Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 43, 24 October 1868 — Page 3
| This text was transcribed by: | Shelby Wong |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE KUOKOA HONOLULU, OKATOBA 24, 1868
Okohola make- Ua lohe mai makou, ma ka la o Augate i hala, ma kekahi kuaau ma ka moana Anu Akau, ina ka Lae Hau, ua i’ia a nohaha hekahi moku ma ia lae hau. I ka poe kanaka okohola kai ike ia wahi. Ua iona i ua moku okohola la he umikuma-kolu hohola, a mai ohi mea poepoe keokeo hoi paha kona mau keiki i na o ka hoi pno nei i ka Home, ‘aole a ka make e hoi. Ua ho’olima maluna o kekahi moku okohola ma ukana ku i ka lawe mai o ua moku la. ‘O ka inoa o ka moku poino, o Korineto (Corinthians).
MAUI.
Pohina i ka Uahi- Ina la hope o ka pule i hala. Ua lohe pono mai makou mai a Asa Hopu Esq. mai o Hana, ua uhi poapuia kela wahi e ka uahi o ka wahine o ka lua. Haalele aku nei no ia, ke poluluhi la no na Luna uahi ua ka lewa lani. He hana nui loi kau e ka wahine o ka loa.
Kula keikikane ma Makawao- E kukuiaia ma he kula keikikane hanai ma kahi o Rev. C. B. Anaru ma Makawao, a na ka Papa Hoonaauao e kokua i ua kula la. E haawina ana ka noho ana kumukula ia Roberta W. Anaru me ke kokua pu ia e kona kaikuahine. Ke lana nei ko makou manao, i holo pono ana ia hana nui hoonaauao u hoolaha lahui. A ka la 5 o Nowemapa e holo ana o Roberta W. Anaru e hookumu ia ua kula la ma kahi i hoomaopopoia. O ka poina ia o ka nui o ka hoonaauao ana.
No Molokai mai—A no kou ike ana i ka olelo hoolaha ma ke “Kuokoa” Helu 41, no ka huila wai makani e ku ana ma Kaunakakai, e hoi ana o Z.K. Pali o Kaunakakai. Ekolu pahu mile ka loa mai kahi i ku ai o ka huila a hiki i ka pa alii, eia kekahi wahi i hewa, elima piula wai e kahe ana mai kahi o ka huila wai makani a hiki i ka pa alii. Eia ka pololei o ka loa o kahi i ku ni o ka huila wai makani, ekolu hapawalu mile ka loi o na piula elima mai ke kula wai a na hale alii a me ko Pia hale, aole mai ka huila mai keia elima piula wai oia ka pono, o Pali ua hewa ia hoolaha ana, ka inoa o ka huila wai o Kaenamakai, o ka inoa o ke kula a me ka pa alii, E aloha i na lehua o Kaaua, oia ka inoa.
Kaawe a make e ae—O ko makou makamaka e noho mai la i ka Hekuawa o Wailuku o T. Kaehuaea, ua hoouna wahi me a hou mai la ia makou, a oia ka makou e hoolaha iho nei malalo me ka nie i kona lokomaikai:
Ma ka wanaao o ka Poalua la 13 o keia malama, ua kaawe naaupo iho la kekahi kanaka iaia iho ma Wailuku nei o Haao kona inoa. Iaia e ola ana mamua iho nei, he enemi oia i ka poe pono, a ua hele oia ma kona manao ulaia, a hiki i ka wa ana i lawe ae la i kona ola me ka lima kaknuhn.
Ma Waiehu, i ke kakahiaka o ka la 13, ua Iona i kekahu ohana he ia i kapaia he oopuhue. Kela ia opukeke kalakala o ka moana. Pulehuia ua oopuhue nei, a ai ka ohana. O ka mea i ai inoa ua make, a o ka poe hope ke ola nawaliwali la.
Ma Wailuku, ua loaa aku kekahi kanaka makapo ua make. I ke ahiahi mamua iho, ua ikeia oia ua pa wahi apu awa mamua elua a ekolu paha, a iaia i huli hoi ai, hina paha oia, a o ka lele loa no ia o ke ola mai kona kino aku.
Kauai.
Makani ikaika—Ua poloai mai o M.W. Keale, o Niihau ia makou; penei kana: “I ka Poaono, la 3 o keia malama, ua hoohina ia iho he eiwa hale ma Niihau nei, no ka mea, ma Kamalino elua hale; ma Kiekie elua hale; ma Puuwai hookahi; ma Kaumunui ekolu, hookahi hale halawai Hoole Pope, hookahi halawai Pope a me hookahi hale no kanaka. A o ka nui o na hale e ae, ua hoohioha e ua makani kaiehu nei.”
Pane i ke Au Okoa.
