Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 49, 5 December 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO NO KA MAKAIKAI ANA A PUNI KA HONUA. I KAKAUIA E WILLIAM HOAPILI KAAUWAI. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO NO KA MAKAIKAI ANA A PUNI KA HONUA.

I KAKAUIA E WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.

lIKU 15. h'a hilii ana iloko o ke Kulanakanhule Jsui kaulana (±]}eritania. I\a noho ana maluila a me ka ike ana % ka Moiwahine Vicioria. • lCi»i nao, o ko'u nke nui muoli, o ku I la*u nna o kelu inen keia mea Poo-aka-; in ii o k;tkou i nn men like ole ma ko lu ; kou mooiioo, n liooinaopopo, a hookuikui' n hooliuuluiuluu lioi, 110 kn inea, he mea muu l<ui ia no keia noho ami kino; o ka liko ole o mi munao, nka, nia nne iipko <» i.i mnu mnnao like ole, ka waiwai ma-i i u!i kahi i wuiho ni, ke hoopukaia nae e ka })oe ike maoli. Aole nu e olelo onn' no ku poe iinkukole, no ka mea, ua mao-; popo iiiMti no ia'u, «ohe wniwai iloko o lnkou. n nolaila, he mea makehewu kni hilinni ana, e pukn inni nna ua waiwai la i m;i ku lakou knnuiiiioana ; n pela pu no^ iioi me ka poe manno kekeue. Aole no ; hoi au n kuulua i ka hoohui ann aku i kn p«»c iioopilnne.iai, no ka mea, ua muopopo leu uuu ka wa kahiko mai, a i» knk<»u i kria muu la ; eia no ia mou nuo[ ( ,i iloko o na keiki a kanuku ; a ma kahi ij nohoia ni e ia mnu ano, ua nknka loa knj wuiwai nui, a oia no keia: He mnkee,; uiuuu, huaiuia a me na ano like e ne hei h Imleliu wule. Kia nae, lie ano ko i kn| olelo a ka poe kahiko i olelo iho ai, j 4i Nou wale no na pali o Kooluu, 0 nu pali hauliuli o Knliuwaa, Ina no iiaila o Oilo-wai, E kewe auanei i ka Ahiu, 1 ahiu oe ia lakou la, Eia hoi ka mea e puu ai ko wnha/ i iio kn nien, o kn wahine kanemnke Pulnkahna, ka inea nona kn hnle a makou nolio aku ni, n me kana kaiknmahine Miss Kelekolopn, he mau mea kane olei no iaua a elua, nolnila, aole loa i Jike ke, ano o ko laua noho ann me ko |K»e e ae o lakou a makou i ike aku ai ;* ako, ua noho no laun e like me ke ano; kuj»ono i ko laua noiio nna kane ole ; 8j l»ela no i hoohalīkeia ai ke ano nui o ko laua hale, ko laun pa a me ko laua kiha-. pni iio hoi. A e like no hoi me ka in-; ki kupono i koiaua loaa makahiki, pelaj no i hoolnko ia ni laua mn na mea a paui lon. mai waho o ko laun hale a hala loa i! »ko, oiai nae, aohe laun he maumen . wa.wai nui. ke hoohalike ia me ko lakouj poe waiwai inaoli ; aka,he mau inea wai-j wai nui no laua ke hoohalikeig me ko ka.| kou nei noho nna, v ua kuonoono, kupono no laua, a ua oluolu pono no hoi, ma «a mea a f»au, e like no me ko laua ; noho ana kane ole. ! A oin iho In n« ke ano nui o na ka-j mnaina n.uia i hookipn ia makou, oiai ko| makou mnu ln malihini lon iloko o Ladnna Nui. (> kn hale o i« ka-1

