Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 26, 27 June 1868 — Ka Nupepa Kuokoa. KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.

■ Na »S. M. Kamakai;. i HKI.U 77. ! I\<> ka noho Alii ana o Kauikkaouli iMAI.I'NA 0 Kl'. Aui'l'Nl, A UA KA!i'aia o Kamkhamiuia 111. I'liii ko kumu i lioiuo ;ii nu haole in K.aahuiiiiiiiu, o ke k>iu au;t u Knuhuma11n i m iii kiiiiuwni hooinulu no ke aupuni, a uu kokua like na Kuhinn a me ua nlii Aimoku a ));iu mui llawaii a Knuai, | a o Hnii walo uo koe. I'eiiei hoi ua inau knnawai l i : I. Mai pepehi kanaka oe, a o ka inea v pi-p< lii i ke kau'.ika a make, e hoo|>aiia iio oiīi i ka'umke. •J Mni uioek<»lt>hc oe, a o ka mea e ; nnn'knlulie i ku hui kaue u me ka hai | wiiinne, e hoopaiia oia e kiola i Kahoo- [ la'ue. M ii hookum.'ikama oe, a o ka uiea < iMiokiiuiiikuuiii, e hoopiiahao iu oiu me ku h.-iluiu ia :> ke kua i ke kaula, a i muI nna ole i ke kanuwui, e kiola iu inu Ka* liuola wr. 1. l\o pipa ia nku nei me ka iiooka* puiii kr kiiiii r,iinu, kn inu 'nna i ka rninu :i iiie ke puhiaui» i ka miiui, o nu Kup.i o ku iiimi n me ua muliiiim a puu. Ile hui ua kanuwni u Kaahumunu i hooinulu iu, he kanawui mn ka wahu keia a Kunhumaiiu ; n uu oi uku ka mana a me ka iiooioiie o ka laliui holookoa. Ua p«pa walo aku no o Kanhumnnu i ka awa nohe v inu, nohe e kanu, a uu pin ka awn inui llawaii n Knuai, n mnluhia iho la. Ua papa wale uku uo o Kaahumunu i na hoonmnamaua a me ka malnma ann i nn men knhiko, un pau io no ia mui Hnwnii a Kauai, n maluhin iho In. () keia ka wa knnawai nui, hnna kipopa un kanawui, kukoaka Imna paila. Aole i ike ia ka moluhia, kununuu ua lauhue o . ka awanwa, holo kn pakui Inhea i na nioku un meu he pepehi knnaka,aihue, moekoloho, lioomunamnna akua, ka ona, ka inu nwa, ka inu rama a me ka hoopunipuni ; e helu n ku ke koa i Wailua ua mea ho awaawa. Nolailu paha na olelo a ka poe kahiko e olelo una, 4t O ka poponuhuhu kui aku ia, hana e uoke aku n wale. koele iho lena kahakai e, lena koholu i ka penpea-H— hola ia ole ia kahekn. K o no ka e kola i hee ni na ainn, he luahi kahiko, ua noa i ka hai i», ua laumiloia nu uhane, ua lele i ka lunpnu, ain i ku lua mihi ole." A eia no hoi keknhi, u Um hloke ea me ka hanu.ua haalele lou ke aho, haalele lukou i ka la i ka mehana, lilo lakou i ko po i knhi anu, kaa i ka huka po i kahi koekoe, lilo ka la ku niehana i.tllehana.' , no, "Lumia Hilo i kaulu o ka mnke, lele inake Hilo, Hilo ka make nna o ililo Paliku, ke iiwe mai nei o Hilo-one nei lu inake, mnke loa Hilo nalo i ka polioia." Ua nui na pule onanna a keia poe i wanana ai, a ua lilo ka lakou mole akia he mau hana lapuwale no ka luhuikanaka. O keia mau kanawai a Koahumanu i ua hoololi ia kekahi, a ua lilo ka