E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe: --
Ina paha e loaa ia’u ka lokomaikai ia mai imua o ko olua mau maka ma ke ne ana mai i ke kauwahi kowa o kou mau kolamu i wahi no’u e pane aku ai i ko hoa uhai a holo o keia mau kai. A laila ua oiaio ka olelo. “Owau i loko ou, a o oe hoi i loko o’u.”
Aia ma ka hapa mua a me na ninau no ke kula kaikamahine o Waialua o ka manao pepa o ke Au Okoa Helu 32 Buke JV o ka la 17 o Sepatemaba, e pili ana no na kula Kuokoa, kahi a’u e manao ai e pane aku i ua hoa la o’u. Penei i palapala ia ai ua manao pepa la:
ka, e hoea mai ana na kula kuokoa he lehulehu wale, aia ka, he mau puu dala nui no e malama a e hooholo pono ai me ka manao e holo mua ia mau kula kuakoa—he kula i ae ole ia mai ko ke aupuni mau kokua lokomaikai ana aku. Ua ka ihi aku a na lakou no e alakai, i kokua ia me na dala uku kula, a me na uku manawalea ia mai.”
I ka nana a me ka hoomaopopo ana i keia elua noonoo i ulu mai iloko o’u e hoike aku.
1. 1. Ua hoohenehene ke Au Okoa i ka aoao Euanelio.
2. 2. Ua hoohalahala ke Au Okua i ka nui loa o na kula kuokoa i keia wa.
Pela ka ike ana i kona mau manao pepa holo okoa, ua hoopee ia kona mau manao malalo a o ka iwaiwa a me ka hoomauhala a i ka nana aku me he la ua kokua ke aupuni i keia manao hookahi o ka hoohalahala i ka pau loa o na keiki i keia mau kula, a ane neoneo na kula a ke aupuni e kapulu nei.
Ua manao paha oe e ke Au Okoa a me ka lima haalulu ole a opu kee moa nana i kokua ia oe; o ka oihana hoonaauao i hookoinu ia ma keia aupuni, na ka mana kanaka ia, i manao iho ai oukou e lawe ku ae, e manao iho ai e pio ka malamalama o ka pono enanelio, me ka manao e hoole loa i ka mana o ka aoao enanelio ma ka noho ana iaia no ka Papa Hoonaauao; i elua aoao hoomana i ae ia e noho mai. Malama i haihai ia ai na kanawai kula a me na iaia hoi i kakauia e ka Papa Hoonaauao.
O ka oihana hoonaauao i kukulioa ma keia aupuni, i ko’u manao, a me makou hoi, aole ia i kukula la mamuli o ka manao kanaka, aole hoi mamuli o ke koi ia aku e like me Hookiekie ma e hoopunonohu la i kahai mea i hana a kuonoono, i huki ku ae ai oukou me ke akaka ole o ka hewa o ka poe nana i malama mua. I ike oe e ke Au Okoa a me ka mea kokua ia oe, hookahi wale iho no mea nana i kukulu ka oihana a oukou e hoohalahala nei, oia ka mea i hoikeia e ka mea haku Halelu, 127:1. Owar a o makou ke hilinai aku nei iaia aole e hoka.
Auhea oe e ke “Au Okoa” ua kuhi au ia oe he nupepa hoolaha i ka pono kau like, eia ka he puhi nanakee, ekala no ka nana e ua pili wale ka ia o pili wale malalo o lakou la, he aha au nei ka hana a ka noho hale i ka mea hale, o ka paipulewa auanei. A ua kuhi paha oe aohe kumu i ulu nui mai ai na kela Kuokoa i keia wa. He mau kumu no, oia iho keia, e ike oe. I O ka like ole ka malana a me ka hooponopono ia ana o na kula i keia wa i ko ka wa i hala. 20 ka haalele wale ana o ke Aupuni i kekahi mau kula mamuli o ke kinai ana o ke Kahu Kulanui 3 Ua kapuluia ke ao ana. 50 ka loaa ana o ka Papa Hoonaauao i ka mai he olelo pelu. 60 ka makee a minamina maoli i ua keiki. 0 keia iho la na kepa nana i hoeueu a holo ai neia mea he kula Kuokoa au e pehu mai nei ko nuku. E wehewehe no ao ia oe a maopopo ke pane mai oe.
