Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 3, 16 January 1869 — Kaapuni ia Hawaii ma ka Hele MALIHINI ANA. [ARTICLE]

Kaapuni ia Hawaii ma ka Hele MALIHINI ANA.

KilpeUAA. Kcv. S. C. Luhiau ke kahu. Ma ka la 30 s>epatemaba, halawai me kona mnu ekalesia i iaona mai, a pau ka halawai nna, hele pu maua me Rev. S. C. Luhiau a me ka wahii>e ma Kawaihae e launa pu me Uev. A. Pali a hele aku ma Waioli Kauai. He wahi kuanea keia, aole wahi malumaiu i ka wela o ka la, no ka mea, aoie kumu Wnu e malu ai. Aka, ma o ka Haku lesu, ka malu o kona poe kanaka ma ka uhane. Ua noho iho au maUlo o kona maiu me ka oiuolu, ua §no koua hua i kuu ai ana. Kawauue. Ka iua keia o ko'u hiki ana in» keia kahakai, ma keia la no, i ukaiiia mai e ko'u hoa lawehana Kev. S, C. Luhinu *me kona hoa kokooiua oka wahine; ma ka hiki ana ma kahi o ko maua matKT|ka ponoi ma ka Haku Rev. A. Pali. Lam ua o Okatoba. Ua hoopihaia ka hnie « ke kahu o Kawaihae e ka waimaka luuluu o kona ekalesia a mena makamaka pili kino, no kona haaiele mai ia iakou, oini ua kani inua ke oeoe o " Kiinuea, " a i ka lua o ke kani at<« o ko iakou heie no ia a komo i ka iaa o Kiiauen, alaiia hoomaopopo au i keknhi olelo kahiko a kanaka Hawaii. Opu i ke kea ka palu ai ole, ikea iho la ka mea haku oie iiniia. Puako. Ma ke nhiahi o keia ia 1 o Okatob* f hele au a moe ma keia kihnj>ui, a ma ke kakahiaka he halawai malaila, iauna mai «io na hoahanau a hiki i ka manawa i pau ai ka hana a hoi kela poe keia poe. Eia ka'u mea i ike malaila, ua uhiia na puka haie e ka lepo a ka wai, ekolu kapuai a eha ma kekahi wahi ka hohonu ke heie akn ka lio. Ua uhi pu ia no ka ainn. ina e malamaln* ma ka po, he wai wale no, niaiia, puu loa kanaka ika make. Oka inea kupanaha, aole he ua,a hele waie no keia wai makai. Kona Akau. Katalaoa. Oia ke kihajwi o ka hoomaka ana o Kona mai Puako mai, aoie no he nui 0 ua hale, a pela no na kannka, aka, ua hapai koke kekahi iuna, Kealoha ka inon, he kuli )oa k% pe|>eiao i haiawai a han.i koke no ma kona hale nahahn a pau ae heie koke miui n>a ke alanui o Knniku. aiaila hoi aku ko'a hoa Kauwewahine ma Puako. Ka rouAKC rr.LK o Kaniku. I kuu heleana me kuu koahannu ina ka uhane o ke aiohn, he puaina putui kona<(he pepeiao kuli kona.) ia maua e heieana iloku o ke«a, wikiwiki e no kela mainua ma ka hele wauae a lohi aku au mahope ma ka hapaoea o ka lio i ka eha o ka wawae i ka o ka pohaku peie. A hiki 1 kahi i pana ai o Kaniku, noho inalie keia a hiki «u kuhikuhi inai kelaa lohe pono ao. iik) kela i na kamaa iauki ona • paa • ka hoio no ia o leela mnmua a lohi ao au mahope. No ko u m-ilihini ioa i keia mea he pohakti pele *—i ka īke nua kahaha ka inanao i ke aoo eo ka haua a ke Akua ma keia wahi keia wahi oka nina. Pela no ka pohaki pele ma Kihoio hele a hinuhioa me ht momona paaa ia, a toe he pilali iaau la, a me he puhi paka ka panio iua o ka pohaku 1 kaheia e ka pele, he mania kekahi pohaka, he ooi kekahi, «ae he pahi kaua maka oi la. Kiuolo. U maua i hiki pono ai ina Kiholo, o ke ahiahi oo i«, a kaai koke no ka bele halawai, akoakea koke mai na hoahannu ma ko lakou loakioi; no ke kokoke ioa inai no ooa haie, pela ao k* uaku o na kanaka, a he uuku loa no ka !esu i oleioai rea ka Baihala. O na u>ea eioa, ekolu, e haiawai pu ma ko'u inoa, owau pu no kekahi ine iakou. He iwa* \alna a keu ka poe iauna iu%vC<!3) he olu< «aaikai a p*u ka halawai.

