Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 27, 4 July 1868 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, IULAI 4, 1868.
Ka Nupepa Kuokoa.
NO KA HOIKE KULA HANAI
O WAIALUA.
-
Tune - HUNTSMAN'S CHORUS.
1. Aloha no Hawaii,
Ka moku oi ae,
Hawaii o Keawe.
Ka mua o na'lii;
E mau kou Hoku nani,
Na hoku poai mai,
Ko Hilo Kula nui,
Na Kula Hanai e.
Hui— Hawaii nui a Kane.
E mau ke ea ou.
2. Aloha Maui o Kama,
Ka moku kuapuu.
E mau ko La olino,
Me na mahina ou,
Ko Lahainaluna kula,
Ka makua o makou,
Ko Makawao ka Muli.
He hoa aloha no.
Hui—E Maui puhi lau ulu,
E niau ke ea ou.
3. Molokai-nui a Hina.
Ua pee kou kii kalai,
Oia Kalaipahoa,
Ke Akua e make ai,
E paa kou hoku kahi,
Ke Kula Hanai ou,
Ikaika no ke kumu,
A, ahonui no.
HUI—Molokai kui laau.
E mau ke ea ou.
4. Aloha Kauai o Mano,
O Mano'kalani-po,
O kou alii kahiko,
O Pono ke'Lii hou.
Ke Kaula ma kou lani,
A hele poai pu.
Na hoku lilelile,
Na Kulu Hanai ou.
HUI—Kauai kea hakahaka,
E mau ke ea ou.
5. Aloha no Oahu,
Ka moku o ke'Lii,
Kakuihewa o ka lae nui,
Ka onohi o na kai,
Ua puni i na haole,
Na Kula naauao,
Ke Kula ma Makiki,
A ma ka Punahou.
6. Ke kula muli loa,
O ko Kawaiahao,
Na hoku welowelo,
Na lama o ka po;
Ke kula o Waialua,
Ka Hoku Loa Hou,
Ia oe ke aloha hope,
Aloha oia mau.
HE MELE KOIHONUA NO
Kalua i Konahale Kuakini.
-
NA KEKUPUOHI ME KEKAHI POE ALII E I HAKU.
-
Ua hanauia o Kalua i Konahale J.A. Kuakini, ma Kahaluu, Kona Akau, Hawaii, i ka makahiki 1791. O Namahana i Kaleleonalani ka makuahine, a o Keawe Kaiana a Ahuula ka makuakane. Oia ke Alii Aimoku o Hawaii.
Ua make o J.A. Kuakini, ma Hulihee, Kailua, Hawaii, i ka malama o Dekemaba, o ka makahiki 1843.
-
1. Napunuamano, Kaumakamano,
Kaihaku a Mano i hanau mai,
Ma ke kii o ke ahiahi,
O ka lau o Maliu haaina, o oe—na,
O oe ia e Kai—o oe hoi e Kamakaoholani,
2. E ke kanaka o ka alaea,
Kanaka o Ku, o Kalaninuipahiwa,
Maka nana i Kauai,
A poele, po i ke alii,
O Kauhiokalani, o Kauhiokala,
O Kauhiokamahina, o Kauhionahoku,
3. Kona aha lakou e kau i ka lani,
Kaekae ala, kai ohua ka lani,
Kau kahaea, o Kauhiokalani,
Keiki a Kiha, i lele ka hauli.
He ha, he lau o Makakuikalani,
O Makakuikalani, o Makakaualiimua.
4. O Kaikilani, o Kanaloa,
O Kamakauahi, o Puna o Kekumakaha,
O Waiakalani, o Waia o Haloa,
O Kakaihili, o Manakunaku,
O Keanu a Kiha, o Keanu a Kuma,
O ka pakahi, o ka pakalua,
5. O ka paka halanalana.
O ke kuhi koona, kuhi koona,
E welo lani ana oe.
O ke kanaka o ka wai, o Kahano,
Nona na hale i Kaumoilani.
No Kakae, no ka leo pihano,
6. Hanohano io Kamahano.
Ola na'lii, ola na'lii.
Puhi lawalawa i o Ahukini- e—i—la—
Lawakua ia ii paa Luanuu,
Ka au mai Kukona, ke koae ula,
Ke koae nui hulu meamea,
7. Nana i lele ka pali mauia.
Ka pali lau lahilahi.
