Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 40, 3 ʻOkakopa 1868 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, OKATOBA 3, 1868
Ka Nupepa Kuokoa.
LAU WALE NO.
(NOTHING BUT LEAVES.)
- Happy Voices.
1. Lau wale no! uwe kakou,
No ko kakou lulu,
A hua maikai ole mai;
Hoohihi no, ko ole nae,
Hewa, haukae, huhu;
Lau wale no
Lau wale no.
2. Lau wale no! lau hou a mau,
Aohe hua i oo.
Lulu kakou a kupu no.
Ulu a lau, lau omaomao,
A kali e hua pu;
Lau wale no
Lau wale no.
5. Lau wale no! kaumaha hou!
A hea e hua mai?
Hana a luhi, mihi no
No na la nui i poho!
Auhea ka hua maikai?
Lau wale no.
Lau wale no.
4. Lau wale no! Auwe ke ku
I mua o Iesu,
Me na huhui lau maloo,
Me na pupu opala pu,
Na hua luhe no;
Lau wale no,
Lau wale no.
5. Lau wale no! lau mae, maloo
E ku, hoohelelei;
E hua mai a paapu ae
I na huhui hua maikai,
Mai mele hou mai, e,
Lau wale no,
Lau wale no. HAWAII.
-
KE KEA KEOKEO.
-
[No ka piha loa o ko makou pepa i ka wa iho nei o ke Kau Ahaolelo, nolaila, ua hoopaneeia ke pai ana i "Ke Kea Keokeo." I keia manawa, ke manao lana nei makou e pai aku i ke koena i keia hebedoma a hiki i kona pau ana o keia kaao o ka hana ino me ka luku ia o ka poe aoao Katolika i ka poe Hoolepope oia na Huguenota ma Farani i ka wa i hala.]
MOKUNA IV.
I ke ao ana ae o kekahi la, lele hou mai la na manu nunu Keokeo iloko o ka mala pua lipolipo o ua pa-kaua nei. Huli ae la laua ma na wahi e pili ana i ke kumu wai pipii i ka wahine luahine Felika i mau wahi hunahuna mea ai na laha. A, ia wai ia kekahi a laua i huli ai? I ka wahine opiopio paha nona na lauoho gula e pulelo ana iluna o ke poo Kilohana o ke alo-alii o Voloi, i haiamu ia kona mau maka e ka nani o ka lilia a me ka aloe, aka ua keokeo nae kona mau papalina i ka noho ia e ka u o me ke kaumaha. Ia ia anei? Pela ko makou noonoa aku.
Ua kali makehewa laua a hiki i ka aneane ana aku a ka la e napoo, aole nae i hiki iki mai ua kaikamahine opio la, aka, o ka leo honehone wale no o ka pila ka mea loheia mai ka puka makani mai o ka aoao Komohana o ke keena-luna o ua hale la, i awili pu ia me na leo mele nanahe i ane like no me "lilii o ka wai" Na mele hoi a ua wahine alii hanohano la o Ka Moi Wahine Maquerite e mele nui mau ai iloko o na keena akea o ka hale alii Louvere.
Moe aku o ka palena o na pa pohaku kiekie, a maluna ae hoi o ka wekiu o na kumu laau lemi, he mau ao panopano ke kau mai la; ua nalo aku la ka la iloko o ua mau ao panopano la e lehau mai la ma ke Komohana. Malalo iho o ua mau no panopano la, aia ke moe ae la he kaha ula weo o ke ao liu la o ke ahiahi, a hiki iho i ka palena o ka haina no uli. E olewa wale ana no na ao i ka makani, a maloko mai ia o ua mau ao nei he oaka o ka uila kekahi mea i ikeia aku, a he leo nakolo hoi o ka hekili kahi i pae mai la.
Ma na alanui anuunuu o ka hale aia kekahi mea ke iho mai la ilalo me ka palanehe ole o ka hehi ana; a ke owe malie mai la ka hua o kona lole veleveta mahope ona. Ua moe iho la ke kulana o kona mau lihilihi ilalo, a ua kiola ia iho la na peahi o kona mau lima ma kona mau aoao, aka nae, o kona mau nanaina he luuluu a me ka pilihua. A o ua mea la, o ke Kaunatere no ia o Iokeline.
Ia manawa, pa mai la ke kikiao makani ikaika maluna o na laau e ulu ana ma ka puka o ka aoao Komohana o ka pa, a niniau ae la na lau laau i ka lauwili ia e ka makani. "A!" wahi a ua o Iokeline, "aole ka oia maanei." A leha aku la oia maluna o ka uluwehi anoano o ua hui laau, o ua kihapai ku hao nei o Faboga me ke ano eehia.
Hele aku la oia a hiki i ke kumu wai pipi ku iho la oia malaila e hoolohe malie ai i ka owe mai a ka wai, a e nana aku hoi i ka wai lelehuna e pipii la iluna me ka hoopilikia ole ia e na kikiao makani, no ka mea, ua poai puni ia ae la e na laau ua wai mapuna la.
