Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 11, 13 March 1869 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

O praise ye the Lord prepare your glad voice

10-11

1. Hapai i ke lii, e haku oukou i mele maikai no ke Akua mau; A ma ke anaina e hu pu mai Ka poe imi ola e hauoli ai.

2. Hoomana makau. a hookani pu I kona mailai ma nā halelu; Na ia la i wehe ka hale waiwai E hooiako mai, me ka hoopomaikai.

3.E kau i ka lei. a hoonani ae i ke akua mau i kokua mai; Hookani maloalo a pii i ke ao Na leo melemele i ke alii mau.

4. Na Aneia e, ka poe maluna‘e, E hoike mai i kona maikai, i lohe makou la, a hoolike no.A huipu ae ma ka hoonani mau.Hawaii.

Ye servants of God, your Master proclaim

10-11

1. Na kauwa maikai, e hai aku no, a hookam ae i ke Lii kamahao Ke Lai lanakila, Alii oia mau.

2.Ma;ua ke Lii, ke Akua mana , Ea kokoke nae, e hoola mai: Ma ka aina hoomana e melemele ai, No Iesu ke ola, a oia ke Lii.

3. Ke Akua Iesu, E hookani ae, No laua pu no ke ola maikai: kulou na Anela, a hookani pu, O Iesu ka nani o ke Akua mau.

4. E hoomana pu, a haawi ae Na pono a paa ia Iesu ke Lii, Ka ike, ka mana, ka nani a pau, A hoonani like me ko kela no.Hawaii.

O worship the King all glorious above.

10-11

1. Kulou i ke Lii, ke Lii maluna‘e, E mele i kona aloha maikai, He Malu. he Pale, he Akua mau no, Ua paa i ka nani, ka hoomaikai pu.

2. Alii mana e! Alii kamahao! He lama kou lei, kou na ai! kou kaa na hekili, na ino huhu, Ama makani kou holo a mau.

3. Me e kou hanai! Makua maikai! Nou mai la ke ao, ke ea hana nei, Na wai kahe mai no puu uli e, Ka hau me ka ua i pa olu mai.

4. He lepo make, he poe make no, la oe no nae ka hiliuai mau; o ea ka Makua, Hoola panni, A nou mai ka pono, ka hoopamaikai. Hawaii.

Pale i ka hoopunipuni

ua ike iho makou ma ka helu 10 o ka Hai kakolika" o keia mau la i aui ne nei. ai ma ia helu 10. ua oleloia e ka mea haku mauao kuhihewa ma ke poo o kona kukula manao ana. "Mea kupauaha." a penei up mea kapanahu nei: "I ka la 21 o Dekemaba, A.S. ISOS, ma Honokohai i Maui, na kukuiu ia i ke ahiahi oia la, he aha-paio o ka luakini hoolepope malaila. O ke kumupaio wahi a ua mea haku manao wahahee nei, No ka moekalohe a moekalohe oia ke akua. A ua hooholo ka perseidena ma ka ikaika like o na aono elua. A ma ka la 22 oia malama no, ua make emoole ua Peresidena nei." A ke olelo nei hoi makou ia oe : aole i like kau kumupaio e like me ka makou, e mapopo auanei he hupaianaha akahi ia ou.