Wakawaka o Mano,
E moku ai kahako,
Pua ka lehua ai ka Iwi ula,
O Kaweloaikanaka, o Kawelopaekoa,
8. A Kaawihiokalani,
O ko Kauai alii pio no ia,
A loaa maloko o Kawelo,
Nahae, unuhi, hemolele,
Me he waa iho ole la,
Lapuu keia ia Kawelo,
9. Na Kawelo Nui keia i hanau,
Na Kawelo keiki a Kamanuena,
Na Kawelo alii nona o Wailua,
Na Kawelomakualua a Ululani,
A Hikaalani, na Kawelo-lele hoi,
A Iholeinui, na Kawelo hoi nei lani,
10. Na Kawelo keiki a Mahunalii,
Pau loa ka poe Kawelo i ka noho ia,
O na kau a Kawelo i Oahu,
Na Kuihewamakawalu i hanau,
Ka maia iholena lila,
Ke kahiki maia o kawao,
11. Papa wahine kapu a Kaulahea,
Nana hoi Kalanikuihonoikamoku,
O kona maka kau kapu o Wanakapu,
O ka laua keiki hoi nei.
O Kalolapupukaohoaoikawailani,
Kaikuaana haku o na makua;
12. He pua, he lau keia no Hoohila,
O Kahihilanipo, o Waikupawa,
O ka pawa na o ke ao,
O kamalio, o kamalio pawa o ke ao,
O ka ulu hala o ka hoohalahala,
I hea oe e ui nei?
13. I ka inoa owai? i—e—
Owau hoi! owau hoi ia?
E kunana nei, e hoonana nei,
Me he kanaka lele pali la,
Lele maui eha loko i ka hilahila,
Pii ae la ka waimaka a lua uhane,
14. Noho no i kona hale o ka onohi,
Lana no ilaila aoi hanini,
O ke kahe ia ia, a ike mai oe,
E ike wale iho oe, e nana wale iho.
Aole ka hoomaka naaupo,
A aloha mai no, aloha pu aku,
15. O ka huhu ka mea e ola ole ai,
O ka naau makee oi-a—la—
E make luhea ka ohai i Mana,
Lula, luhe i ke kaha o Kaunalewa,
Lola, i Lololoa i Lolomauna,
Akuli ke aka o ka laau i ka wai.
16. Lulana aku i ka wai liu la,
He wai hoopaapaa ia nolaila,
No ua akua la o Mana o Limaloa,
E loa lolohili ka noho ana me ke hoa,
Ka i noa ia e noho nei he aloha.
Aia ka ke aloha o ka laukua,
18. E laukua—e laukua wale—e—
Akua wale hoi Helemanoia manu,
I ai liilii wale ai i ka uka o Lihue,
He poe alii hana kupanaha kena,
He hoopailua ole i ka mea ino,
He lei no i ke koe ma ke poo;
19. He hohono ole i ke ahi ewe kukui,
He inai no kana ia kilau,
He hookaona kona i ke ao,
He alina no makou no Paakani,
No Luaia, no Luapapaele,
He ii ana no ia mau alii,
20. No. ka poe hanau a Ewa.
E Ewa—e Ewa—e Kikenui—a Ewa—
Elua Mahaho, eha Kapu,
Nona ka ena momoku i hoalina ia,
O Kaihikapu a Manuia.
Ili mano, ili pahu, ili kani.
(Aole i pau.)
-
Mai a Rev D. Kapali mai.
-
Ebon, M. Is., March 13, 1868.
Rev. L.H. Kulika; Aloha oe:—
E kamakamailio kakou mahope iho o ka hoi ana aku o ka Hoku Ao mai o makou aku nei:
O ke ahiahi o ka la 26 o Dekemaba, M. H. 1867. Huli aku la ke alo o ua Hoku Ao nei i o oukou la, kaa mai la ka poeleele a poluluhi maluna o makou, e nalu ana no na hoa kauwa, a mau kuaana, a mau pokii hoi a ua Hoku Ao nei e lawe ana i ka lewa.
NO REV. B.G. SNOW.
Ke pau loa la kona ohana i ka lawe ia e ua Hoku Ao nei; mamua ae o ka lawe ia ana aku o kona ohana, ua kau mua ae he wahi mai, malalo iho o ka hokua ma ka poohiwi hema, e mahuahua ae ana kela i ua wa nei a ka Hoku Ao e hoi nei; maluna no keia o ka moku, mamua ae o ka holo ana aku. Hoi mai la kela mai ka moku mai; e hoolapa mai ana ka eha mai ia po a ao ae, oia ka la 27, ku hohonu na hana a ka eha maluna o ke kino holookoa; mai ia la a po, a mai ia po a ao ae o ka la 28 ia.
Hai mai la kela ia'u, "Ua nui loa kuu eha, a nui kuu paupauaho, a e nalowale ana paha au," olelo mai kela, ina paha e ku mai ona moku a holo aku i Ualana, alaila, e holo au, ina i Bonabe e holo no au, kukakuka nui maua no kona pono e holo aku mai keia aina aku no keia pilikia i loaa iaia.