Ua malie iho la ka leo o na mea a pau maloko o ua pa la, o ka nakeke wale no o ka lau laau, ka mea loheia, a o ka nehe mai a ka wai, a me ka leo hakui o ka hekili e owe mai la ma ka aoao Komohana o ka lani. "Auwe!" pela iho la ke Kaunatese ia ia e puuki mai la i kona kapa aahu a pili me ia. "no keaha la kona mea i hele ole mai nei?"
Aole i poina iki ia ia kona mea nana i hoopakele kona ola, ua manao mau oia ia ia iloko o kela hora keia hora o ka la, ua hoopaa ia kona mao hiohiona ma kona puuwai. Ua oi ae hoi kona aloha ia ia mamua o Kale ka mea i nonoi mai ia ia e moe me ia. Ua hoomanao oia ia ia iloko o na pilikia he tausani e hoopuni ana ia ia. Mamua ae hoi o na mea a pau, aia kekahi mea ke Ku mai la imua o kona mau hoomanao ana. He mea nona na maka ioena a me na helehelena i hoowahawaha ia e kona puuwai, a i makau ia hoi eia, oiai oia e hokunana iho ana i ke ano o kana mau hana mua i hana mai ai ia ia. No kekahi mau minute ua ikeia ke ano maule o kona puuwai no na hana ino ana i hana mai ai ia ia, aka hoi, ia ia e hoomanao ae ai i ke alii koa nona na maka uliuli, ua ala ino mai la na aa koko o kona puuwai a hiki iluna i ka pane poo o ke aloha.
A! lele ino ae la kona hauli i kona wa i lohe ai i na kapuai o kekahi mea e koele mai la iluna o na paepae pohaku o ka puka komo o ka aoao Komohana o ka pa. Huli ae la ia e nana aku. A! e ka lani! Ke hele hou mai nei oia! A kulou iho la kona mau lihilihi i ka honua, me ka hooluu ia o kona mau papalina e na wai hooluu o hilahila wale o na wahine.
Wikiwiki ino mai la ka hele ana a ua mea la me ka hakalia ole! Ua kaulia ia kona papale maluna aku o na kuemaka, a ua opi ia ae la hoi na palaulau o ke koloka a puni kona mau papalina, aole nae no ka huihui o ke ea, aka, no kekahi mea e no paha. I kona kokoke ana mai i ke Kaunatese aole oia i haawi mai i ke aloha ia ia, aka, ku malie iho la oia ma kona aoao.
No kekahi kumu i haupu e mai la iloko o Iokeline, nolaila ea ae la oia iluna e nana pono aka he maka a he maka i ka mea nona ke kino ekemu ole e ku nei ma kona aoao.
Ia manawa no hoi wehe loa ae la ke kanaka i kona papale, a halawai pono ae la ko laua mau kii onohi, o kekahi i ko kekahi, aole i loihi loa na kiola ana aku a ko Iokeline mau maka maluna o kona mau helehelena ioena, aia hoi, lele ino ae la ka opina a kona mau lehelehe me ka weliweli. O ua mea la ana e ku pa nei he alo a he alo o ke Gasapada D'Auverene no ia.
Pane mai la ua kanaka nei. "E hoonaniia o Iesu, no ka mea, ua loaa iho nei oe ia'u," me ke ano mino aka pu e kokolo ae la ma kona mau papalina ia ia e kamailio mai ana.
A! nani ka weliweli o ke Kaunatese i kona ike hou ana aku i na maka ana i hoowahawaha loa ai, aneane haukeke wale kona mau lala a pau i ka makau, o puuki paa ae la kona mau lima ma ke alo me na helehelena o ka huhu wela. "Ooe anei keia e Gasapada D'Auverene?"
"Ae"—hoomaka mai la oia e neenee loa mai a kokoke i ke Kaunatese. Ua huna ia ae la kekahi hapa o kona mau maka e ka welu o ka hulu ulaula o kona papale, a moakaka mai la no hoi ka ula o kona mau papalina maloko mai la o ka pale o kona koloka. He nani kona kino a me kona mau helehelena a pau a he ano wiwo ole no hoi, aka, he ino nae na koii ana a kona puuwai.
"E ka nani o Neremanadi, owau wale no ka mea i aloha ia oe iloko o keia la okoa a me ka hapa i hala ae nei. He aloha io, a he minamina hoi i kou ola na kumu nui nana i kono mai ia'u e uhai mai i na wahi nalo i huna ia ai oe iloko o keia mau pa kaua o Loraino."
"E kuu Haku, aole no kou aloha ia'u ke kumu o kou hiki ana mai nei ia nei."
Akaaka iho la ua o Gasapada D'Auverene me ka loulou me ke ano hoomahui nae. Aka, i ka pae ana mai o kona mau leo akaka i na pepeiao o Iokeline, ua like me ke kawewe o ke pa piula i makemake ole ia, a ua oolea hoi kona puuwai me he iwi kukui la e hiki ole ai ke moni iho i kekahi o na huaolelo a ua D'Auverene la.