            O ke kamupaio i waihoia iwaena o ne aono elua. I kahua kaua hoi e hooaka kaua ai na aoao elua. eia no ia, "Ua ae anei ka Akua i keia hewa o ka moekaloheaole paha?" Ao ka olelo hooholo a ka Lunahoomalu no ua kumupa@ nei "Aole i ae ke Akua ia hewa ino he moekalohe: a o keia mea he moeka-kalohe, he hewa no ia, a ua ike hoi kakou ma ka Baibala, he huhu ke akua i ka hewa i na la a pau," A oua ka olelo hooholo a ka Lunahoomalu. A o kau hoi e olelo nei, ua hooholo ka Persidena ma ka ikaiku like o na olelo o na aoao elua. Me he la no hoi i ka hoomaopopo ia, aole he ikemaka. A no ka lalau o kou lohe pepeiao no ka olelo hoohio a ka Persidena. a ua kohu pono ka mea i @oia ma ke poe o kou kamaimoana. "mea Kupanahas" Oia hoi keia, kupanaha ka walahee o "Hae Katolika" piha i na olelo ekaeka. a ke hilinai nei no hoi us "Hoa Kaiolika" nei O ke kumu ia o kona make hikiwawe. Pela ka ikena in a olelo hooia a ua wahi pepa piha welu nei; he kanalua ko makou na no ia manao, oiai hoi,aole i hooholo ka Persidena ma ka mea kue i ke Akua, aka, ua hooloholo oia ma ka mea kohu pono i ko ke Akua ano Ke lana nei ko makou no ia manao, oiai hoi, aole hooholo ka Persidina ma ka mea kue i ke Akua, aka ua hooloholo oia ma ka unea kohu pono i ko le Akua ano. Ke lana nei kou makou manao e like me ka Ioba i olelo ai. lob 16: 22 "a haia ka huina o ma makahiki, alaila e hele aku au i he ala aole au e hoi hou mai,"Hal 38:48 Kek. 8:8, e nana aku oe malaula, nolaila, o ka huina iho la no ia o kona laau la o ke ola and ma kea au. a kii mai laka olelo o ka make a lawe aku la i ua Persidena nei. Mai mauao kuhihewa oe e ka makamaka pela. Pau ae la kou nuku and no ua Persidena nei o Honokohau. a ke ekkei ae nei oe a nuku hou i ko wahi haumana i haalele ino aku ai i na aoao puluukai ne ou. Ma Honokowai. he apotata i ai i ka berena a Moku ma. a pela aku Me he la ua welawela ka manao o kahi kumu Katolika, a i ole ia o na hoahanau paha o ua alakai makapo nei. i ka haalele ino ano o J. Kauhi i ua aoao Katolika la. A nolaila ke ia e alkai hewa nei i ka lehulehu o ua aoao Katolike la; e like me kou kuhihewa ma kela Persidena pela no hoi ma keia. A ke olelo nei oe, ua paio me kekahi hoahanu ike ole ma Lahaina, a ua hoino ia Maria i ke Akua o oukou e hoomana naaupo nei, a mahope iho o ka mai no ia. Ua akaka loa kou puliki paa ia ana e ka aweawe o ke kuhihewa, ma kou hooia ana e ka aweawe o ke kuhihewa, ma kou hooia ana o ke kumu ia o ka loaa ana o ka mai hikiwawe, a me kona make emoole ana, kupanaha kou kakau no ka ike ole i ka Palapala Hemolele. Nolaila e like me ka makou olelo ia oe maluna, pela no ma keia. He lananui ko makou manao no ko makou makamaka oiao iloko o ka Haku, no kona puka ana mai mai ka hale pouli mai o Satana a i ka hale hoomalamalama nui o Kristo, oia ka Ekalisia Karistiano. A he hoalawehana ikaika, makaala ma na hana a ka Haku, ano Haipule a hiki i kona la i make aku la. nolaila, ua make oia i ka make ana o ka poe pono. O kela pauku kuhikuhi au i hoike mai nei, ai hoopili mai nei hoi ia J. Kauhi, ma Io S:24, aole pili iaia, mai pili nae i na i noho kea iloko o ka aoao Katolika a make ma ia hoomana, i na ua olelo aku makou, "Pili pono ka la i Papaenaena." Nolaila, ke ike nei makou i kou kuhihewa no keia Persidena a me keia hoahanau hoi o ka Ekalesia o Kristo ma Kaanapali nei. Aka, kohu no me ia i ke poo o ka haku manao ana ou. me ka hana paha o kou manao e pili ma ia hai, eia no ka e pil ana no ia oe, e like me kau mea i olelo ai, "Mea Kupanahu," a he kupanaha io no kou kuhihewa. A ke olelo hou ma nei oe, ma Kaanapali. ua hoopaupaa i na haumana Kalavine me ko lakou alakai, no ke ano o ke Akua "kahikoluʻ ana. A maanei la i akaaka ai makou a pau ke aho, he haohao ko makou no keia hoopaapaa ana o makou me kou makou a pau ke aho, he haohao ko makou no keia hoopaapaa ana o makou me ko makou kahu no keia mea. I ka la hea la a i ka malama hea, a i ka makahiki hea keia hoopaapaa ana a ka "Hae Katolika" a pii ae nei i ka lapa manu ole? Ma ka oiaio, ke hoike aku nei makou imua o ka lehulehu, aole makou i hoopaapaa me ko makou kahu no keia mea. Aina no hoi i kamailio makou no keai mea. Aina no hoi i kamailio makou no keia mea,aole no e like kana haina e like me na haina ma ua "Hae Katolika" Piha opala la. Iua ao ua ao mai oia ia makou ma ka oiaio, hookahu Akua o Iehova, ekolu mea ano like iloku ma, o ka Makua, ke Keki, A me ka Uhane Hemolele. A o keia mau kolu, Hookahi no ia akua, Ho., 5:7 Nani wale kou opu keueue ana i ko makou alakai, me he punalua la nau; nui wale na olelo houno au e hapala wale ana i keia mea keia mea. Ina he kauwa io oe na ke Akua keikie loa, aole e puka keia mau olelo lili au, me he wahine la kau ua lilo ia Moku ma, Kuaea ma u pela aku, kou lili e lili ai. He lili mukehewa no nae. O makou no no Hoolepope. Kannapali. Mau, Feb.25.1869

Kekahi Pale nana e paa mai ka Lahui i ka make.

