Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 5, 30 January 1869 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Come thou Fount of every blessing.

 

1. Iesu e kuu Kumu nui

O na pomaikai oonei;

Kahe mau na wai aloha;

Paipai ia’u e hoomaikai

 

2. E ao mai ia’u la e memele

Me lakou ma kela ao;

Hapai au i kou aloha,

Kou aloha oia mau.

3. Ku maanei kuu Ebeneza

No ko’u ola a hiki nei;

Kokua mau mai ia’u a hiki

I kuu home maluna’e

 

4. @ni Iesu ia’u ka hipa

I auwana io i o,

A i ole au e make,

Make ia i pani no’u

 

5. Nui kuu aie iaia la,

I ke aloha e ola’i,

Ma ia aloha e paa iaia

Kuu naau auwana nei.

 

6. Maa wau i ka auwana’na,

A haalele i kuu Iesu;

Eia kuu naau, e lawe,

Hooopaa nou a mau loa no.

Hawaii.

 

Na la nui ma Waimea.

 

E like me ke kauoka mua apa a ka Lunakula nui D. Manuia, ua akoakoa mai ma Waimea nein a kula o Kohala Hema ma ka la 30, 31 o Dekemaba i hala iho nei no ka hoike makahiki a me na hana hoohauoli e pili ana i laila. No ka nui loa o ka makani, a me kea nu a me ka ua, aole hili main a kula elua. Elima kula i hiki mai, a o ke kula haole a Laiana wahine oia ke ono. A o kekahi kula aupuni aole ono kumu, na hoopau e ia oia mamu no ka hoopai hewa i kekahi haumana. Na haumana wale no ka i hele mai.

Maloko o Imiola ka hoike ana.

Ma ka la mua ua loaae mai kekahi mea hookaumaha a hoawahia i ka olioli ana o ia la, oia ka make koke ana o kekahi haumana Akamai e manao ana e kom o iloko o ua hoike nei.

 

NA HANA MA KA LA MUA

1. Ka pule ana , is D. Manuia ia.

2. He mele hoike i hakuia e S. Mahuka ke kumu ma Uhu, penei kahi pauku;

“I keia la e hoike ai

Ka I’i a pa, kappa ko li,

Ke kula haole A, B, C.

Hauoli pu kakou;

Hauoli e, hauoli mau,

Na keiki nei, kakou a pau.,”

A pela aku a nui, e hoopiha ana in a pepeiao i ka olioli.

3. Ka hoike ana o kela keia kula ma ka heluhelu palapala, a me ke pela ana ma ka olelo maoli, a ma ka olelo haole. Ia mahaloia kekahi hapa o ka heluhelu ana, ua holo pono, ua kiekie a maopopo lea ka leo o kekahi poe. Elia paha kula maoli i oi ma ka heluhelu, oia na kulai Uhu a me Puako.

Ua Akamai no ke kula haole i ka heluhelu a me ke spelling. O ka uuku o ka leo kahewa, no ka uuku paha o na kino.

4. He mele haole, Leo “Come to school.” He mele maoli hoi i hakuia.

5. He mau kumumanao i heluhelu ia a he mau haiolelo kekahi ma na olelo elua. Ikaika lo aka poe haiolelo, wiwo iole, kiekie lo aka leo. Kei ka mahalo ana.

He wahi keiki hapa-haole ka i heluhelu i kahie kumumano ma ka olelo haole, me ka mahalo nui ia no ka hikiwawe o kona ike. Aole i pau ka makahiki iloko o ke kula a loaa ka hookuikui, ka heluhelu, ke kakau lima, ke kakau manao.

6. Ka hoike pakahi ana o kela o keia kula ma ka helunaau, mai ka mokuna akahi, alua, ekole kekahi poe, a malaila aku kekahi poe a i ka mokuna umi, a malaila aku kekahi poe uuku loa a i ka mokuna 15, oia k apau.

Holo no kekhai hapa, holo ole kekahi hapa.

Owai la ke kula i oi? Poako paha, Uhu paha.

7. He mau mele no ma na olelo elua, ua hakuia kekahi, a mai loko mai o na buke himeni kekahi. Ua mahalo nui ia ke mele ana.

Ko Puako kula ke Akamai loa ma ka himeni ana in a mele maoli.

 

NA HANA MA KA LA ELUA

1. Na ka makani ikaiki loa i hole i ka hana mua i hooholoia e hana, oia hoi ke kai ana o ka huakai kanikau no Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa ka Makua Alii. Ua lono no n@ na hana e pili ana i laila ilojo o Imiola, oia hoi keia.

(1.) Ke kahiko ana i ke kua o ka awai i ka lole eleele.