Olelo hou moi la o Auverene. "Pela anei oe e olelo mai ai? E hoolohe mai; aia kou ola iloko o ka poho o kuu lima. Owau wale no ka mea hiki ke hoopakele ia oe. I na e hoopuka ia aku kekahi huaolelo i ka Moi a me kona makuahine no kou wahi nei i huna ia ai, alaila o kou manawa hope loa iho la no ia."
Leha pono aku la ke Kaunatese i kona mau maka maluna o Auverene me ke ano hoowahawaha i huna ia iloko o kona mau lihilihi. Ua ku malie no nae ia me ka oni ole. "D'Auverene, mai imi oe i mea no'u e weliweli ai; No ka mea, aole wau e makau ia oe."
"Hamau! e ke kaikamahine opio hanohano. Aole i pau ka'u kamailio ana, e hookuu mai ia'u e hawanawana hou aku i kou mau pepeiao. E ike oe, ua kapa ae ia ka Moi i inoa hou nou, oia hoi, he apokaka (haalele ana i ka manaoio mua) a oia wahi kumu wale no ka'u e hiki ai ke waiho aku i kou ola." A ia manawa koke no kawewe mai la ka leo ikaika o ka hekili ma ka aoao Komohana o ka lani a poha ae la me ka nakulukulu launa ole, oaka ae la no hoi ka uila; a iloko o ke sekona hookahi ua hapala pu ia aku la na ao eleele o ke aliali aiai o na kukuna malamalama o ka uila, a me he mea la ua like no me ka anapu malamalama i pae mai ai ka leo o Iesu ia Paulo oiai oia e hele ana i Damaseko, i ka i ana. "No keaha la oe e hoomaau mai nei ia'u." He kikiao makani ikaika kekahi i pa pukiki mai la ma na paia o na kumu laau lemi, a hooluliluli ia ae la ha lala o na laau o loko o ka pa, a ke nana aku oe i ka lewa ua manoanoa, a kini papa hoi i na lau laau e hukia ia ana e ka makani i ka lewa. A ua ane molehulehu iho la no, a iwaena o keia anoano poluluhi o ke ahiahi, elua, wale no mea kino kanaka i ikeia aku e ku mai ana iloko o na paia o ua pa la o Faboga.
Mahope iho o ka pau ana o na leo hooweliweli o ka hekili, a me ka halulu a ka makani e hoopakaawili mai la i ka lae laau, aia hoi hookahi leo weliweli i koe iho la na ko Iokeline mau pepeiao e hoolohe ai, oia hoi na leo hoowahawaha ia o Auverene. Aole no hoi he mea kino kanaka e ae ana i ike aku ai ia manawa, o Auverene wale no.
Ekemu hou aku la oia. "He apokaka ea! He wahahee! aole au i lilo he apokaka."
Kamailio hou mai la o Auverene. "Aole io ea! A! Ke lolelua hou nei oe. I ka po o Sana Baretolomaio, heaha ia ke kumu i pakele ai kou ola mailoko mai o na keena o Louvere? Aole anei no kou haalele ana i kou aoao heretiko?—"Aole"
"I keia po ke hoi hou nei oe i Huguenota."
"E like no me ko'u ano mua pela no au. a hiki i keia manawa. Aole he hora aole hoi he minute hookahi i haalele ai au i kuu manaoio."
Ike ia aku la ka mino aka malu ana iho a ua Auverene la, me ka lokoino i huna ia maloko o kona mau lehelehe hookamani, a o mai la hoi na kukuna o ka olioli iloko o kona puawai me ka i ana. "He oioio, aole io no ka oia i haalele i kona ano Huguenota. Alaila, he mea maopopo aohe kumu e ae a'u e koi aku ai no kona ahewaia, no ka mea, ke waiho nei no ke kaola nui o ka heretiko iloko ona."
Kamailio mai la oia i ka i i ana. "E Iokeline e, no keaha la oe i pane mai ai i keia mau huaolelo imua o'u pela, no ka mea, aole na ko'u manao iho keia imi ana e hoopau i na poe Huguenota a pau me ka laau hahau o ka make, aka, na ka Moi ponoi maoli no. Mai mauna wale oe ia oe iho no keia kauna o Rousilona; a mai aloha hoi ia ia no kana hana lokomaikai ana ia oe, a no kona mau maka uliuli paha, o loaa ia oe i ka poino."
I ko lokeline lohe ana i keia mau huaolelo a Auverene, huli ae la oia mai ona ae la, a i na kukulu palauli o ka lani ma ke Komohana kona wahi i leha aku ai i kona mau kii onohi; a iloko o ka manawa pokole hulili mai la koha mau maka i ka hoaleale ia e na kulu waimaka. A no ka manawa kupono ole e hoihoi hou aku ai ia mau kulu waimaka, hanini mai la lakou, a iho makawalu aku la ilalo i ka honua, me he mau kulu kehau la no ka wanaao kehau nui.