No kuu ike ana ke puliki paa nei no o Mila i ka Lahui Hawaiii o kakou ilalo, nolaila ke hooikaika mai nei oa elekula makua o kako ma ka Haku e kukulu i mau puuana e hoomalu ia ai na opia o keia Lahui. A ua ike kakou, ke hoopunonohu mai nei lakou ilaila. Ua hookaawale ia na kaikamahine a me ua keki kane me ka manao ia ana, he mea ia e ilu ai ka lahui, pale hoa e paa nei na haole, oia hoi. Ke ao i ma ka ohana lapnau, a oia iho la no ka pale a me ke pani hao e paa ai ka lahui i ka make i manao ia ma keia poo manao. Nolaila, e hoike akea ae au i kekahi mau hoike oiaio e akaka ai keia.

1. O ka ike i na Kanawai o ke ola kino. Ua hana ia mai ke kino o ke kanaka mai ke lepo mai e ke akua. noloko mai o ka lepo oia i kapili ai a paa he mau lala, he lima, He wawae, he ihu, he maka, a pela aku. Ua hana noia he mau kanawai ko kino, aole i nele e like me ke kanaka kapili i ka engine mahu. Ua hana oia me na kauawai, aole mea i hana ia i nele i ke kanawai. A in a kue i na kanawai o ke ola kina ana. alaila, e poleke ae na mea paahana o loko o ke kino, he mai ka hope, a kau iho hoi ka mai malunu ou, o ka ike ole o kau keki i ka lapaau a o kou makuakane paha, a me kekahi mea e ae paha e piliu ana ia oe, o ka nui loa mai la no ia o kou mai, a make aku o ke oki no ia, hiki ke ola ne, Pio ka oe ahi. Oki ka oe hana. No ka mea, ua haalele mai nei oe hana. No ka mea, ua haalele mai in oe i ka la ka mea mahana. O ke kumu o ka mai o kekahi poe e make mai nei, o ka ai nui loa, hooluhi i na io paahana ko ano. Nolaila kekahi mai, he Kue no ia i na kanawai o ke ola kino. Pela hoi ka paka. Aia a huli aku a nana maloko o kekahi huke hooauuao, alaila e ike oe, o ke puhi paka, he mea ka ia e wiwi ai o ke kino, pau ka wale i ke kua ia iwaho, hekue no hoi paha ia i ke ola kino. O ke knmo mau i na lole lepo, uia kekahi kue i ke kanawai o ke ola kino. Aia ike iho kakou i na keki liilii Hawaii e puhi ana i ka pak, a e komo mau ana i na lole lepolepo, a e hele wale aua hoi aohe wahi papale, he olohe wale no no Kamonae. Nolaila. o ke kumu oia mau hana aua. o ka ike ole o na inakoa i na ila o ke ela kino ana, a e like me kou lakou ike ole. pela on hoi e ike ole au ka lakou mau mamo. Nolaila no ea, maimai loa na keki Hawaii ane like ole ae me na ili keokeo o Maleka. Aole no hou pela na haole. ua ike no lakou i na rula o ke ola kino ana. nolaila. hoopili pono lakou i ka hana a ka lakoi mau keki me na kanawai o ke ola kino. Nolaila ea. ano oolea loa no na ili keokeo o Maleka, a no ka ike ole no o na ilikeokeo o Maleka, a no ka ike ole no o ka Hawaii ia mau mea. Nolaila, noho iakou maloko o na pupupu halepili o ka uahi o kapuahi ko lakou mau hoa aloha oiaio, aohe i ae e. he honohono heaha la ua like pu wale no, Nolaila, maimai no. pela hoi kahi elekule a me kahi hapauea luahine Hawaii, a hiki mai ke ano ahiahi alila, ho-a ae la i kahi ahi, a hiki i ka wa inoe , kii aku la i oa wahi pa‘upa‘u o laua a moe iko la, ku ae ka honohono lepo ke honi aku kakou nei ka poe i inaa ole. Nolaila, oia mea kekahi mea nana e hoopokole ko laua ola ana, o ke kumu oia mea no ka ike ole i ke kanawai o ke ola kino. Aole pela na elekule haole, he malama no i ke pla kino.

            Nolaila hoi ea, o ke ao ia i na kanawai o ke ola kino kekahi kumu e akaka ai, o ke ao ana i ka oihana lapaau kekahi pale nana e pani ai paa ae kekahi muka nui e iho ai keia lahui.

2. O ka hiki ke hoola aku i ka mai.O ka hoola aku i ke kanaka i loaa i ka mai, o ka hoola aku i ke kanaka i koaa i ke mai. he mea nui loa ia aʻu i ike, he hana hiki ole ia i ka mea hawawa. Ua like no ia me ke kauaka e hoola i ka ubane o ke kanaka, a i kapaia mai, he Kahunapule, aole e lilo i Kahunapule ke ole oia i ike ka laau kupono e haawi aku ai i na uhane a ola ia, nolaila, he hana hiki ole ia ke ole e ao. Pla no hoi keia, o ka ao le aea i na mea e puli ana i ka oihana lapaau, oia ke kumu e hiki ole ai ke hoola aka in a e aoia a akamai na keku Hawaii i keia oihann, alaila pomaikai, aole emi.

