Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 46, 14 November 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO NO KA MAKAIKAI ANA A PUNI KA HONUA. I KAKAUIA E WILLIAM HOAPILI KAAUWAI. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO NO KA MAKAIKAI ANA A PUNI KA HONUA.

I KAKAUIA E WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.

lIKI.I 13. | Ka hola ana mai Kana-Kanuiki aku, a ku ma Kauhamekona. a mai laila aku (i hiki i ke kulanakauhale nui o Ladana i Beritania. i\ann nku i ko'u wahi nuinao, i keiu mnu hiohionn, nohe nnoniuoni n koe. k« nm» nmi inui pnlui lioi keknhi i ke ku-i-ku-i nei a na pti o nn wnhi mun a j nuikou i Imele mni ni, o ka nnnpa mni hoi |, a ii.i knn, o ke kupinai mai hoi n na leo j Imn», i kiiulele 'ia iho ni e na honi nloha, | n Umiliwili hninaka hoi a na kamalii wa- j hiue o Kann-Kamaki, aohe haohno a koej nku, iio kn paa mua ann o ko'u manao, | pela no pnha nuanei e hnna in mni oi e | ko lV k ritania poe; a i ole, e oi aku ann paha ko lailn. Aole ka auanei? Ilaila no l/i. o ko'u nnluen e mni In no in, me ka <»!< In iln»; pelu iho la no ka pnhn ko laknu ano: n oiai keia mnu manao la, e lr.iK> :in;i kekahi i keknhi, a e kiei nna hoi kekalii i kekahi. Lnwelawe mni ana ko niiikou kamaaina nana i kii mai, oia j hoi o Uapakini kaikuaana, i mau kaa lio \ no nmkou e holo ni, mai ka moku aku, u ; i luki i k.ihi o ke Kan-ahi; nlaila mn ke| K;m-nhi nku e holo ni a hiki loa i Lakn-1 na, n e ole no konn kokoolua i hele pu | m;ii »i, o Kupenn Kimeonn, a ine kann j wulune, lawn pono ai mnkou i nn kaa liol e hiki ni ke holo, nmi ka moku nku, tt ij kahi o ke Kna-ahi, n'u i hai mua ae nei., Ina la ua loihi U»a ko makou knknli ana, | e npa «i ilnila, a o ka hola e no la ia o ke Knn-alu? Ia makuuknu ana nae h»»i o na ■ mea a pau, oini hoi, ua hiki ka Luna-ini 0 ua Moku-ahi nei o makou, o ko ma-: kou liuliu iho la no ia a niaknuknu; o ka i haele aku la »o ia i ukn» a ka-ka-kau ana | iluna o ria kaa lio, a o ka holo aku la: no ia. Ano la, e na hon o u» mnu Mokupuni nei a kakou i aloha oi, mai na kupuna mai; no ka mea, wahi a ko kakou poe kn- j hiko i waiho mni ai i ko kakou Moolelo; he poe hoahannu kakou u pau loa. mai; ko kakon mnu Mokupuni, n ia knkou na kanakn; nolaila i nloha ui ka poe kahiko 1 k:a aiii;i. A pehen hoi kakou? be alohu iio hoi paha en? kupanaha no hoi paha 'a Iknnaka ke hoole ae. No ka mea, auheu la kalu e hiki ai ke hoole? A aloha wale ka hoi ko Amelika poe i ko lakou, aina, a lakou i no-no-noke nui mai nei l ki hnkaka kipikipi, no ka pue Inikini ia aina, a e ole ke keiki poo loihi o Ikalia,, iltaly) o Kolonai (Columbus) loaa ai, a |)ehea hoi e ole ai ko kakou nloha i ko kakou aina? Eia hoi kakou ke hai ia niaij nei. ! O Wakea ke kone j O Papa kn wahine, j Hanau o Knuai 4 'he Moku," I Ilaiiau o Oahu "he Muku," j