Ua ninau mai oe no ka olelo aelike i hana ia mawaena o ka makua a me ua kumu o ke kula kaikamahine o Waialua. Eia ka’u e hai aku ia oe, he olelo aelike no, oia kai kakau ia ma Mataio 5:37. Aia malaila ka olelo i hoopaa ia mawaena o ka makua hilinai ma ka oiaio e manao ana he mea ino ka hoi hope e hoopunipuni ai. E ike no hoi oe, aole i hele ka manao ana he kuleana ole ko na kumu malaila no ka mea aia a makaukau oe e hookomo i kau keiki i loko o ua kula la e haawina mai ana i ua makua la he mau Rula elima a me na olelo hoakaka na ka Papa Hawaii a me ke kumu o ua kula la i pai ia maloko o ka pepa, aia no a makemake oe ia mau Rula, o ke komo iho la no ia a i ole, ua ole iho la no. Pela iho la i lohe oe. Kekahi Kula Hawaii
NU HOU KUWAHO
Ma ke kakahiaka Poalua iho nei, Oct. 20 komo mai la ka mokuahi Montana, ma ke awa o Honolulu nei, iloko o na la he 12 me 9 hora. A ma o na la nohoi i loheia ma ai kekahi mau.
Nu Hou Ano Nui.
O ka mea hou ano nui, oia no ke kipi kuloko ma Sepania i keia manawa, e loaa no hoi kona moolelo malalo iho. Ua komo pu aku nae na moku kaua iloko o ka aoao kipi, no ka uku ole ia o na luina.
Ma ka la 21 o Sepatemaba, ua hui ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia, aka, aole nae he wahi hana iki i hapaiia. E hoopaneia ka Ahaolelo a i ka la 7 o Dekemaba.
Ua hoopaneeia ke kuai ana o ka mokupuni o Sana Toma, me Amerika Huipoia, a hala hookahi makahiki, pela ka hooholo ana o ka Ahaolelo o Denemaka.
O na moku holoholo pili aina mawaena o Honolulu nei a me Kupalakiko, he mau holo ana loihi ka lakou i holo aku nei. Pela mau iho la ka holo moana ana ma keia wa o ka makahiki.
O ka nui o na kanaka i make ma Eduekora, Amerika Hema i ko olai. aole no e emi ana malalo o ke kanaha tausani kanaka. Nui wale ka poino i na pela.
No Amerika.
He hoopaapaa loihi mawaena o ka Aha Kuhina o Amerika Huipuia no ka halawai hou ana o ka Ahaolelo ma ka la 21 o ka malama o Sepatemaba, aole i hoike ka Peresidena i kona manao no ke kahea ana.
Ua hoopuka kekahi nupepa o Parisa ma Farani, ua ae ke aupuni e hoomaoe i waea olelo moe moana mawena o Farani a me Amerika. Aole i akaka ka wa e hoomoeia ai.
Ke hooikaika nei ke Kuhina S. M. Stanton no ke koho balota ana ia Kulani laua me Kolopaki; aia oia ma ka mokuaina o Ohio kahi i haiolelo ai no ke kupono o keia mau kanaka ke kohoia. Ke hooiaio nei oia o Kalani kekahi o na kanaka koa loa ma ka honua nei.
Ua hoopuka oe o Pio, ka Bihopa nui noho alii o ke ao nei ma ke ano alii honua, he palapala kahea i na ekalesia kue Pope a pau e komo mai ma ka halawai nui o ke ao nei, a e hoi hou ma ke ekalesia Roma e noho pu ai. Pau paha auanei kekahi mau ekalesia i ka hui hou. Pono loa na ekalesia Bihopa ke hoi hou aku, no ka mea ua like loa ka laua hana.
Ua uku aku ka Ripubalika o Columebia i ka waihona dala o Amerika Huipoina he $235,000 a o ke koena, he $33,000. O ke kumu o keia mau dala e uku nei, no ka huikala ana i ka poino i hoohaunaele ia mamua i kekahi mau makahiki i hala kahiko wale.
O na mea hou mai Amerika Hema mai. Ke hana la ke Aupuni Peru i na hana lokomaikai oia ka hoopakeie ana i na kanaka i hoopilikioa ia e na olai a me ke kai hoee ma Peru a me Eduekora.
Ua emi iho ka aina ma kekahi wahi, mai ka eono kapuai a hiki i ka ehiku. Ua like loa no me ka hana ma Kau ae nei o kakou i Hawaii.
No Europe.
Ke manao nei ka nupepa Manmea o Ladana, ua kaupaona likeia ke kaua o Europa, a o Napoliona wale no ka mea nana e hooholo. Ke olelo nei ka moi o Perusia e noho like me ka maluhia, aka ua makaukau ia no ke kaua, a e aa ana e hakaka ina he kaua kekahi.