            No ka mea, i keia.manawa o na Kauka Haole wale no ; eia ka mea apiki, he lahui ilihune keia i ka dala i mea e uku aku ai i ke Kauka. He mea mau no hou, in a e ike ana ka mea mai aohe nui o ke dala e hiki ai ke uku, o ka makau iho la no ia, aola e kii aku i ke Kauka haole O ke kii aku la no ia Aumakua hooluhiluhi o na kupuna Hawaii e hele mai lapaau. Hela mai la no hoi kela me na palau pu mai no ma na lima, o ke kukahekahe mai ia no ia, a hala ka Puukena i Hilo, o ka pio iho la no ia o ka oe ahi, oki ka oe hana. Nolaila, make aku la kela kauaka mamuli o ka nele i ka uku ole haawi aku ai i ke kauka haole a kii aku hoi i na amakua hooluluhi o Hawaii nei. Pono hoi ke himeni ae i keia mau lalani mele.

"Aumakua hooluhiluhi oe,

Hoapaapa i ka nui kino,

i puaa hiwa i mon lawa,

 i apuawa no ke Kahuna."

            Oia iho la a i lohe mai oukou, aka, in a na ao ia na keki opio i keia hana, alaila , e loaa nuane na Kauka olu olu nana e lapaau mai na kanaka Hawaii, pau ka hana i ke one kani o Nonohil oiai, he pie aloha ke kanaka Hawaii i ko lakou ma makamaka iho, aohe o nut ka uku nana aku. Ua olu no kela i na wahi kauna ia, a wahi puaa hoi, a me na wahi holoholona kupono e ae e haawi aku ai. Nolaila ea,kupono e ae e haawi aku ai. Nolaila ea, Kupono loa maoli e ao ia na keku hawaii i keia oihana maikai e kapono ai ke hoola aku i keia lahui. Nolaila au i manao iho ai, i na e kukulu ia ana keia kula, alailae nie auanei ka poe makemake, ao ka makua e hooluna anu i kana keki iloko oia kula, alaila, e lana ka manao e hoi ana ke poho, oiai, o ka oihana a kau keku imi la, he oihana hiki ke hoola aku i kou kino hapauea, e loaa iho ana ia oe i ka omaimai, ua loaa iho ana ia oe i ka omaimai, ua loaa hoi i kau keku ka laau e oluolu ai, alaila, aole hoi e lilo ko haneri dala i ke kauka haole, oiai, e kaki mai ana kela i kahi omole laau uuku i ka uku kiekie, ae uku mai ana hoi kela i ka uku mile o ko ia la hele ana mai.

            Eia hoi kekahi mea nui. O ke ao ana i keia oihanam he mea ia e maemae ai ka noho ana i kekane me ka wahine, no ka mea, o ke kane i ao i keia meam alaila, ua ike oia i na rula o ke ola kino a me ka ano o kela a me keia mea, a e like me kona ike, ola oia e ao aku ai ai i kana mau keki a loaa na rula maikai. Nolaila, e hoomapopo iho hoi kakou, ua like no keia oihana me ka oihana a ka Haku, oia hoi ke Kahunapule, no ka mea, hookahi ano o ka aua hana, he hoola ana. Ke hoola nei ke Kahunapule i na uhane o kanaka, a he hoola hoi i ke kino ka ke kauka, Nolailam he kula kupono loa keia na ke aupuni e kokua ai ae hoola ae ai iloko o keiaaupuni, a i ole no hoi paha ia na na Makua Misionari no hoi o kakou e hoala ae, a i like ia kula me Lahinaluoha e hoolai mai la i ka ua Paupalili, a me na kula kaikamahine hoi o Maunaolu e pukui mai la i ka iua Ukiukiu a me Wailua hoi e waiho kahela mai la i ke Ehukai o Puaena. me ka mahalo. J.K. Iolani.

            Maui o kama, feb. 12,1869

He Palapala mai Calefonia mai.

Henley Siskiyou Co. Ian. 22, 1869.

            I ka Luna Hoopuka o ka Nupepa" Koukoa." Me oe a me na keki hoonoho kepau ko aloha nui.