(2.) Ka himeni ana i kekahi himeni haole. “The Lord hath given,” me ka Melodiana pu.

(3.) Ke mele ana i  kahi kanikau maoli i hakuna e S. Mahuka. Eia iho kahi pauku.

“Kanikau la he aloha

Nou Kekuanaoa

Ua hala e aku oe

I ke ala hoi ole mai.

Kanikau komakena

O Kamalalawalu

Molokai nui a hina

Ke p@ a @ nei.”

(4.) Ka pualau ana o ke kula haole i ka pale a ka Haku.

(5.) Ka pule ana o ke Kahunapule.

(6.) Ka haiolelo ana, ia S. Mahuka.

(7.) Ka himeni haole, “O wrap the flag,” a koku no ka Melodiana. Pau na hana kanikau.

2. Ka hoike pakahi ana o kela o keia kula i ka huinahelu. Ma ka nanan aku elua kula i oi ma keia palapala. Uhu me Puako. Ua loaa no nae kekahi mau @au i na kula a pau, aole i hemahema loa. Ke kula o Uhu ka i hiki aku i ka Olelo Ao 120 paha.

3. He wahi mele haole o Echo ka inoa. oia hoi o Kupinia i mele kikeia e kekahi mau kaikamahine, a nui loa ka olioli i hoopukaia mai.

4. He mau haiolelo me na himeni maoli.

5. Ka hoike pakahi ana o na kula ma ka Palapala aina. Ke kula haole ka i oi ma keia palapala, oia ke kula i hele aku imua. Ua ike iki no nae na kula maoli i kekahi mau mea e pili ana i ka Palapala aina. Eia paha ka mea e hemahema ai o ka nele no o ka Buke Honua, a me ka Palapala aina kupono e hoonaauao ai.

6. He mele maoli i hakuia no ka hui o na kula, penei kahi pauku:

“Nu hou! Nu hou! Oli, oil!

No ka hui kamalii,

Ko ke Kaha me ko Uka.

Ko ka Mauna me ko Kai.

 

Puako me ko Uhu,

Waikoloa me Kawaihae,

Makela me Kaalaia,

Me Puuhonu, hui ai.”

7. Ka hoike lealea ana i ka hana a Kaona ma ma Kona, ko lakou kipi, ko lakou hae keokeo, ko lakou hoomana, ke kii ana i ke aupuni e hoolualeam ko lakou paakiki, ka la we pio ana ia lakou, paakiki, ka la we pio ana ia lakou, i ko lakou hae, ka hoopaa ana ia Kaona me ka lanakila loal o ke aupuni. Aole o kana mai o ka nui o ka akaaka a me ka olioli.

8. He mau paio a me na mele ma na olelo elua, “Prison cell” kekahi leo o kahi mele maoli, “I’d be a Star” “Exercise” ma la olelo haole.

9. He mele Paniolo kahi mele hoolealea loa i kanaka. He mele kike keia i hakuia e S. Mahuka. He mele Paniolo hoohei pipi ma kahi aono, e olioli wale ana ma kana oihana; o ke kula ma kahi aoao, e paipai ana i ke Paniolo e haalele i ka hoohei pipi, a e komo i ke kula. Paakiki loa ke Paniolo, a meleia na pauku kuhikuhi lima e hoohilahila ana iaia, alaila, hiolo kona paakiki, a holo mai oia i ka aoao kula.

10. No ka pokole o ka Manawa, ua waiho ia kekahi mau palapala hoike, oia ke kakau lima, Aokiko, AoAohoku, Hoike Manawa, Pili olelo, me ka minamina no ka lohe ole.

11. Na mana paipai o ke Komite hoike, oia hoi o D. Manuia, F. Spencer Esq., L. Lyons, J. Y. Olohana.

12. He mele haole, “Marching through Georgia.”

13. Ka pule hookuu.

14. Ka ahaaina kula, ua haule nae ia no ke ino o ka Manawa ; a na F. Spencer Esq., i haawi aloha i ka ahaaina in a kula ma ka la Happy New Year.

Na Komite{S. H. Mahuka, Z. Paakiki.

Waimea, Hawaii Ia@. 12, 1869.

 

Kaapuni ia Hawaii ma ka Hele

MALIHINI ANA.

 

Aia ma ke kae o ka lua o Kilauea he hale hookipa, mamuli o Mr. Kaina ka hooponopono ana a me ka hale maoli. Na ka haole e malama pono i ka pow hele malila me ka uku no ; ma ka ai, a ma ka moe ana, e liki me ka mea kupono i ka mea hale.