O ka ou hou ano nui loa i keia wa, oia ke Kaua kuloko ma ke aupuni o Sepanis. Ua ala like mai na Paniolo a pau e kue i ke aupuni, a ua makemake lakou e hookaawale ae ia lakou mai keia ano noho aupuni ana ae; ua koe nae ka poe hoahanau Pope aole i komo i ke kaua. Ua loheia mai ma Parisa us nui loa ka lanakila o ka poe kipi ma na wahi a pau o ka aina. O ka moku hope loa e ku ana i ka pa kapili moku kaua, ua lilo aku i na enemi. O ke koena iho o na koa, ua hoopuniia e na heluna kipi he lehulehu loa. Ua haalele iho ka Moawahine Isabella ia Sepania, a ua holo aku oia i Farani e ihi i kona ola. Ua hiki aka oia ma ke kulanakauhale o Bayonne ma ka la 30 o Sepatemaba. O ka manao nui o ka poe kipi ma ke aupuni, o ka hoopau ae i keia Moiwahine; o na pono kahiko o ka Hale o ka poe Savoe (Savoy) e noho ma ka noho alii. Ke kukakuka hou nei. O ke Duke o Costa, ke keiki kane alua a ka Moi Victor Emanuela, ke kamailio ia la he mea kupono no kela hakahaka. I ka hiki ana o ka Moiwahine i Farani, ua hele koke oia e ike ia Napoliona a me kana wahine. Mahope o ke kamailio pokole ana, ua hoihoiia aku ia i ka Hale alii o Pau (Castle) he hale i haawiia iaia e noho ai no kona wa noho.
Ma ka la 6 o Okatoba, ua wehia ka Hale Ahaolelo o Denemaka, me ka haiolelo aku a ka Moi. Ua hai aku oia imua oia anaina, o na kukakuka ana me Perusia no kekahi apana aina, ke waiho nei me ka lohe ole ia o kona hopena. O ko Denemaka ake nui o ka noho like iloko o ka maluhia me ke aupuni o Perusia.
Ua hopu ia a hoopaa ia kekahi kahunapule Bihopa roma ma Auseturia, no ka hoopuka ana i kekahi palapala papa i na kahu a pau, i ka mare ana Kivila, a ka Ahaolelo i hooholo ai i kanawai.
Ua hai mua makou ma na nupepa o keala pule aku nei i hala, ma keia eke leta mai, e lohea mai ai ka haina o ke noi a Rusia ia Tureke. Eia wale no nae kahi mea uuku i loaa mai ia makou, aole nae makou e huna iho ana no kona uuku, aka, e hoolaha aku no makou, i hookahi no ko kakou ike like ana. Ua hoike aku ke Suletana i kona manao, imua o na Mana Nui a pau o Europa, aohe ona makemake, e hoolilo aku i kekahi apana o kona Aupuni – nana no hooikaika i na mea a pau e lanakila ai kona Aupuni.
He nui ka pihoihoi ma ke kulanakauhale o Sana Peteroboro, i ka loheia ana mai, ua poho ka moku manuwa Alekanedero, mawaho ae o kuanu o kekahi awa ku moku ma Denemaka. Aia maluna o ua moku la ke ‘Lii, ke Duke Nui Abxis. Ua pakele no ke ola ke ‘Lii a me na kanaka a pau maluna o ua manuwa nei.
I ka wa a ka Moi o Aigupita e hele makaikai ana ma kekahi wahi alanui ololi o ke o ke kulanakauhale o Kairo, ua hoaioa e powa iaia, ma ka hoolei ia ana iho maluna o kona poo i kekahi poka kaua. Ua pakele no nae ka moi aole i eha a o na powa hoi nana i hoao e hana i kela hana lima koko aole i ikeia.
HUNAHUNA HUIKAU
Ua hoemi iho ke Kuhina Kaua o Amerika Huipuia i ka nui o na kanaka maluna o na moku kaua o ia aupuni a i ka $500 e like me ka heluna o na tona o na mokuahi Amerika Huipuia he 3,109,267. O ka heulna o na mokuahi, he 2,904 na moku pea hoi he 15,042.
Ua hoopuka ae ka Oihana Waiwai o Amerika Huipuia, he mau rula hooponopono no ka hoomalu ana i ka lawe ana i na ukana lole e pili ana ina ma na kapakai mawaena o na awa ka moku o ka moana Atelanika a me ka Pakipika.
O ka uku makahiki o kekahi kahunapule kaulana loa o Amerika Huipuia, o Hanale Wada Bita kona inoa, no kona noho kahu ana no kekahi Ekalesia, he umi tausani dala.
O ka Luna Kuke nui o ka Hale o kekahi haole ona miliona o Nu loka, oia o Astor ua loaa ia ia he eha tausani dala a oi ae no ka makahiki hookahi.
O ka helona hope mai nei o na kanaka o ke aupuni o Kina, he 414,000,000 no lakou kokoke e pau lakou a pau i ka heluhelu a e kakau hoi na pulima.
Ma ka mokuaina o Nu Hamesire, ua kokolo kekahi haole malaila i hapaha mile ka loihi, i ko ai ia ia ka pili. Ka i keu no hoi keia wahi haole, i hoomanawanui ai e ko ia ia, a loaa ka pono o ka noho ana aku me na dala pili.