Hanau n.i "hono d Piilan»/' He mau nioku e noli«» nei i ka l.ii, Hanau o H.-.wm» - 4 he Mc»ku/' Pap--.ni Kuaiiu pau ka hnnau Moku. H.m»u Haloi he kanaka, h Ha!o& pukn kannka, Kunana na Moku, Kaikainn ke k.inaka. l*«ika i ke ao <n<tiaui&, A i ka lani iifx»)i|>«> r V Aloha maoii tu> hoi paha. he hoaha- | nau ae In ka hni nti moku. he kaikuaona na muku, natvai hoi e ole ke alohn 5 •;B ina no nole pelu ka oiaio? uka in» iuua j niai na muku, h mai luna uiai 110 iioi ka||k°u, ea, ua like no a līke, e oi loa aku ,jno auanei ke aloha ana, n«i ka men, Hookahi Akun, O ka Miikun, ■ Hookahi mann, \ O ka Uhnne Hemelele, Hookahi Hoola, O leBu Kristo.—Amene. Ke makemuke nei au, e hoomaopopo 'ii'ii lakou a pnu loa; o ko makou hoomajk r » ona keia e helii muoli, e hele maluna iho, a n holo kna lio hoi i Beritfinia poj noi, kn ain.i nona ! Ka v. ai-ki-p«)hft, ■ K ki nu e lele op, Kii a-la nemoiiLMiH) O PeiekaiiL l , \ A noliula nu i mnnao ae nei, e ku ka;k<H» e nana iki. Oiai, ua iielu na wawae • »ka, un maiia ka umina'ka haiiu, a ua ' kulu na pii-pii, Mo ka mea, ua 1 Ku ka liki o Muuanu i ka m.ikniii, ■ Ma-i-iip (( |apo|a i ka ua'ka waahiia, j Oiai, u;i ike ?ie la kakon, i-ia inakou ua ; |k<iu iluna o na kna lio, a ke holo nei i ! kahi e kau aku ai ilmin o na kaa ahi; n nialaila aku e holo hm n» a hiki i ke ku- . lanakauhole nui, a alii iio hoi, o ka moo- ! puna a ke kou wiwo ole, o Nolemana, o j Wiliama Lanakila, ka Moi kaulana. | : Nolniln, i ko knkon ku anu a nnna, oi- i jai kakou e hoomaha nei, a kuu iho kn j Jnae. r ahn ka kakou mea e kamailio ai, j mamua o ka haalele ana ia Kauhameko- ■ na, ke kapa kahakni a makou i hehi mua j ni? i nha la hoi? wahi paha a kahi poe, i aloha io no ia olelo ina peb.) ein hoi ha j in, akahi ka hoi ua kokoi launa ole, oin | no oe i ka ohe-ki wai-piula la? O ka ni- | nau hoi paha, ehia iho la kn loihi o ko { oukou mau la, o ka helu ana, nuii Hawaii ! nei, a hiki i Peiekane. au e kakahele mai | nei? I ka hele, i ka holo, i ka lele, a o ka ! ipne no ka ia, nole ia lie manao l;\ e im ; niau hoa knikaina nei o na moku? kaliaiia! , [nawai lioi ka ole he "munnu niaikai?" a | loaa ka hoi ka oopu. he ko-e ka miiunn? j pehea hoi e ole ai keia, o na opae maoli j i»o hoi keia o Mauoui? Ua kupele ia me j na limuknla o Kannha, o ke kulu kahi j mni a kn uu ukiu o Piiholo, ua hele waie ' kela— | Aala i ka hauu lehua kn uka o Puna, j Puia no Panaewa i ke onaona, j | Nana'ku innka hehi Kukalaula, j ike aku au i ka nahele o Kalin, j i Me he mea i lohia'ln nani Maukeln, ; i Ke ku kilukila i ku lani na Uli e-elaa-la. ' | Waiwni maoli no hoi ha ka hoomahn i lann, un kuu iho la ka nae. A eia ka ! Ihnawina, he elua malamn. me na la keu i lewnlu; mai ka la a mokou i holo ai, mni | iHoiiolulu nei nku, a hiki i ka heiii ana | jiluna o Pelekane. A penei kakou e naj na mai ai. Holo makou mai Honolulu jnei aku i ka la 6 o Mei, M. H. 1865, a • ku rna Akupalako, i kn In 5 o lune, he j 30 la ka loihi o i.i holo ana. Noho iki i malaila 3 la. A i kn la 3, holo makou mni aku. a ku ma Kapoka i ka In 16, ehiku la ka loihi o ia holo ana. . I A ia ahiahi no, pae loa i uka o Panama, j leono la o ko makou noho ana ma Pana- | mn. A i ka lu 22 kau ma ke Kaa-ahi, a j holo ma keia aoao, a he elua hora, a ko* ! ; koke ekohi hapaha, hiki i Apinewaie. \ ' Noho iki malaila, aneane ehiku paha ho- , ra; o ka holo no ia nwi Apinewale aku, j a ku m;i lameika o Kinikona ke kuiina- I knuhale, (Kingston) i ka la 24,elua la ka j loihi o ia holo ana, noho iki no hoi ma- I laīln ia la. A i ke kekahiaka o kekahi la ne. oia ka la 25. holo mnkou mai [a- : •meika