Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 48, 28 November 1868 — Page 1

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Sheydan
This work is dedicated to:  Kumu Kehau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KA NUPEPA KUOKOA,

            @@@@@@@ MAU IA MA Honalulu

I kela Poaono keia Poao@o.

                        $2.00

No na mahina he @mikumamalua '

            $1.00 no na mahina pono,

ME KA HOOKAAMUA MAI.

 

 Na Olelo H@ -- aole @

KANIKAU -- @

 

                                    L.H.  KULIKA,(Luna Hoopuka)

            "KA NUPEPA KUOKOA."

                        la published in Honolulu

            EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six

            months, in advance.

ADVERTISEMENT @

L H. Grlick.

For the publisher

            @@paying $2.00 each

 

Ka Nupopa Kuookoa

Ka Moolelo

NO KA

MAKALKAL ANA A PUNA KA KA HONLA

 

I KAKAUIA E

WILLIAM HOAPILI KAAUWAI

HELU H.

 

 

Ka holo ana mai Kana-kamakiaku, a ku

 ma Kauamekonu. a mai lailu aku

A hiki i ke kulunakauhule nui

o Landuna i Berilunia

 

            A oiai makou e makaikai ana ma na wahi a pau ka maha e ike ahu ai i ua kaulanakahale pookela nei o ka honua. hihihiki ana makou i ka Waterloo Stu uon, wahi a ka lakon kapa ana : a o ke nuo  hoi o ia inoa ma ka kakou olelo, oia keia: O kahi ua i kukuluia ai na Hale Aniaui naunui a na kua ahi o na alanui hao a pau loa e moe unu na nu wahi a pau e hoomoeiui mai laila aku : a aia no hoi walaila kahi e holo aku ai a e hiki mai ai iloko o Ladana. O na kaa ahi a pau loa , a naolaila i kapaia ai ka inou. he Station, kahi a na kaa ahi e ku ai. A no ko lakou hoomanao mau ana i ko lakou kuhua kana i lanakila ai malluna o ke‘Lii koa loa a Moi kaulanu loa no hoi o keia mau Keneturi a kakou e ola nei, oi amai kona mau la a ia kukou e noho  nei. Aole i loaa hou ka meae like me in, a he ole loa aku hoi ka loaa ana o ka mea i oi ae. He Kamehmeha oi ano ka Hikina : he wiwo olw o na wiwio olw, a he maulea o na maaaleu a a pau : ka oi kelakela o na keiki a Punipahi (Bonapate) nana i nai mui ka nohoana kakaolelo o kona makuakane, no kekahi o na mokuouni liilii, e lana nei i ka ili o ke kaiwaenahonua, a hiki i ka noho Moi Emepera ana no ka lahui kokika (Gothic) nui hookalakupua, nolaila lakou i kapa ai i ka inou o Watalu(Waterloo)

            Nana aku no hoi i ka piha launa ole. aole i kaua mai. A no ia ike anan aku ia lehulehu loa, hoolana iki ae la kahi manao, ne ka hoomaopopo iho, no ka ake ike paha i ka malihini Hawaii, ko lakoumea i paapu loa mai ai, eia ka ananei aole. I ninau aku ku hana i ko makou mau kamuina, e hai mai ana lakou la, o ke ano mau iho la no ka ia o ia aina. Aiwaiwa no hoi ua mea hekanaku. Nawai ole ikaika no hoi, ua helle a manoanoa na iai aoao. A pau pono ia mau liuliu ana, me in mau kilokilo ana aku hoi i na hiohiona o ka hikimau ana iloko o Ladana, o ko makio hoeueu ae la no ia e kau maluna o ke kaa lio o Kapeno Rikeke, oiai oia hookahi wale iho la no kahi kamaaina o ia wahi,  i hele ae e hookipa aku i ke Ahi wahine. A e ole no hoi ia, loaa ai ko makou kaa lio a me ka mea no hoi nana e alikai pono ia makou i ka hale o ke Alii i manao ia ai e noho. (I Hawaii nei no keia Kapena Rikeke mamua, maluna o ka moku mahu manuwa Heake, i hoihoi mai ai ia

Kalani nui lani liko

Ka liko uwahi nae manu

Uwahi manu poahi manu.