(Aole i pau.)
-
Ke kope o ka haawi ana a Mr. Kuaea
i ka lima akau o hoolauna pu ai ia Rev. J.H. Moku.
-
E kuu hoahanau, kuu hoa lawehana hoi o ka hana nui, nani a ko kakou Haku Iesu Kristo i haawi mai ai. Ua ike no kaua, a na lohe hoi, he lahui pegana keia mai ko kakou poe kupuna mai. A ma ka lokomaikai o ke Akua, ua wae mai oia ia H. Opukahaia he wahi keiki kuaaina ilihune (e like me kaua) i Elele imi ola no keia lahui.
Ua alakai ke Akua iaia i Amerika i ka aina ana i ike ai e hoomana ana Iaia ma ke ano kuokoa, hoopilimeaai ole.
I kona hookamaaina ana a me kona lohe ana i ka olelo oia lahui, a me ka olelo a ke Akua, ua loaa iaia ka ike i ke Akua oiaio, a me Iesu Kristo ka Hoola a me ka Uhane Hemolele, ma ka manaoio; noia mea, piha kona naau i ke aloha no kona lahui, nolaila, ua ake kona manao e hoi mai e hoola i kona lahui, e like me Mose i ake ai iloko o ka halealii o Parao e hoola i kona lahui. Ua loohia nae kela i ka mai a make ma Amerika.
Ua lilo nae kona make ana iloko o ka Haku maia aina Kristiano i mea e hoeueu ai i ko Amerika poe haipule e hele mai e hoola i keia lahui. Noia mea, ua hoounaia mai o Mr. Binamu ma, a me na makua misionari a pau e alakai i keia lahui i ke ola mau loa ma o Iesu Kristo la.
Ua alakai lakou i keia lahui mai ka naaupo a ka naauao, mai ka hoopiliwale a ka noho kuokoa, mai ka ilihune a ka noho kuonoono ana, mai ka hooluhi wale ia a ka noho lanakila ana, mai ka hoomanakii a hoomana ia Iehova ke Akua oiaio. Ua awakea a kanakamakua ka pono, ua kanimoopuna ia Fatuhiva a me Maikonisia, a ua kohu ole i na lahui naauao a Kristiano e ae e hele mai ma ke ano misionari i keia lahui, oiai, ua hiki i keia lahui ke malama a alakai iaia iho.
Ua manaoio kekahi poe alii a me kekahi poe kanaka i ke Akua oiaio. Ua hookumu ia na Ekalesia okoa mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano. Ua kiai iho nei na makua misionari o kaua, a ua lawe aku ka Haku i kekahi poe o lakou i kela ao e hoomaha ma ko lakou home lani, a o na makua misionari o kaua i koe, ua elemakule, ua pau ka hana, nolaila, ke hooili mai nei i ka lakou hana ia kakou i ka lakou mau keiki ponoi ma ka manaoio, e like me Paulo ia Timoteo kana keiki ponoi ma ka manaoio.
Noia mea, e kuu hoa, ua ili mai iluna o kaua a me ko kaua mau hoa Kahunapule ka hana nui koikoi, o ke alakai a me ke kiai i na uhane o ko kakou lahui, e like me Mose a me Iosua, Samuela, Elia i alakai ai a i kiai ai i ko lakou lahui Iseraela.
A i mea e pono ai ko kakou lawelawe ana i keia oihana, e launa mai oe i na makua o kaua, a me ou hoa kahuna ma na mea luuluu a pohihi iloko o keia oihana, i amo pu kakou ia kaumaha maluna o kakou; e launa mai hoi ma na mea olioli i loaa ia oe iloko o keia oihana, i olioli pu ai kakou iloko o ka Haku. E like me ka mea i palapalaia. E hauoli pu me ka poe e hauoli ana, e uwe pu me ka poe e owe ana. A e like me ka Iakobo a me Kepa, a me Ioane i haawi ai i ka lima akau ia Pauolo a me Barenaba e hoolauna pu ai, i hele laua i ko na aina e, a o lakou i ka poe okipoepoe ia, pela hoi au e haawi aku nei ia oe i ka lima akau e hoolauna pu ai, i lawelawe oe ma keia kihapai, a owau hoi me kekahi mau makua o kaua i na pokii o kaua, i lilo kekahi poe o lakou i mau hoa lawelawe e hapai pu i keia hana nui e ola ai ka lahui.
-
He hooilina anei ka make no na
KANAKA A PAU?
-
E na makamaka oiaio o ke kino a me ko ka uhane, e noho ana ma na aekai o ua mau mokupuni nei. Aloha oukou.
Ma keia mea i ninau ia ma ke poo o keia hoike manao ana. "He hooilina anei ka make no na kanaka a pau?" Ke pane ae nei au. Ae, he waiwai hooilina paa hemo ole ka make no na kanaka a pau, &c.
