipopotamu kela phiolo, aia ma ke Keena o ka Hale Oihana o ka Ahahui Adimeke kahi i waiho ai o na mea liilii, aole ma na aina o na pali o Waipio a me Honokaia.
2. Heaha ka inoa o ke kaula a Iuda i kalawe ai iaia iho ?
He olona ; he kaula kahei ma kona kikala, a wehe ae lo oia i kela kaula ana e kahei ana, a kaawe iaiai i@o. Aia ma ka terema 2, C. 42 o ka buke mooleleo a kekahi Iudaio, oia o Ioseputo. Aka, ua kue mai o Petero i keia ; me kana olelo mai aole i kaawe, i hina maoli no a malolo kona poo a pahu kona naau. Oihana 1:17,18.
Ua makaukau makou e wehewehe i na mea liilii loa o ka Baibala ke kauohaia mai makou. E hana i ka puniu a manoanoa, i oie e helelei i ka wa e hookui ai me kekahi ala o ko makou aina.
3. Heaha ka ino o ke k@i i kakia ia ai na lima a me na wawae o Iesu ?
Haina. He kui o ka make, o kela kui he kui o kekahi apana laau o ka ota ; oia ma na lima, a he kui hao ma na wawae, pela no ma ka makou mau hoike e waiho nei, a i makemake oe e ike, e holo mai oe ia nei, haalele aku i ka wahine, i ike oe i ka ala e phoa ai ko auwae.
Ua lolo mai oe no Honokaia oe, eia mai kekahi pauku hao e k@ ai oe, pii ka lena, kukai ka i@ o Puapuakea. E imi oe, a i @ ole a make oe, @, e kali no ka @ ke kae o ka luakup@, no ko uhane ka pii ae. pe pe-la no; a ina he mau keiki kau, o na hooilina ia o ka ninau.
1. Owai ka inoa o ka anela o ka Papa 4 i makemake e lili iaia ke Ki o ka Luaahi o Ge@? a ma ka Papa o na Hoku Ao, owai ka anela nana e pulumi nei ka Hoku Pereiade. Ehia makahiki e pulumi ai?
Aole ka ike i ka ninau, kiola oe i kou lole komo. a holo ulala i kanahele o Honokaia, i ka uku li-o o Mahiai, i na pali hulaana o Waipio. Ua ike no makou he keiki oe iluna ke alo, he ai pu-a wale no ka mea hiki ia oe a hiki mai na la ino, e paio ana na al@ o ka moana Pakitika. Me ka mahalo.
NA KA AHAHUI ADIMEKE
Waianae, Oahu. Mei 3, 1869.
Pale hou ana i ka hoopunipuni.
Ua halawai-hou mai me makou na olelo hoopunipuni ma ka helu 12 o ka "Hae Makika," o ka malama o Aperila nei. Ua like loa keia mau olelo oiaio ole me kela mea mua a makou i pale ai i ka hoopunipuni nui o ka poe piha o ka naau i na manao ino. A ua makaukau makou e hoike aku imua o ka lehulehu i ka io ole a ka hana a ka aoao Pope e wahuhee nei. Ua huli nui no makou me ke akahele i keia mau olelo i hoopuka hou ia ma keia mau olelo i hoopouka hou ia @ keia helu 12, me ka imi noiau ana i ka mea nana keia mau olelo oiaio ole e hoolaha nei, a ua maopopo ia makou ma ke ano o ka haku manao ana. Na Rev. Auberete keia mau olelo ano kohu ole i ke Kahunapule o ke akua kiekie loa, nolaila, ke hoike mai nei ka hua a ko waha i ke ano o kou naau. He elemakule wale hoi ka nanaina, he kamalii ka hoi ka hana. A ke manaolana nei makou, o ko Auberete makua ke Kiabolo, no ka mea, he wahahee oia mai mua mai, a he makua ho hoi ia no ka wahahee. Pela okoa no o Auberete mai luna a lalo, mai loko a waho, ke hoopuka nei a ke hoolaha nei oia i na olelo wahahee me ka hilahila ole oka naau. A ke manaolana hou nei no hoi makou, he hakuepa wale no keia hana a ke Kahunapule e liki nei o ko lakou ka hoomana a ke Akua i kukulu ai. Ea, e na makamaka hoolepope mai Hawaii a Niihau, ua makemake anei ke Akua i ko Auberete hoopunipuni ana i na he khaunapule oia no ka ekalesia a ke Akua i kukulu ai ? aole, aole loa no, aole e ikeia ia mea iloko o na Kahunapule o ka hoomana oiaio a ke Akua i kukulu ai, ia auberete ma wale no. Eia ua mau olelo hoopunipuni hou nei i hoopukaia ma ua helu 12 nei. "Ma ka luakini ma Kahana i Kaanapali nei, ua hoopaapaaia he mau kumu paio, wahi a kona lohe i kekahi hoahanau hooloepope i makemake e kapiliia na maka i ke @epau e Auberete. Eia uamau kumu paio nei.