O-Kauki@- a-.

O ke kini lawaia manu o Pokahi.

Upena kuku ole o Puawahie.

.He mau malama pokole mamua o kona wewelu l@@@ ana, me he mea la o

O @@@ pulelu ke ahi o kamaile.

Lele honka ana iluna o kamahualuie.

O ka lahui a ka @@@@ papala.

O ka alawa iki a ka manu o kaula.

O ke kau m@@ wale nuna o l@@@@.

O ka nojo mai a lehua i ke kai-a-

Mea okaihai ana ka mauao iloko.

I ko i ana mai, e aluiki hau@-e-

Ka hiki ana iloko o ke Kulanakauhale

Nui Kaulana o Berilonia. Ku noho

anamaluia a me ka ike ana

i ku. Moieahine Victoria.

            O ka hale a ke Alu i manao ai e noho ke luki makou iloko o Ladana, o ka hale no ia o ka wainnekanaemake a ke kapena kaulana o Bertania, i holol ai e ma haihai i ke poai anu Akau. oia no hoi oloane. Palakilina ( Sir John Franklin) A ma paha e hoomanao ana kekahi poe. o ua wahine la no ia i hiki maik ai i Hawaii nui me kana kaikamahine, a hele ai hoi e makaikai iak Hawaii nei. A ma ka lokomaikai kelakela o kuu mea lahu ole, au no hoi e kaena mau nei, i ka pau ole o ka minamiua, oia no oe ia.

             Oi kuko ia'ku ke aloha,

            He haupu he mina

             He minano he miuamina

             la oe i hele aku nei,

             Hele haalele mai nei

             Oe ia makou

             E kalani Nui-kapu-

            Lani Uli-Lani Mea- o-e-

            O-oe-ia-o-oe-aue-a-

I hoolako wale in ai oia i na mea a pau e oluolu ai kana makaikai ana, oiai kona kaahele ana ia Hawaii nei me ku uku ole. A na ia lokomaikai no hoi i malama a i hookipa maikai iaia a hiki wale i kona hoi ana.

            Aka, no ko lana hiki ole ana ae i kahi o ke kaa uhi e ku ai, e hookipa mai ai i ke Alii,  nolaila, ua kuu ke Alii ma ke kaa lio o kapena Rikeke, ke kamnaina lokomaikai, i hele ae e hookipa aku iaia, omi ha hoea anan aku iloko o ia huikau mulohini. A ma ke alakai ana a Kapena Rikeke, i hiki ai ke holo pololei a hiki i kahi o ua wahinekanekanemake Palanakilina nei (Lady Franklin) ; a ma ia kaa lio pu no hoi i kau ai maua me ke Alii ; a kaawale iki na haole ma ia hele ana.