Kokua aku au iaia ma na mea hiki ia'u, a o ka hemahema ua mahuahua aku ia. E pii mau ana ka eha, a ma ka la 29, hai mai la kela ia'u, "he iike loa au me ke kamalii i keia wa no ka uwe wale no ka eha, aole hoi e loaa ia'u he wahi wa e moe ai." Aole maluna wale no o i ala keia pilikia, ua kau pu mai la maluna o makou kekahi. Malama mau aku au iaia ma na mea hiki, ke pii mau nei no ka eha, a ma ka la 30 e mau ana no kona eha, a e emi ana kona ikaika pela no ma ka la 31. "Ke emi mau nei kuu ikaika, a ke lanakila mau nei ka eha;" kukakuka nui no maua no ka Ekalesia, a no kona holo i Ualana, a hai mai keia i na kumu o kona manao e holo i Ualana. He oluolu o Ualana, a he wela keia aina, aole kupono o na mea ai e ai ia nei, a ma Ualana he mau mea ai kupono; he nui ka poe e kokua iaia malaila. E pii mau ana no ka eha a me ka paupauaho.
Ma ka malama mua o keia makahiki hou, ua komo okoa iloko o ka eha a me ka paupauaho, mai ka la mua o Ianuari a hiki i ka la 9 o Feberuari, hai mai la kela ia'u, "ke oluolu iki nei o'u lima," mai ka la 9 a ka la 16. Hookuu mai la kela ia'u me ke aloha ma ko'u kokua ana iaia, oia ka oluolu loa ana, mai ia la mai a keia la a'u e kapalapala nei, ua emi iho paha kahi i koe o ka maka malalo o ka hapaumi. Ma ka la 6 nae o Feberuari ko'u ana ana i ka nui o ka mai, ma ka maka ponoi 2 3/4 iniha ka loa, 2 iniha ka laula.
HEBEDOMA PULE.
O ka hebedoma mua o Ianuari, ua malama ia no e like me oukou la. O ko'u kokua ia B.G. Kano a me ka malama i na halawai ma keia hebedoma a me na halawai e ae. Oia wale iho la uo ka'u mau hana nui, aole a'u mau hana lima nui e ae, aohe hoi he ao ana ma kahi loihi e aku, no ka mea, ua puliki paa loa ia au e kuu hoa koa ma keia pilikia i loaa iaia, a no ke kaawale ana aku hoi kekahi o kona ohana okoa.
I hooko ia ai ka mea i olelo ia. Oi ae ka maikai o na mea elua mamua o ka mea hookahi, nawaliwali kekahi a kokua kekahi.
NO KEIA EKALESIA.
Ma keia Feberuari i hala iho nei Sabati mua, ua komo hou ma ka Ekalesia he 20 hoahanau, a ua kapae ia no hoi 6 no kekahi mau hewa a me kekahi mau mea kupono ole i hana ia. 17 keiki i bapeziko ia.
No na Sabati. Piha mau na hale halawai i na kanaka, a ma ke Kula Sabati. Ma Abon ponoi nei e oi mau ana na haumana i ka haneri, pela no ma Toko, aole emi malalo o ka haneri, ma Ewilo mamua no o ke 30.
No ke kula la. Ma ka hebedoma mua o keia malama wale no ka hoomaka ana o ke kula ma ka aina a'u i noho mua ai, no ka paa ole o ka hale kula maanei, ke ako hou ia nei a o lalo koe. O ka hiku keia o na mahina i ao ole ia ai o na kula la ma Ebon nei, a i ka'u hoomaka ana aku nei ma Toko, aole au i ike ua holo aku a ua nee aku la hoi imua, no ka loihi loa ana iho nei paha o ka noho ana. Aole nae au i hoao ia Ebon ponoi nei.
MAHINAHOU.
Ua oi aku i ke kanalima galani aila o keia mau mahina ekolu, ke kokua nei na hoahanau a me ka poe imi, a me na haumana kula i keia hana maikai.
No na buke. Ke kuai ia nei no na buke o kela ano keia ano i paa ma ka olelo o keia aina ma ka aila. Ma ka la 9 o Feberuari ku mai kekahi moku okohola, ma ia moku i hoouna ia mai ai na buke 1 000 (ka Oihana a na Lunaolelo,) ke kuai nui nei na haumana, 3 puniu aila o ka buke hookahi. He wahi mea kupono a hoomama keia i ko ka Papa Hawaii lima, ina paha pela ma na aina a pau o Maikonisia nei, aole paha kaumaha nui ko kakou Papa Hawaii.
MAI BUTARITARI MAI.
He mau palapala ka i loaa mai nei ia maua mai ko kakou mau misionari malaila, a he ano nui na mea i hiki mai.