Ke olelo nei ka poe Demokarata, oia ka poe e hono ana ia Simona i Peresidena, aole e holo pono ana o Kalani.
He aha aina na kanaka nunui ma kekahi kulanakauhale o Amerika o Uiea ka inoa, i ka malama o Okatoba nei. Aole loa e ae ia kekahi kanaka e komo maloko o ua aha aina la, in a ua emi ino kona mau paona inalalo o elua haneri me kanalima. He aha aina na umiumi hoi ko Waihee Maui, he aha aina kanaka nunui koi ko Amerika.
O kekahi mea kakau moolelo kaulana o Mr. Motly kona inoa, ua ukuia aku ia e kekahi mau haole hoolaha nupepa a on a pai palapala, oia o Harper a me na kaikaina.
Na rula malu o ke ola kino, oia no ia Hoopumahana mau; alua ai manawa a akahele; akolu hookawale i ka hana mau o ka la; aha, e ai koke i ka aina ahiahi, a mai noho a ai nui; alima, e hoomaemae mau i ke kino; aono, e moe a nui i ka po.
O ka uku o ke kakauolelo o ka Hale Ahaolelo nui o Amerika Huipuia, he kanakolo kani ($30.00) o ka makahiki. Nui hewahewa no hoi ua mea he uku o kanaka i hana a nui ka naauao.
O kekahi o na Kumuao kaulana o ke kulanui o Oxford ma Enelani, o Goldwin Kamika kona inoa, he haumana akamai o keia mau la, ua ae mai e hoi Nu loka e noho kumuao, ai no kekahi Kulanui. Pela no ka noho ana o ke kanaka ua hele ke poo a piha i ka naauao, i kahi e e noho ai kikoo wale ia aku no.
Ma Farani, he ewalu haneri Kula Sabati Hoolepope, me na haumana kula Sabati paha i hiki aku i ke kanaha tausani. Mahole mai nei, ua haawi makana aku ka Emepera wahine he have a he medala dala i ke Kula Sabati Uaiona.
Aia ma Parisa kekahi Hui Kuai lole, ke hoolilo nei ia hui, he hookahi tausani dala i kela a me keia makahiki no na makahiki he iwakalua i hala. Ua ike lakou i ka pii nui ana o ka lakou hana, a ua hoomau lakou i ka hoolaha pinepine hoolaha. Ua hoolimalima hoi lakou he haole e, nana e kakau ku lakou mau mea hoolaha.
Ma ka palapala a kekahi me kakau nupepa, mai ke kulanakauhale mai o Roma i kekahi nupepe ma Parisa, ua olelo oia ke poai puniia nei ke kulanakauhale e na enemi. Ke hoomakaukau uui nei no ke pale ana aku i na enemi ma kela a me keia wahi mai. Ua nui loa na koa kiai i hoonoho ia, a he nui ko lakou hoohihia ia, me he ano la e alakai koke aku ana i ka haonaele. He mea pilikia loa ke komo ana aku a me ka puka ana mai i waho o ke kulanakauhale me ka leo lohe ole ia, "owai kela e hele la?" a o ka hai koke aku ka pono, he "hoaloha" e hele ana i ka makau i na poka. Ke hooia o mai nei ua mea kakau la, o ke koena no keia o ka hoohaunaele o ka poe mahole o Garipaladi; a akahi no a loaa pono ia lakou ka manawa e holo ai paha ka lakou mau hana.
Na Olelo Pane a S. M. Kamakau
Kupaa oiaio! Kupaa oiaio!! Kupaa oiaio!!!
Eia kekahi wahi kupanaha loa, i ka A.D. 1834 a me 1835 paha. Hele o Aikanaka imua o Rev. Binamu e hoohiki ai, e hoole ana, aole o Kepoookalani kona makuakane, o Pakaluhi Kaikioewa ka makuakane o Aikanaka. Owai ka makuakane o Aikanaka a ua Lunakanawai Kiekie o keia manawa e hooko ail O ka Aikanaka anei? O ka R. Kapihe hoo Kapihe anei? Ke manao nei au, e hooholo koke ia ka Aikanaka; a e kumene ana ka R. Kapihe hoo Kapihe i ke kumu manago-a hi go.
Eia no kekahi mea hilu loa au e kuhikuhi aku au ia oukou. O na olelo pane a R. Kapihe hoo Kapihe i ka la 16 o Iulai a me ka 13 o Augate. Ke hele nei o R. Kapihe hoo Kapihe mamua. Ke ku mai la ka puu mahope. "Ka! Ka!! Ka!!! hewa ke'lii, aole ka malo wai me makou." Ke hooiaio nei o R. Kapihe hoo Kapihe i ka malo wai o Kahekili Ahumanu i waiho ai ia Kameeiamoku ma no kana keiki no Kamehameha.