HALAWAI ME KA POE KU MAKAHIKI

Nov. 3 Ma kakahiaka o keia la houluulu main a kanaka ku makahiki o Mr. Kaina ma ka halawai ma ka lani o ka hale moe o ko lakou haku hana. Ua malama pono ia ka halawai me ka malu pono, ma ka hoia 6 o kakahiaka ua pau.

Ia Manawa ne, eleu koke ka haku hana e kaupaona i ka pulu o kekahi la, alaila, pii hou no kanaka i ka pulu a pela mau na la a pau e hana ai, e pii ana kekahi poe i ka pulu, e lawa ana kekahi poe i kai o Keauhou.

NO PUNA.

O ke alanui mai ka lua e Kilauea a hiki ma kai o Puna, he alanui maikai, a he loihi ke hele ana.

Mahope iho o ka pau ana o ka halawai a me ka paina ana ma kahi o ke keiki Hawaii hana lima e noho mail la i ka uka iuiu o ka lua o Pele, o kuu hele no ia me kekahi kanaka ona,

He la ino, uhi paapu ka ohu ma ke alanui, kui ka hekili, kulu ka ua noe, puiwa ka hoki no ke kawewe o ka hekili maloko o ka lehua liilii e hele la a puka i Panau.

NO PANAU.

Aia maloko pono, a makai ae o ke alanui nupuni he mau hale elua, elaua hoahanau ma ko laua hale, a he poe Pope ma kekahi hale. Ua hui pu mai makou a  halawau, a kamakamailio, a pule i ke Akua, a pau, o ko’u hele noia i Kehaualea.

KAHAUALEA.

Nov. 4. Ma kakahiaka. Halawai ma Kahaualea, he wahi hale kula, malaila ka halawi ana, ua pau ko lakou halu pule i ke kai mimiki i hala aku, i hoonaueueia ai e na olai o Aperila.

He nui no ka poe i hele mai ma ka halawai a hoi aku a koi aku me ka oluolu o na maka.

NO KALAPANA.

Ma ke awakea o’u mai Kehaualea aku. He halawai me Kalapana i huiia mai me Kaimu, nui na kaoaoka ma keia hulawai maikai o ka noho ana, maikai ke kihapai, a maikai ka hale o ke Akua kahi e noho ai kanaka, a hoolohe i ka waiwai o ka uahane.

P barenabe ka haiolelo ma keia kihapai me kana (pu ole,) oia ka pu puhi a na haole o na okohola @ kahea ai. Pela no keia hale pule aole he hele, he pu a ka haole o-l-e.

NO OPIHIKAO.

Nov 5. Hele ana au ma Opihikao he kihapai me kahu o Rev. Mr. Makuakane, halawai au malaila, me na mea uoku i hele mai, e like me ka Iesu, na mea elua, ekolu. E halawau ana ma ko’u inoa, Owau pu no me lakou, aka, ua oi keia poe ma mua o ka Iesu.

Ua alua hale kuia a’u i halawai ai me kanaka mai Kaimu aku a hiki ma Opihikao, o Kehena a me Kukuihala. Ua maikai no na @uakua a me na keiki ma ka halawi kino e lulu na lima, a ua miki no hoi e loje nono hana a ke Akua ma na aina Pegana Nuuhiva.

NO KOAE.

Nov. 6. Ma ke kakahiaka o keia la he halawai ma ka luakini o Koae.

Ua hele nui mai no na kanaka a me na keikia ma ka halawai. Ua maikai ka oui ma loko o ka hale ma ka hoolohe ana. A ka, eia ka hewa o ka ue o na keiki malooko o ka hale pule, a loihi loa, aole e lawa aku na makuahine mawaho e hoonana ai. Elua, a ekolu, makuahine hana pela ma ka hale o ke Akua. Eia ka he hana may na lakou keia in a wa i hala aku. Ua kii pinepine ko lakou kumu haiolelo e papa a e lawe aku mawaho, noho no kani ka waha.

O keia inoa maluna o Koae he inoa mau kela, ua kapaia maluna o ka aina o Koae, kela manu keokeo huelo loihi. Pela no kekahi aina e pili ana malaila, ua kapaia mamuli o kekahi manu o Kanekiki, a huiia kekeia mau inoa o na manu.

He leo maikai ko no manu e kani kolonahe ana iloko o na pepeiao (puaina.) Pela kakou e na makua e hookani in a keiki me na rila a me na himeni maloko o ka luakini o Iehova. Ua oki ka hookulikuli wale i ka hale o ke Akua.

NO MAKUU.

Ma ke awakea o keia la. Hele maua me Mr. Hanu a hiki ma Makuu, a no ka lohe ole o kanaka, ua hoopanee a ahiahi halawai, maloko o kekahi wahi hale uuku ka launa ana mai o kekahi poe me na maka hoihoi a me ka naau makemake in a hana kuwaho a kakou. Ua moe malaila a wanaao hele aku.

