Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 26, 27 June 1868 — Page 1
KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE VII. HELU 26. HONOLULU, IUNE 27. 1868. NA HELU A PAU 343.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA.
(Luna Hoopuka.)
KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.
Ka Nupepa Kuokoa.
KA MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
-
NA S.M. KAMAKAU.
HELU 77.
-
NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI
MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA
O KAMEHAMEHA III.
-
Eia ke kumu i hoino ai na haole ia Kaahumanu, o ke kau ana a Kaahumanu i mau kanawai hoomalu no ke aupuni, a ua kokua like na Kuhina a me na ahi Aimoku a pau mai Hawaii a Kauai, a o Boti wale no koe.
Penei hoi ua mau kanawai la:
1. Mai pepehi kanaka oe, a o ka mea e pepehi i ke kanaka a make, e hoopaiia no oia i ka make.
2. Mai moekolohe oe, a o ka mea e moekolohe i ka hai kane a me ka hai wahine, e hoopaiia oia e kiola i Kahoolawe.
3. Mai hookamakama oe, a o ka mea e hookamakama, e hoopaahao ia oia me ka hahau ia o ke kua i ke kaula, a i maluna ole i ke kanawai, e kiola ia ma Kahoolawe.
4. Ke papa ia aku nei me ka hookupuia ke kuai rama, ka inu ana i ka rama a me ke puhi ana i ka rama, o na kupa o ka aina a me ua malihini a pau.
He hui na kanawai a Kaahumanu i hooumalu ia, he kanawai ma ka waha keia a Kaahumanu; a ua oi aku ka mana a me ka hoolohe o ka lahui holookoa. Ua papa wale aku no o Kaahumanu i ka awa aohe e inu, aohe e kanu, a ua pau ka awa mai Hawaii a Kauai, a maluhia iho la. Ua papa wale aku no o Kaahumanu i na hoomanamana a me ka malama ana i na mea kahiko, ua pau io no ia mai Hawaii a Kauai, a maluhia iho la. O keia ka wa kanawai nui, hana kipapa ua kanawai, kukoaka hana paila. Aole i ike ia ka maluhia, kununuu ua lauhue o ka awaawa, holo ka pakui lahea i na moku ua mea he pepehi kanaka, aihue, moekolohe, hoomanamana akua, ka ona, ka inu awa, ka inu rama a me ka hoopunipuni; e helu a ku ke koa i Wailua ua mea he awaawa. Nolaila paha na olelo a ka poe kahiko e olelo ana, "O ka popoauhuhu kui aku ia, nana e noke aku a wale, koele iho lena kahakai e, lena kohola i ka peapeahi-i- hola ia ole ia kaheka. E o no ka e kola i hee ai na aina, he luahi kahiko, ua noa i ka hai ia, ua laumiloia na uhane, ua lele i ka luapau, aia i ka lua mihi ole." A eia no hoi kekahi, "Ua lilo ke ea me ka hanu, ua haalele loa ke aho, haalele lakou i ka la i ka mehana, lilo lakou i ka po i kahi anu, kaa i ka haka po i kahi Koekoe, lilo ka la ka mehana i mehana." Eia no, "Lumia Hilo i kaulu o ka make, lele make Hilo, Hilo ka make ana o Hilo Paliku, ke uwe mai nei o Hilo-one nei la make, make loa Hilo nalo i ka polioia."
Ua nui na pule anaana a keia poe i wanana ai, a ua lilo ka lakou mole akia he mau hana lapuwale no ka lahuikanaka.
O keia mau kanawai a Kaahumanu i kau ai, ua hoololi ia kekahi, a ua lilo ka poe moekolohe ma ka hana ana ma na alanui, aka, ua hoolilo o Boti i ke kulanakauhale o Honolulu i wahi e noho ai na wahine hookamakama, a he aina hookupu ka wahine hookamakama i ke dala. Oia iho la ke kumu olioli loa o na haole ia Boti.
A no keia hana ana a Boti pela, ua hookaulanaia oia e na haole ma Amerika a me Beritania maloko o na nupepa.
O Kalanimoku ke Kuhina Nui o Kamehameha I. a me Kamehameha II. O Boti Kamauleule ke kaikaina o Kalanimoku, he kahu hanai a he Kuhina Nui no Kauikeaouli Kamehameha III. no ke Aupuni Hawaii.
