Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 46, 14 Nowemapa 1868 — Ka naue ana i Wailuku, a Haiku, a Makawao, a Ulupalakua, i kai o Makena, huli hoi i Lahaina. [ARTICLE]

Ka naue ana i Wailuku, a Haiku, a Makawao, a Ulupalakua, i kai o Makena, huli hoi i Lahaina.

Mr. LI'NA i 1 Po}'<'NopONo ; Alohaok: — I k;i auma I i Poaha. oia ka !a 15 o 0«:t. H'inlele makou i.i Liliaiuu, hele aku i Wailuku i ka halawai a ka Ahahui Lunakahiko n ua mokupuni o Maui i ka Poaiinia ae, holo nku mak(ju a ka piina maanei aku, a ilio ma kela aoao o ka pali Mauna o Aaialoloa, aole kaoa m.ti ua mea he tno a u.e ke Uupekepeke o ke alauui, luhi na lio, me na kino no ka pauaka oke alanui. Poho maoli na ilala o ke Aupuni e Uha-ai wale ia nei ia alanui i ke!i a me keia makahiki. Aol" auei ua oi ka pono ke iim e hoololi ia alanui m-i kahi e hiki ai ke hooinau ia a maikai a n,e ka pono no ka \va loihi ? Ina kupono ke hoihoi ia ia alanui ma kahakai, i holo pololei ke mai i'apalaau a hiki nku i Keanapnakni ke nwa o Kilauen e ku nei. inn e hiki aku aua na lio o ia alanui ke welie ia i ke 30 a 40 tnusani tlnJa, ua oi ka pone» o ke dala i lilo pela, me ka maikai u me ka pono o ke ulanui no ka wa loihi ; imnnua o ka hnopahinu pinepine, i na maknhiki a pnu, me ke koe no nae o ke ino.

ISo ke ahn hoi i hoopoina ai na Lunamakaaimniao ka mokupuni o Maui i ka Ahaolelo iho nei; e hnpni i Bila Knnawai, a i ole i Olelo llooholo ; e hookaawale ana i puu dala no ia alanui, no ka men, o ke alanui Mauna Anlalolon, he alanui ia i pili i ka pomuikni o ka lehulehu o keia mokupuni a me na inoku e pili nna, me ka poe e hele makaikai nna mni na wahi e mai? Hala hope o Aalaloloa ia makou i ka wa a ka liu ia e noenoe aku ana i ka ili o ke kai, u 11-ii wale iho, hiki nna makou i Waikapu. Hoi)kipa ia aku la makou e Kekeieiaiku ma, me J. Kamakele na kamaaina o ia wnhi, moe iki i.'a a ao ae, haalele ia Waikapu,a ine! na hookipa aluolu ako iaila poe kamaaina. I Ke pa ikio ia ka makani koloho o Waikapu, 0 kn hao ne la no ia o na pea-heke, o ka bo--10 no ia ku nna i Wau.uku. O Wailuku ia o ka aina kuahiwi lua—e hoomalumalu ia ana e ka Hekuawa. O ka i-oalima la, ka la e halawai ai ka Aha Lunaknhiko, ma ka hora A. M. ponoi, ka hoomuka am\ o ka kalawai a ka Aha-elua la 1 noho ai ka Aha e kuka i kaua mau hana ; ua nui na hana i hooponopono ia me ka mikioi a me ka eleu, a hookuuia :»ku hv kn Aha i ka Poaono. L!ua no makua haole iloko © keia halawai ana o W.P. Alek»nexero, me S. E. Bihopa—-*Ke imi nei ka ekulesia o Wailuku i Kahu no lakou, ua manao lakou e kahea ia Kev. J. Kaullane o Kau Hawaii. Aole no lakou e uele, ke hoopii polole i ka lakou noi ma ka inoa o ka Haku nona ke kihapai, Wana no e hoouna mai i ka panhana. Ma ka ia i>abiti ae, ua kono iu mai la na malihini e na kamaaina, e hapai i n.i hana a ka Hnku mn la la in Kev. J. H. Moku, ka pule kannka, ia Kev. S. W. ~ Rev. H, Mannse. me Kev. K Kanwa, na hana ma Waihee, me ka malama pu i ka ahaaina a ka Haku. Ike ahiahi ana ino, na ka makua Kev. W. P. Alekanexero, i malania ka pnpa nina a ka Haku ma Waikapu. Ua oli--011 ka naau i na hana a ka Hnku ia 1«, i ka hui pu ana o na malihini rae na