poe (ii<K;k«»J«»ii': fna k;* hani ana 111« «»a alunui, ;ika, ua ho»>l;io o B*<U 1 ke kulaiiakauhale u Honoiuiu i wahi e n«ho ai nu Hniiine hookauiakaaia t a he aina lw»o--kupu ka nahine hookamakuuiu i ke <jal;i. Oi.i 1/10 ia ke kumu oiioii ioa o im iiaoie ia Bou. A 110 keia haua ana a Buti jkclu, ua liook;:ol.iti.im oia e na imole ma Af))trika a iiie Beritoiita maioko o i>h nupepa. O Kalnuiiuoku ke Kuiiina Nui o Khmehameiia I. nme K.uheh;nit'Ji.i 11. O Boti Kamnuleuie ke kaikoina o Kaiani* nioku, iie kaiui hanai a he Kuiiina Nui no K.uiikeaoAli Kamehaineiia lii. no ke Aupuui UaMiiiu O Mr. Kaiakaua ke Kauikela no Bi'rilauia, a o Keoui Aiuii ke Kunikehi uo Ainenkn, a me na haoie e ae a pau, uu (nlmni nui lakou iu Boti. l'ela no hoi kekaiii haole pooiiina, o Mr. ilanm, lie llope Kauikela Amenk», ua hilinai no inaliope o Bot», a peia ka poe kalepa a pau. Oka make una ona haole kamaama a me ita iiaoie maiilnni o na muku, o Mr. Aluli no ke Kahuns«pule naua e na kupnpau. Ouni koin Akua i pule ai ? Hookiekie no iioi ka haole la. He mau waiiiue m»rc oie ia ka keia liaoie, a ua hunau kt ia a me keia w.ihine i ka keiki ; oia ka'u i haohao ai. aia hoi ua kahuunpule o Mev. U. Hinamu ma.

I M«»l»oj)C iho, hoouna aku o Boti ia llu|kiki c liolo i Waikiki, e oleio aku ia Ke'kahiinoku c hooaiakaiikuu i ku ai na na koa, iKi ka o.ea e hiki aku ana o I3oli i ka {»•> ika paikau koa niu Waikiki. O Kekiihiinoku oin ke kane a Kaumealani, na'hi konohiki, ia lauo hoi o Waikiki, inuluio o liuU. O Kaluluulele e iioho nna m;ii i'iinaio a hiki i Apuakeluiu, no Kaahuninnu ia ohua, a ri;e k.i poe lawuia a Kn.'ihuuianu. [ ke ahiahi, ua hiki nku o Boti mn mn Waikiki, a i ka jm i hele aku ai na koa ute ka pu, ka puuila me ka makaukau no hoi inu mea kaua. Pauia iho 110 piha [>u ka ulukou o Kahaloa i na koa, a he poe haole no kekahi. I ke ao ana ae, ua hele no kekahi poo e hai uku ia Kuahumaou ma, aia o Boti i Wuikiki, a ua l»ele aku nei kekahi [»oe ahi me na haole a inc ua koa u e kii u.ai ana c pepehi ia oe. Ua kui ae la ke kaulaim o ke kaua me ka uwaluau uui loa iloko oke kulanakuuhale. O kekaiii poe, hele uku lu lakou e kokua maho* pe o Kuahumnnu, a o kekahi poe koa, luialele aku la ika aoao 011 uti. aka Ihm, |o ku uui oua koa, uu kikikoeie mahope o Boti. S O kekahi poe olii a ine nu hoahanou |ekahsia, ua ukoukou ae la muioko o ka pa o l\»hukaina, e iiaipule pu me Kaahumanu ma. I ka lohe unu o Kunhumanu i ku nni in ike a Boti a me ka manao mii no hoi o inake, u e kuuu mai uo o ka iioa kauu kn wuhine, u oia hoi ko lakou imi hale. Olelo ilm lu o Kuahumunu, v 'Aole au e iwelawela i kn make ana n ke keikikane