ne oW; makr.ll i f!nh«» ai \ h:ki wnl».- i k 1 ik? ai;a n.iii <» ku M<"«i A\ ahine iclor<3. a h»awi ni u ui s k'Aahi fI&le Hoiele :>o makou e noho as. a hui i ka hoi .ma iii ii. rne uku ia eke aiipij. , :i D«.*rilini3. nialoko ae o ka Ela Lakela t ke Kuhina nana e malnma ana 11 f)cr lania la inau |«, oiai i> llaku Pamakon.» e \va - ino nna t konn nawaliwali hope h»a ma keia noho ana honua ana. O keia hiohiona hou no kekahi i hoohakukoi niai ia loko o ko'u mai.awn. aka, no kn'u hoohnlo mua nnn i ko'u manau, ine ka nk-lo ;mn, O na mea a pau a lakou Pek-knne e hana ni'ii ui ia n\ak(»!i, oia iho la 110 ka pono maOli i.i lakou, no l ka meo, Hio noka marmo i keiA mau iiR-n a pau loa. A olelo ih«» la, K ahn la hoi, ina paha o ko oukou nei K«ii o makou la, ke hopuhoj)u:tlulu In. A laa wale no kn h«»i makou la ke hiki in-'ii j i o oukou nei. Oka mea paha ika Paiiia noi. ina la ua > A like a like me Kaiolohia, i Ka hapala o ke kea i Na ka ele ka ai. No keia ano kulanalana o ko makou • hiki malihini anaaku, i hikioleai ke ma- | 'opopo pono ka mea kupono e hana ai. I Aka, mahope iho oka lauua oluolu ana, me ke painn liilii an i. oiai ko makou hiki ana aku. O ke Ahi lu»i a me k.i'u \vahme. iloko no o na ruini, a owau walo no Ke makaikai aua i ko kihapai. la wn huh mai ana ua kiimuiiiua kauemake nei o mnkou ia'u, a loaa ae la au e nana ana i na pua n laua o loko o k;i Hale-aniaui. O ko ia la kono mai la no ia ia'u e hele f' u nie ia i k;i h«>l ♦» kaa-ho. O ko'u ae aku la 110 ia me ka olelo aku, ' Mulia paha oke Alii Wahine ame ka'u walune ! kekahi mukemake Olelo hou mai la kela, e hele au e ninau pono Oko maua hoi aku la no ia i ka hale mai ke kihapai aku, a hele loa ana no au i ka runn nanea, no ka niea, il.iiln ke Ahi a me kn u wnhine kahi i nunea ni o laua wnle iho no. Hoaknka aku la nu ika hele i kn liolo kaa lio. Oko laun la olelo mai la no in, uhe unluhiluhi me ko Inua ninau pu mui rn> hoi i ko'u mnluhiluhi ole. Olelo aku la no nu, 4He ano luhi iki no, nka, he mnkemake loa nae au e hookamaaina ia'u iho,a e ike no hoi i na men a pau a ka inaka e hiki aku ana ke ike, i hiki ai ke pau koke ae ka waimaka hihiu a malihini, a lilo iho i knmnniun, oini ka lokomnikni o ke kamanina nnna i kono mai e hele pu me ia. O ko'u hele nku la no ia n loao ua knmnainn uei, kn-ka-knu ann mnua iluna o ke kaa lio. O

ko muua liolo aku la no hoi ia iloko o nu liuikuu lun Inuna ole o ua kulnnakauliale kinikini lua la ona kanaka. Aohe no hoi k»u i ke ano e i ka nana aku a na iiKika a koe nku. Ea, pehea la e hiki ai ia'u ke hoakaka aku a maopopn loa, i like mai ai ko oukou ike ma ka lohe a'u e hai aku ai, me kn ike i loan iu'u mn ka nniia ann, he mea aknko 100, nole e like ana, aka, eia ka mea hiki me ka loihi loa ole aku. O ke ano nui o ke kulanakauhale o Ladana, a ke'u maka i ike aku ai ia ahiahi mua loa o ko'u mnkaikai ana, nini ka'u holo kaa lio ana me Lede Palakalinn. a oia no keia : He kulannkauhale nui launa ole, waiwai launa ole, a piepiele launa ole 110 hoi. Nana aku ina nlanui, nole i kann mai; inn hale hoi, e helu a e manaka ; a ina kanaka aku lioi ea, kini, lehu a miliona wahi nka olelo. Mai ioei ka lehulehu iauna ole o no alanui mn o a maanei, n me ka pihn pono hoi o nn alanui a pau lon, e nele la hoi kekahi olanui e aku i kanaka ole, kaa ole, a lio ole hoi ; oole loa no 1 nele iki, oiai mn kn maua mau alanui n pau i holo ai ia ulnahi. ua piha pono wale no i na kanaka, i na kaa a me na lio e heie nku nnn, a e hoi mai ana ; nohe hi-o a koe aku, aohe no hoi he uluaoa a lohe mai i ka pio.