Kalaoa Kekaha. Malaila ka noho o ke kahu, Kev. G. P. Kionohimaka, raa ka la o 3 o Okatoba, ko'u • pii anaaiiaila, mni Kiholomai, he pii maikai no meVl oiuolu a hiki ma ke awakea. Sabati. Ua akoakoa noi mai na hoahaoau ma ka iuakioi i kakahiaka, la 4 o Okatoba, a piha pono no ka iaakmi, a rna ke ahiahi, heie inaua me ke kaha ma Kaloko, be aha- j aina a ka Haka maiaiia a pau hoi mai ma- ; ua, oui no na hoahanau i (auna mai ma ka ahaaina a ka Haku ma ka hatr haiawai. Ua launa mao ke kahu o Kekaha ma na hale o na hipa ma kona kihapai, ovrau pu kekahi i hele aku me ia ma kekahi mau ia ekolu ; a ma ke al«nai halawai maua me na keiki kula o naaoao eiua, Kalavina a me ka Pope, o ka iakou kamu he kumu ma ka «oao Pope. Eia ka inea ino a keia kumu Pope.o kona ao pu i ka puie ia Maria ma na keiki hooie Pope T oiai o ka naauao kana c ao a ike, aoie o ka hoomana ia Maria, wahi a na keiki hoole Pope t ina e noho wale iakou aole e pule, ie hoopaiia iakou ina ka hahau ina ka iima a me na mea nno iike, noiaiia, puie no lakou. 0 maua o Rev. G. P. Kaouohimaka na mea hoike pono i na keiki a me na makua, aole pono e puie aku na keiki i keia mea ktia mea nia ke ano kanuka a uie na kii, ua ae mai iakou, aka, o ka uiaikai ioa i kumu hoole Pope i hoio pono ka kakou mau ijana. j Pake. Ua halawai īnaua me kekahi Pake ma kono haie kuai, ua kamaiiio pu maua ine ; ia ma ke ano o ke Akua a oluoiu mai no me ! ka i aku o maua, e puie kakou i ke Akua no \ keia kamailio pu ana, ae inai ke]j. uie ko ; inaua puie a pau hoi nku. He aina pohaku pele nui o Kekaha nia Kona Akau. j He ahi-a. 1 ke aumoe la 5 o Okatuba, a ke nhi nia ka hale o Kaonohiinaka ma ka ianai kahi i a ai ke ahi, a no ka lohe ana o ko kaikumahine i ka haiuiu, puiwa a puka i waho aia no e a ana ke ahi. A kahea me ka leo nui ala ae inakou e a ana ke ahia kinai la n pm. 0 ke kumu o ke aiii, he ahi kunu mea ai, a kinai ia no a pio. Eia ka, ua koe iki no kckahi wahi ohi, oia keia ahi e kamiiiio ia nei maiuna ae, aka, ua pomaikai no makou no ka make koke ana o ke ahi a pakele%e ola 0 kanaka. Kaloko. Maiaiia o Mr. Aea, kekahi hoa iawehana i noho ai ma Ebona. Ua kii mai keia ia'u e hele a noho ma kona hale, oiai me kona ohana e noho pu ana, ka wahine a n\e na keiki, a me na kaikoeke. Ua heie no au a nolio ma kona hale uia ka po hookahi, a ine ke ao, a kuka moua e hele ma Kona Heinn i ka halawai me na iala o ka Ahahui Euenelio ma ka ia 14 o Okatoba. Kailua. Ma ka ia 10 o Okatoba. Ua bairaka ia au e ko £bona kiai (Mr. Aea) a hiki ma Kailua, mai kn uka koanu o Huaiaiai mai, o ka iua keia o ka ike nna i ke kuianakauhaie kaulana o Kona, kahi a na lani mua o Hawaii nei i noho ni. Ua kauiana keia wahi