            O kahi a ke kaa ahi i ku ai, a kau aku ai makou ma ke kaa lio o Kapena Riheke, a holo i ka hale o Palnnakilina Wahine ; aia ia ma ka noao hikina o ka muliwai Tamesa, a o ka hale hoi o ua wahine la, ain ia i ka aoao komohana hemaiki ae o un niuliwai la. Nolaila, i ka holo ana aku a makou mai kahi aku a na kan ahi e ku ana, a i ka hale o ua wahine kanemake Pelekane nei, ua holo makou e aneane ana mai ka hikina a i ke komohana pololei, aka, e like me ka luli ana o ke alanui i kela aoao a i keia aoao, pela no ka holo ana a ke kaa lioi o a ia nei . Ai ka holo ana aku a makou, ua kokoke loa ka wepo a me ke alanui ma kahi e ku ana o ka Hale Ahaolelo a me ka Halepule Abe, a'u no hoi i hoakaka mua ae nei ma kela mau Helu i hala iho nei. Aka, o kekahi o na wahi kaulana i ike ia aku e makou ma ia holoana, oiai e pili ana ke alanui a makou i holo aku ai ia mau wahi a pau, oiai hoi o ka pa mahinaai, a i ole o ka pa mea kanu i hanaia i wahi hooluolu no na mea a pau. A o ka inoa o ia pa, o kana kamiki (St James Park). O kekahi wahi a makou i ike aku. o ka Hale Alii o ka Moi Wahine, i kupa ia o ka Hale Alii Pakinahama,(Buckmham Palaoe). O kewkahi mai o na Hale Lio o ka Moi Wahine, a hoea mai makou i ka pa nui loa o na pa mea kanu holoholo a pua o Beritania ; ua kapaia kona inoa o ka pa Haika, ( Hyde Park). A maluila mai makou i holo mai ai a hiki i ka hale o ma kamaaina a ke'lii i manao ai e noho pu. E pili ana ko laua hale ma ka aoao hikina akau o kahi'i kapaia o Kenikikona (Kensinjton). Nolaila i kapaia ai ia aoao a pau o Kenikikona Koaluna (Upper Gove Kensihton). A o ka inoa iho la no ia o ko llaua hale, oia hoi o Kenikikona Koa-luna, hale Helu 4 (No. 4 Upper Gove Lodge Kenainjton). A i hiki aku ka hana o makou, e noho mai ana ua mau wahi kamaaina nei o makou o kahi makauhine no me kahi kaikamahine, o laua wale iko la no ko ko laua hale, me na wahi kauwa a laua eono. A penei ka hoononoho ana o ka lakou mau hana ; O ke kauwa mua. he kuene ;  a o ka loa ; he mea hana lole ; a o ke kolu, he kuke ; a o ka ha, hekai@ ; a o ka lima , he meahoomaemae hale ; a o ke mo, hemea malama i ke hihapai. A o ko laua lilo ia lakou a pau i ka mahina hookahi, haneri a@. a oi aku. me ka hauai pa i ka ai, ka ia a me kahi e moe ai, koe ke hapa. O ko'u mea i hoakaka ae nai i keia mau mea. oia noka manao ana. he mea kuponoia kakou'a kakou ka ike ana i ke ana o ka noho ana o na kauka o ua aina kaulana nei. ma hoi o Beritana Nui, i hiki ai ia kakou ke hoowaopopo i ma mea a pau e hiki ana i ko kakou noonoa ke ike, alaila. pela kakou e hoohalike aku ai. ke makemake kakou e hana pela, no ka mea, he mea maopopo loa. he oi aku ko lakou noho pilikia ana, noho ilihune ana, a noho kaumaha ana, a noho kaunaha ana mamua o honou. akaua lilo ai mau pilikia, ia mau ilihune a me ia mau kaumaha a pau loa, i mau mea nana e honpomaikai ia lakou a nui loa. a nolaola, ma ka hoohalike ana i koakou mau haawina koikoi, me ko kakou mau haawina mama hoi, a ku Makua nui nana kakou a pau loa i hana, i haawi pakahi mai ai ia kakou. Peneia ka mea i loaa i ka'u nana ana:

            Un lilo na haawina koikoi a pau loa a ka Akuu, i haawi ai ia lakou i mua kumu no lakou o pomaikai loa ai. A e na haawina mama hoi a ke Akua i haawai mai ai ia kakou, i mau kumu e hemahena ai. A o ka hua e loaa ia lakou, oia ku ikaika, ka waiwai a me ka uu nui. A o ka kakou hua hoi e ohi nei, oia no ka nawaliwali, ka nele a me ka emi launa ole.

            E o'u mau hoa Hawaii e, e manaoio mai ana no anei oukou ia'u, ke hai aku au? O kekahi keia o na manao nui loa nana i paipai ikaika mai ia'u, e ae aku i he noi a ka Luna Hooponopono Nui o ke Kuokoa, e hoolaho i keia Moolelo. O ia hoi, o ke kaniuhu ana i ka emi launa ole o ko kakou lahui ; ma ka nana ana aku a na maka, ma ka hoolohe ana a na pepeino a me ka heluhelu ana a kawahu, no ka mea, he olelo oiaio loa ka'u ke kaena ae, ua puni pono loa ko kakou Poepoe Honua, i ka hele ia aku nei e a'u a me ka'u wahine pu. A ua makaikai pono loa ia no hoi na lahui a pau a maua i hiki aku ai, aka, aole loa maua i ike me na maka, aole i lohe me na pepeiao, a aole no hoi e heluhelu me ka waha. He lahui e ae no kekahi e emi nei me ka hikiwawe loa e like me kakou. Oia no ko kakou haakena ana, he Aupuni Kuakoa kou ; a he Aupuni A-o-kanako (Civilized) ko kakou. Eia hoi ; me ia ike no o kakou, ke holohiki nei ka Lahui iloko o ke eini nui loa. (Ke makemake nei an e hoakaka ae maanei, i ke kupanuha o na kupanahu a pau loa, o na mea e pili ana i keia manao). A hea la ko kakou wa kupono, e hana ai me ko kakou kino a pau, me ko kakou ahane a pau, a ma ko kakou ikaika a pau ? I mea e pau ai o ka emi ana, a loaa ia, alaila, hooikaika, o ka ulu nui, a in a e hoopomaikai ia mai kakou ma ia mea, alaila,