kamaaina, O na haumana o ke Kala Kahunapule a me ke kumu o ia Kula, he inaikai wale no ko lakou inau hiohiona ika nana'ku. Poakahi ae, h 19 o Octi, haalele makon ia Wailuku a me ka malu hale o ka Mea Mahaioia W. P. Kahale, ia Hanakauluna, a me na hookipa olnolu a ia ohana : Me Mrs. Kiki Napaia ma, a me na makamaka a pnu o Wailuku, ke haawi oku nei na ma.'ihini i ko lakou alo« ha me ka Mahalo i na kamanina o Wailuku. Ia makou ī haalele iho h \ ka malu hale o Hanakauiunn, hoi aku ia mnkou eha, S. W. Nueku, H. Manase, J. H. Moku, P. W. Kanwa, a kipn iki mn ka hale o ka Makua W. P. Alekanexero, a kukakuka iki ma kahi mau mea, a haawi i ke alohn hope ia ia ame kona ohana—holo a hiki i Waikapu, halawai hou me J. Kamakele, ka aiihi kana o na hann pono ma ka apana o Wailuku, a me na makamaka a pau o ia wah'i, haaleie V» Waikapu i ka hora 11 A. M. holo aku ia ma ke kuia e pii aua i Haiku.

ia e ho'o ke i ae I* no o Mr. Ki*tv3. "aohe i'oa o ke ku*a a ka iio i uhu a'." Hoio aku ia ro«kog roa la kula ama uhm ae o ke c«ne hone o Kahuiui, ha eUeie mai ani o mua. o ka ua iho la oo ia, puiu pe iho m makou i ka ua, pukukui mai U no n io i ni kihei huluhuiu kekokU holo no ; ke s ia no o Mr. Kaawa. -Aoaoe e k* un, ka tra uiu pono iakou nei." HoS> aku h ma- , kou a hiki ana i Mauco. i He wahī kahawai m*ikai o Maliko, be : s w*i ku moku o kai, he wahi uapo e ku ani : ma kekahi ao?vo, he haiki loa no nae na pali ke nana iho. he wahi honua paiahaiaha o fa- ; io. i hoohanohano ioa ia e ka uiukuik'ui we« \ h»wehi e ku ana. ua kapiii ia kekahi ao«o o Ika pali i ka papa, i ka nana aku maialo me he heeholua !a. o kahi īa e kiola mai ai ke 'ko mai ke kaa oiai. holo a hiki ilalo, lawe aku na kaa a hiki i ka hale wiii—|ui o'e no ! hoi ka hana aia mau keiki, i elelo wale >a ; ai hoi hn. ;*• Nome ka ia i ka pohu o Maliko. ; !Sotne na bipi ai weuweu o Kalamkahm, i He kahua holo nome «a ka lio o Kaupaku j lua, i Lua ole ka ua noho nome iluna o ka lanu, ! Hoolaau ka manu noho »iome i ke kuli o I Haili, ; Ili iho la ke'ao noho nome i ke kuahiwi." j Haaleie makou ia Maliko, pii aku la me ka nokee e ka ua, a halnwai me Mr. Kukela ka luna nui o ka wilio Haiku, he mau olelo Imai ka ia la ia makou, a pela aku hoi makou i;i ia la, o Mr. Kaawa no o makou kai | pukake loa aku ma ka olelo iiaole, a lohe I ole la aku la la wahi, a hoea ana makou i ! Haiki. I Nana aku U makou ika Hnie wili, e | pu mai ana na kaniika ma ka puka—Kakali ;aku Ia na nialīhini o ka heahea ia mai e ka- | mnaina, oiai o na hoa no o ka ili a me ke koko hooknhi. Owau nae o makou kai puana ae \ kahi mele a kamalii o ka Malu Ulu Makamaka ike ole oe, Aohe henhea mai. j Oia a\ no la hoi in oka la maka poniuniu | o ka ele-eleu inai o kamaaina, hala no ia i walea ana. A pau ko makou makaikai ana iia hale wili. Haalele inakou ia Haiku me j kahi kanaenae ole a ke aloha i wniiio aku ilaila, huli aku ia na alo nana ia ka ua Ukiukiu, i ka hehi haaheo mai iluna o Piiholo, pn aku la mnkou a puana iike aku ia i keia mau lalani inele a ka poe kahiko i waiho ni ilaila. " Hele i ke alo o Haiku, Eia la-e— Aniani mai kona alolm, Maluna mai o Awilipu," Me na malihini e hele nei.