Ke i nui mai nei. He oluolu ko makou ola kino a pau. Ke maikai ae nei na kanaka o Butaritari nei, ke pau nei ka ona o na kanaka, a ke hooikaika nei i ka palapala." Mamua he umi wale no i ike i ka heluhelu, mahope iho o ko lakou holo ana mai ia nei a hiki i ko lakou hoi ana aku nei, ua nui ka poe ike i ka heluhelu 200. He wahi mea kupanaha no ia. Hai mai no nae laua, ua ao aku ka poe ike mua i kekahi poe, a nolaila ka lehulehu loa o ka poe ike.
Eono o lakou i mihi i ko lakou hewa.
MAHINAHOU.
Hai mai o Rev. J.W. Kanoa, "Elua pakeke aila (12 galani) mahinahou a makou iloko o keia mahina," oia o Feberuari. Ua hai mai no hoi, ua hapalua o kekahi pahu nui i piha i ka aila no ka mahinahou. Eia hoi, "Ke kokua wale mai nei na kanaka ia makou ma na mea ai."
E na hoa, ke ike ae la no kakou i ka hana a keia lahui i keia wa, aole anei kakou e manao ua hana mai ka Uhane o ka Haku malaila?
"Ma kahi i noho ai ka Uhane o ka Haku, ua noa ia wahi."
No na moku. Ua emi malalo o ka umi na moku i hoea mai ma Ebon nei iloko o keia mau mahina mua o keia M.H. Holo mai kekahi mau Kapena e ike i ko Rev. B. G. Snow mai, a kokua mai hoi i kekahi mau mea e pono ai ka mai. O Casstion Lawrance ke Kapena nana i lawe mai na buke o keia aina, aole oia i holo mai no kona wikiwiki loa a no ka la Sabati no hoi kekahi o kona ku ana mai.
He mau wahi kialua e ae no kekahi i hoea mai, o kekahi o lakou, ua puhi aku nei ke oka i Maijero he kuai aila kana hana. O kahi Nahienaena hoi, ke holoholo nei no mawaena o keia mau aina e houluulu hele nei i ka aila.
O kahi mea nani no i nei wahi Kapena o ka lawelawe aku i ka hai aila, pau iaia nei, aohe manao pono mawaena o lakou na kalepa ma keia mau aina, ke nali nei kekahi i kekahi no ia hana hua ole a ia Kapena.
No kahi Malolo hoi kahi mahalo aku, ukulii hoi keia wahi Malolo eheuloloa i alo mai nei i keia moana lipolipo, a ua newa loa aku nei no i Ualana, o ka hoea paha koe la.
Maluna o kekahi wahi kialua i hoouna ia aku ai he mau buke no Namerik a me Jeluij, a me Mile. Ua lohe mai makou ke ao nei no kekahi hoahanau o Ebon nei ma ia aina, a he mau haumana no kana malaila.
No makou iho. Owau a me ka ohana okoa o'u, he oluolu ko makou ola e noho nei ma keia aina; aole makou a pau i loaa i ka nawaliwali e like me ko makou noho ana ma Jeluij, nawaliwali mau ka makua o ko'u ohana, a ia makou e noho nei oluolu like makou a pau.
No na mea ai. Ua kaena mua aku au no ka momona o keia aina mamua o na aina e ae o keia Pae aina, aohe io no he mea like, aohe makou i pololi iki mai ko makou hiki ana mai a keia la, no ka nui no o ka ulu, a me ka ulu i waiho ia i lalo o ka lepo. He ia no hoi ko ke kai, na ke kanaka lawaia oia hoi keia, "Aohe hua hele i ka Hiki opala wale."
Me oukou i pau ko makou aloha, e hoomanao ia makou ma ka inoa o ko kakou Haku. D. KAPALI.
HE KULANAKAUHALE KUPANAHA.—Ea, ina ua oiaio ka hai ana mai a kekahi nupepa o Kikako, e i ana, "Iloko o ka malama o Feberuari iho nei, he 229 na kane ui, a he 324 na wahine ui o keia kulanakauhale i hanau mai. Ano kupanaha io no ka hanau nui ana iloko o ia malama.
Ka Moolelo a Rev. L. Kamika, ka
Elele o ka Papa Hawali, i na
Misionari ma ko Nuuhiva
Pae Aina, M.H. 1868.
-
[Koena mai kela pule mai.]
A pau ka haiao, ua kokua mai o Kauwealoha ia'u i ka malama ana i ka ahaaina a ka Haku. He 30 na hoa ai, he wa maikai no ia. Eia kekahi manao kaumaha i na kamaaina, e hoomakaukau ana o Rev. J.W. Kaiwi, ko lakou kahu Ekalesia e holo i Honolulu, i kona aina hanau, e hoomaha a e lapaau i kona kino nawaliwali, a hala ka makahiki hookahi alaila e hoi aku.
Ua hooholoia hoi ka manao, e noho o Samuela Kapaha me lakou i keia makahiki, e paipai ia lakou i kekahi mau Sabati; a e holo i Hanavave i kekahi mau Sabati.