            E hoonani ia auanei ke Akua

            Huna o na lani kiekie loa,

            He malu ka ko ka honua,

            He aloha loa ia i na kanaka.

E olelo mai paha auanei kekahi," Ke imi ia nei no hoi, a ke hana ia nei no." Ea, aole no paha he ea hiki ke hoole ae, aole i imi ia, a nole i hana ia e kekaki poe, aka, owau no ka mea nana e hoole ae i ke akea, aole i imi ia, aole no hoi i hana ia me ko kakou kino a pau, a me ko kakou uhane a pau, a me ko kakou ikaika a pau. Nolaila, o na imi liilii ana a me kela mea keia mea ; aole oia ka mea e hiki ai ke hoopau i ka emi ana o ka lahui lahui, a ke hooulu hoi, aka, he imi ana no ia, a he hana ana no hoi no lakou iho no. Aina i hoomanawanui ia poe me ka ikaika a me ke kupono na hoi, aole lakou e nele ana i ka pomaikai, aka. auhea ka poinaikai e loaa ana i ka lahui ma o lakou la ? Ina he pa-umi wale no ko lakou helu ana, ka poe i hoopoinaikaiia, a he pa-iausani hoi ka helu ana o ka poe e emi nei. Ua akaka loa, aole he pomaikai. ua makehewa loa ka hilinai ana ma ia mau hooihaika ana.

            A eia ka mea i koe. Ke lohe ia nei na olelo he lehulehu   ma oa wahi a pau. O ka emi ana ka o keia lahui. me he mea la no luna mai no ia. nolaila, aole he akamai kanaka e hiki ke pale ae a hiki loa i ka naluwale loa ana.Kalialai ! o heia kupanaha hou aku no keia o na kupanaha a pau loa. Pela io anei kakahi maao iwaena o kakou i keia mau la ? Ina pele, alaila, owau hou noka mea nana e hoole akea hou aku ; Aole pela ka oiaio. Aole loa no hoi ko luna a pau e ae mai ana i ka emi ana o keia Lahui. Ina e ikaika ana kakou i ka imi a me ka hana i ka kakuo walii, o ke waele, o ka lulu a me ke'kipulo, alaila, he olelo nei au me ka ma@ ikaika , o ka Uhane , ka mea nona @ mana ao, kai olelo mai nei, E wikwiki loa mai ana ko luna a pau lopa i ka lakou wahi o ka hooulu.

            He nui loa na manao e pili ana i keia mea hookahi, oia hoi o ko kakou Lahui, aka, ua lawa paha keia no keia manawa, oiai wole au e mele ana i ka hai akea'ku i ko'u mau manao i na wa a pau, ke ike au i kahi kupono e hookoma iho ai.

(Aole i pau.)

 

He Palapala Hoike Hana mawaena o

NA PAKE MA ULUPALAKEA,

A ME NA WAKEHA

 

Na. S. Aniona

 

            Sept. 18, 1868. Holo aku'au ma Ulupalakua, Maui, a launa aku me Mr. P. N. Makee. Ua hoike aku no wau ia ia i ka palapala mai a Rev. Damona mai, heluhelu oia i ka palapala, a hookipa oluolu mai oia ia'u ma kona hale o noho ai. I mai oia ia'u. he kokua ka'u hana no kona mau pake, e like me kona biki, a ua hele koke au e ke i na pake, ma ia po, ma ka hale halawai kanaka malaila, i ke ahiahi iho ua malama au i ka halawai pule kanaka maoli. Ua piha loa ka hale halawai i na kanaka, na haole, a me na pake, pau ka halawai pulw kanaka, alaila, halawai pule pake no ma ia hope koko no, he umi a oi wale no na pake i hiki mai ma ia halawai, a o ka hapanio, aia i ka hana ko ma ka hale puhi ko.