NO KEEAU.

Nov. 7. Ma ke kakahiaka nui hiki maua ma Kenau me ho;u hoa lawehana J. Hanu. Ua akoakoa mua mai kekahi poe ma na hale noho, a he poe malihini kekahi malaila.

O ka hoomake no ia e hana i ka olelo a ke Akua, maloko o ka hale o kekahi luna ekalesia a hiki i kop au ana, hele koke ma Hilo.

Aia a hala hope ka nui o Puna i hope, hoomanao au in a mea kino a’u i ike ai, o ka ulu pokopoko ilalo, e lalau au no ka lima loaa no ka hua, a o kekahi ulu ilalo lo aka hua e pili ana me ka pohaku.

O ke kupu ana o ka hala, ma kela aoao keia aoao o ke alanui, ua helelei ilalo, hele a he ala wale no na wahi o ke alanui, i awili pu is me kea la o ka hinano. Ua olelo nui ia o na halal o Halaamani oia na hala ala loa a kaulana ma Puna.

            NO PANAEWA.

Aia a hala o Panaewa mahope o’u, e hoomanao aw no ai i kona uluwehiwehi in a ohia lehua loloa, i hele a piha i ua manu hulu like ole e kani ana me na leo lealea, ilaila wale no ko’u mau maka e aloalo ai, e like me ka hoolohe ana in a Papa Himeni o Kaumakapili a me Kawaihao, no ke kani hone mai o na lea, makena ka aloalo o na kanaka o ka poe hoolohe.

NO HILO.

Nov. 8, Sabati. Ua piha o Hail ii na kanaka ma ke kakahiaka o ke Sabati, o kona mau no ka ia in a Manawa a pau, a ma ke ahiahi e hoi ana kela apana keia apana ma ko lakou wahi ponoi.

O ka huma o ke kula Sabati ma ia la, elima haneri (500). Lulu na alanui o Hilo i ka makemake o na kanaka e komo ma ka luakini o Haili. Me ka malu o na makua a me ka lakou mau keiki.

Ua hele maua me ke kumu makua rev. T. Coana ma ka hale paahao, a ma na halawai a pau, pela no a hiki i ke ahiahi o keia la me ka oluolu maikai.

HALE KULA HANAI.

Nov. 9. Malaial maua o Rev. D. B. Lyman ka lakou kumu, maikai ka hale kula, maikai na kumu no, hookai kumu e ao ana ma ka olelo haole, hookah kumu e ao ana in a mea ano Helu. O kela a me keia a hiki i ka Hoailonabelu, ke hooikaika ne na haumana ma na haawina a lakou.

Maiki ka aina o ke Kula Hanai o Hilo, nui ke kale, ka maia, a no ka nui loa o na mea ai, ua kuai lakou me na kanaka kamaaina, o poho wale ka mea ai.

NO PUEOPAKU.

Nov. 11. Ma ke awakea hiki au ma keia kihapai. Ua hookipa mai ko laila haiolele J. Hanai, ma ke ahiahi o ia la, he halawai ma ko lakou luakini, nui no na kanaka i launa mai a hiki i ka wa pau o ka halawai.

He kaawale ka hale pule, a he kaawale kahi e noho ai o ka kanaka. Aka, no ka makemake o ka naau i ka olelo a ke Akua, ua hele no lakou ma kooa hale i lohe pinepine ai, wahi a ko lakou haiolelo.

NO ONOMEA.

Haila o Rev. H. K. Pahio ke kahu. He mau kahawai hohonu ko Hilo Paliku, a ,a Onomea, he kiekie ka hale pule iluna, a he hohonu ke kahawai ilalo, a he aina maikai i ke kanu ko, a ka poe kalepa waiwai.

Ma ke ahiahi 12 o Novemaba, halawai ma ko lakou luakini, a nui no ka poe i hele mai i ika halawai a me na kanaka o ka Hui mahiko. Kalaka ma kekai i hele mai ; a me ia pu uo, waiho ka hana.

Ma ka po, hele maua o Rev. H. K. Pahio, i ke kula paiapala Hawaii me na Pake, ma ko lakou wahi, a nui na Paku launa mai me ka lakou kimi, a he poe hikiwawe ka ike, akoiu po, mai ka hoomaka ana ua ike kekahi poe i ka he@.

NO HAKALAO

Nov. 13. Ua hiki @ ma Hakalau, a malana no ke kahu ekalesia Rev. T. Pohano, a ma ke ahiahi o ia la, he haiaiwai ma ka luakini, Ua piha mai no ka luakini in a @hanau, me ka oluolu maikai, a hookuu wale ka haiawai.