1. Ua opiopio paha o Iehova, ua elemakule paha ?
2. Ke ola nei paha o Iehova, ua make paha ?"
I ko makou ike ana i keia mau kumu paio a Auberete i haku ai mamuli o kona manao inoino, ua hu ae ka akaaka o na kamalii hoolepope o Kaanapali nei, e i ana, kohu aha mai nei la hoi ua aoao Katolika nei; o i hele mai nei i ka pono a ke wahahee mai nei. Nolaila, ke oaka ae nei ko makou mau waha, me ka hooiaio aku imua o ka lehulehu yholookoa i makemake oie i keia mea he hakuepa. aole a makou mau kumu apaio i like me ka auberete e kalekale nei imua o na hoananau o ka Ekalesia a Satana i kukulu ai, a i paio ai hoi makou ma ka luakini ma Kahana. aole ko makou he hoole oiaio ole, he hoole oiaio loa, o i mai auanei o auberete, he hilahila ka mea i hoole ai, nole o makou hana pela, aole no hoi pela ka paipai ana mai o ka lunaikehala iloko o makou. Ina e kanalua ana o auberete-wahanee no ka oioio o ka makou hoole ana, e hele mai e huli maloko o ka makou puke moolelo o ka ahahui paio, i ike na maka, pau ka hoopunipuni ana, oia ko makou pale aku no keia hoopunipuni alua ana o auberete. A ua mahui ik@ makou no kekahi moolelo o ua auberete nei. "Ina lohe wale no oia i kekahi me me ka maopopo ole, o ka wikiwiki iho la no ia e hoolaha." A he oiaio keia, no ia mea, ua lohe wale no ia i keia mea, o ka hoi no ia hoolaha aku, me he kamalii la ke ano, am he la, o kekahi hana nui no ia a auberete e kaauni nei ia Maui i loaa hou ua whai kauna mea hou e hoopunipuni hou ai, e aho nae ia piha opala kahi "Hae Makikia" a oukou. Like loa o Auberete me ka ilio nali iwi, e lawe ana i o a ianei, nolaila, ke ao aku nei makou ia oe e ke kahunapule hana kamalii, mai h oopuka hou oe i na olelo oiaio ole, o alakai auanei oe i ka lehulehu o kou aoao i ka lua meki o ka naaupo.
NA NA HOOLEPOPE.
Kaanapali, Aperila 23, 1869.
He mau hana pono ole a na hoahanau
Katolika ma Kahuakuloa a me
Honokohau.
Ma ke Sabati, Aperila 11, ma Honokohau, ua kue na hoahanau Katolika malaila i ke kanawai o ke Sabati, oia hoi, ua hui mai na hoahanau o Kahakuloa ma Honokohau, a ua kalua puaa lakou i ua la Sabati hoano nei o ka Haku. Ua ike pono ia e kekahi poe hoahanau hoolepope, i ka puka ana ae o ka la o ua la eehianei, nana lakou e kalua ana ua imu puaa nei. Kauoha kokeia ka makai e kii e hopu, aole i kii ka makai e hopu, he makau peha, heaha la. a pela no ma Kahakuloa, ua hui aku ko Honokohau mau hoahanau malaila, a ua kalua no i ka puaa i ka la Sabati, a ua hele aku ka makai e ao, a ua pau paha ke kalua puaa ana malaila. A m@ ke Sabati, aperila 18, ua hana hou no lakou i keia hana kue i ka maluhia Sabati, ua kalua hou no i ka puaa. Poe hoahanau hookano maoli no keia i ka l a Sabati. Malie nae pa@ ua ao no o auberete ia lakou e hana pela, e kalua puaa no e inu awa no i ka la Sabati, a pela aku. E hele ae oe e auberete e ao i ko mau haumana, o @ auanei i nauokaoka na ke kanawai o ka @. Kiekie a haake ka manao o keia mau haumana o ka aoao Katolika, na ke Adua e kau mai i ka laau @ maluna o @ no ka poe malama o@ i ka la Sabati.
A@ NA MAKUA POPE I NA KEIKI A LAKOU
AOLE E HELE MAI I KE KULA.