POALIMA MEI 15—HOLO I HANAVAVE.
Eha o makou i holo i Hanavave i keia kakahiaka, oia hoi o J.W. Kaiwi, S. Kauwealoha, S. Kapaha, a me L. Kamika.
Ua ike makou i na iwi o ka hale a Kuaihelani i kukulu ai ilaila.
Ua halawai haipule me na hoahanau ekalesia elima, o kela kahawai.
Ua ike hoi au i ka wahine misionari i haule, Kaiheekai. Elua alii opio ka i hoowalewale ia ia, a alakai iloko o ka make. Ua haalele nae ke kaikuaana ia ia, o ke kaikaina i koe, e kiai ana ia ia e like me ka popoki e kiai ana i ka iole.
Ua haawi au ia ia i kekahi palapala mai kona makuahine mai. Ua heluhelu oia imua o ka lehulehu, a olelo mai, nui kona makemake e hoi i Hawaii, aole nae e hiki, no ka olelo ana o ke kane, e make koke, ke hoao e hele aku.
Ma ko'u niele ana ia ia, olelo mai oia, he buke Kauoha Hou maloko o ka hale, a ua heluhelu no oia ia buke; a ua hele i na halawai haipule i ka wa i hiki mai ke kumu ma ia wahi. Ninau aku au, pehea kou haipule ana i ka Akua? Hoole mai, aole ona pule i ke Akua.
Heaha kau hana e pono ai ke kino? Aole a'u hana, he noho wale no. No ka ae ana mai o kana kane, ua kukuli au a haipule no kona uhane, a no lakou a pau, i komo ka malamalama, a me ka maka'u mai ke Akua mai, iloko o ko lakou naau a pau, i alakaiia lakou i o Iesu Kristo, ko kakou Haku e ola'i.
I ka hora 2 P.M., ua hoi aku makou i ka Hoku Ao. Alaila ua kiiia na misioanari a pau, a me ko lakou ukana, e holo mai i ka moku, e makaukau e holo aku i keia ahiahi. Hora 4 me ka hapa, ua pau makou maluna o ka moku, a i ka hora 6 ua hemo mai ka heleuma, e holo ana i Atuona; 5 la ke ku ana o ka moku ma Omoa.
POAONO MEI 16—ATUONA.
Hora 7 1/2 holo o Kapena Teingstrom, Kauwealoha, Kaiwi, a me Hapuku iuka ma Atuona, ko Hapuku wahi e noho ai. A ma ke awakea hoi mai lakou me na kaikamahine elua, e hele ana i ke kula hanai o Kauwealoha ma Hanaahi.
SABATI MEI 17—PUAMAU.
I ka hora 8 o keia kakahiaka, ua hele makou na misionari iuka e noho ai i keia la, a me keia po.
I ka hora 10 A.M., ua halawai makou me na kanaka iloko o ka Luakini Hou a Kekela ma i hana ai ma keia makahiki i hala ae.
I ka hora 3 P.M., ua launa nai ka wahine me kana keiki kane; ka mea hoi i kokua i ka malama ana i ke ola o Mr. Whalon.
Hoike nui mai oia i ka hana ana o Mato ke alii, a me kona poe, e lawe i ke ola o ka haole; ko lakou nakiikii ana i kona mau lima, a me na wawae; a i ko lakou hoao e uhai i kona mau lima a me na wawae, a me kona mau iwi aoao.
I mai la ka wahine, ua hu kona aloha ia ia, no ka mea, aole ia ka haole i aihue i ko Nuuhiva poe kanaka, a lawe aku i ka aina e.
Ua wehe au i na puolo i hoounaia mai, no Kaukau mai kekahi, a no na haole o Honolulu kekahi.
Ua aloha nui mai oia ia Kaukau, a me na haole i lokomaikai mai ia ia.
He haumana oia o ke kahuna Pope, ua hele nae ola me makou i ka halawai pule, i ka hora 4 P.M. He 30 ka nui i launa mai i ka pule i keia la ma Puamau.
A pau ka halawai ahiahi, ua haele pu maua o Kekela e ike i ke kahuna Farani, a ua hookipa oluolu mai no.
I mai la ia, he 22 kona mau makahiki i noho ai ma ko Nuuhiva Pae Aina.
I mai la hoi; "Ua hookapu ke Kiaaina o Farani i na pu a me ka pauda ma keia Pae Aina, nolaila, he pono i ka poe haole Pope e hookapu i na pahi; no ka mea, ua inu ke kanaka i ka rama niu a ona, ua hakaka a pepehi kekahi i kekahi me na pahi."
Ninau o Kekela ia ia; "Pehea na Koi-lipi nui a me na lipi liilii? I mai kekahi haumana Farani; "ua make kekahi kanaka i ke koi lipi i keia mau la i hala ae nei." "Oh! no no no!!!" wahi ana me ka papalina ulaula loa.