LAUPAHOEHOE.

Ma keia kihapai. He kahu e noho ana o rev. J. Hanaloa.

Nov. 15. Sabati. Launa nui main a kanaka ma ko lakou luakini a piha, a he loihi loan a wahi e hele mai ai o na kanaka. A no ka makemake a me k amalama Sabati, ua hele no lakou i ka pule me ka manao maikai in a hana a ke Akua. Aia ilalo ka hale pule, a me na hale o kanaka i ikeia e ka amaka, he mau pali ka mea kiekie mauka, he kai ka mea kokoke maka: aku o na hale.

HAMAKUA HIKINA.

Aole ilike ka hele ana ao Hamakua Hikini me ko Hilo Paliku. He mau kahawai hohone lehulehu ko Hilo Palike. He manienie pilipili ko Hamakua me na wahi alu kupono i ka makemake o ka wawae o ka lio e loho ole ai.

MAUNAHOANO.

Nov. 17. He halawai malaila, o Rev. S. Kamelamela ke kahu. Ua launa mai kekahi poe uuku, me ka piha ole o ko lakou hale pule, no ko lakou hele ma ka nahelehele i ka imi ai, a he loihi loa no na hale noho o kanaka, mai ka hale pule aku, ina e hookokokeia na hale me ka luakini, ina ua nani o Maunahoane. Eha hale me kanaka kokoke mai. O ka nui o na hale, elua a ekolu paha mile ka loihi mai ka hale pule aku.

KAWELA, KAPULENA, ELEIO.

Nov. 22, Sabati. E komo ana au ma keia mau luakini ma Hamakua waena Rev. J. Bikanele ke kahu, ma ke kakahiaka i Kawela ka pule, awakea ma Kapulena, i ke ahiahi ma Eleio o ka po no ia.

Ua maikai na luakini ekolu ma Hamakua waena, ua piha pono in a kanaka, no ka mea ua lohe e lakou mamua, i ka hiki ana aku ua lako ka hale i kona poe kanaka.

Ua lohi hou ko’u noho ana ma keia mau apana Hamakua Waena a me Hawakua Hikina, mamuli o ka malama oluolu o J. K. Kaunamano la L. K. apana, a me G. W. D. Halemanu ka makai nui, ma na mea kino e pono ai keia noho ana, ua nani no ke akua, no kona poe kanaka ma kela wahi keia wahi o ka aina.

NO WAIPIO.

Ke ulu nein a hana pono ma keia kihapai, ua piha ka luakini i na kanaka, ua nui ka popr ma ke kula Sabati.

Ua kahikola @ wahi@ ka himeni me na aahu wauke, he hupa wauke me ka pakana, me ka paple, me ka hainaka , he wauke wale no na mea e pono ai ke kino o na wahine. He wahi nane nakekeke a lo Hawaii, aka, nana aku anapanapa in a wahi hooluu o no ano kahiko.

NO AIKU.

Dekemaba 3. Haalele i a Waipio e hoi ana ma Kawaihae, no ka mea, ua loheia mai he moku o “ Marila “ e holo ana ma Honolulu.

Aia ma keia naele o Aiku he nui ka ua, a me ke poho ma keia la, e hoopulu ia ana ko’u kino e na paka ua o ka lani, ua mehana o luna, o na kapuai ua any loa.

NO WAIMEA.

Ma ke awakea o keia la, ua hiki au ma ka hale o ka makue misionari Rev. L. Laiana me ke anuanu. Ua hookipa koke kela ma kiba hale me ka eleu i ke kiaha ki, a me na lako ai o kono papap aina, a pumehana, alaila, hele maua o D. Manuia a hiki i Kawahae ua hala ka moku.

NO KAWAIHAE.

Dekemaba 4. Ma ka hale au o D. Manuia. Hiki koke ka makani e wawahi ana in a hale, o k hale o Manuia kai hakihaki liilii, moe ilalo ka hale ; a auwana i kauhale e, a malamalama hoi mai. He mumuku ka makani ikaika o Kawaihae.

W. F. CONWAY. He haole kalepa nona ka hale kuai ma Kawaihae. Ua hookipa mai oia ia’u ma kekai hale ona me ka uku ole, malaila kii noho ana a hoi mai ma kona moku. O kana wahine, he hoahanau no Hilo, he oluolu maikai. Pualinui ka inoa. Me ka mahalo.

J. W. KAIWI

 

E Hawaii opio, e hele imua.