I mea e maopopo ai, e nana iki kakou i kekahi mau kuhikuhi o ka Baibala e pili ana i keia.
Iob. 16:22. "A hala ka huina o na makahiki, alaila e hele aku au i ke ala hoi ole mai."
Iob. 30:23. No ka mea, ua ike no au, e hoihoi aku oe ia'u i ka make, a i ka hale hoi e akoakoa ai ka poe e ola ana.
Hal. 39:48. Owai ke kanaka e ola nei, aole oia e ike i ka make? e hoopakele anei oia i kona ola mai ka lima aku o ka mea make.
Kek. 8:8. Aohe kanaka e hiki ke malama i ka hanu a paa ia, aohe mea ikaika i ka la e make ai, aole hoi i hookuuia kekahi mai keia kaua aku.
Zek. 1:5. O ko oukou poe makuakane, auhea lakou? A o ka poe kaula ke ola mau nei anei lakou?
Heb. 9:27. A ua hoomaopopoia ka make hookahi ana o na kanaka a pau, ma ia hope aku ka hoopai weliweli ana. Oia iho la na wahi mamala kuhikuhi o ka Baibala. I maopopo ia'u. He hooilina ka make no na kanaka a pau. A he waiwai paa hooilina hemo ole hoi, e pili ana i na kino a me na uhane. A ina io hoi paha, he hooilina ka make no na kanaka a pau. Alaila heaha ka ke kanaka pono e hana aku ai i ke Akua? i ka mea nana i kau mai ai ka make. A heaha hoi ka makaukau no ke kanaka i kona wa e ola nei? oiai e make aku ana. Eia paha, o ka huli mau i ka Palapala Hemolele, a heluhelu mau i kela la i keia la, oia ka Iesu i kau leo mai ai. E huli oukou i ka Palapala Hemolele, no ka mea, ua manao oukou he ola mau loa ko oukou malaila. Oia ka mea nana i hoike mai no'u. Heb. 4:12. Luka 24:32. Iak. 1:21 22. Hoik. 1:2. Is. 66:2. O ka noho pono, haipule, manaoio, mihi i ka hewa, malama i ka pono, a hoowahawaha i ka hewa. E ninau i ka maluhia me ka maka'u i ke Akua, oia ka ke kanaka pono a nui wale, e hana aku ai i ke Akua, i ka mea nana i kau mai i ka maka'u. Me ke aloha. T. KAEHUAEA.
-
Ahahui Euanelio o Hawaii Akau.
-
Ma ka la 16 o Sepatemaba, M.H. 1868. Ua holo aku la na Kahu, na Elele a me na hoa e ae o keia Ahahui maluna o ko lakou mau waa holo honua, mai na Kohala aku, a mai na Hamakua mai, e kuka a e noonoo i na hana a ka Haku ma ia mau Kihapai.
Ua hiki aku ka huakai mai Kohala aku ma kahi o Rev. L. Lyons, ka makua kahiko nana i malama ka Ekalesia o Hamakua a me Kohala Hema e noho mai la i ka Aina Mauna, ka haku mele kaulana o Hawaii nei o keia kau, he nui kona aloha i ka poe i hele aku, a pela no makou iaia, malaila, ua huipu me makou o Rev. L.H. Kulika, ke Kakauolelo Nui o ka Papa Hawaii mai Kona mai oia, a o Rev. J.W. Kaiwi hoi o Nuuhiwa mai, ua huipu makou me ke aloha, ua luana ka huakai malaila, a holo aku la i Waipio kahi i hooholoia malaila e hui ai.
Ma keia holo ana nae, ua hulihia kekahi mau waa o makou no ka paa ole no o kahi ama, a no ka ino loa kekahi o ka moana o Aiku, pakele no au a me ko'u hoa mai hulihia, ua puluelo nae na wahi opeope.
Hiki aku la ka huakai ma Waipio i ke awakea oia la, malaila i hekau ai ko makou mau waa no na la 5, e hoolohe i ka hana o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau, ua hookipa maikai mai na hoahanau o Waipio ia makou, ma ka lokomaikai o Hon. G.W. D. Halemanu, ua malama maikai ia na Kahu makua ma kona home, ua ai a lawa i kona aloha.
A ma ka la 17 a me 18, 19 ka hui ana o ka Aha e kuka no ua hana a ka Haku, a hoopauia ma ka Poakahi la 21. Eia kekahi mau hana, ua hooponoponoia ka Ekalesia o Hamakua Komohana, ua pii ke kai o kekahi poe hoahanau, ua manao lakou e hoohalike me ka Ekalesia o Waimea, Kauai a Rev. Loela e hooponopono nei, ko ole nae ko lakou makemake, a ua hoka iho la lakou.