He 12 Virigini e ku ana ma ke alo o kona ipuka i ko maua komo ana iloko; aole nae i aloha mai, i ko maua aloha ana aku.
Ua kahikoia lakou i ka lole kukaenalo, aka, i ka nana aku, he makahiki okoa paha aole i holoi ia i ka wai a ma ke Sopa.
Ua lawe makou i mau palapala mai Honolulu aku i na kumu Farani, a ua oluolu hoi e lawe i mau palapala no lakou i ko lakou poe makamaka ma ko Hawaii Pae Aina.
POAKAHI MEI 18.
Ke launa mai nei kekahi mau keiki kane i ke kula hanai o Kekela.
Ua hiki mai ka waapa mai ka Hoku Ao mai, a ka paina ana, a me ka pule kakahiaka, ua lulu lima me Kekela ma me ke aloha nui; a hiki aku i ka moku i ka hora 10 A.M. makaukau e holo aku i Hokatu Uahuna
POAKOLU, MEI 20-HANAHI.
Eia makou ma Uapou, i keia kakahiaka, kokoke i Hanaahi. I ka hora 9 A.M., ua holo iuka o Kauwealoha me kona waiwai makahiki; a i ka hora 10, o makou na ohua ua hele aku, a ike ia Kauwealoha ma, iloko o kona hale, ua maikai ka noho ana o Mrs Kauwealoha a me kona poe ohua.
NA NIU.
I ka hiki ana mai o ka Hoku Ao i ka la mua o keia malama, ua paipai o Kauwealoha i kona poe kanaka ma Hakahekau, e ohi nui mai i na Niu no ka moku, i makaukau i ka wa e hoi mai ai mai Fatuiva mai. E kuai aku i kekahi hapa no ka lole, a e makana aku i kekahi hapa; he kokua no ia i ka mahina hou no ko na aina e.
A pau ko makou launa ana me Mrs. Kauwealoha ma, ua holo aku makou a pau i Hakahekau, e lawe i na Niu i ka moku. Mai ka hora 12 a hiki i ka hora 4 P.M., ua lawe na waapa elua, i 3,500 Niu; koe no 500 mauka.
Alaila, olelo mai o Kauwealoha penei: "Ua makemake au he wahi apa lole no na niu 1,500; a ke makemake nei ao e kuaiia aku 1,500 ma Honolulu, a o ka loaa mai, oia ke kokua mahina hou i ko na aina e, no ka ekalesia a me kula Sabati ma Hakahekau; a o ka niu i koe, 500-ke haawi aloha aku nei au ia J.W. Kaiwi, ka mea e hele ana e ike i kona mau makamaka ma Honolulu.
A i ka hora 4 me ka hapalua iho, ua lulu lima makou me Kauwealoha, ka hoa misionari maikai, me ke aloha nui aku ia ia, alaila, ua huli mai a hoomakaukau i na pea, e holo hoomaha ole a hiki i Honolulu.
KA PAPA HELU NO NA EKALESIA.
I keia makahiki i hala ae nei, he 50 ka nui o na mea i komo iloko o na ekalesia a pau, a penei:
Ma Omoa 1, ma Hanavave 3, ma Atuona 9, ma Hanamenu 12, ma Hokatu 14, ma Hakahekau 11. Huina 50.
O na mea a pau i komo mai kinohi mai, he 112.
O na mea a pau i make mai kinohi mai 6.
O na mea a pau i kapaeia. 7.
O na mea a pau e noho hihia ole nei 99.
NA LUAKINI HOU.
Ua kukuluia na Luakini hou eono i keia makahiki, a ua manao na misionari, o ka hana kokua aloha mai o na kanaka no keia mau hale, ua like me na dala $130. Penei:
O ke kokua ma Atuona $5.00.
" " " Puamau $10.00.
" " " Omoa 25.00.
" " " Hakahekau 30.00.
O na hale elua ma Hanamenu 60.00.
Huiia $130.00.
AHAHUI EUANELIO.
Ua kuka no ka Aha ma keia mea, a eia ko Kauwealoha manao no keia makahiki: Ua hoike aku oia i kona manao i na'lii a pau ma na kahawai a pau ma Uapou, e halawai pu lakou me ia, e kuka a e imi i na mea e pau ai ke kaua, a e pau ai ka ona, a e imi i na hana e pono ai, a e pomaikai ai na kanaka a pau ma Uapou.
A ua manao hoi e ahaaina pu lakou ia manawa.
I mai o Kekela laua o Hapuku penei: Ua kaheaia o Laioha e hoi Honolulu; a ua ae aku keia, e hele o J.W. Kaiwi i Honolulu i keia makahiki no kona nawaliwali, nolaila, ua manao maua e hele i kekahi manawa me kekahi mau hoahanau i Hanamenu; a malaila e hoomaka ai i wahi Ahahui Euanelio, a i kela makahiki e kuka hou no keia mea.