 

Ina makamak o ke “Kaokoa ;” Aloha oukou a pau :

NO Ka halawai ana mai o ka M. H. 1869 me a’u i keia la, nolaila, ke poloai aku nei au ia oe e Hawaii opio, e hele imua, no ka mea hoi, ua komo mai nei kakou iloko o keia makhiki hou, me ko kakou ike ole i kana mau hana e hiki mai ana, nolailam ke poloai mua ae nei au ia oe e Hawaii, e hele kakou imua me ke kanaloa ole, e hopu na lima in a mea kaia, a e luku aku in a hana ino a me na mea haumia o keia mau la e hele nei, no ka mea, ua puka molaelae mai kako mai loko mai o na holapu ino a Satana, a ua pakele mai kakou mai ka waha mai o na liona huhu hae, e like paha me Kaona ma i @ mai nei ma Kona, Hawaii, a me na mea like, nolaila, ke paipai aku nei au in a opiopio hou o kuu lahui, e huli kakou, a e kupaa ma na hana pono, me ka manaoio aku i ka Haku, me ka hilinai nui aku iaia, no ka mea, o ka mea noi e haawi ia ana no ia mahope aku, nolaila, o ka wa pono keia, oi hiki ole main a la ino. E aloha aua@ e Hawaii oopio.

DANIELA KAHIPA

Makawao, Ian. 6, 1869.

 

Na mea a’u i ike ai ma Hilo.

 

Ma Hilo au i ke@ mau pule iho nei. Hele a ilaila e hooponopono i ke @ wahi hana a’u me ke Aupuni, me ka manao ole hoi in a mea a’u i ike ai a i lealea nui ai no hoi.

O na Kula kekahi mea @ a’u i ike ai ma ia wahi. Piha o Hilo in a kula. He nui hoi kea no. Akahi no a lealea o loko o’u i ka hoike ku’a ma keia Pae Aina. Heaha la ka mea i koe i ko @ kamalii!

O na mea heiahelu Bake, ka Pa-ko-li, he keu i mai @ @ a hiki in a haumana @. He @ ole ko Hilo pa-ko-li! He ouhi ohe kekai, a he puhi mea keleawe hookanikani, oia kekahi mea ano e ma ke kula a Peke.

Maikai ka hhoike ma ka luakini. Ninau au i kekahi wahi kaikamahine uuku o ua kula la, penei; Ehia la na wahi kula ma Hilo nei? Lawe ae la oia i wahi kula peni, a kaku iho la in a hua maikai ma ka olelo haole, penei:

1.       Boarding School.

2.       Hawaiian English School.

3.       Foreign English School.

4.       Ha@ School.

5.       Sabbath School.

Piha loa no la, ua wahi ne ii na kula! Ua Akaka hoi ia’u na mea i kaulana ai ku naauao. Helo hoi au a ike maka i ua mau kula nei. A ma ka la mua o ka makahiki, he mea e ka nani o ka hoike a me ka ahaaina o na Kula Sabati. Holo lea ka hana. Maikai hoi ka ai ana me na mea a pau.

O ka lokai o ka mania, oia kekahi mea a’u i ike ai ma Hilo, iwaena o na kanaka Hawii, a iwaena hoi o na hoela, ua maopopo ia mea. Keu ke kekou Mahina Hou ma ia Kihapai. Ane minamina ole kekahi hapa nu ii ke dala! Lohe au ua $2,000 i keia makhiki i pau iho nei, a ko laila poe hoahanau i lulu ai no ka Mahina Hou! He nui no!

Ike maka no hoi au i ka na haole, me ke kokua pu nae o no Pake me kekahi poe kanaka maoli.

Makana aloha lakou i $650.00 ia Kapena Babcock, nona kekahi hapa o ka moku “Maria” i nahaha iho nei ma Onomea. Ma ka la hookah i hoiliiliia ai, ua puu dala nui nei, a ma ka papaaina, Ianuari 1, makana aloha lakou i ua puu dala ne ia Kapena Babcock.

Lohe no hoi au, ua hoiliiliia na $5,000, no kahi luakini hou no na haole i keia makahikik iho nei. Na na haole no o Hilo ua mau @sani dala nei.

I ka nana aku, he mea e ka holo o na hana maikai a pau ma ia wahi. He nui ka lulu aku, a nolaila, he nui ka loaa ia lakou. He poe aloha, a he poe hookipa no hoi ko laila. Ua ike au, he malihini.

Eia kekahi mea maikai a’u mahalo nui ai malaila, O ka hana ma ka la Sabati, piha ka luakini maoli, a piha no hoi ka luakini haole; a kani ka hele, aole emo, pau pun a haole iloko o ka hale o ke Akua, me he poe kamaaina la ma ia hana maikai.

Makemake au ! Me he poe hoahanau la kekahi i kekahi ; pela ka launa ana, a pela hoi ka lulu lima aloha ana kekahi me kekahi, oiai hoi, aohe mea o lakou i nele i ke komo ole e hooloke i ka ke Akua olelo i kona la hoano.