O Mr. Kalakaua ke Kanikela no Beritania, a o Keoni Aluli ke Kanikela no Amerika, a me na haole e ae a pau, ua hilinai nui lakou ia Boti. Pela no hoi kekahi haole poohina, o Mr. Ranai, he Hope Kanikela Amerika, ua hilinai no mahope o Boti, a pela ka poe kalepa a pau. O ka make ana o na haole kamaaina a me na haole malihini o na moku, o Mr. Aluli no ke Kahunapule nana e pule na kupapau. Owai kona Akua i pule ai? Hookiekie no hoi ka haole la. He mau wahine mare ole ia ka keia haole, a ua hanau kela a me keia wahine i ka keiki; oia ka'u i haohao ai, aia hoi na kahunapule o Rev. H. Binamu ma.
Mahope iho, hoouna aku o Boti ia Hukiki e holo i Waikiki, e olelo aku ia Kekahimoku e hoomakaukau i ka ai na na koa, no ka mea e hiki aku ana o Boti i ka po i ka paikau koa ma Waikiki. O Kekahimoku oia ke kane a Kaumealani, na'lii konohiki, ia lauo hoi o Waikiki, malalo o Boti. O Kahilaulele e noho ana mai Piinaio a hiki i Apuakehau, no Kaahumanu ia ohua, a me ka poe lawaia a Kaahumanu.
I ke ahiahi, ua hiki aku o Boti ma ma Waikiki, a i ka po i hele aku ai na koa me ka pu, ka pauda me ka makaukau no hoi i na mea kaua. Pania iho no piha pu ka ulukou o Kahaloa i na koa, a he poe haole no kekahi.
I ke ao ana ae, ua hele no kekahi poe e hai aku ia Kaahumanu ma, aia o Boti i Waikiki, a ua hele aku nei kekahi poe alii me na haole a me na koa a e kii mai ana e pepehi ia oe. Ua kui ae la ke kaulana o ke kaua me ka uwalaau nui loa iloko o ke kulanakauhale. O kekahi poe, hele aku la lakou e kokua mahope o Kuahumanu, a o kekahi poe koa, haalele aku la i ka aoao o Boti, aka hoi, o ka nui o na koa, ua kikikoele mahope o Boti.
O kekahi poe alii a me na hoahanau ekalesia, ua akoakoa ae la maloko o ka pa o Pohukaina, e haipule pu me Kaahumanu ma.
I ka lohe ana o Kaahumanu i ka nai make a Boti a me ka manao mai no hoi e make, a e kaua mai no o ka hoa kaua ka wahine, a oia hoi ko lakou imi hale. Olelo iho la o Kaahumanu, "Aole au e welawela i ka make ana a ke keikikane o maua, eia nae, nana ponoi no au e pepehi, a o kuu mau wahi moopuna no ma kuu aoao, a make pu iho makou." O keia mau moopuna, oia no o Ruta Keelikolani a me Davida Kamehameha, ke keiki makahiapo a Kahoanoku Kinau me Kekuanaoa. O ka hapai ana o Kinau i ke keiki, oia ke kumu i ulu hou mai ai ka manao aloha o ka makua i ke keiki. No ka mea, aia hoi ma kela aoao e hihina lua ana i o, aka, i ka hanau ana o D. Kamehameha, ua lilo koke ia Kaahumanu a me Kekauluohi ka hanai. Oia kela mau moopuna a Kaahumanu e olelo la e moepuu ma ka aoao.
A lohe na hunona, na kane a na kaikamahine a Kaahumanu, oia o Kekuanaoa a me Kanaina, o ka liuliu ae la no ia o na lio, a holo aku ia a hiki ma Kewalo, e hiki aku ai i kahi o Maalo ma Pawaa mahope mai, ua komo mai la ka makau ia Kanaina, nolaila, olelo aku la oia ia Kekuanaoa, "O hele oe, e hoi ae au e hoomaha aku i na wahine a kaua, a me Elisabeta Kaahumanu ma. Pane mai o Kekuanaoa, "Ae. o hoi, owau no ke holo ae."