aku. a ku ma lakanehi, o ka inoa : ia o ia kulanakauhale, a o Kupa (coba) ka ' Mokupuni. I ka la 26, he po waie np, | n ao ka loihi o ia hohana. Kalewa wa- [ le nn mnlaila, ekolu paha hora, h»lo mai j lakanela aku, a ku ina Kana Kamaki, | (poina au i ka Mokupuni) oio ke kulana- j kauhale, i ka la 29. Noho iki no hoi i ? iua wahi Mokupuni kuupau.ia o ka ioko- j Imaikai. ia la a po. A ke kakahiaka ana iae, oia ka la 30, holo makou mai Kana j Kamaki aku. A i ka la 8 luiai, ike majlfou i na Mokupuni Komohana. A i ka

ia I:j ho», (ulaw.ii ke Paihka tn«a, a ku un ka ia ahi.ihi. A i ka la l J pil» i ka uwipo, leīe i uka, hehi i ka lejM> o Pei ekane. kau ma na k;»« lio, a hoio i , kahi o ?.e K6B- ; ihi. He 14 la ka loihi o la h«»)tj ana. Aia iioi paha la, ioaa ka waiwai o ka nana ana; o ke akaka o ka ī nui o na la o keia maheie o ua huakai | makaikai nei a kakou, i nokenoke mai ; nei i ke kukahekahe. Nolaila. ua haaieie ae nei kakou i* Mokuahi o innkou. o Kamauia (Tasmar.' e pili ana i kn uwapo, iloko o ka pa ka, li inoku. (dock) o Kauhamekona. A eiu | ■ hoi makou ke holo nei iiuim o na kna lio, ? ;a he elima f>aha mau minute, hiki ana i makou i ka hale o na Kaa-ahi e ku ana, | ; a no ke kokoke loa i ka wa e liolo oi.ao- j | ie i loaa iki he wuhi inannwa e mnkaikai | |ae ni; no ka inea, oia lelo no mni nu kaa | :lio, « kau i ke Kaa-ahi; a oiai makou e j : hookuu-kuene ann. he mea kuiana kenn j o niakou hi, o ke oki aku la no ka in, oia j no oe i ka i Oili pulelo ke nhi o Kamaiie, ; Lele hoaka ana iiuna o Kamahuaielo, ! | O ka lahui a ka ipo ahi Papnla, I i O ka nlawa iki a ka manu o Kaula, ! j O te kaumoo wale ilniia o Leinoai. | i O ka noho mai » Lehua i ke kai—a— Mr-a o-kai-kai ana ka mnnao iioko, | 1 ko i uiia uiai u kepa kau«—e— j O nu hiohioiiu nina nae i loaa mua • mai, i kc kii o ko'u onohi, oin no ko'u ike an» nku, e kuku mai nnn hemuu kai- : knmahine opiopio maka paiupaiu,*ina ua ;p;>pa kuni mea ai, mp;i »iju, a me na mea heluhelu. A no ko'u mulihini ia ikenna nku i ke kuku nna inai o ia poe maikni mn ia walii; at»le au i nele i kn haoiiao, ka auat>ei pela ko lakou noln» ana e inoho nui mai nei.) O ka lun, o ka olajwa nna'e i ka hale o na Kna-ai»i e ku j inna, nolo no hoi kau o ka nui a inlie mni I |i ka olelo) J leha ne ka hnna ilunn, ein I jka he auiani wale no ke kaupnku. o! ! ko'u olelo ilio la no in, kuf)anaha no hoi ! j ua poe iii-aluaiu nei. He iohe oleio wa- | : ie hoi i ka hale aniani o Kini-kula nm laun { | o Kiui-knimana, eia ka i Pelekane e ike | jia ni. A o ke kolu o na mea a'u i hoo;manao ia wu no, oia keia. Ia mukou e j |holonna, lielulielu mai ana na hnole a I jmakou i kekahi o na Nupepa la o Lakn- i |na i puka mai ia kakalnaka no. A ma |ke koiamu o na mea liou o na nina e. ;Uu hookomo ia ka liiki ana aku o ke Alii ■ Wahine Euima, me kona kii pu. A ma|lalo iho, na olelo hoakaka pokole nona; j»ie ka ha-hn-i pu ana i na inoa o makou (>nu loa, kona mau ukali; a me na heiej helena o makou ekolu, ka poe i manao |ia, he mau kamnaina uo ko kakou inau ! i pae aina nei. A peuei ka lakou honka- ! |kaana. He haahaa, a ano pniki ka I joiwi o ke Alii Waliine, he hauliuli ka iii, | he nno liaole na makn, a he maikni olu- j |olu ka