o mau;i, cta nae, nnna pono» no au e pepuln, a o kuu mnu wahi moopunn no ma kuu ooao, a make pu iho makou." O keia mau moopuna, oia no o Rutu Keolikoluni a me Davida Kameiiameha, ke keiki mnknhiapo a Kahoanoku Kinau me Kekuanaoa. O ka hapai ana o Kinau i ke koiki, oia ke kumu i u!u hou mai ni ka mainio aioha o ka makua i ke keiki. No ka mea, aia hoi n.a kela aoao e hihina !ua ana i o, aka, i ka hanau nna o U, Kumehnmeha, ua lilo koke ia Kaahumanu a me Kekauluohi ka hanai. Oia kela mau moopuna a Kaiihunmnu e olelo la e iuuepuu ma ka aoao. A lohe na hunona, na kane a na knikamahine a Kaahumanu,oia ei Kekuanaoa a me Kanaino, o ka liuliu ue la no ia 0 oa lio, a holo aku la a iiiki ma Keualo, e hiki aku ai Pkah» o Mualo ma P«waa mahope n»ai, ua komo mai la ka makau ia Kanaina, nolaila, olelo aku la oia ia Kekuanaoa, "O hele oe, e hoi ae au e hoomaha aku i na wahine a kau&, a me Elisabt'ia Kaahumanu ma. Pane mai o Kekuanaoa, 44 Ae. o hoi, owau uo ke ho|o ae." uku la o Kekuanaoa a au aku la 1 ka wai o Piinai»», a holo aku la makai 0 Kaihikapu. a * wai o Kanehewehe, a komo i ka ulu niu o he a me Helumoa, a iho i ka nuku o kahi ipaliwai o Apuakehau, e hoea aku at 1 k« ulu kou o Kahnloa. Ike aku la hoi o Kekuanaoa, ua pīha ka ulu kou o Kahaloa a hiki i ka hale pili nui o Kekali'i-

moku ma e kokoke arsa i Kualalua. O 'kekahi poe a(n hoi a me na koa, ma ma na kou e* koknke ana i Kapum, aia malaiia o Boli ina. I ka ike nna luai o ke annina ia Ke•kwannoa, he aia ana Ua hikou, "O Kekuanaoa la O ka melia iho la no ia. A sikenkulao Kekuanaoa, ua makaukau loa na koo a me na kanaka e ku nei. o j ka }iu me ka elau kai ka liuia, o ke kahei | pauela ma ka hope, a o ka i nhi ma ka ! aoao. Aloha mai no kekahi niau mea :iaia. A ike mai la hoi o Boti ia Kekua- ; naoa, paweo ae la na inaka me ka huhu, ;aka, holo aku la no oia a ku ma ke alo, ja lele iho la īlhlo, a pna mai la kekahi i \ka lio, a hopu aku la no o Kekuanaoa i ika limo o Boti, a huki ako la kela i ka | lnna, a-»Io nae e heino un [>aa loa, a lele aku la honi ika ihu. A huki loa aku la !no o Kekuanaua ia B«»ti ma kahi inehai' melia, n olelo aku h, ;i Eia nu ko pokii, jau i hoonohn ai ia'u ma ka hale o Ku.ihumanu. Oko leo i kauoha mai ai ia'u e hooluhu i ka leo o ka poe nana i imi i ka hale. Aole au e hele ona, malalo ou ou, o ko leo hoi o huule wule, nolaila, ua ae au iko leo. Aka, aole i hewa ika hale makuahunowni, aka, no ka lohe ae nei e kii ae nnu oe e pepehi ia Kaahumariu, nolaila, haalele aku nei no nu, ke uwe la no o Kanhuniunu i ka niake ia I »«e. Pane msii la o B(»ti, "Aole ia emake ku imi hnle, nka, lie iili ko'u ia ia no ka haku o maua (Kanikeaouli.") Olelo aku lo Kekunnuoa, u Pehea no la keia hana • >iii ?'* Pane mai o B«>ti, 4l Ua pau ae ia j no hoi paha." (Aole.i pau.