Holo aku la o Kekuanaoa a au aku la i ka wai o Piinaio, a holo aku la makai o Kaihikapu, a iho i kahi wai o Kawehewehe, a komo i ka ulu niu o Kawehewehe a me Helumoa, a iho i ka nuku o kahi muliwai o Apuakehau, e hoea aku ai i ka ulu kou o Kahaloa. Ike aku la hoi o Kekuanaoa, ua piha ka ulu kou o Kahaloa a hiki i ka hale pili nui o Kekahimoku moku ma e kokoke ana i Kualalua. O kekahi poe alii hoi a me na koa, aia ma na kou e kokoke ana i kapuni, aia malaila o Boti ma.
I ka ike ana mai o ke anaina ia Kekuanaoa, he aia ana ka lakou. "O Kekuanaoa la!" O ka meha iho la no ia. A ike aku la o Kekuanaoa, ua makaukau loa na koa a me na kanaka e ku nei, o ka pu me ka elau kai ka lima, o ke kahei pauda ma ka hope, a o ka pahi ma ka aoao. Aloha mai no kekahi mau mea iaia. A ike mai la hoi o Boti ia Kekuanaoa, paweo ae la na maka me ka huhu, aka, holo aku la no oia a ku ma ke alo, a lele iho la ilalo, a paa mai la kekahi i ka lio, a hopu aku la no o Kekuanaoa i ka lima o Boti, a huki aku la kela i ka lima, aole nae e hemo ua paa loa, a lele aku la honi i ka ihu. A huki loa aku la no o Kekuanaoa ia Boti ma kahi mehameha, a olelo aku la, "Eia au ko pokii, au i hoonoho ai ia'u ma ka hale o Kaahumanu. O ko leo i kauoha mai ai ia'u e hoolohe i ka leo o ka poe nana i imi i ka hale. Aole au e hele ana, malalo au ou, o ko leo hoi o haule wale, nolaila, ua ae au i ko leo. Aka, aole i hewa i ka hale makuahunowai, aka, no ka lohe ae nei e kii ae ana oe e pepehi ia Kaahumanu, nolaila, haalele aku nei no au, ke uwe la no o Kaahumanu i ka make ia oe. Pane mai la o Boti, "Aole ia e make ka imi hale, aka, he lili ko'u ia ia no ka haku o maua (Kauikeaouli.") Olelo aku o Kekuanaoa, "Pehea no la keia hana au?" Pane mai o Boti, "Ua pau ae la no hoi paha." (Aole i pau.
-
Ka Ahaolelo, M.H. 1868.
-
Poaha, Iune 18, 1868.
Halawai ka hale i ka hora mau.
Mea Kieke M. Kekuanaoa ma ka noho.
Waiho mai ke Kuhina he olelo hooholo e hookohu ana ia L. McCully i kokua Kakauolelo, no ka mea ke nui loa nei na hana o ka Hale, aohe kupono no ka mea hookahi e hana a pau loa. Ae ia.
Waiho mai o Mr. Keawehunahala he olelo hooholo, e uku ia ke Kakauolelo i elima dala pakeu no ka la, mai ka hoomaka ana mai o ka Ahaolelo. (Nui no ke dala a ka Luna o Waialua.) Hoopanee loa ia.
No ke kapaeia ana o na rula, heluhelu mai la o Mr. Waila, he palapala hoopii na ka poe mai lepera mai o Molokai, ano like me na palapala mua; a no ka hoolawaia ana o na noi mamua, nolaila ua noi mai oia e hoomoe ma ka papa. Hoomoeia
Ua hoopaneeia ka noonoo i ka olelo hooholo a Mr. Waila, no ka hookaawale ana i elua Hale, a i ka Poalima hora 12, ma ke noi ana mai a Mr. Hikikoki.
Hapaiia ka hana o ka la.
HE BILA KANAWAI e haawi ana i ka mana e aie aku ke Aupuni i ka mea dala, heluheluia a hooholoia.
HE KANAWAI e pili ana i ke Kahukula Nui a me na Puuku malama dala kula.
HE KANAWAI e papa ana i ka ho-a puulu ana i na pipi ma ke kulanakauhale o Honolulu.
Kue mai o Alabati, no ka mea ua papaia e ka Mokuna 27 pauku 2 o ke Kanawai Hoopai Karaima.