-
HELE ANA I KAU.
-
E KE KILOHANA POOKELA O KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu, i na mea e pili ana i ko maua hele ana i Kau. Penei:—
Ma ka Poakahi, la 3 o Iune nei, ma ka hora 4 o ke ahiahi, haalele au i Ko'u Home, a me kuu ohana, a huli mai la ke alo e hele ana i ka Hema, ma ke alanui e hele ana i Kau, Owau, a me kuu wahi Kenela, oia no o Mulata (aole o Mulata kaikoeke o Napoliana,) he wahi inoa nae keia nona. Ua hele maua a moe ma Kaohe, a ma ka hora 4 o ke ahiahi Poaha, hiki maua ma Waiohinu i Kau. Oia ka wa a na paka-ua e loku nui ana, oia hoi ka ua kaulana o kuu one hanau nei (he ua Haao). Ua hele maua a eloelo, o kuu wahi Kenela hoi, ua hele na lehelehe a uliuli me he ai uala pulehu la, o na hulu keia ua hele-a-okakala me he puaa ia i piha i ka huhu: Aole hoi he mea a ike wale iho o ua kamaaina ua Haao hoi, i ke keiki paha hoi o ua ua'la.
Aia ma keia alanui e moe nei mai Napoopoo, Kona Hema, a Kau, he nui na mea e oluolu ai ka maka, ka pepeiao, a me ka ihu, a he mau mea no hoi kekahi e kaumaha ai ka naau! Eia paha na mea e oluolu ai. O na ulu ohia loloa, a me na ulu kukui, A aia maloko o laila na laau o kela a me keia ano, he mau laau e hua ana i na hua a e pua ana i na pua. A aia hoi maluna o na ohia, ua hele a haiamu i ka lehua. Ula wena kela ke ike. Owai ole hoohihi no hoi o na manu o keia ano a me keia, oia ka Oo kani kuamauna: a me ka liwi makaonaona, hele a nohea i ka wai o ka lehua. E kani hauoli ana i ka mea nana i malama ia kakou, (oia no ka Ona nona na mea a pau ma ka Lani, a ma ka honua nei.) A maloko hoi o na ula kukui ke kau wahi maau kupanaha, ua lohe aku au i kana kamailio, a ua kuhikuhi aku hoi au ia ia i kahi e loaa'i kona makemake, aole no ona ae mai, a hoole mai hoi. He elepaio ka inoa o ua wahi manu la, ua lohe au ia ia e kani ana: Ono ka ia; Ono ka-ia, a lohe au, pane aku au ia ia, aole e loaa kou ono ke noho oe iloko nei o ka ulu-kukui, he ku ae no iho ana a kahakai lawaia, a loaa ka ia, pau hoi paha ka ono. He alii auanei oe e lawe mai ai ka Uau a me ka A-o i ia nau, he mau Manu laua no ka uka lilo la, ono no nae i ka ia, ku ae no iho ana i kahakai; loaa no ka malolo, opelu, pela aku, ku ae no hoi ana ia uka ola no ka lau'la keiki, a me ka kanaka pu kekahi, o kau ka hoi i uka nei wale no e ono ai, aole no hoi la iho i kai. U hoi! he loaa iho ko kau ia e na wahi manu wahahee, i hea no la ka ai ia ana a ka manu liilii, lilo iaia nei ka ono o ka ia e ono ai. Pela au e noke aku nei, aole o ia la wahi mea a ekemu mai, o ka ia la no ka ono i ka ia e ono ai, o ko'u haalele no hoi ia ia ia, a hele mai la e nana ana i na pua o kela ano a me keia ano, a ala mai ka pua o ke Aalii, memele mai hoi o ka pua o ka Mamane, pala mai hoi na hua o ka Ohelo ilaila wale no-a ana ka maka i ka nana, lealea no hoi ka pepeiao i ka lohe i ka leo o na manu, o ka ihu hoi, hele a po i ke ala. A pela ka hele ana a hiki i Kahuku, i nana'ku ka hana i ka aina a ka nani i noho ai, e haale mai ana ka pahoehoe, e ku mai ana he mau puu aa. Ua hele a kuwakawaka, kuwanawana, halaoa iluna ilalo, ua mea he aa, ua hele ka nani koe ke aa, a pela mai no a hiki i na Pakini a me ke aa, alaila pau aku ka hana ino ana a ka hapauea o Kilauea, ua hele a "Manumanu i ka wahine waena o Puna." Aia no nae ma keia mau aina i hana ino ia e ka wahine ai pohaku o Kalua, ua koe no ke kau wahi, Aole nae he lihi hoihoi ia Kahuku ke ike aku, a pau ka nana ana me ka naau