Ke ice nei kaki mane he pakii o R. Kapihe hoo Kapihe pakua hou mai Kapihe ke holo nei imua a i hope. A ke ike maka hou nei kakou, ke hoolili nei o R. Kapihe i na 'Lii kanu o ka aina; he huihui onihinihi he mea hiki ke kapae wale aku ma kapa o ka hai umu ai.
Pilipili nakenake,
Ke Kamana hawawa,
Mio no a pololei,
Ke kanaka naauao,
Kupaa oia mau,
Aole no naueue,
Aohe no hilihewa,
He panana pololei,
Oiaio oia mau.
Ke juauhau mai nei ia Keaoua me Kamehameha; ia Keaoua me Kepookalani. I pili anei i ke koko o Kamehameha? O ko Kamehameha koko anei keia? Ahu no hoi kupanaha o ua lakou la. O na pili koko e pili ana ia Keaoua, he 10 a he 20 a lewa wale aku, aia iluna, aia i ke opuweuweu kahi i pee ai.
O na koko Kamehameha I. Hookahi i ka Noho Moi. Elua pili koko Kamehameha. Hookahi o ka Pahu hookahi. Aha wale no lakou, a na lakou iho no lakou e hoohaku aku, hoohaku mai, aole Hamuku nui e kaeo ia lakou. Ina e hoolili aku na mea ekolu i ka inoa Haku a pau loa maluna o ka Mea e noho ana maluna o ka Nohomoi; aohe o lakou Hamaku. Aole o ka noii hele o R. Kapihe e holapu hele ai.
Hookahi a'u mea menemene me ke kaumaha me ka waimaka, a pela paha ka manao o ka lehulehu. O keia mau popo lepo a R. Kapihe e hoopaikano nei i na moopuna alii a Ahukoolani, a ma ka hapai kiolani a keia lepo o R. Kapihe i na moopuna alii noho malie a Kahakumakapeweo, a hoopuka wale i ka inoa o Keohokualole me Kalakaua.
E hooiaia auanei na kanaka naauao me na Keunimana, ua komo mai keia mau alii e kokua i ka hana a keia kanaka; mea ae no o Kehokalolo, mea ae no o Kapuakea; me ka hoopuka ko okoa mai nei i ka mookuauhau, e hai maoli mai ana-- Aohe anei keia he mea e ehaeha ai ka naau o kekahi poe alii! Aohe anei i kumoaku iloko o Halealii! Aohe anei he poe akamai malaila! Pehea o R. Keelikolani? Aohe anei e anoninoni ko na naau ia Keohokalolo, a me kana keiki o Leileiohoku.
Pehea oe e David Kalakaua, aole anei oe i hokunakeia ia e keia kanaka e R. Kapile a hoo.. wale i koa inoa? Ke kuhihewi ne ka lehulehu, ua kokua oe i ka mamo o keia kanaka. Hookahi mea e malalo ai ka anoninoni iloko o na Lii me ka lehulehu, e hope oe i ke kino o keia kanaka o R. Kapihe. I ka nana aku, he iwi kuamoo nou; a oia maoli ka oiaio, a o kekahi mau olelo, ua pili wale no i ke kinana moa huaelo ole a ua poe Kuhina Kalaiaina nei nana i nai ke Aupuni of Kamehameha. Owai ka poe ilohe mahui ia mau olelo! O ka lakou mau pulapula wale no, aole i lohe ka lehulehu.
Ke noi mai nei o R. Kapihe i ka moolelo a ka Ahahui a ka Moi Kamehameha III, ma Lahainalua. Ke hai aku nei au ia oe e R. Kapihe, no ka mea, he kanaka oe i ike i ka olelo Beritania. Ua hoolaha aku ke kakauolelo o ua Ahahui la oia o Rev. S. Dibble i ka Buke Moolelo Hawaii ma ka olelo Beretania, e like ka nui me ka mea i loaa ia Ahahui. O Davida Malo no kekahi hon o ua Ahahui la. O ka moolelo o Umi a Liloa e kau nei ma ka Buke mooklelo a J.F. Pogue; ua heluhelu ia kela e Davida Malo imua o ka Ahahui. O Kamehameha III, no ka Peresidena ia la, a he nui no na la o Kamehameha III i noho Peresidena ai e hoolohe ni i na moolelo a na Lala o ka Ahahui. O na Buke Moolelo a Davida Malo; ua paipai o Rev. S Dibble me Rev. L. Aneru me ka haawi aku o lauka i na ninau ia Davida Malo, i ole e huikau he kakau ana i ka Moolelo Hawaii. Ua kaapuni no Davida Malo, o Kalimahauna ke kakauolelo ma kekahi mau mea pohihihi ie ia; oia no kela Buke a Rev. J.F. Pogue i kakau ia eia me kekahi poe haumana o Lahainaluna. Ke olelo nei o Kalimahauna, he nui ka laua mau kope o ke kakau ana i ka Moolelo Hawaii ma Keokea i Kula; ekolua a eha a elima paha kope, a pela e haehae ai i na kpe kahiko, a hooponopono hou.