            Sept. 11. Launa au me kekahi mau pake wahine, a pela no na pake kane ma ko lakou wahi hana, a me kekahi mau pake iloko o ka hale. ua ao aku au ia lakou ma na mea pili uhane, a me na mea pili kino, I ke ahiahi iho, hoomaka au e kukulu i kula hawaii no na pake ma ko lakou hale halawai, o ka nui o na haumana i hiki mai, he umikemawalu.

            Sept. 12. Launa aku me na pake ma ko lakou wahi hana, kauhilii, a ao aku ia lakou i ma mea pono o ke Akua, a ua no aku hoi au elua pake opiopio ma ka heluhelu buke haole a me ka Hawaii, a i ke ahiahi iho, hele hou i ke ao kula ia po.

            Sept. 13. Sabati ma ulupalakua, ua pii mai no o Rev. H. Manase, mai Makena mai, ua halwai no maua me ke aloha, a ua oluolu oia e haawi mai ia'u i ka hai olelo ma ka halawai kanaka maoli. Ua piha loa ka hale halawai i na kanak maoli a me na haole; a pau ia, hoomaka koke no au e malama i ka halwai pule pake, he kamkolu a oi na pake kane i hiki mai i ka halawai, a me kakahi mau pake wahine. Ua hauoli nui ko lakou manao, no ko lakou loke ana i ka olelo a ke Akua, me he mea la, aia me lakou ka Uhane o ke Akau me ia manawa.

            Sept. 14. Launa hou me na pake ma ke ao, kamakamailio me lakou, a ao kula haole kekahi. Ahiaahi iho, hele hou i ke ao kula i ka po, he umikumamalima pake i hiki mai.

            Sept. 15. Oia mau no kau launa me na pake a pau malaila, a kula hou no i ka po, he iwkalua ka nui o na haumana i hele mai.

            Sept. 16. Oia mau no kuu hana ana i ke ao a me ka po, a no ka ua o keia po nolaila, he umikumamakahi wale no haumana i hiki mai. Ua launa pu mai no kekahi kanaka kumukula, o Napela kona inoa, oia ke kanaka a Mr. P. N. Makee i hoolimalima ai ma ka mahine kona uku, he umi dala, ($10) no ke ao ula Hawaii, me na pake; nolaila, ua kauoha no au ia ia i ke ano o ke alakai ana o na pake, a ua kamailio loihi au ima o no pake, i hiki mai i keia po no na mea pili i ko lakou kula, a me ka Uhane.

            Sept. 17. Ua launa pokole me na pake malaila, a me Mr. P. N. Makee, no na mea pili i ka pono o kona mau pake paahana, ahaila, makaukau no wau e holo ma na waitha o Mani. O ka nui o ma pake ma keia mahiko o Ulupalkua nei,be 42 pake kane, he 6 pake wahine, o ka hapa nui o lakou. he oluolu no i ka lohe ana i ka olelo a ke Akua oiaoi, elua pake, ua hoi no me ka ekalesia ia laua, ua ao nui no au ia laua, mo kua kauoha pu loa no, aole hiki ia laua ke pani mai i ka'u ninau ia laua, ua ao nui no au ia laua, me kua kauoha pu no na hana Ekalesia, a me ua hana hoahanau ma keia Apane, e launa mau me laua, a me ke ao aku i ka olelo a ke Akau. O ka nui o na pake i hiki mai i ke kala, he 24 a me kakahi pake keiki. nolaila, ua haawi wale au ia lakou he 25 buke kumu mua. a hookani pake, ua makaukau ka heluhelu ana. Ua noi mai ia ia'u i kaueha Hou a me ka Buke himeni. nolaila ua kauoha au ma Honolulu. no ia mau Buke a ua loaa mai no, a ua bauwi wale au nana. be ewalu la okoa o kuu noho a oa iwaena o kela poe pake. a cono po i kekahi poe ke hookui i na hua eha, ma ka nana aku, he holo no ka hana o ko lakou kula ana. a o kekuji mau pake. he pupu no. Mai ka 1 1/2 a i ka 2 1/2 hora ka loihi o ka manawa o kuu ao kula ana i kela a me keia po. Eia kekahi. ua launa mai no kanaka o lapana (Japan) iloko o kuu keena i kela a me keia la, a ua ao aku au ia laua i na hana pono a ke Akua ma ka olelo baole ka'u i ao aku ai, no ka men, o kakahi o laua, he kuana oia ma Mr. Makee, a ua akamai oia i ka o'elo haule, he elua keikikane pake a me elua kaikawahine pake ma kahakai, he hana mea ono, aku, aole au o ke nui o na pake kane a me na pike wahine, a me keiki pake maoli iloko o keia Apana o Haonuala nei, the 53 ka nui, hookahi o lakou ], ua mare me ku wahine Hawaii, ke lana nei kuu manao. e ulu mai ana paha kekahi mau pake iloko o ka pono o ke Akua ma keia Apana.