kaumaha, ua hele mai no me ka manao e puka koke mai i Waiohinu, i nana aku ka hana i na pa mauka, a makai o ke alanui, ua hanee, o kekahi mau hale, ua kapakahi Manuia o Keokoi, ka moku i kupanaha o na hana a ka mea "Mana Loa." O na aina maikai ua piha i ke aa, o na papohaku ua hiolo, o na puu ua hanee, o ka aina ua nakaka. O ka hale pule o Waiohinu ua hiolo loa. A aia Maloko o na ulukukui lakou e pule nei. "E na opuu i hookamaaina ia e ke aloha, a me ka naau i piha i ke ahonui mawaena o na ekalesia mai Hawaii a Niihau, nana ia mai keia pilikia. Ua haule i ka lima o ka powa nui, (he Olai) ua nui ka eha. E hoohalike ia oukou me ke kanaka Samaria, ka mea nana i kokua i ke kanaka i haule iwaena o na powa. Aole me na kanaka elua i hele mamua ona. E ala! E ala! E ala like a alu pu, aohe mea nui ke like ka manao. (Ke mahaoi nei paha ou i kuu paipai ana i keia. O kekahi mau hale ae hoi, ua kikii kapakahi, a he nui aku. Me he ano like la me ka ke Kaula i olelo ai—penei:
Ma kahi i aala e pilau ana no,
Ma kahi kaei he kaula,
Ma ke oho owili e ohule ana no,
Ma kahi o ka pau hanohano he kaei inoino,
Ma kahi maikai e paawela ana no,
Isaia 3:24.
Auhea oukou e ko Kau poe, ka poe i noho hanohano iloko o na hale laau, ka poe hoi nona na aina, na pa. Mai kaumaha oukou, e nana i ko kakou makamaka kahiko i hoonele ia i na pono kino a me na keiki (Ioba.) Eia kana. O ka maikai wale no anei ke loaa mai ia kaua, aole o ka ino pu kekahi; E hoonaniia ka inoa o ke Akua. Pela oukou e hoohalike ai. E nana oukou i ka hana lokomaikai lua ole a ka Moopuna a Kamehameha, ua lawe mai i waiwai no oukou, nolaila ua lilo oukou i mea nui, i mau Alii ea! A o ka mea nona ke Kalaunu ua hele aku ma ke ano hoohaahaa: E lawe ana i mau lako no oukou! Aole oia wale no, ua ike au i kekahi mau alii o ka aina a me ka Moiwahine e hele ana iloko o ka la kuhaoa o Honolulu e noi i ka poe aloha i dala na oukou. A o ka Moopuna hoi a Naihe a me ka Kaoleiku ua hoopuka aku laua i ko laua mau leo nani ma ka himeni ana i kumukuai no ko oukou pono e ko Kau. Nolaila e Hoonani i ke Akua, no ko oukou mau la hanohano loa. A e pono no hoi oukou e hoonani i ka Moi, a pela i ka Moiwahine, a me na 'Lii Hanohano no ka lakou mau hana lua ole. A he moolelo kaulana loa ia o keia aupuni i na kau ma keia hope aku.
Ua pau, ke makemake nei au e hele i Hilo.
J.W. KUPAKEE.
Waiohinu, Kau, Iune 6, 1867.
-
"Pane i ke Au Okoa."
-
MR. LUNAHOOPONOPONO; ALOHA OE:—
Ina he kowa kaawale ko kakou Kilohana, e hookomo iho i keia mau hana uko ole a ke Au Okoa. No na Luna no hoi kekahi o ua Pupepa 'la.
Eia ua mau hua 'la, ua haawi mua makou i ka makou dala no ka hapa mua o ka Makahi oia 6 malama, e like me ka Olelo Hoolaha. Eia ka mea kupanaha, loaa aku ke dala, aole loaa mai ka Nupepa, 2 wahi pepa a kekahi, 4 a kekahi, aole loa a'u o ke dala ka lakou la e pulu ma ka pakeke, o ka hoka a Kealakai ka makou, kii aku ana i na Luna o ke Au Okoa. "Eia mai ka lakou la, he puka mai koe." Pela wale no a o ka 4 keia o na malama, aole puka iki mai.
Nolaila, ke ninau aku nei makou ia Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa. Pela no hoi anei ia nupepa, i 2 no wahi pepa o ka pau no ia o ka loaa ana mai, a kokoke pau na malama 6? "Nu hoa hoi ha."
Nolaila, o ko makou manao i na Luna o ke Au Okoa e hoihoi mai i ka makou dala, a i ole ia, e hoouna mai ka Luna Nui o ke Au Okoa i ka makou Nupepa. Me ka mahalo i na keiki hoonoho hua. NALUA.
Hiloone, Iune 10, 1868.