Mahope iho o kekahi mau hoopaapaa ana, ua hooholoia ka Bila e kakau poepoe.
HE KANAWAI e pili ana i ke kulana o na Hale Pepehi Pipi. Hooholoia.
HE BILA e pili ana i ke koho balota ana, hoihoi hope ia mai e ke Komite o na Aha Hookolokolo me na hoololi, a ua hooholoia.
HE BILA e hoololi ai i ka Mokuna 21 Pauku 5 o ke Kanawai Hoopai Karaima. Ua hooholoia e kakau poepoe me na hoololi a Alabati.
HE KANAWAI e kukulu ai i Papa Ola Hawaii. Ua hoholoia e kakau poepoe.
HE KANAWAI e hookaawale ai i wahi no na pipi e hoopae mai ai. Hooholoia kekahi mau hoololi a hooholoia.
Heluheluia na Bila Kanawai malalo iho ma ke poo a hooholoia.
HE KANAWAI e hoololi ai i na Pauku 255 a me 256 o ke Kanawai Kivila, a e pakui hou aku ai i pauku hou, a e heluia, pauku 255 A.
HE KANAWAI e hoololi ai i na Pauku 118, 119 a me 120, a e hoopau loa ai i ka pauku 121 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hoomahuahua ai i ka Hoopae Lima Hana.
HE KANAWAI e hoakaka ana i na hana a ke Komisina no na Ala Kuloko.
HE KANAWAI e kau palena ai i ka manawa no ka poe a ka mea make i aie ai, a me ka poe i aie mai ai a pela aku; a e hoololi i ka Pauku 1247 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hoomaamaa ai i ka hoohana i ka poe i hana i na Karaima.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 788 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 78 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 873 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hoomalu ai i ka poe hana lealea.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 1323 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hapai ai i ka poe hookele hewa i na moku.
HE KANAWAI e hoololi ai i ke Kanawai i kapaia he kanawai e hoopau ai i ka Mokuna 101 o ke Kanawai Kivila, a e hooponopono ai i ka Buro Hoonaauao.
HE KANAWAI e haawi ai i laikini no ka poe pepehi pipi.
1. HE KANAWAI e pili ana i ka Hooholo Mokuahi Pili aina.
2. HE KANAWAI e huikala ai i ke Kuhina Waiwai.
Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, e waiho aku ia ia ka hoike ana mai, a noi mai i ka Hale e hana pono oia e like me ka bila.
Kapaeia na rula a waihoia i ke Kuhina Kalaiaina.
Hoopanee ia ka hana.
Poalima, Iune 19, 1868.
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Mea Kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho
Olelo mai ke Kakauolelo, no ka nui loa o na hana, nolaila, ua pau pono ole na bila i ke kakau poepoeia i ka manawa kupono, a ua hoolimalimaia eha mau kakauolelo kakau poepoe, a aole no e pau ana i ka Poakahi e hiki mai ana, ka wa e hookuu ai ka Ahaolelo.
Noi mai ka Loio Kuhina ma ka olelo hooholo e koho hou i Komite Hooiaio Bila Kanawai e imi pau me ke Komite mau, i hikiwawe ai na hana. Kohoia o Messrs Alabati F. Kauka, Kale Kauka, Laiana, Nakila a me Kaukaha.
Ua hoopaa ka Ahaolelo o ka Poakolu e hiki mai ana, oia ka la e hookuu ai, a e kauohaia ke Komite e hoike aku i ka Moi.
Noi mai o Mr. Hikikoki, e hookuu aku iaia no ke koena o ka manawa Ahaolelo, oiai, ua kahea ia mai oia e kekahi hana e. Ua hookuuia oia, a ua hoopihaia na wahi hakaka ma kona wahi.
Ninau aku o Mr. Kanuka i ka Loio Kuhina, ua huli anei oia i ka Nupepa P.C. Advertiser e like me ka olelo hooholo i haawiia ai ka mana iaia, a ua loaa anei kekahi laibila e hoepiiia ai no ke Karaima.
Pane mai ka Loio Kuhina, he hana nui ka imi ana i na nupepa mai Ianuari mai, a ua noi mai oia i ka Hale, e ae aku iaia e waiho i kana hoike maluna, ka moolelo o ka Hale ke hoike oleia mamua o ka manawa e hookuu ai ka Hale. Ae ia.