A ike au i keia mea, ii hi la au, “ Eia ka, ke kumu o ko lakou nei noho lokahi, me ka nana mai i na malihini ! A o ke kumu hoi ia o ka holo pono ana o ka lakou nei mau hana. Ke kokua mai nei ke Akua, nona ka ia, a nona ka hale, ia lakou nei ! Makepono io no ko lakou i ini ana iaia ma jona hale !” Pela kuu noonoo ana. Aiheal oukou, e na makamaka, aole anei he oia io keia a’u hai aku nei ?

E aloha auanei ko Hilo ! Aloha na haole lokomaikai a me na kanaka maoli kekahi. O ke Akua pu me oukou a pau.

Owau no o

WILLIAM MERSBNGH

Kohala Akai, Ian. 14, 1869.

 

Mea hou i hii ike ana.

 

Iloko o kei mau la i kunewa aka la, aia hoi, hiki mai lai kekai wahi pulapula a Kamohalii ke Akua o Kahoolawe i Kawainaluna nei, no ka mea, wahi ana, he aikane ka kekahi keiki o makou nana. A i kona hiki ana mai, olelo mai la ke aikane ana. I ka hooala no o ko aikana ia’u i ka po nei e pii mai a o ke ai no ia, pii okoa mai nei, la manawa, i aku la makou, e loaa ana no paha ia oe ka mea a makou i lilo. I mai kela, Ae he me ole loa ia i ka oukouaikane, “ae wahi anan,” Ua lili io no, Eia la ke hoike mai nei ke au opua o ka lewa ia’u, o ka mea mai la no ia. Ku ia i huli i elua huli a lawe mai. Kii ia a hoi mai, o ka okioki is iho la no ia a ai ae la i kekahi iloko ono. I iho la ua wahi pulapula nei a ke Akua o Kahoolawe, “Ono ka hoi ka ai a na aikane.” O ka pul iho la no ia i ka pula a ka Hawaii, nanan aku nonolu lua ka ihu ilalo o ka lepo, a pau ka pule ana. I mai la, o ko kuka, aia i ke kanaka e pii pinepine pei i kahawai, kanaka opu nui a, ninau mai la, @ehinei ka lilo ana, i aku la au, Aole e ka@ i kela mahina aku nei no. I mai la no ua wahi elemakula ner, Ae, ua nahaehae ko kuka, i aku la au, E hoihoi ma ii na apana i nahaehae i ike aku au, Ae wahi ana, E moe nae oe i keia po a ao, a e ike no oe i ka manu e hoihoi mai ana i ka apana o ko kuka. Aka, i kuu moe ana, aole au i ike kekahi manu i hoihoi ia mai ai kuu kuka, nolaila, Ahu no hoi kinohinohi o ua mea o ka hoopunipuni o na elemakule Hawaii e noho nei. A kekahi la ae pii mai no, I aku au, makemake makou e ikie i ke aikane a makea la, e hoi mai no a noho iluna ou, Ae wahi ana, aku, he wahi ai ao nae ka oukou na ke aikane a oukou ? @? i mai la. He awa, a i ole he wahi paka. Hooie aku la makou, aole, i hou mai la no kela. Aohe a oukou ma ia. Ehia ma@ ? I eha m@, o ko makou huli no ia a loaa, ia wa no i l@ ai, o ke kapeku mai la no @ o ka wawae e ka pulapula a Kam@, me he la he @ ka heia ke kapal@ o ka @. Eia ka o ke ano iho ia no ia e ka @ ana o keiki o Kahoolawe, he h@ @ wawae i ka papa@, nana iho kanonono @ no wahi op@ wawae i ka @ @ i @. Ma ia mea, he keu no hoi ka hoop@, n@, ke mau nei no ka hoi ka malama ana in a kii a me na akua e ae, aka, no ka hopena, eiemakule paha ka mea i @ ai pela, in a pela. He mea pono in a opio o keia mau la i ike i ko lakou mau hapauea makua e hana ana e like me ke@. E ao aku, e kuhikuhi o Iehova ke Akua pono ke h@ oe, aole ona makemake i huluhulu awa, a @ aku, aka, o ka paau kaaa makemake e @. Wi aku, a e i aku hoi, he mea @ : na ana pela, oiai, ua malamalama h@ Hawaii i ka olelo a ke Akua, eia ka hoi ken oho nei no ka pouli iloko o kekahi poe.