no ka hiki ana mai lo na Misionnri mua Kev. Hinainu ma uhele [aku kekahi hoiokahiki e oieio wikiwiki m.v ! waho o kahua hale o Keopuoiam, i mai la, " He kapu kahi o ke nlii ?" Hooie aku na kanaka, M aoie " kuiiikuhi aku ua holokahiki nei i ke ano o na kumu. " He kahuna keia no ke Akua kiekie loa, i liolo mai e hai ia kakou i ka inoa o ka mea nana i hanaka lani a me ka honua." No keia olelo u ua hoiokahiki nei i hai aku ai iinua o na aiii a me na kanaka, ua kapaia kona iuoa o lMaoi, Eia kekaiu olelo a ua Maoi nei. 14 A maiiope aku niaiin e hiki mui ka la nui." Alanuo iho ia n'a aiii a me na kuuaku, e nui paha auanei ka ia, o ka ia inaoli kn iakou i iuanao e nui. E ke kiai, heaha ka po? : E ke kiui, henha ka po. ? * j Hai mai ke kiai. Hiki mai ke kaknhiaka ! i a rne ka po kekahi. i O na Hale o Kev. Kakina. Malaila maua e ku ana na hnie, ua anu inoino, no ka mea oie nanu e haua, a he kia hnomanno keia mau h&le, uo ko Kev\ Mr. Kakma kukuiu ana i ka hana a ke Akua ma , keaupuni Hawaii. Ua hele a uln i ka lepo im hale. i ke k« ; no i kahi lepo uia o Kona, e iike me Kona i ! Waimen i Knuai, he ula wale o kuia kaiii o { Rev. S. Wini. » HALB I'ULE o Kailua. J O Mokuaikaua ka inoa o ka haie, he hule ! maikai keia, ma ka iiooponopono hou ana a j Kev. G. W. Piiipo. Ua hana hou U o loko | me ka popa iiele a me na kia hou, peia no I ka awai a me ka haie bele, mahaio no ko'o ! naau no keia luakini, no ka men, oia no ka | makamua o kahi i hiki ai ka oieio a k#| Akua ma Hawaii nei, a malaila no hoi ka i noho o kekahi Kumu makua, a hiki mai ko- | na wa jKilupalu hoi ma Honolulu a make. j Ma ke awakea o keia 1«, hiki Ina maua raa Hoiualoa, malaiia ka noho oßev. G. W. Pilipo ke kahu, a hookipa mai ia maua o H. Aea» me ka oluoiu. Ua hoihoiia mai ke kupapau o ka iaua kaikamahine mai Honoluiu mai, a he mea e ka nui o ke kaumaha o na makamaka a me na makua ponoi o ke kaiknmahine. Aka.ua hoolanaia ko na makua manao» no ka pauiele o ke keiki i koua inakua oui ina ka lani lesu Kristo. E kuu inai oukou 1 na knmalii, me ka papa ole ia iakou i ka hele mai io'u nei, no ka mea, uo ka poe e like me lakou nei ke aupuni. No Holualoa. Ma ko kakahiaka Sabati, ia H Okaloha, ma Holualoa ka pule, a nui no ka poe i hele mai ma ke kakahlaka, piha ponono ka hale, oiuoiu no ke anaina a hiki i ka (mu anx. No