la makou e pii la ua mao ae la ka ua, ua hele no nae a okalnkala kunahihi na hulu o ka maha, i ka kn mea o ka ua oia la a po, a hiki aku la makou i ka ulu kukui o Lilikoi, e wiki e au o ka puka aku i kau hale kamaaina ; no kn mea, ke nokea la no ma-; kou e ka ua i kahawui o Waialala, hiki aku , makou i ; Makawao. Kipa i ka hale o David Crowninburg Esq. | Ua hele mai la no nae a " Lia kuu ili i ke anu e, I na kui houhou a ke anu e." i He mea ole ae la nae ia anu, i ka ka mea 0 ka miki a me ka eleu ©ia haku hale, a me a oh ana no a pau, wehe ae la na wahi kapa pulu, komo na wahi kapa maloo, ia Inkou la 1 wale mai la no ia w.ihi, hookahi no a iakou nei haua " 0 kau kauluna, o Welehu ka malama, A ua oe e ka ua, Kau-ai ka-nana lakou nei." | No ka maluhiluhi Joa no ia hele ana aku, ,aole o kana mai ua mea o kn hiamoe ia po, a ao ae i kakahiaka, paina iho la a pau, haalele iho la makou i ka malu hnle o Davida Crowninburg ; a ke kaawi aku nei na ipalihini i ko lakou aloha me ka mahalo nona, a me kona ohana a pau, a mailaila aku makou 1 ukali ia e ua kamaaina la o ka ua Ukiukiu, a hoi mai la kela, hiki aku la mukou i Maunaolu Home. Om ka hale kula o na kaikamahine e pii-! pii mai la i ka Puu o ka naauao, a e oieloj ia ae ai—" O ka oioi no m o Maui Hikina.'\ Halawai mua makou me ke Kahu o ia kula Rev J. P, Green, na kele a puipui a Kala-. wakua ke kanaka, i ka ka mea o ka hanai mau ia e na ea oluolu oia uka luiu Anoano, j maikai. pono kona ola a me na kumu o ke jkula, a me na haumana no a pau. Malaila | kekahi inaku misionari o kakou o Rev. W. |B. Parika, a me kona ohana, iuana iki iho Ha na malihini malaila, a hele e makaikai i kekahi mnu papa kula, a hoi mai o ka hele no ia hiki ana i P(7LEHU. Ma ka hale o Kalama, ka luna inakai o Makawao, ua hala kela i Oahu. \a J. \V. Nauknna makou i hookipa, e like me ke ano o ka hiki molihini ana- Walea iki makou ! me ia hoa me ia ohana uluolu a pau, f a waiho aku ia no maiihini i ke aloha maluna o na kamaaina. Haalele makou ia Puiehu, heie aku ia a hiki ana i Waiohuli. O Waiohuli keia e pili ana me Kamaoie wahi a ka poe kahiko, aole nae pela ka oiaio, no ka mea, he mau aina okoa no mawaena o koia mau aina, eiua i oleio ia ae la maluna e waiho ia. Maanei i haka ai na maiihini ji ka ninau a waihoaku i ka lehulehu, penei. ! Owai la ka mea a o na raea paha, e hiki ke wehewehe a hoakika mai ma ko kakou " Kilohana," i ka oiaio o ka manao o na kanaka Kalaiaina kahiko o Hawaii nei, i ka hui pa ana o Woiohinu me Kamaoie ? Ke manao nei na mahhini. hiki ia S. M. Kamakau, ke wehewehe a hoakaka ia mea, me f i kekahi poe loea e ae no o ka aina e ola mai oei. j Malaila inakou i hookipa oiuoiu ia ai e j