            Sept. 18. Hiki au me Wailuku, Maui, ua hookipa ia ma kakahi hale kuni o Kaloka a me kena wahine, me kuu kanaka pu no, me ka mau hoihoi. Ua launa kokean me kakahi mau pake kalepa malaila, ahiahi hele au e ike ia Rev. Alekkanedem ma ka hale kula kahuna, halawai maua me ke aloha , me kuu makaikai aku i na hawmana o ia kula, he aneana kahiko loa kakahi poe, a he kino oo no kakahi poe, a he opuopio no kakahi poe, me he mea la, ua hiki aku i ke kanakolu ku nui. Malaila ka mahalo nui o kuu naau i ko kakou Makea Makea mana loa, nana i wae i keia poe like ole i kanaka paahana noua, noho au a pau ka lakou kula ana, ua lulu lima lakou a pau loa me a'u, me ke aloha pumehana iloko o ka Haku.

            Sept. 19. Launa pu me na pake e noho kauliilii ana ma Wailuku, a paipai aku in lakou e hale i ka halawai pule pake i ka la apopo hora 9 kakahiaka, ma ka hale pule haole ma Wailuku, e like me kuu noi aku ia Rev. Alekandero i ka la i nehinei no ia hale pule, a holo aku au ma Waihee. a launa au me ka Luna o ka mahi ko malaila. oia o Mr. Sam T. Alekandero, a hoike no au ia ia i ka palapala a Rev. Damon, a ua oluolu oia e kokou mai ia'u i na mea pili i kuu hana e like me kona hiki wahi ana la ahiahi, helu au e launa me kakahi mau pake ma ko lakou wahi hana, me ka hoike ia lakou, he halawai pule ma ka hale pule o Waihee i ka hora 11 ahiahi o ka la apopo. Ua hele au e huli ia Mr.  Papalimu, kekahi Luna-hai olelo malaila, aka, ua hele oia i ka lawaia, nolaila, aole i  lona ia'u ma kona hale, a hoi no wau ma Wailuki, a i ke ahiahi, imi mai ana o ua o Papalimu, a loaa au ma Wailuku.  Noi mai oia e malama au i l ka pule kanaka ma kona hale pule i ka la npopo nora 3 o ke ahiahi, a ua ae aku no au i kana noi.  Pii au ma ka hale wili ko e Mr. Bele me adamu, alole o loaa na haku o na pale malaila e hele i ka pule pake ma ka hale pule haole i ka la apopo, kakahiaka Sabati, ma Wailuku.