| ka pau ole o Mokuaikaaa luakini rna Kailua ponoi i ka haaa ia. noiaiia, hui niai ko laila 1 poe a paii ma Holualoa. No Helam. I Ike ahiahi Sabaci. Heie maua me Rev. jG. W. Piiipo ma Helani. AoPe he kahu oia | kihapai, nia ka malami pono o na ekalest& i • na hana a ke Akoa, ua pioi pooo ka luakīoi, malu pooo no oa hana a paa ine ka haka pono mai o na mnka. i ka pau aoa o ka halawoi, iohe koke no aa e noho ana o Kev. Kupahu i kahu uo lakou, oiai malaila no oia ia manawa, pono no ke noho loalaiia, no ka niea, no ka molemai no ia o Niihaa, a e noho no ia i ka Hema o Kona Akau, i paa pono ai na mokupuai o Hawaii. Oia kekahi mea e akaka ai he Hawaaii imi loa. Keachoc. Ua hookipa mai o J. G. Hoapili Esy. Lunakanawai apana o Kona Hema ma kona hale- He kanaka how, he oluoiu maikai na olelo i ko'u in&u la ekolu ma kona hale. He kanaka haipule e mikimiki ana ina ka baibaa ma na pule ohana, pela no kana wahine e like no me ke ano o kana kane. Ua pili pono no na pono kino ia ia. elua hale laau maikai ma koim pa haie. Ika pake kekahi hale, he hale kuai, a no koua kino iho kekahi. He nui no ka poe hoahanau ekalesia uia keia wahi, he poe maikai no ka nui o iakou, aka, hookahi no huina ma ke kihapai o Helani. | He wahi awu ko lakou e kupouo ana ika | Hikina Hema, malaiia e holo aku ai na waa me na upena opelu, makena ua opelu a me I na ia e ae. ; I'apaopiia. j He luakini ia ma Kona Hema, Kev. Fari!s!i ke Kahu. Okatoba J4, weheia ka Ahahui Euenelio ma ia kihupai o ke Akua ma ka haiolelo a ka Luua Hoomalu u mua liev.: O. P. Kaonohunaka ka holo kahiti i hele wale a Ike i na kai ino o Lae Hao. Eia ka ! loaa koke no kona moku o ke kihnpai o Ke»! kaha ma Kona Akau, ke hookele nei no ia 1 nia ka olelo a ke Akua. | NA LUNA O KEIA LA NO KA AllA. ! Kev. G. VV r . Pilipo, ka Luna Hooinolu, j Kev. S. Pap.iula ke Kakauolelo. 1 Ua akoakoa pono mai na Kahu ekalesia a ! me na lala o na kihapai no Kona Akau mai, no Kou mai, a he mau hoa lali hoi kekahi,. a no na mokupuni o Oahu a ine Alaui keka-, hi, a no na aina pegana hni kekahi. j Pau pono na hana a na Komite iini hana 1 i ka hanaia, nana īho, lealea na pepeiao i na ' manao o na kanaka o ke Akua, e kiekie ana j iluna, e haule haahaa ana ilalo me keakahai. | jNo Kainalii'. I Ma ka la 15 o Okatoba. Hele makou ma i kahi o Kaona, o 11. Aea, Poheepali, a me' Heulu Wailuku Maui, a ine a'u, me ka lana j oko makou manao e ike maka ia Kaona. i 0 ka hale mua a makou i hiki ai no Lumeawe, he kiai mua keia, nana no e hoihoi' kela mea keia mea nole e hele io ko lakou kaula Kaona, ua paa ia makou aoie e hele,. no ka mea, he kapu loa o Kaona wahi a ua' kiai nei. i No ka nui o ko makou makemake e hele,' hoo|-aa no makou me ka ninau aku. Heaha ka hewa ke hele e ike pono ia Kaoua ? I mai Lumeawe, he knpu, o hoolaha wale oukou i ka inoa o Kaoua ma ka nupepa me ka > he*va ole ? e like ine Z. Poit i hoolaha ai me ■; ka ike maka oie iu makou, nolaila, ua kapu j ka hele ana malaila. i 1 aku makou e hele oe e olelo, !ie rnau : malihiui keia no na aina e mai. no Fatuiva ' o Kaiwi, a no .Muikonisin mai oH. Aea, a ! 