kaoeaiii, ka mea a'u t ik* olē ai mamoa, u& kooo keii ia utak«a e ho» i ka haie e paina »i, a oo tn mamio loa o k« h*l<* m*i ke »U* uui aku. ua oooie «ku aiakou i be kipa k»tt« [ baie. imi no ue keia i kana ineft e btoa a*i 3 ai f kana mao maiihioi, nsa kana me« i n>a- f na«> ai he pono * * * * ua pono, a i ua oluoiu ioa iho ia ki aiau mea i ka manao o oa n>aiibini, a ke haawi aku oei na maln c hini i ko iakou aloha ia«a, holo aku laa hiki j aua 1 ] Keokea. j Na ke kilakila a nie ki hiehie o ka iuaki* ni i kapa.a o Petero, eLuU i ke kiekienn; , ka mea naoa i am peahi mai la makou e ( kooo aku e hele aku ilaila e uana t kona mau hiohiooa. ī halo aoa aku ia ioko. ( hiehie niaoii kona Hwnat. rae ka Pahu Bi!a e t ku ana nia kona aio, me na noho ī hoopouo- , pono mikioua, i ka nana aku, aohe heu.ahema o ko Keokea no ka luakui , aka. o ko la* ] kou hetiiaheiT>a uui u na malihini i ike aku j ai, a«ie ke Kahu hipa uana e alakai pono i , na hipa a me na keiki hipa a Krisu> iloko o . ka pa hipa o Keokea, maiiaila aku hiki ana inakou t Kosk La.nd Ulupalakua. O ka (Ama Pua Kose) ke auo, ka Home nani lua ole oJ. Alakee E&q. hiki makou ilaiia i ke ahi.ihi o ka Poaiua, In 20 o Oct. j Haohao inakou t ka launa oluolu loa aoa , mai oia haoie hanohano la makou, ninau mua mai la kela i ko makou ninu moa, ka , oihann, ka aina kahi i nnho ai, ke kuuiu o ko makou hiki ana aku ilaila, a na H. Ala- < nase i uauhi aku \ ka makou mau olelo ia 1 ia la ma ka olelo haole. Okoīa la niukai ? i aku la no ia la nmkou e makaikai i kona pa ; 1 inea kanu, aole no hoi i kana mai o ua mea , ' o ka ulu wehiwehi i na pua a me na laau o , na ano a pau, me na alanui e holo ana iloko o ke kihapai pua, me ke kio-wai nui iwaena o ka pa mea kanu, me he loko h» i ka nana aku. (Hoohihi maoii ka naau nm« ka ma-; nao o na malihini ia uka onaona, ua hele wale a haiamu ia e na inanu.) ! Pau ko ia la hoalakai ana m makou e makaikai i ka pa mea kanu ; luwe aku la la makou e hoolauna me kana lede (k.ina \vahine,) ka mea hoi a na malihini i oleio iho ni. Ke alii wahine o Aina Pua luana ; iho la makou ma ko Inua hale, a haukleaku 1 la ia laua, maluna o laua Ue aloha a tne ka mahalo o na malihini. He haole ano haipule o J. Mnkee, no k> ' mea, nana no i knkulu i halepule no konn ! poe kanaka, a no ka uuku oia hale, ke ina-: nao nei oia e kukulu i hale nui ae. Pomai-! kai maoli na aina mahi ko, i na peia Ka nia- 1 nno o na Ona o ia mau wili