            Ua haohao paha oe no ka hki ole aku o ka‘u lta ia oe a me ka uku pu o ka kakou pepa. He oiaio noo ia, aka hoi, i mea e pono ai wau i mua ou, he mea pono no‘u e weheweheaku ia oe i ike iho oe i ke kumu o ia hiki ole ana aku o ka‘u leta ia oe, ma ka la 28 o Iulai. M. H. 2868, make iho la ka’u wahine Ilikini i ka mai hikiwawe loa, oiai oia e holoi lole ana no ka haole iaia, a ma ka hora 4 ½ oia la no, hiki mai la ka eha ma ka puhaka, oia wahi eha uuku nae, aole au i manao he kumu alakai no ka make, nolaila, ua kiiia ko’u ohana e hoi mai e ike pu i ka pilikia, oiai lakou i ka hana dala me ka haole, $2.25 o ka la, a hiki mai laua ika hale, ua pau ka ike a me ka lohe o ka wahine, ia wa ka maewa ana mai o na hali-a-li-a aloha o ke kanaka, e hele ino ana hoi na Enekini mahu o ka puuwai, e hako-ko-ana ka Lunaikehala me ka manao, ia wa i hoolele ai na Auneke e kii i Kauka haole i Yreka, a komite iloko o ka naau, o ke Taregalapa wale no ka mea hikiwawe e kii i ke Kauka i Yreka, nolaila, ua hele aku kekahi mau mea 2 e hoouna i ka olelo maloko o ke Taregalapa, o F. D. Kaluaikou a me Luisa, a penei na olelo o ka hoouna ana maloko o ka Waea.

            Dr. D. Ream, ua makemakeia oe e nele koke mai ia nei, ua mai ia ke wahine liikini a Daniela Masona. a i hele mai e ea. kupa mai oe ma Rancheria flat, Malaila e loaa ai ia oe ka wahine mai, Louis Cottonwood.Ekolu hapaha ke uku o keia mau olelo, elua minute mahope iho hiki ma ka olelo o kela aoao penei: Ua hele ke Kauka i waho o ka Cirlley, eia no nae kona hope i ka Hale kauka, a me na Kauka e ao o Yreka nei. Owai kai Kaika makemake, a ma ka komite ana o na haole a me na kanaka i hele a me na kanaka i hele a o kona hope ke hele mai, nolaila, ua hoouna hou ia ka olelo ma ka Waena peneL Dr Moores's ua makemakeia oe e hele mai ia nei, e pani ma kahi o Dr. D Ream i hele aku la i ka Verley e nana oe i na olelo mua aku nei, he hapalua ka uku o nei mau olelo, he ma minute elua hiki mai ana ka olelo pana a kela aoao penei: Louis Kanaka, (cottonwood(. E hoomanoao i na minute o ka wa e hiki aku ai ilaila Dr. Moore's. I ka wa e hana ia ana keia mau olelo i ka rumi Taregalapa. lka wa no ia i haalele mai ai o Olepau i ka hanu, o ka hora eono no ia o ka napoo ana aku o ka la, a ma ka hora 7 ½ hiki mai kae kauka me ka manao ke kamau nei ke aho, eia ka ua ka manao ke kamau nei ke aho, ehia ka ua hala ka puulena aia i Hilo. Eolo anu ka pihe iwe me ka kumakena.

“Kuu wahine mai ka hale hau o kalaponi.Mau ka hale paialewa la i ka kauahiwi, I ke kuakuahiwi nei ka ke aloha a hele, Hele oe noho au me ka u me ka minamina, E ulu wale ana i ka lei o kaua he kiki, Kuu wahine, kuu wahine hoi."

            Ma ka manao wale ia e ua Kauka nei, he make ko kuu wahine i Paikini ia e ka llikini (Iaau make,) a o ka uk ke Kauka o keia hele ana mai he $ 40.00 a ma ko‘u ano nele maolihoi ua haule he um, uku he $30.00.

            Owai hoi, pau ka hana ana i ka dala, hookahi no hana o ka ulu i ke kaikamahine a maua i loko o ka hale nona na mahina he 16, e koulu no la o ka hemo ana o ka waiu o ka makuahine a o ka inake no ia, aloha wale. A nolaila la ea, Hk haawina. Kaumaha kai loaa mai ia‘u e hoopili ana ko‘u ola me ko kuu kaikamahine malalo aku o ke aukane. Aoia wale no ke kumu i hiki ole aku ai o ka‘u leta ia oe a me ka uku pu o ka pepa, ano hoi, ua hoohanoiia mai wau ma ka loaaana o keia mau dala eha ma ke pooleta 10 keneta, a oia ka‘u hoili pu aku nei ia oe maloko o keia leta.

            Ma keia wahi, e hai aku au no ko makou noho ana, a me Jacksonville poe, he oku wahine ka makou haua i keia mau mahina, he $1.25 no ke card ma ka flour ka uku home a me ka ohia (apple) koe na mea a ahu.

             He makahiki hoomaniha keia, i ka M. H. 1868, he nui ke anu ka hai a me ka ice) a he wai hoi mahope iho o ka hee ana o ka hai, i keia M.H. 1869 hoi, o ka pau no koe o na la lanuari, aole i haule mai ka hau, aole hoi ka ua ke kumu e wai ai, he wahi anu uuku i ka po, a he mehana uae i ke kiekie ana ae o ka la, a no keia wai ole o makou nei, ke hoomakaukau nei na haole o keia County i ka hele i i White Pine, oia kela lua dala keokeo e hu mai nei Anawela County.