            Sept. 20.  Kakahiaka Sabati hora 9. halawai pule pake ma ka hale pule haole, he 20 a oi na pale i hiki mai, akahi hapakolu o lakou he poe kalepa, akahi hapakoli, he poe kuai mea ono, a o kekahi hapakolu,  he pue paahana, a pau ka hal-awai pule pale ana, ua alakai au ia lakou i ka hale pule kanaka maoli, malaila e hoolohe i ka hai olelo a Rev.  Alekanedero.  Ahiahi, holo aku au ma Waihee, ia;u i hiki ai malaila, ua piha e ka hale pule i na kanaka, a o na pale noi, he 15 wale no lakou i hiki mai, ke hui pu na kane me na wahine, a o ka hapa nui pu na kane me na wahine, a o ka  hapa nui o na pale, aole i hiki mai.  Mamua o ka halawai pule ana, ua lalelale aku o Mr.  Papalimu i kana mau haumana kula pake, e haineni i kakahi himeni ma ka Lire kamalii i kekahi leo, a ma ka olelo a lakou i paanaau ai.  Ua piha no ka luakini i ka hauoli, no ka akahi no a lohe ia ko lakou himeni ana mai ma ka olelo Hawaii, a pau ia, heluhelu ma no lakou ma na pauku paanaau, a me ka [ule a ka Haku ma ka olelo kanaka.  Hoomaka au i ka malama ika halawai pule ma ka olelo o lakou, a he mau himeni elua, na lakou i himeni, he 6 ka nui o lakou, ua aneane makukau no i ka heluhelu Buke Hawaii, mamuli o ke alakai ana a ko lakou kumu kula, oia o Mr.  Papalimu. A e makaukau loa ana paha ke hoomanawanui hou aku lajou.  Mahope koke iho o kuu hookuu ana ika halawai pule pake, alaila hoomaka koke i ka halawai pule kanaka, a mahope o ka pau ana i kuu hai-olelo ana, ua lulu lakou he mau dala e kokua ai ia'u, he $5.25. Eia ma kuu lima e malama nei keia mau dala, a hoihoi aku no wau ma ka papa, ke hiki ka wa kupono.  A pau kuu hana ana, ua hele au ma na hale o na pake, a kamakamai o me ka poe hiki o'e aku i ka halawai pale. a ua no aku au @ lakou i na olelo pili Uhane a me na mea pili kino ia lakou, a hoi no wau ma Wailuku ia po.

            Sept. 21.  Ia kakahiaka, launa hou wau me na pale ma Wailuku, ma ko lakou wahi i kaululu ai, a ao aku ia lakou ma ka olelo maikai a ke Akua, paipai aku ia lakou a ka hana maikai : o kekahi poe ou, ua hoomaauea mai no.

            Sept. 26.  Ma Wailuku no au, oia mau no kuu launa me na pale, me ke ao aku a lakou.  I ke ahiahi, holo hou aku no wau mai Waihee iloko o ka ua, a launa hou me na pakke ma ko lakou hale, ua hele nui mai no na pake e ike ia'u a ua kamailio loihi loa au me lakou  i na me pili kino , a me ua mea pili ua uhane, a po ia la.  Ua hookipa ia ai e Mr. Papalimu me a'u ma ka ha'e noho o Mr. Papalimu :ua h heluhe'u nui @ kou i ka buke, a himeni nui lakou malama he mau hora ko lakou noho ana @, a hoi aku no ma ko lakou wahi.

            Sept 27 Sahau no wau ma Waihee, Hona St. Kakahiaka iho pu au me Mr. Papa limu i ka luakini no ke kila Shali a no ka ua ma ia kakahiaka nolaila aole nui loa o na kanaka i hiki mai he 7 pahe i hiki mai i ke kula Sahati a ia'u no ke kula aka ia lakou I ka mana aku ua holo no ka nui o lakou i ka heluhelu aka aole no i maapopo ke ano i ha nui, a pela no ka himehi a lakou me he mea la, e @ ana no ia lakou ka ike, ke hooikaika hou aku lakou a puu no ke Kula Sabalti.  Ia Mr. Papalimu ka hana no ka pule kanaka, a pau ia ; hoomaka ku e hapai i ka halawai pule pake.  Ma ke ka nana aku, o na pake i hiki mai, he 10 wale no lakou nolaila ilio hou au ma ka hale o lakou e paipai aku ia hou au ma ka hale o lakou e paipai aku ia lakou e hee mai i ka halawai, ia'u i hiki aku ai i nana aka ka hana, eia ka e pepa ana kekahi pee, e hiamoe ana kekahi poe, e hana ana kekahi poe, i kuu paipai ana uku ia lakou, ne ai no lakou, ne ka olelo mai, @ oe, a mahope aku makou.  Hoi aku au a ka hale pule  kakali, elua wale no pake i hiki mai, a o ka nui nole i hele mai.  Nani ka pauhiki o lakou a'u i ike ai, a he ano henehene mai no ia'u kekahi poe a'u i ike ai.  Mahope o ka pau ana o ka pule pahe, ua noi @ o Mr. Papalimu ia'u. e holo maua ma ki halawai ahiahi ma Waiehu, a ua holo aku no maua inalaila, a ua haawi mai ia'u ka hana o ia ahiahi, a ua piha no ka luakini i na kanaka o Waiehu.  Mahope o ka pau ana o ka halawai , ua noho nui iho lakou ne he kukukuka i kekahi mau heinahema o ko lakou hale halawai malaila, a ua kokua aku au he elima dala no ia Luakini no na hemaliema.  Noho au malaila a hala ka hora 5 o kua noho pu ana me lakou, a ia wa no,  hoi a i ma Wailulu ia po.