Ua waiho maikai mai hoi o Rev. S. Kukahekahe i kana Oihana Kahu, a ua pau kana malama ana ia mau hipa, a ua lilo ka malama ana ia Rev. J. Pikanele. Ua noi ia mai hoi o Rev. A. Pali e hoi i Kahu Ekalesia no Waioli i Kauai, a ua ae aku oia ia noi, aloha ino ka Ekalesia o Kohala Hema.
O Rev. S.C. Luhiau hoi kekahi i noiia e lilo i misionari kalepa palapala, ua ae aku oia ia noi, no na malama ekolu e hoao ia ia, a ina e holo pono ana kana hana, hoomau loa ia oia ma ia Oihana, o na wahi hipa ka mea aloha i ka makua ole, aia ka makua o ka Haku Iesu Kristo, e holo iloko ona.
Ma ka la Sabati ae, he haiolelo maikai na Rev. J.F. Pokue, a ma ia la i malama ia ai ka Ahaaina a ka Haku, na Rev. J.W. Kaiwi ka wawahi barena, a na Rev. S.C. Luhiau ke kiaha, ua mahalo ia ka hana a ka Haku.
He nui aku no na hana a keia Ahahui i hana ai, ua ke Kakauolelo aku ia e kuu pau aku. Me ka mahalo. AIWOHI.
Sepatemaba 22, 1868.
He ano kupono anei i na hoahanau
A ME NA LUNA EKALESIA KE
maauauwa i ka la Sabati.
-
Ua kamailio aku au ia kakou no ke ano kupono i no hoahanau a me na Luna Ekalesia ke maauauwa i ka la Sabati, a ua hai aku au ia kakou mai o a o, aohe kupono o ka maauauwa ana i ka la Sabati, i ka poe i hoohio ia lakou iho, e noho malalo o na hoohiki ana ma ka inoa o na Hemolele. No ka mea, o ka hoohiki ana e noho malalo o na Kanawai maemae o ka Haku Iesu Kristo; oia no ka ae ana aku e malama i kona mau Kanawai a pau, aole mea hookahi e koe.
No ka mea, i na no e uhaki ana kakou ka poe nona na hoohiki ana i ke Kanawai Hemolele o ke Akua me ka malama ole i ka la Sabati, alaila, ua hehi no kakou i na Kanawai holo okoa o ke Akua mai o a o. Ke hoike mai nei na Lunaolelo ma ke Kauoha Hou. "O ka mea malama i na Kanawai a pau a i haule hookahi, o kona hewa no ia i na Kanawai a pau." Pela no ke kauoha ia kakou e na ekalesia Hawaii, mai Hawaii o Keawe a Kauai o Manokalanipo. Ua kauoha maopopo ia mai kakou e ka Baibala Nui. "Aole kakou e pono e hana ma ka la Sabati, aole oe, aole ko wahine, aole ko mau keiki, aole ko Kauwa kane, aole ko Kauwa wahine, aole ko kanaka e ma kou wahi, aole ko holoholona, aole loa no he mea hookahi i hookoe ia ma keano Kristianoe hana ma ka la Sabati." No ka mea, e like me ke kau paa ia ana o ke kapu o ke Kanawai o ke Akua ma ka mauna o Sinai ma o Mose la i ka wa o na mamo a Iseraela. A o ke kauoha a ke Akua i ko kakou mau hiki mua, ua paa no ia kauoha a hiki mai ia kakou i na ukali. Nolaila, ina e hookupono kakou i ko kakou ninau o keia wa, eia ia. He ano kupono anei i na hoahanau a me na Luna Ekalesia ke maauauwa i ka la Sabati.
Aole, aole loa no i kupono i kekahi oia poe ke maauauwa i ka la Sabati. Aka, e olelo mai paha auanei kekahi poe, aole i hemahema ke aupuni i ka hopu ana i ka poe malama ole i ka maluhia o ka la Sabati, ina he hoahanau a he hoahanau ole, ua like pu no ka hoopai ana ke kue i ka pono io maoli o ke Sabati Aole au e olelo ana no ka ke aupuni hana maluna o ka poe hehi i ke Sabati; aka, aia ka olelo, o ka poe i hooailona ia no ka hookaawale ana ia lakou iho mai na ino ulu wale o keia ao, a ua manao ia, o lakou kekahi mau anoano nana e hooulu mai i na pono uhane ma ko kakou mau huina alanui nei, na pili pa, na awawa uliuli, ua kualono, na wahi apuupuu. Eia nae, ina e emi hope ana kakou i hope, me ka manao, ua loihi loa ko ke Akua kau ana i ke Kanawai no ke Sabati, nolaila, ua poina paha ke Akua, aole e hoomanao ana i ke Kanawai ona, no ia mea, e aho e hoao kakou e maauauwa i ke Sabati. Ae mai hoi paha kekahi, ae, ua poina io paha ua Haku nei o kakou, ua kahiko loa hoi, elima ae nei tausani ewalu haneri makahiki, ka loihi o ka manwa. Ea, ina pela ka manao e o'u mau hoa paaua o ka pono Kristiano, e aho ua-oki, mai noho a paulele hou i ka maauauwa i ke Sabati, nolaila, e huli ae kakou a nana aku i ka poe maauauwa ma ka Ierusalema lani, e hiipoi ana no na pono uhane, no lakou ka olelo pomaikai ma kela ao no ka poe malama i kona Kanawai. Hoik. 22: 14. Pomaikai ka poe malama i kona Kanawai, i loaa ia lakou ko ka laau o ke ola, i komo aku hoi ma na puka, iloko o ke kulanakauhale. A o ka poe malama ole hoi i kona Kanawai, eia ka uku. Hoik. 22: 15. Aia mawaho na ilio, a me na mea hoopiopio, a me na moe kolohe, a me na pepehi kanaka, a me ka poe hoomanakii, a a me ka poe a pau i makemake e hana aku hoi i ka wahahee. W.N.P.