O kc ano nui o keia huakai holo kaa n maua i holo ai me ka wahine inea hale o makou i noho aku ai, he huakai hoomakaikai ia'u i kekalii mau walii o ua kulannkauhale niuniwa laūna ole nei o ka nui, wahi ana i hai nmi ai ia'u. A nolaila, i ka niaua holo nnn. ua ane akahe|e iki no ? a ua lehulehu loa no hoi na hale o kekahi mau olii a me kekahi pt>e hanohano i kipa ia e maua,e waiho i kona Papa inoa (Card) wale no, aole no ka ike lanna maoli ana, oiai oia maoli no ke ano o ka uoho ana i*vaenn o na lahoi nanuao oiaio a pan loa e noho mai nei; a

r.o hm e malama i\ n *\ nti e ka poe c»j3 naauao («iaio e uoho ui»i nr*i I waein o kak«»u, aka. 11 ka'\ou 1:10. aoie au e ike i ka i.ialama ia ana m.iwano ae 0 na hale kapu, hale ihi u haie aiu hoi o na Lani— l kn iu mnkani hu kohai «? Lono. O ka neki mauae Wano o Luamea, O ke ahiku na o kahu ke ala. O ke oho lani o iai ka maina, He lai nno melu, he kua kai-o-Wia. Ke hoi la 1 ka hale hiwa a Lono — 0-«—O—oe—ia—O-o—e—ane-n— O kekahi mau manao kupono no keia 1 ka hoakaka nku in kakou a pnu, i mnopopo ni in kakou ia mau ike kupono in kakou ke malama, a ke makemake kakou e han.'i pela, nkn. 110 ku pili nna o ia mau u.anao i na mea o kekahi Buke a'u e lioomakuuUu nei e hoolaha nku iwaena o knkou, noiaila,e oluohi mai no oukou ia ? u. ikn hoopuai iki oku no i keka- ' hi mnu mea, a e nua mai ana no hoi au i ka nui. i piha waiwni ai lioi ia w*hi Buke a kakou ke puka nku, o hlo lon no i hoi aunnei knkou i kn mooielo n kakou e in>nonoke ai, moalanla lon lu»i kaln wa;hi Buke. A eia no hoi ; aole no e hiki ! iki ia'u ke hoopoina i ko ? u lohe uka \vn ! kiimnlii. i ka olelo ia mai, •• I akamai 110 ka ke kunni, I ke koe o kekahi, Ina ka e pau loa, He kiimu nawnwa ia." Nolaila, peneia kakou e hoomaopopo iki ae ni : Oka noho nna oia poe n pnu a'u i hoakaka ae nei i ka naauao oiaio, he noho nna nihinihi, he ekeeke. he ih - ue-ili-kapu. Pela no hikou e noho mai nei iwaena o knkon. Kia h»»i ; he akahele, he nkahoi, » he ake n«»ho, a ke ike nei no kakou ia mau mea mamiei ia la- ; kou, nolaila, ma ko lakou lauua ana, luana ana, a nanea nnn hoi. he mnu loina wale no. A pela hoi keia a'u i hoakaka ae nei mnlunn, i ka wniho ann a Lede Palnnnkilinn i kona Pepa inoa ; oia loina no ii, oiui he lehnlehu lon na nno oka lakou kipa ana aku a kipa ana mni. nka, i iloko o ia inau ano kipa nua lie lehulehu j loa. me ka pe|>a inon wale no e kipa ni, j koe wale no kekahi mau kipa ana no ka i pilikia ili wale mai a me kekahi mnu kumu nui e ne, e like nnn ke koikoi me in, a pela wale nku. Ama keia mnu ano o ko lakou mau loina lehulehu innua i ki- ! pa ai. Akn, i mea e liuiknu ole e.i ka'i: i makemnke ai e hoakaka, me ka manao o ka lealea olelo o keia mau !n a'u e ike aku nei i ka hilikau mai iloko o na nupepa a kakou.