            Na kanaka ma Jacksonville, he pilikia loa ka noho aa o ko laila poe, ua hiki ae ka mai Herba (samll pox) malaila i keia mau mahina na kekahi haole a me kekahi wahine likini i lawe mai keia ma-i ino mai kai mai o Crescant city, a ua make mua laua, mahope koke iho, ua laha ae keia mai a ounu ke couty o Jacksonville, nui ka make i ka po a me ke ao. ke makaala loa nei ka Papa Hoola i keia mau la , ma ka hooaawale ana i hale ma kahi mamao aku, i wahi e malama ia ai ka poe mai, ua ookapu ia kanaka aole e iho aku i ke County, aole hoi e puu mai na haole i Kanaka flat, koe nae na Kauka, ua kukuluia ma na kihi o ke alanui na have olenalena he kumu hoike ua kapu ke komo ana aku i ke county ua pani ku ka upuka o na ale kuai, ua pau hoi ke komo ana o na kaa keku iloko olaila, he wahi loihi loa mai kahi e hoolele au i ka Eke Leta, malaila e hoomaemaeia ai i ka hale puhi kukapele, a pau ia hali loa aku i ka County ma na lio pela ko kela aoao mau, a me keia aoao aku ua kaou hoi na ohua, aole e holo mai ko laila Eepakeke ia ne, a pela hoi koonei aku.

            No Yreka, ua kapu loa o Yreka i keia wa aole komo kekahui mea iloko oia County, in a o ka mea e komo ilaila, he 15 la e paa ai ka hale hoomaemae. (Pest House). E aloha no.                                  Daneila Masona.

            Ke kaenea nei ka poe Feniana, ua hiki aku ka nui o ko lakou mau hoa i ka akahi haneri iwakalua tausani, e eia lakou a pau ke hoopunana nei ma Amerika huipuia. E nunau no kakou, Heaha ka lakou hana o ka helu ana a hoike mai i ko lakou nui?

Pehea la e holo ai imua ka Naauao O NA KEIKI

            Ma keia ninau e hoohuona nei? e na makua @ ulaula Hawaii o kaua, nolaila, kupu mai ka manao e kukala leo nui aku ma ke akea; i ike mai ai hoi na kini o kaua: e noho ana mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Mano, e like hoi me ka ninau e ninau ia nei? Pehea la e holo ai imua ka naauao o na keiki? a nolaila, ke ekemu nei no hoi au ma kahi hiki, ke hiki nae ia me ke koena ole.

(1.) O na makua no. ka mea e helo ai ka naanaoo o kana keku umua, aole nae on a makua e hana ana i ka ponio ole: o na makua e hana ana i ka paono o ke Aua, a malama ana hoi na rula.

             O ka noho maluhia ana, eia na loina pono i ka makua e ao ai i kana mau keku; e hoouna aku ia ia i ke Kula me ka hoolako iaia in a makaukau, oia hoi keia in a puke kula ma na lako kakau a ke umu e kauoha mai ai i kau kekil jehia kou hewa ka hoole aku i ka mea a kau kek ;m eia kou hewa o kahoole aku i ka mea a kau kek e olelo mai ai. Me kou olelo iho aohe he dala ua nui ka pilikia ia‘u. Ea! E na makua e hamau ka leo e kali: o ke keki he makana makame ia mai ke Akua mai, e pono oe ke malania iaia me ka makai; Eia hou keia loina pono i ka makua e no ai i kana keki, e ao aku iaia e pile i ke Akua, e ao aku hoi iaia e pule i ke Akua Mana Loa, i hiki iaia ka haawi mai i ka naauaao, like me Solomona i noi ai i ka naauao. Eia kekahi loina hope o kou pule me ke noi aku i ka Haku ia Iesu Kristo, e haawi mai i ka mole nui hookahi o ka nauao oi a ka makau aku ia lehove?

            (2) O ke kumu hoi kekahi mea e holo aiimua ka naauao o na keki, o ke kumu e ao ana me ka pololei a haananuao ia hoi i na keki; me ke kau i ke kaaawai i ku i ke akamai maoli; e hoomalu ana i ka walaau, o na haumana, oia ke kumu e hol io ai imua ka naauao o na keki, me kona moliwa ole hoi ma ia hana i haawiia ia ia, me kona hoolikaika i oi kana kula i ka la hoike, a pela aku e holo ai ka naauao o na keki imua.