Honolulu, Oahu, Sepat. 21. 1868.
-
NA KANAWAI I HOOHOLOIA.
-
HE KANAWAI
E HOOHUIKALA AI KE KUHINA WAIWAI
NO KA MEA, ma ka Palapala Hoike o ke Kuhina Waiwai ua ikeia ua haawiia i na ona o ka Mokumahu "Kilauea" Eono tausani dala, me ka manao nae e hoihoi ia mai kela mau dala, ke hooholoia he haawina dala kokua;
A NO KA MEA, ua ikeia hoi, ua haawiia i ke Alii Wahine Kanemake o Kalama i na dala Elua tausani elima haneri;
A NO KA MEA, ua hooliloia aku kela mau puu dala mahope o ka noonoo pono ana a mamuli o ke kauoha a ka Aha Kuhina;
A NO KA MEA, ua noi mai ke Kuhina e hooholoia i bila e hoohuikala ai ka poe i pili ia lakou keia mau hana malalo o ke kanawai, a e hookuu aku ia lakou, a e hoaponoia ia mau haawina; Nolaila,
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. Ma keia ua huikalaia a ua hookuu loa ia ke Kuhina Waiwai a me na mea e ae i pili ma ke kanawai, no ka hooliloia ana o ia mau dala, a e hooponoponoia na buke dala o ka Oihana Waiwai ma ia ano.
Aponoia i keia la 22 o Iune, M.H 1868.
KAMEHAMEHA R.
-
HE KANAWAI
E PILI ANA I NA KOMISINA HOOPONOPONO I NA MEA HOOPAAPAA NO NA KULEANA ALANUI.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o Kaukanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. Aole no e noho kekahi hoa no ka Papa Komisina no na ala liilii, e hooponopono i kekahi hihia, ina ua pili iaia a i kona hoa hui paha kekahi pono o ka hihia e hanaia ana ia manawa.
Pauku 2. Ina i hakahaka ka Papa Komisina e like me ka mea i oleloia e keia kanawai, alaila, na na hoa i koe e palapala koke aku i ke Kuhina Kalaiaina i hoonohoia'i e ke Kuhina kekahi mea e i panihakahaka e hooponopono no io hihia.
Pauku 3. E lilo keia i kanawai mai kona la aku e hooholoia'i.
Aponoia i keia la 22 o Iune. M.H 1868.
KAMEHAMEHA R.
-
HE KANAWAI
E PILI ANA I NA WAHI E KU AI NA HALE LOLE
BIPI.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. Aole no e kukuluia kekahi Hale Lole Bipi, ma kekahi wahi iloko o keia Aupuni, kahi i paapaa ia i keia manawa, a ma neia hope aku paha e ka Papa Ola, aole he kupono e kukuluia malaila.
Pauku 2. E lilo keia i kanawai mai ka la aku o kona hooholo ia'na.
Aponoia i keia la 22 o Iune. M.H. 1868.
KAMEHAMEHA R.
-
HE KANAWAI
E HOOPAU AI I KEKAHI KANAWAI I KAPAIA "HE KANAWAI E PILI ANA I KA POE I AEIA E KOHO BALOTA." I APONOIA MA KA LA 31 O DEKEMABA, 1864, A E HOOPONOPONO AI HOI NO KE KULEANA KOHO BALOTA NO NA LUNA MAKAAINANA ILOKO O KA HALE AHAOLELO, O KELA ME KEIA MEA HAAWI BALOTA.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. E hoopauia, a ma keia ua hoopauia no ke Kanawai i kapaia. "He Kanawai e pili ana i ka poe i aeia e Koho Balota," i aponoia ma ka la 31 o Dekemaba, 1864, e kapaeia na pauku oia Kanawai a pau mai ka akahi a hiki aku i ka umikumamalua.