E mnliu mai hoi nnkou, ke hoolnmnlnlama aku au i na mna n ouki»u, a o kakou pu uo hoi a pau loa i ike iho nei, oiai ke kipa lehulehu ana mai o nn malihini o kela aupuui keia nupuni i pae niai i 0 kakou nei ; mai a Kapena Kuke mni n 1 keia la, nole i hololen,aole no hoi i like me ka'u i kuknheknhe ae nei, kn hele wale a nihinihi wale, wnhi n ia kahikn. Nolnila, mai kapa mai oukou i ka like ole o ia mnu ike n kakou, mc ka'u e haauui nei ; he pnlolei ole no ka ? u hoakaka ana aku nei. A mamuli oia ano, me he men la ua kapakahi ka paha ka moolelo a kakou, a i ole. ua "npuhi ka paha au." wnhi aka pne waha-a. Aole, aole loa no i knpnkahi ka kakou moolelo, nka, eia kn mea i like ole ai. ua maopopo lea no ia kakou a pau loa, oini kakou e nohn nei iwaena o ka lama-ku o ko knkou noho ana Karistiano ana, a nanuao ana hoi, wahi n kakou, ole wale.

Ein no iwaena okakou nei kekahi }>oe he nui lon, a ke menemene ne» ou i ka lohe mai, me he mea la, o ka hapa nui loa paha in o ko kakou lahui, he poe no ka ohana o " na keiki a kanaka'' wahi a Kinohi. Pela no iwaena o kela lahui keia lahui. A oia iho la no ke kumu n kakou i ike ai, i ka like ole o kekahi o ua poe malihini la i kipa mai i o kakou nei, me ka'u i hai ne uei, aka, aole no ia he men hou no keia noho ana honua ana, a nolaila, he kuhihewa knkou ke haohao. Ein wnle no ka'u i niakemake ae nei e akaka ma keia kakau nna o ka kakou moolelo ; o kn poe n ua mau lahui nanuao oiaio la, e iiahai ana ma ka aono o u na keiki n kanakn." Ua aneane e like a like loa ka lakou mau hana. tne ka kokakou poo e hahai ana ma ia noao no hoi. -Aka, o ko lakou poe i naauao oiaio maoli, aoie !oa i loaa ia kakou ka hapnlua a liapaha no paha o ia poo ; oia hoi, aole loa au i ike honkahi. Malin nae |»aho, o oukou ka i ike ; a īna a!aib } e hoomnnno iho uo oukou. o ko'u ike no

ka u e bsi nei. At ia hoi, he m:i ioa ka pomaīkai ameka « hoi;. »_• I.»aa ana kakou. Jtm eia io iwaenu «» kakou kekahi i iooa ka naauao oiaio maoli & u i ike aku nei, a'u no hoi i hoiktika ae nei, u;ail«i, e hiki aku auanei kakou i kahi o ke nke nui. a|na i paipni mai nti au e kakau i keia m.iu wehewehe ana, oia hoi keia. Ina ua ike io oukou i kekahi e kakoti. ua loaa ka naauao oiaio maoli a knkou e ike nei i kekahi poe o na malihini e noho nei iwaena o kakou, a oukou h»»i i lohe ae )a i ka'u mea i ike maka nku nei, nlaih, ina kakou a piu h»a imui, imua, a imua loa'ku. n«» ka mea, He makeinake keia i ke Kaunoa, j I ka l'iilii mai i ke poo o ka inauu, ' 1 Hui ne la me kM mao i ke awakea, He uh ke Aaiii, he lelo kema pua, Ke ahe wale mai la no ii'u, Ke kilikiii makaai o Kanoenoe, K»? huai ae I » no i kai o Ewa, i Ke pehia ae la e ka Waikoloa, Kn mmka i ka mauu o Kanehoa —a — Hea ia mai hoi keia kanaka, Ua loaa ko'u inoa ia oe. Pe!a iho la ka inaua haeleana i ka ho-! loiiolo kaa i ua ahiahi mua loa nei o ko iniakou hiki nna iloko o Ladana, a hiki .wnle i ka hoi ana i ka hale i ke nhiuhi ioaauu, no ka hoomakaukau i na wahi| iaahu uo ke kokoke aku i ka hora o ko: lakou inanawa e pnina nwakea ai, oia no ( |hoi ka hc>ra 6o ka po. En, kukauwnhi! j no hoi un mea he aumoe o ko lakou ma-j |nn,vae paina ni o ka aina-awakea ea.l 1 Ae, oia iho la no ko lakou nno o ka no-t Iho ana, (Aoh i pau.) |