            (3) O ke AUpuni kekahi mea e holo ai ka naauao o na keki imua, aia i ke Aupuni ka hoonoho aku i na kumu ikaika ole ma ke ao anoa aku i na keki : ma ka la ko lakou helu i ka hapalua mai na ku,u kane a in a kumu wahine, kani ka lakou'la aka; a olu hoi ka noho ana he wai ko lalu. Ina e olelo ke Aupuni o ke kula akamai o na kek oi ka uku o ke kumu i ke dala hookahi o ka la a o ke kula akamai ole e emi i hapawalu ka uku o ke kumu. Ina ua hooikaika a holo ka naauao o na keki imua. E hoolana i ka manao o na pokii Hawaii. S. PAALUHI.

Wailuku, Maui, Feb. 23, 1869.

Kanikau no Paaluhi.

E ke Kuokoa;-Aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi ukana makemae ma kahi kaawale o kou mau kolamu. O ka‘u wahine o Paluhi i ka inoa, ua make oia ma ka la 14 o Feb.,M.H. 1869 o kona mau la ma keia ao he 35 makahiki me he 45 la, he wahine makaukau no ia i na hana, he ikaika, he wahine makaukau no ia i na hana, he minamina oia i ka la ke noho wale, he wahine malama kane ioko o ko‘u pilikia nui i ka mai, he mea ole na pilikia iaia, he kanaka au i ane like me ko loba pilikia. Eia nea. aole like ka‘u whine me kana, he hoomanawanui loa oia me ka malama pono loa ia‘u, nolaila, nui ko‘u aloha iaia. a ua haku nu i wahi Kani kau nona malolo iho nei.

He u he Kanaukau, he aloha, me ka minamina ia oe,

Kuu wahine mai ka makani anu o ka auna, mauka makani huulna la he moae, Kuu koa pili mao ole i ke kau me ka hoolilo, kuu hoa hoomanawanui i na ino he nui, Kuu makuakane a me kuu makuahine o oe, O oe ka mea manananao i nalo iho nei, Pau ka ike ana ia kaua iho, Pau ka pili ana paiu ka hele ana, Pau ka lewa ana i o ianei, Ka imi ana i kahi o ke ola. Ka ino owau ka haalele ana ia oe ka mea pilikia,

O oe ka kaua kai ku okoa ae nei a hele,

Haalele mai nei oe i ka pili o kaua,

Kuu hoa nohho o kahi mehameha,

Hoa omumu o ka pono me ka hewa,

Kuu ahonui paupauaho ole,

Kuu inakua peepoli pai o kahi ia uuku,

Kuu wahine mai ka la wela wela o Hau koi,

Kahi a kaua e noho kokooua ai,

Kuu wahine mai ka makani kulai kanaka o Kauhumoku,

Mai ke kai kuehu la o Kamuliwai,

Liilii na hana me na olelo ia oe, Auwe kuu wahine kuu hoa pili,

Kuu wahine o ka malu Inia o Maunaihiihi,

Mai ka alu hope kohai lua i ka makani

Kuu wahine mai ka wai huihui o Naiapalea.

Mei i na palu hauliulu o ka aina,

Kaumaha luuluu kuu naau,

Ke hanini nei ka wai haale i kumu maka,

Kuumakamaka o kahi makamake ole,

Aobe oiu lua aohe kolu e like ak ai,

Ka laulau pawela pa miki i oa hana a puau,

Auwe ka mea minamina ua nalo,

Kuu whine o ke kai leo nui Honokaape

Aohe wahi koe ia kaua i ka pili ia, Auwe ka mea aloha he wahine.

                                    W.D Lilikalani. Maunaihiihi, Hamaukua, H., Feg.23,1969

            He Kanikau no Ana Pahakaua.

Kanukau aloha no An. Pahakaua,

Kuu wahine mai ka ua puupuu o waimea,

Mai ka ua nihi ae i iuna o ka laau,

Kuu wahine i piliia i ke anu me ke koekoe,

Hoomahana aku au i ka poli o ke hoa,

He hoa no oe no‘u i piliia i na wahi a pau, Auwe kuu wahine-e

Kuu wahine mai ka piha kanaka la e Imiloa,

Mai ka hukau a na lio la e Puuloa,

Hahao aku kaua il lina o Puuheihei,

E makaikai aku hoi Kilaua lio,

I ka naue @ ole mai @

Oia kula mehameha o W@ noho ai,

Auwe kuu wahine-e

Kuu wahine i ka wai lele o Hiilawe-e

Oia wai hoohuelo mai i na Pali.

Pali ku mai nei ko aloha iloko o’u.

Kuu wahine o ka aina makamaka ole,

Hookahi no makamaka o oe o ka wahine,

Hele aku nei oe i ke ala hoi ole mai.

Noho iho nei au me ka u iae ka minamina.

Auwe kuu wahine-e

Kuu wahine mai ke kai hawanawana la o Kawaihae

Oia wahi a kaua e noho ai,

Mai ka piina ikiiki la e Puniki.

Kuu wahine hoa hele o ke alanui.