Pauku 2. O kela kanaka keia kanaka malalo o ka Moi, ina ua hookaaia kona auhau, a ina ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a ina ua noho paa ma keia Aupuni i hookahi makahiki mamua iho o ka la koho, a ina he waiwai paa hihia ole kona iloko o keia Aupuni e like me hookahi haneri me kanalima dala, a i ole ia he aina hoolimalima kona, a o ka uku hoolimalima he iwakaluakumamalima dala no ka makahiki, a i ole ia o kona loaa makahiki aole emi malalo o na dala he kanahikukumamalima i loaa noloko mai o kekahi waiwai a o kekahi hana kupono ma ke Kanawai paha, a ua ike oia i ka heluhelu a me ke kakaulima, ina ua hanau oia mahope o ka makahiki 1840, a ina hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o ka poe koho o kona Apana, e like me ka mea i hoakakaia mahope ae nei, e hiki no iaia ke koho i kekahi kanaka a mau kanaka paha i ka Poeikohoia no ia Apana; aka hoi, aole e hiki i kekahi kanaka pupule a hupo paha ke koho, aole hoi i kekahi kanaka i hihia i ke karaima nui ma ka hookolokolo ana ma keia Aupuni, ke ole i kalaia kona hewa e ka Moi, a ke ole hoi i loaa ia ia i na pono a pau o ke kanaka kupa ma ia kala ana, o ka poe wale no i aeia ma keia pauku o lakou wale no ka i aeia e Koho Balota, ma ke koho ana i na Lunamakaainana iloko o ka Hale Ahaolelo o keia Aupuni.
Pauku 3. Na kela a me keia Luna Helu, maloko o ko lakou mau Apana iho e kakau pololei ma na buke helu, ma na lalani okoa, e like me ke ano pai hakahaka i hoikeia malalo ae nei, na inoa o na kanaka a pau i kupono ke koho balota, e like me ka Pauku 2 o ke Kanawai; a ina hoi e ikeia kekahi kanaka i loaa iaia ka waiwai kupono e koho balota ai, aka nae, ua loaa ke kumu malalo o ke Kumukanawai e loaa ole ai iaia ka pono o ke koho balota ana, alaila, e kakau pololei ka Luna Helu ia mea ma ka lalani i hookaawale ia no ke poo, "Kela mea keia mea."
KA POE KOHO BALOTA.
Waiwai Paa e like me $150 ke kumu kuai| Waiwa Paa e hoolimalima mai ka uku hoolimalima makahiki, he $25. | Loaa Makahiki aole i emi malalo o $75 i kela me keia makahiki ma kekahi oihana ku i ke kanawai | Kela mea keia mea.
-
Pauku 4. I mea e pono ai ia koho balota ana, e kakau pololei ka Luna Auhau i papa helu o ka poe a pau maloko o kona Apana i hookaa i ko lakou mau auhau no ka makahiki mamua iho o ka la koho iloko o ka manawa a ke Kanawai i kauoha ai, a ua hookomoia hoi ko lakou mau auhau iloko o ka manawa a ke Kanawai i olelo ai, ka poe hoi i kupono ke koho balota, a ua haule ko lakou mau inoa aole i komo ma ka buke a ka Luna Helu e like me ka mea i oleloia ma ka Pauku 3 o keia Kanawai. A ma na mea a pau oia ano, e kakau iho ka Luna Auhau ma ka lalani kupono o ka papa hoike a ka Luna Helu e waiho ana me ia, na kumu e loaa'i ke kanaka i hoohaule ia e ka Luna Helu i na pono o ke koho balota, alaila, e hiki no i ua kanaka la ke koho balota ma ia koho ana.
Pauku 5. O kela me keia Luna Auhau ma ka la hope o Dekemaba, a mamua ae paha iloko o ka makahiki mamua iho o ke koho ana i na Lunamakaainana, e hoomakaukau i papa hoike a e waiho aku imua o na Luna Nana Koho oia Apana, e hoike ana no ka poe a pau i hookaa i ko lakou mau auhau iloko o ka manawa a ke Kanawai i kauoha ai oia hoi, ka poe i kakau inoa ia lakou ma ka papa hoike a ka Luna Helu, a ua hooponopono hou ia e ka Luna Auhau, e like me na olelo o ka Pauku 4 o keia Kanawai, no ka poe i loaa ia lakou na ano e pono ke lawelawe ia ka balota.
Pauku 6. Na na Luna Nana Koho, oia hoi ka Luna Auhau a me ka Luna Helu, a o ko lakou mau hope paha i kohoia e lakou, i umikumamalima la mamua iho o ka la Koho Lukamakaainana. Koe nae na la koho i kauohaia e like me ka olelo o ka ka Pauku 797 o ke Kanawai Kivila, e kakau lakou i mau papa helu inoa o na kanaka a pau i kupono ke koho balota maloko oia Apana i hoonohoia ma ka A, a pela aku, ka poe hoi i hoikeia mai ko lakou mau inoa imua o na Luna Nana e ku Luna Auhau, e like me ka Pauku mamua iho; a o kela papa helu inoa e hoolaha lakou ma ke kapili ana i hookahi kope ma kahi e kohoia'na, a ma na wahi akea e ae i elua iloko oia Apana (Aole i pau.)