Nolaila, mai p@ hou mai kekahi e@kule hooopunipuni i Kaukaweli nei, o @ @ nuanei, aka, koe nae ke k@ lakou p@ @ a hoopunipuni hou mai, me ka olelo mai, O Kamohalii oia no o Iehova. O kahi olelo ana, eia no ia, o Kamohalii ko Iehova inoa Hawaii, he keu ka maua o kahi poe, a eai ka namu haole ana, I @, I @, k@ mai peleini. Keu ka hoopunipuni.

J.K. Iolani

Lahainaluna, Ian. 23, 1869.

 

Hoike Kula Sabati o ka Ekalesia o Helani, Kona Akau, Hawaii

 

Ma ka la I o Ianuari o ka M.H. 1869, no akoakoa lokahi mai makou a pau na makua a me na haumana Kula Sabati, ma kahi o ka luakini i k@ ai, oia h@i @ Helani luakina. A mai laila aku ua kaiahuakai aki na keiki o ka Apana o Kahaluu a me Keauhou, e ukali aku ana i loaa aku na haumana Kula Sabati of Pahoehoe, a i ko lakou loaa ana aku ia makou, o ka guli goi mai la no ia o ka huakai a komo iloko o oka luakini, me ke mele ana i kekahi leo mele ma la Lika Kamalii oia hoi o Hun@ Kamalii.

KA HOOMAKA ANA O NA HANA

Oiai makou e noho @ iloko, ua noho mai o J. G. Hoapili Esq. ma ka noho @ Hoomalu no kei hana, a ua hoikeike mai oia i kea no o na hana e hana ai ma ia la, a penei ka hoikeike ana o na hana oia la :

1. He himeni na ko Keauhou.
2. Na ke Kaho o ka Ekalesia ka hai ana ma ii ka himeni, a pau i ke mele la e ka poe mele o ka luakini, ua pule ia e ke Kahu o ka Ekalesia.
3. He haiolelo no ka la makahiki hou ia Nehemia.
4. He himeni na ko Kahaluu.
5. He haiolelo no ke Kula Sabati is D. S. Kupahu/
6. He himeni na ko Keauhou.

A oau kei mau hana, hookuu ia ka Aha e hoonuu i n a mea momona e olu ai ja puu i ka wai a ka naulu.

A pau ko makou hoolaulu ana i ko makou ma u kileo, ua hoomake hou na hana.

1. Hehimeni na ko Pahoehoe.
2. He himeni na ko Kahaluu.
3. He kumupaiao, penei : O kekukulu ana i ke Kula Sabati ma keia Pae Aine, he mea a nei ia e ulu ai kei lahui, aole paha ? O S. H. P. Kalawaiaopuna ka mea e olelo ana ae, a o Kamakaimai ka mea hole aole.
4. He mau himeni na kela a na keia Apana.
5. He haiolelo ua S. H. G. Kalaw@ na e pili ana no Pu, oia ka pu p@, H@ mamua. A me ka lulu dala ana , no ka hoomaemae luakini, ua loaa mai ma keia lulu ana, na dala he $55.00. A elua dala i lilo no ka hoolewa ana i ka hanohano o Pu, no k ahookani ana i ka pahu, me ke kani pu mai no hoi o Helani pele e uwe ana i kona hanau mua.

A maloko o na hana a pau i h@, ua maluhia no me ka hauoli o ka na@, no na mea a pau i hana@.

He wahi ni hou ma ke ekalesia o Helani nei, iloko o ka heh@oma haipule iho nei, ua piha loa noa hale halawai ekolu o keia ekalesia, mai ka poe palaka, nanem a me ka poe i kapaeia no ko lakou hewa. A ua ikeia aku lakou ma @ hua.

No ka mahina hou o $14.92. No ka mahina hou o Ianuari nei he $24@. No ka hanai kahuna i ka la 10 o Ianuari nei $114.60.

A ke hooma aku nei makou in a halawai haipule, o kela apana keia apana, o keia ekalesia. A ke piha nei ko makou luakini i kela Sabati kei Sabati. A ina o ko ke Akua haawina pomaikai keia ia makou, alaila o kona no ke hookoia aole o ko ke kanaka.

NA KE KOMITE PALAPALA.

Keauhou, Kona A. Hawaii, Ian. 16, 1869.

 

HALE PAI KII!        

AIA KO’U HALE PAI KII MA

MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALAKU’AI @ a me ka HALEKU’AI MEA AI S @ ma ke A@ Papa. He @ lo eke kumu @. H. L. KEIKI (CHASE.)

818-@ Mea Pai Kii.

 

ILI KAO! ILI KAO!!

E KUAI MAKEPONA AKU ANA O

c. BURUA MA

I KA ILI KAO, MA KE

KANAHA KUMAMAHA KENETA NO

KA ILI HOOKAHI.

MA KA HALE MAKEKE KAHIKO.