Ma ka apana o Kahakuloa ua laweia ae ka oihana kumukula mai ke kumu pope ae, no kona ao ole in keiki. A ua hoonohoia i kumuhoolepope malaila ; i keia kumu i hele ai malaila, a lawelawe i kana hana o ke ao i na kamalii, he uuku loa na keiki i hele mai. o ka nui o na keiki ua ana ia e na makua pope. Naaupo maoli keia poe makua ; He makemake no paha na makua e ao ia na keiki i ka pule ia Maria, e eku ai na kuli ilalo, me he ihu la no ka puaa. Nolaila, ke paipaiia aku nei na makua hoolepope a pau, e malama i na keiki a oukou, mai haawi i ke kumu pope, a e imi ikaika oukou i kumu kupono nana e hanai i ka ike a me ka naauao, i loaa ka pono o na keiki mahope aku. O ke kumu nui mae o keia mau hana pono ole a ua poe hoahanau pope nei, oia ke kalua ana i na puaa i ka la Sabati, i mea e huli mai ai na kanaka i ko lakou aoao. Nani wale ka hooikaika kanaka ana o keia poe e hoohuli mai i kanaka me ka puaa, a me ka awa, e kakale ai ka puu o ka poe hoahanau hookano, hehi-ku i ka la Sabati. Maanei wale iho nei no na hana i ikeia ai keia hana o ke kalua puaa o na hoahanau o ka aoao hookano, a malia paha pela no no hoahanau Katolika a pau e noho mai nei. a perla hoi a a@a nei i na keiki a lakou aole e hoou@a mai i ke kula ke lilo ae i kumukula hoolepope, o komo ka i Lahainaluna, lilo ke keiki i Loio, Lunakanawai, Luna Helu, Kahunapule, a pela aku. E aho ko Maikonisia poe makua i keia poe makua naaupo loa, puni wale aku ao i ka apuhiia mai e Aubereter, he hoi aku ko auberete i roma i ka hui kanu pulupulu a lakou, puni wale aku no nei e puni ai. Oia na mea hou i ikeia iwaena o na hoahanau o keia mau awawa.
KAUALILILEHUA.
Kaunahua, aperila 23, 1869
Omoa, Tatuiva, Aperila 9, 1869.
REV. L. H. KULIKA ; Aloha oe.
Kuu makamaka aloha ; - Maikai oloa ka Rev. J. F. Pegue hooponopono malie ana iwaena o ka makou ahaolelo. He akamai, he olulu, henaauao, e he haahaa loa, me ke aloha i ka Papa Hawaii a me makou. Akahi wale no au a ike i ke kumu makua haahaa maoli, ua piha loa oia i ke aloha. Ua hooholo ko makou ahaolelo e hoi au i Hawaii i keia makahiki ae, 1870. Ua hoole aku au i ko lakou manao, aole au e hoi aku i Hawaii. Aole i paipai mai ko'u lunaikehala i keia manao.
Aole i lana ko'u manao no ka hoi i ka aina. Eia ka'u hana ma keia Pao Aina, aole i Hawaii, nolaila, e hoho no au i Uapou.
Ua holoke kula kaikamaine ma Uapou, aka, he pilikia nae i ka paa ole o ka hale no ke kula, eia no ke hoomanawanui nei ma ko'u wahi hale. Ke mau nei no ka hana a ke Akua ma Uapou nei ; aole i nele loa.
Ke paipai nei au i ka mahina hou ma ko'u kihapai, ma ka niu me ke dala, a pela no hoi ke Kula Sagbati o na kaikamahine ma Hakanahi.
Aole paha e hoi aku ka'u keiki o Samuela i keia wa, e kali paha a hiki i ka makahiki 1870. E lohe paha oe i na mea a pau o keia Pae Aina ma ka waho o ka Elele a ka Papa Hawaii i hoouna mai ai a oia ko makou palapala ola nana e hae aku ia oukou.
S. KAUWEALOHA.
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII.
Baibala Hemolele Nui ili gula nani me
na kuhikuhi ma na aoao $12 00
" " Nui ili eleele kaekae wai gula 7 00
" " uuku iki iho, " " " " " 8 00
" " Pananaiki iho ili eleele, " " 5 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi 3 00
" " " eleele kaekae wai gula, " 1 50
" " " " " -- - - - - - 1 00
Kauoha Hou Hapa Haole, - - - - - 75
Baibala Ohana nui me na kii moohana,
" " ili eleele, M. @. 1843 - - - 5 00
" " ili kao M. @. 1843 - - - - 2 50
Li@a Hawaii 1848 me ke kanaw@i, - - 25
" " " 1855, - - - - - - - 25
Kumu Leo Mele ili manoanoa meke kenawai 25
" " " " " lahilahi, - - - - 12
Moolelo Ekalesia, - - - - - - - - 50
Haiao, - - - - - - - - - - 25
Hele Malihini ana, - - - - - - - 25
No ko ke Akua ano, - - - - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - - - - - 25
Hoike Akua - - - - - - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - - - - 25
Ninau Hoike ili manoanoa, - - - - 25
" " " lahilahi, - - - - - 12 ½
Ui Kamalii Kula Sabati, - - - - - 12 ½
Kumumoa Kula Sabati, - - - - - 12 ½
Haawina Kamalii Buke 2 - - - - - 12 ½
Buke Lawe Lima, - - - - - - - 12 ½
He Buke no ka Pope, - - - - - - 25
Ui Kula Sabati Helu 3, - - - - - 10
Buke Euanelio a Ioane, - - - - - 15
Eia na buke haawi wale
Palapala Liilii –
Helu 4 – Makemake anei oe i ke ola ?
Helu 6 – E hele i o Kristo la.
Helu 7 – Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11 – No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16 – Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17 – Mai hana ino i na Holoholona.
Helu 18 – No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ane i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. KULIKA.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.