Heluhelu mai o Mr. Koakanu he olelo hooholo e ukuia na Lunamakaainana pakahi i $20 00 no ka hoi ana. Hoomoe ia.
Hapaiia ka hana o ka la, oia ka olelo hooholo a Mr. Waila, oia ka hookaawale ana i na Hale Ahaolelo i elua mau Hale kaawale. Noi mai o Mr. Waila e hooholo i ka Olelo Hooholo, a e kakau poepoe.
Noi mai o Mr. Nahaku e hoopanee loa i ka noonoo ana i ka olelo hooholo.
Olelo mai o Mr Alabati F. Kauka ma ka pono o ka hookaawale ana i na Hale elua, a ua kokua mai oia e noho mai no na Kuhina i ka Hale makaainana, me ka ae ole ia e koho mai na Kuhina; no ka mea ua waiwai iho la no lakou i ka lawe mai i ka olelo mai a ka Moi.
Kue loa mai o Mr. Nahaku i ka olelo hoohooholo, wahi a kona manao, ua kupono iho la no ia, a ua maikai loa hoi ka hoolilo ana i hookahi. Aole no i hana Kumukanawaiia Keia olelo hooholo.
Kue mai o Mr. Koakanu i ka olelo hooholo.
Kokua mai o Mr. Asa Hopu i ke noi e hoopanee loa i ka noonoo ana.
Kokua mai o Mr. Kale Kauka i ka hooholo i ka olelo hooholo.
Noi mai o Mr. Waila, e hoololi i ka olelo hooholo, a e hookaawale i ke koho ana o na hale elua.
Olelo mai o Mr. Hikikoki, ua kokua au i ka olelo hooholo, no ka mea, ekolu mau mana nui, a nolaila ma ko'u manaoio ina e hookaawaleia na mana ekolu, e pomaikai loa ana ka Lahui holookoa. He oiaio he uuku na lilo ke huiia na Hale elua, aka ua kue ia i ka mana o na mana nui ekolu.
Kokua mai o Mr. Laiana i ka olelo hooholo a me ka hookaawale ana o na Hale elua o na Lii a me ka Poeikohoia, a kauleo mai i na hoa Lunamakaainana, e kue ana oia i ka haawi ana a nui ka mana i ka aoao Aupuni ma ka hoolilo ana i na Hale elua e noho iloko o ka Hale hookahi.
Ku hou mai o Mr. Asa Hopu, a kamailio hou mai e kue ana i ka olelo hooholo, a he hoopau manawa wale iho no ka hookaawale ana i elua hale; a ua maopopo ia ia aohe makemake o na haole i keia Kumukanawai, a he hooluolu wale no keia i na haole.
Pane mai o Mr. Waila, ina ua ike ka Luna o Hana, he hoopau manawa ka hookaawale ana i na Hale elua, he oi loa aku ka pono na ka Moi e koho i elua a ekolu mau kanaka, a na lakou e hana iloko o ka hebedoma hookahi, nolaila aole e pau ka manawa. Aohe mau Ahaolelo e ae e like me ko kakou ma na aupuni e. Ua kamailio mai oia no kona kahaha ia Asa Hopu i na olelo ana i hoopuka mai ai, a pela aku.
Kokua mai o Mr. Mahelona i ka hoopanee loa i ka olelo hooholo (no ka manao paha o ka pau ae la no ia o kona komo ana mai.)
Kokua mai o Mr. Kalakaua i ka hoopanee loa.
Kokua mai o Mr. Bihopa i ka olelo hooholo a Mr. Waila, a kau leo mai i ka pono ole o ka hoohui ana i na mana elua i hookahi, He mea hoao wale no keia, a ua maopopo aohe kupono e like me ke Kumukanawai Kahiko, aka he maikai no keia Kumukanawai Hou, a i ko'u manao, ua mahalo ia no paha e ka nui a pau. Ke manao lana nei no ka Moi e hoololiia ana, i kela a me keia manawa, mai ka manawa mai ana i waiho mai ai. Kamailio mai oia a loihi no ka pono o ka hookaawale ana i elua Hale.
Kue mai o Kapena Loke i ka hoololi i ke Kumukanawai.