A ke olelo mai nei kuu kumu o Rev. L. Aneru. He mea mau i ka poe naauao, a akamai i ke kakau moolelo, ka lehulehu o ke kope ana, elua a ekolu kope ana, a eha, elima paha kope ana. Ua kakau ia ka Bule moolelo mai ka mua a ka hope, alaila haawi aku e pai, a e hoolaha, a e hana buke.
O ko oukou kakau moolelo, aole he kope akahi, aole he Buke, aole he wahi iki e hoomanao ai i ka mua a ka hopel hookahi buke o ke poo. A na ke Poo e hookauwa kuapaa i kona mau lima lolo e kakau iho kana Buke iloko o kona poo. Aole i pau,
MARE.
Iulai 30, ma Kawaihae, mare ia o Kamakoa me Kamawaewa.
Sept, 15 malarial no mare ia o K. Pai me Kaholokuia. Na Rev. A. Pali lakou i mare.
Iulai 23, ma Kahuku, Koolauloa, Oahu, mare ia o Kanahelu e Pua.
HANAU.
Oka. 9 ma Wailupe, hanau o Kaaihue K. na Kaukaliu, he keiki kamehai.
Oka. 11 ma Waialae, hanau o J. Mahuka opio k, oe J Mahuka me Luukia.
Oka. 17 ma Kaaopua, Honolulu, hanau o Kamalei opio k, W.B.L. aka me Laisa Moore.
Oka. 6 ma Paukukalo, Wailuku, hanau o Inoaole k, na Iosia aole me Hainakolo.
HE AINA KULA LIO.
O ka mea nona ka inoa pialalo iho, he aina kula i paa i ka pua no na ia eka elua haneri paha. Ua no oia hoolimalima me a poe mea lio e hookomo mai ana, he $1.00 a ka malama. W. Hiliparani
Nuuanu-Uka, Honolulu, Oct 23, 1865
HOOPAU I KA HUI ANA.
O ka hui mamua, malalo o ka inoa.
Ahana a me po,
a hoopauia i kela la, ma ka au like ana o na aoao elua. O na ___ a pau a me na mea o e pili ana e ____ e Ahana ma koa inoa ponoi, ka mea e lawelawe aku ana i ka hana.
AHANA, APO
Honolulu, Oct 17, 1868. 360 3
$1000 MAKANA!!
Ua nalowale waihue ia paha mai mai kuu pa noho aku ma Honolulu nei 2 mau ho plauia. E mau wawae keokeo ko laua a elua ma na wawae hopel he keokeo loihi ma na maka, a ua kapila laua i na kapuni hao hoolokahi lio me ka hao kuni 7.11 ma ka eha hema o hope, a e mau lauoho keokeo kakaikai kona ma ka lae. O kekahi ua aona, me na lauoho loloa ma ka lae. E haawila keia makana maluna i ka mea pana e hoihoi mai ma ka hale noho o 360-120.
J.R. KINI
LOIO! LOIO!
LEO WOLFF
LAHAINA, MAUI
362-110
KUKUI! KUKUI!!
Ua makemake au in a hui kukui i wehe ia ka aloalo ___ a o ka wale no o loko i anei tausant (10,000) panene. A o ka uku no ka paona hookahi, he ua kenela me ka hala (24) ma Honolulu nei. Wiki mai wiki mai oukou. O.O. McLean (Keoki B)
OLELO HOOLAHA.
Ma ka waiwai o
MAKUAKANE (K)
No ka mea, ma moila mai au e KAUHAI w, no Hilo, Hawaii, e hookolu i la no ka hoolohe ana i ka Papala Hoopii ana, no ke _____ i Laha hooponopono Waiwai o Makuakane k, o Hilo Hawaii i make ____ ole. No laila ia ka la 2 o Dekemaba A.D. 1868 i ka hoea 9 ke kakahiaka a ka ____ i olelo la no ka hoolohe ana i keia mea, me ua a pau i haole ke pili.
H ____ ma kuu Koena ma Hilo i keia la 25 o Aug 1868. R.A. LYMAN
353- Lonokaniwai Kaapani Ap 3
HALE KUAI LOLE HOU!!
Ua weheia ae nei ma ke Alanui Nuuanu, ma o iho o ka Hale o McLean, he Uale Kuai Lohe Hou. Malaila e loaa ai na _____.