nana ana aku. O Honpiii wahme ! |lioi, (oia ka u wahine) iie kiekie, a ano j i "unui kona oiwi, he uliuli iho kona i|i, i j •ko ke Alii Wahine, he nunanuna, a ano { i Eiawaii na maka, he maikai no nae. Aka, I 0 Hoapili, he kiekie laula, pololei, a ano ; ;ikaika kona oiwi, he eieele kona ili, he ' jinau .nakn Hawaii, a he Hawaii hoioo- ! ; koa; no ka men, he moopuna ia na ka ipoe nanai ai la Knpena Kuke.'' (C.ipt. \ .Cook.) Oia iho la ka iakou hoakaka | ; ana « «»« helehele o makou pakahi ekolu. ; ; A na kakou no e ike maoii iho i ka poio- ; lei o ka iakou inea i lohe nku ai no makou, a ine ka ole. ! Lia iho nae hoi ko*ti nonoiiuii ano; a •pau kn heiunelu ana a ua mnu haoie nei, :haawi ia mai ana ka pepa ia'u; a olelo |koke mai ana no ke Komikina n makou : !i holo pu aku ni. " Ea! kupanaha mao- j |h; eia ka o oe ka moopuna a ka poe na- j |na i ai o Kapena Kuke? mnmuli oe Aiu j j 18 (rnob) ke hiki aku i Lakana." Ia mau ■ ;wnhi oielo no la, oiai ke hehe nei ka ? akaaka a ua o mea ma? O ko'u pakike 'i ;koke aku la no ia, me ka olelo aku; Ina s Ipela oukou e hana mai ai ia'u? E pnu io I ana no kekahi hat»le ooukou i ka muka j jia e a'u. O ke oki loa iho la no ia o na i o lakou la, aohe akaaka hou ae, aohe no ! 1 hoi he ekemu roai. O ko'u kulou īho la j |no hoi ia, heluheiu i ua mooielo a-i kana- I ,ka nei o kakou. Ua hele iho hi ka he- j i ku-\ra-wa o kuu aina a noho j>ono iluna; ! •oia dq oe. i ka heie la, j t i Anoano kapu ka la e ineha ka lani, I | He akuli pua kena no ka malie, | O na kukuna o ka la kai hmla; i E hoonana ana paha io Nana, : | E ikiiki aua paha io Ikiiki, j | I ka ua lae ko» iki o Kahiki. ! ! A wela'i kona maka i kealn kau-ltana, \

O k» mta nana i kakau keia mooieio i hai ia ae la, a h«»laha mā ka Nupepa. e like «ue ka'u i ha-ha-i ae nei, aole i akaka iki b*u. I ko\i mahui ana mai nae. :na ua Komikina nei no ka ; A i kekahi , lolie mai hoi, na kekaiii haole manao ino - no paha e noho ana i Hawaii nei; i kakau |a hoounn i na Luna o ia mau Nupepa; i mamua o k«~uakou liiki ana aku. Om o v xU oouna i i, mahooe ae o ko l'lo ai, ua hiki mua lo& iu i jae r.ci au ~a oko makou pae ana iia oe a n J na |R) na kekahi 0 | a ua? ja ? loa no paha? Eia no ka : mea in«A)popo iu kakou a pau loa. Ua | wahahee loa ko lakou lohe, a me ka !a- -| kou hoolaha ana. Eia hoi, uliuli anei ke ! Alii Wahine a kakou e ike nei? Aohe ! | eieele a koe aku o kekahi poe, iua pela? ! A ina hoi i eleele ia poe. pehen la ka hoi | kekahi poe e iho no hoi? Aleha no paha i»n mea, Pehen la e hiki oi ia'u ke h"o« i i maopopo i ka like ole o ka eleeie me ka j nika? Kia vva!e no ka mea e lona nei in'u. ; 0 ka iiiu;i, kn olelo Hawnii. Ao kn lua, Ihe olelo haole. Ika nana ann nae i ko t j laua ano mnoli, ua like, a ina he pnK.lei jkeia iu lakou' oia hoi, he iahui nika kaj kou? heaha la auanei ka inon kupouo no |ko Apeiikn poe? kupanniia no liui, ua {mea lio hookauo launa ole iiiai. Eia nae iioi, htf inea ono loa iu ilio ln ka iioi ia e kekohi poe o knkou, o ka poe hookano peia, me he men la, e olelo mrii ana, in makou no e noa ai ka hooknno ana, nka ia oukou, e kupu no. Pela io auanei? liele a peln maoli? e olelo aku nunuei ou. ,{ Aia i o, wahi a Pahia." (Aole i \Ktu.)