a pau, a pomai- • kni maoli ke aupuni, a me ke aupunioko; kakou Haku lesu Kristo ma keio Pue Aina. Maanei i noho iho la o P. W. Kaawa, iho aku la makou ekolu i kai o Makena, poeleele loa hiki makou i Makena. Moe iho la ia po a ao ae, o ka Poakolu ia, puoho ko'u hiamoe i ka nakeke o ka upena lawaia a Petero laua o Anederea, ia kaknhiaka nui, i ninau aku ka hana, e i mai ann laua la, o kahi upena iioauau kahiko no keia a ko kakou mau kaikuaana o Galilaia mni. 0 ko laua h kaha aku la no in, ekolu no kuuna, hohoi mai nnn elua ia. £ia kahi | lea, o ko laua la i mai la no ia ia'u. Ola no ! maua na Inwaia, nele oe ka noho hale. t j nane mui una nae lauala ia'u ī ka inoi o ua I mnu ia nei a loua, Penei. La maua mau ia. j Ikai eleele, I ka poina-nanalu, l kula Uala, Ika leo o ka manu. Haina ka inoa oka maua mau ia e ka noho hale. 0 ko'u puana aku la no ia. H»> kaia ka inoa ona mau ia. He knla ko kai eleele, he limukala ko ka poi-nannlu, he puaknla ko kula Uula, he Akala ko ka leo o ka manu, kani ka laua la aka, no ka loaa ana ia'u o ka laua la nane,

loaa ai ko'u haawina ia kakahiaka. Ina paha he wnhi kalai hoe nu no uka o Puuknpele, ina la paha, ua like au me kela nnu lawaia o ke nu knhiko loa, i hele a\ \ ka lawaia, a, loaa no ka hoi nku a i aku i ka noho hnle, penei; *' M,»ke oe eka noho uka, aohe a maua ia, he wahi poomaunu wale no ka maua." A pau ka makou paina ana, hooholo iho la i ka manao, e haalele ia Makena. n me ko maua hoa aloha Kev. H. Mann.se, oiai e noho mehnmeha ana oia i koa wa me ka naau kaumaha, me ka ehaeha i ke au ana ae, aole ke kokoolua, ka hoaiau kanakn o ka hale. Aka, e hoonani ia no ke Akua ma na inea a pau, "O kona makemake ke hana ia, uole o ko kakou." Haalele ia Makena kau iluna o Kete Lee. I ke kau ana aku iluna o Kete Lee, kuni ana ka bora 12 o ke awakea Poakolu. O ka hno ae ia no m o na pea, aohe holo a kana mai, o ka bolo ia ke nana iho la maluna, kikii kapakahi o Kete Lee. Ao i emo, hiki ana mnkou i Ukutiebame. i alawa ae ka hana, hamama pono rnai la na kowa, a me ka hono o na moku; iiaila ibo Ja no nae ma* kou kahi i puuaka ia ai e ka malie a ahiahi. O Ukumehame hoi keia a ke puhi nau ekaoka a ka makani, a heaha iho la ia hoi ia la ? paina ka aina ahiahi o ke Kapena, koi īa mai maua e paina me ia Kapena lokomaikai a mau.i i kamaaina mua ole ai. a ke haawi aku nei no na malihiki i ko laaa aloha a me ka mahalo no ia Kaoena o luna o Kete Lee. Aumoe loa iho, ku ana makou i ka lai o Hauola, o we mai ana ka lau o ke ko, kani ana \Vainee-bele. M. t. Born Hill. Lahain* Oct. 2S, IS6S.