E HOLO MAU ANA KE
"KILAUEA"
I keia hapaha Makahiki, e like me keia malalo nei.
@
LAHAINA,
KALEPOLEPO,
KEALAKEAKUA,
KAILUA,
KAWAIHAE,
a me MAHUKONA
Ma ka hoi ala @, e haalele ana ia.
KEALAKEKUA ma ke awakea Poakolu.
KAILUA ma ke ahiahi Poakolu.
KAWAIHAE & MAHUKONA, ahiahi Poalua
Ku hou ma HONOLULU i kakahiaka Poaono
E hoopae ia no na ohua o MAKENA
WALKER & ALLEN
Honolulu, Sepa. 19 1867 NA EGINI
NO Hilo.
KA MOKU KENA
"MELE HILO"
O Ballaster ke Kapena.
E holo mau ana keia moku i ke awa maluna @.
E KUAHA AKU ANA
Ka Moku Kuna
"Mere Hilo"
@ 48 14 03 @
@
L.L TORBERT (Hulipaha)
S. Megnin
Mea kuai Lole Maikai
a me
NA ANO LOLE HOOIHE A KA MANAO
Na kauma, Buti na Papale, @
E hele mua @
@
Balk N. Servicer Hanale McFarlane Opio
C.N SPENCER MA
NA KIMISINA KALEPA
E loaa mai ana no ia maua na mea @
@
344 lyr
HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE
Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MAKAI. S SAVIDGE ma ke Alanui Papa. He emi ma ke kumu kuai o ma KII.
H.I KIKI (CHASE)
318-ly @
OLELO HOOLAHA.
O ke kai lawaia o kaolae ulehawa, Maili, Poki ahua Kohelii @ ahe on a ma Waianae, na kapu i na ano kanaka pau loa ka holo ana maluna o ka @ @ ke ano lawaia ma ua ma'i kai ia no kou @ ole, $5.00 ka uku ke loaa ia'u a i kuu hope kaha, 1 mile ma ka @.
KEAUHULIHIA
Kapaa, Kailua, Oct 12, 1868
KE KAUNU A NA MAKAMAKA HAWAII.
O NA ANO LOLENU HOU MAKEPONO LOA!
Ua loaa mai nei ia'u kekahi mau Lole Hou Maikai Loa, a ua inakauaku au e kuai aku i na Kaikamahine make pai@ u a me na Keolumana o ka "Moku@ o Keawe nei" @ ke kumukuai makepoko lua. E naue mai no e na mea a pau, oia @ @ Kuai ma ka aina nona ka olelo kaulana.
"E HOI KA OLU I WAIPIO."
E hele mai, oukou e ike maha no oukou iho, o manao mai, i auanei oukou he kalekale waio aku no.
D. W. STILES (KAILA)
Waipio, Hawaii Oct 10, 1865 339-4
AHI-KOE! AHI-KOE!!
O ka poe no na inoa malalo iho na Agena no ka Poe Ha: Hana ahi hoe o Kapakahi ua loaa a ke kuai aku nei loaa i keia manawa i keia @ maikai loa, a @ Ua hoomakaukau ia @ iloko o ka Piula Kuai hookahi a ua pono loa la ka @ i na Oihana Kalepa Kanekoa @ kuai aku ai. 357-4
WALKER & ALLEN
OLELO HOOLAHA.
E ike au anei na mea a pau ma ka la 21 o Sep. @ Honolulu, Mokupuni o Oahu i @ Kanawai. "E Hoomahualua ai i ka ike @, no ka kua, o na kope o na Palapaia. @ auea ponoi iho a me ka on a o la Buke." Aina a me @ la 31 o Dekemaba M.H. 1864, ua waihu mai ola @ Keena Oihana, i ka inoa o kaua Kake,
"KA MOOLELO HAWAII"
o na pono a pau o ia Buke, he hoolaho nei no na @ i hoike no keia, ke @ hui i ke @ o ka Oihana a Kaulana ma @ i keia la 23 o Sepatemaba M.H. 1865.
(Signed) F.W. HUTCHINSON
HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
He oluolu loa ke kuai ana o na mea ai ma keia hole, i lohe oukou e na makemake he wali a pea.
RAIKI no Waimea, Kauai mai
PALALOA maikai loa,
KAMANO ia ula no Keaniolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo-- KOPA ulaula,
AILA Honua! AILA Kohola,
KOPE--PAAKAI,
Ai no na Lio me na Muia
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI---
A he nui loa no na mea ai maikai e ae,
No laila la ea, e na makamaka, e hele mai no ma kahi @ e ike maka no oukou i keia @ ae la maluna,
Me ka mahalo,
I BAYALETA
319
OLELO HOOLAHA!
No ka mea, ua hoonoho aku au ia, Chas H. Judd (Kale @)
@
H.K. KAPAHUHAULI