            Sept. 28.  Ma Wailuku, ua hele hou no wau e launa me na pake malaila, me kuu ao aku i ko ke Akua oiaio, aku, he paakini ioa ka naau o kekahi poe.  A ma ia ahiahi, hoi au ma Hamakualoa, n noho me kuu @ i ka la 29 me 30 o Sept.

            Oct. 1. Hele hou au ma Paholei e launa me na pale o Kupena Hobron. Malaila ike au i ka pio loa o ke kula na o na pike ma kuu nunau aku i ka hana, hai mai na pahe, i ko lakou pilikia no ke kaumaha loa i he hana kekahi, aka, he mau pake i makemake no e hoomanawanui i ke kula, aka, ua @ mai ke kuma kula, alole hele mai i ke ka @.

            Oct. 2.  Oia mau no o kuu launa a himakamailio me na pale malaila, a e he au e ike ia Kev.  Alekanedero ma kona @.

            Oct. 3.  I kakahaiaka, holo aku in a Wakapu e launa me na pale malaila, he mai pale hana no Mr. Coruwell, a me kakahi wahi e ae, kamailio au me lakou i na @ pili i ka hoomana, a ua paipai au ia lakou hele i ka halawai pule ma ka hale pu'e Waikapu i ke ahiahi, a peli no he mina lajou e hele aku ma Wailuku e pule @ la apopo kakahiaka.

            Oct.4.  Sabati ma Wailuku @ hora 9 halawai pule pake ma ka @ haole, he 15 wale no pale i hiki mai @ halawai.  Malaila no o Kev.  Alekanedero Hora 2 ahiahi, halawai pule pake am @ iloko o ka luaklui malaila, he i @ no pake i hiki mai, ao ka nui, ua hele aku ma Wailuku ia la, a ua piha no ka hale @ na kanaka makaikai, a ua puie au i ka pule hope loa ma ko olelo Hawaii.

            O ka nui o na Buke Kumu Moa i @ aku ai ma na Wai-eha.  Ma Wailuku 4 Buke i haawi wale ia, a hookahi Buke i hookaa ia mai i ka hapawalu, 14 Buke i haawai wale ia no na pake ma Waihee, a he i @ no Buke i haawia na ka pake ma Waikapu.

            O ka nui o na pake rua na Wai-eha, hui na kane me na wahike a me na kepake maoli, he 115; penei :

            Ma Wahiee,  na kane  .           .           46

            "           "           na wahine        .           . 10

            "           "           na kekikane     .           5

            "           "           na kaikainahine           1-62

            Ma Wailuku, na kane, .           .           39

            "           "           na wahine        .           .           2

            "           "           na keikikane    .           .           2-43

            Ma Waikapu, na kane,                        .           .           10-10

                                    Huina pau loa -------------------115

            Aku, ma ka nana aku i ka naau o na pake ma na wai-ehu nei, he paakiiki loa ka nui kakaikahi ka poa launa oluolu mai, nolaila, e pule nui kakou i ke Aku. e iho nui ma ka Uhane iwaena o lakou e pono ai.

            Ua paii ka Moolelo o na kumu hana ma na Wai-ehu a me Ulupalakua, a ke Mokuoun, o Hawaii. Me ka nonoi aku i ke Ahua o Hawaii. Me ka nonoi aku i ke Ahua Mana loa, e kokua mai i kuu hana a a ma kuu lahui kanaka.