Mai ka uka anuanu la e Pua@

Hoomaha aku kaua i luna o Kaala.

Luana aku kaua i Pooanaka,

Auwe kuu wahine-e

Kuu wahine mai ka makani e koolau, Mai ka nalu kukaa ia e ke awalua, Oia wahi a kaua e noho ai,

Kuu wahine mai na ale hulilua la e Pailolo, Mai ke kai hanupanapa la e Alenuhaha, Kauu whine mai ka la ikiiki la honelulu.Mai ka aina makamake ole o Kana, Auwe kuu wahine-e.

Kuu wahine mai ka po lolea o ka Hooila, Mai ka la lailai la e ka Nukuwai, Mai ka malu in a Makeko, Mai ka leo Himeni Hone e sana Paulo, Ua lihaliha iho nai au i ko aloha, Loku Paila Hahana i ka wela a ka la, Akahi mea ino la i loaa mai ia‘u Auwe kuu wahine-e

Kuu whine o ka ai u wahi ole a ka haole

Mai ka laulau nui la e ko Kaha.

Oia wahi a maua e noho ai,

Kuu wahine i piliia i na makahiki he amikumamalima

Aole no hoi i hookaa waleiia ka kaua pili, Eia ka o ka make ka mea e haawale ai, Auwe! Auwe kau wahine-e

E aloha mai ana i ke ahe makani o ka aina

O ua ninfa kupa la a kaua i noho ai.

Noho ana ka uhanae i ka na kuakino o Mahiki.

Kuu wahine mai ka makani apaapaa? Kohala.

Oia wahi a kaua e makaikai ai

Kuu wahine mai na pali o K@akea

Oia kula mehameha o Lalakea a kaua e noho ai.

Hoolaukauka i ka leo o ke kahuli.

Aohe he wahine he makua no ka lai e Waipio.

            Auwe! Auwe kuu wahine-e

            Wilima E. Alohikea.

Waipio, Hamakua. H. Mae 3. 1860

            Hale Paina A inu Ku

UA WEHE AENEI AU I KA HOTELE I kapaia “Lilikawai” ma Alanui Hotele, @ inu @ ua kanaka a pau @ a me na @ o kala e mai. Maanei, i @ ka @ no ka inu i @. Ma@kou e hoao i pau kuhihewa.

APONA.

Honolulu, Feb. 27. 1869 @

 

            Hale Pai Kii!

AIA KO’U HALE PAI KII MA MONIKAHAAE

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke alanui Papu, He emi loa ke kumukuai o na KII.

H. @ KEIKI (CHASE)

370-1y @

NA BUKE I HOOLAHA E KA PAPA HAWAII.

Baibala Hemolele Nui ili gula nani me na kuhikuhi ma na aoao...$12 00

“” Nui ili eleele kaekae wai gula...7 00

“”uuku iki iho...8 00

“”Paninaiki iho ili eleele...3 00

“”...2 00

Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi...3 00

“” eleele kaekae wai gula...1 50

“”...1 00

Kauoha Hou Hapa Haole...75

Baibala Ohana nui me na kii moohana,

“” ili eleele, M. H. 1843...5 00

“” ili kao M. H. 1842...2 50

Lira Hawaii 1848 me ke kanawai...25

“” 1853...2@

Kumu Leo Mele ili manoanoa me ke kanawai...25

“” lahilahi...12

Moolelo Ekalesia...50

Haiao...25

Hele Malihini ana...25

No ke Akua ano...25

Lira Kamalii...25

Hoike Palapala Hemolele...25

Moolelo o Heneri Opukahaia...25

Hoike Akua...25

Wehewehehala...25

Ninau Hoike ili manoanoa...25

“”lahilahi...12 ½

Ui Kamalii Kula Sabati...12 ½

Kumumua Kula Sabati...12 ½

Haawina Kamalii Buke 2...12 ½

Buke Lawe Lima...12 ½

Eia na buke haawi wale.

Ui.

No ka Aoao Pope.

Hoike Pope.

Ka Ekalesia Oiaio.

Palapala Liilii-

            Helu 4-Makemake anei oe i ke ola?

            Helu 6-E hele i o Kristo la.

            Helu 7-Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.

            Helu 11-No ka hoohiki wahahee i ke Akua.

            Helu 16-Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka P@pekiko ana

            Helu 17-Mai hana ino i na Holoholona.

            Helu 18-No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.

Ka Davida Malo Kumumanao

Ka Moolelo Batimea Puuiki.

`                       L.H.Kalika

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahaui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

            Na Laau Lapaau

            A Dr. Jayne.

            oia na

Laau Kuni,

Laau Hoopau Naio me na koe

Laau Hoopaa Hi,

Laau Hoomaemae koko

Laau Hamo- Penikila,

Huale Ola.

            Aia Ma Kahi O

            Kakele me Kuke,

Ma honolulu, 327tf