00 Wailuku o Heulu, no Kekohn o Puliee-' pali, hoole loa ka luua, uka, hele no inakou ! a ka lua o na liale kiai. ] la makou i hiki ai ma la li;i!e, he kokoke ] no koe a hiki i o Kaona, hele ua luna hei a | hoi mai, e hoole mai ana aole e ne mai ka J i ohana, no ka mea, wahia iakou, he kapu. j | ilaiia ku poai mui na koa haumana a pau j 1« hoopuni aua me na leo Haleiu, a e hoihoi i una kekahi poe ia makou me ka ieo huhu, e ! ueue anti o laio o na w.ihine nui, e ulaula ; ; | ana na maka o nu kane, e hookamani ana ko j lukou waha i ka olelo u ke Akua.e hunu ana ■ 1 ka uon a lakou, e kolekoie ana ma kekahi ;aoao (he mauu ke akua kii) ou a poe nei. | •• Pehea la e nalo ai kou akua i ka Mea ma. 'na o ka iani." Ua hoi i,o makou me ka ike |ole i ka mea i hele aku ai. ; i Makai kui o Ko.NA. | ! Okatoba 16. Heie o Neveia ka Makai nui: nmu hope ma kahi o Kaona, e hoi-' ihoi.aua i na kanuka o keia wahi keia wahi i |ma ko iakou wahi ponoi, uole i oleio pono, ' I kipaku no lakou i ka makai nui, a hoi nele! | mai no lakou, me he kanaka mea haku ole. I Hoike Kola Sabati. Ika ia 17 o Okutolm. He Poaono hoikel |n« Kula Snbati o Kona Hemn,mai Kuapehu . inai ka heie anao ka huakai a hiki ma Pa- ' jwop»ia ka luakini, inamuli o ka hooponopo- | iio aua o D. H. Nahinu me na a me na | pahu e kani ana maiuua, o kekahi mea hoo- j kaui p:»hu he wahine, eia ka ua ike no ka i wahine Hawaii ika hookani pahu. E moe; imua e Hawaii! i Ma ka haie puie, he mau himeoi ma keia j papa keia papa e kani aua. a mahaio no me ' ka oiioii okn nauu. He mau maoao paipai; i na keiki, no na kumu niakua a pau «e ha-1 It hou ka hunkai e hele pololei aoa a hiki i j Kuapehu ma ka hale o Rev. P*risa i kakulu' ia ni e Knpiolani. Aia oo inalaila na inea J at, ka mea ono liilii, ni na keiki a hoi oku.; Ua lohe ia inai ka leo o ka makaoi nui e { hele na kanaka a pau e hopu ia Kaoua ma.! Napoopoo. . I kn ta 1S o Okaloha. iiek au ma Napoopoo i ka pule S*bati, mnikai ka hale, piha pono na uoho i na kanaka, Rev. Parisa ke kahu, ua noho iio la, uia Papaopiia kn lakou puie.

t a kaojana o Napoopoo he aina aii?, oiai ka ka noho aoa o na aiii i ka wa ka- , HJnO. a make ka o Kalaiopuu, kakna ka !ae • o na iii i hoaiioaa no ka Moi i make. ! Kaawilo/. Aia ma Kona Akau maī Napoopoo aku, a he kai mawaena o laur. t ou ke awi o Kaawnio.t, a ma kekahi oielo o ke awa o Keala- • kekua kahi a na aiii e hana ai i na ak«a makahiki e he'eai a puni ka aina. U* Ike ia kahi ona iwi kupapau.o ua aiii ia e»*ta-' l iho ai. aia ma ka paii o Kaawaioa, o ka lun loKeoua o Leiemoopulani. Kaulana maoli • no kahi o na alii i waiho ai na iwi. [ {Aoie i p*»u.)