Ninauia ka hoopau loa i ka noonoo ana i ka olelo hooholo, a penei ke kulana o na Lunamakaainana; Poe hoole: Messrs Kumahoa, Halemanu, Pilipo, Keliipio, E. Jones, H. Kuihelani, Nakila, Asa Hopu, Nahaku, Kaiue, Kapena Loke, Pinehasa, Ailuene, Makalena, Keawehunahala, Mahelona, Koakanu, Kaukaha. He 28 ke huiia me na alii.
Poe ae e hookaawale i elua hale: Messrs Hikikoki, Upa, Laiana, Alabati, Matina, Kale Kauka, Waila, Kanuka, Mea Kiekie W.C. Lunalilo, Hon. H.R. Bihopa. He 10 ke haiia me na lii elua.
Hoopanee ka hana.
Poaono, Iune 20, 1868.
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Mea Kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho.
Heluhelu mai o Mr. Koakanu, he olelo hooholo, e kauohaia kekahi mea Pai-kii e hele mai e pai i ua kii o na hoa o ka Hale Ahaolelo, a e ukuia mai na lilo ne o ka Hale Ahaolelo.
Noi mai o Mr. J. Upa e hoololi ae, ma ka hookomo ana iho, e pai okoa ia na kii o na Lunamakaainana nana i hooholo i ka Laina Mokuahi holo moana, a e pai okoaia ka poe kue, alaila hoolahaia i na makaainana a pau o ke aupuni. [Eleu no o Mr. Upa oi lua, he pololei kau, kaawale na Luna a na makaainana i makemake ole ai, a kaawle na Luna i makemakeia.]
Manao o Mr. Koakanu, he hoohenehene keia i ka olelo hooholo holookoa. [Aohe nae he hoolohe ia aku.]
Heluheluia ka Bila Haawina a pau ma ka heluhelu akolu.
Noi mai o Mr. Keawehunahala e hoololi i ka Bila, i ukuia ai na Luna Helu i 5 hapa haneri. Hooholoia ke noi.
Ma ke noiia ana mai, ua hooholoia ka Bila ma ka heluhelu akolu.
Ma ke noiia ana mai, ua heluheluia na Bila malalo iho ma na Poo ma ko lakou heluhelu akolu.
HE KANAWAI e hoomahuahua ae ai i ka uku o na Lunamakaainana.
HE KANAWAI no na kukui na na Ona moku e uku.
HE KANAWAI e hooponopono ana i na Palapala Hoolimalima mawaena o na Haku a me na Kauwa.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 43 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e haawi ai i ka mana i ke Komisina o na Aina Moi e hooko mamuli o ke Kanawai i na Palapala Kuleana no kekahi mau apana Aina ma Wailuku Maui.
HE KANAWAI e hoopau loa ai i ka Pauku 58 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e haawi ai i ka mana e Aie aku ke aupuni i ka mea dala.
HE KANAWAI e hooloihi aku ai i ka mana o ka Papa Hoopae Lima Hana.
HE KANAWAI e pili ana i ke kulana o na Hale pepehi holoholona.
HE KANAWAI e pili ana i ke Kahukula Nui a me na Puuku malama dala kula.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Mokuna 21 Pauku 5 o ke Kanawai Hoopai Karaima.
HE KANAWAI e hooponopono ai i ke kuai ana i na laau make.
Ma ke noi a Mr. Hikikoki, ua kapaeia na rula, a na heluheluia mai ka olelo hooholo malalo iho:
"E kauohaia aku ka mea Kakau Nupepa o ka P.C. Advertiser e hai mai i keia Hale, oiai awai aku la i loaa ai iaia ka Hoike a ke Komite no ka Palapala Hoopii a J.W.H. Kauwahi e hoike ana i keia mau kumu hoopii i ke Kuhina Kalaiaina.
Pane koke mai o Mr. Alabati, aole e pono i keia Hale e lawe mai i kela olelo hooholo, a kue loa mai oia.
Pane aku o Mr. Laiana me ke kue ana i kela olelo hooholo, a olelo mai, aole no i hana malu ka Lunamakaainana, aka ua manao waleia nae e hana malu, a ua kue ikaika loa mai o Kapena Loke i ka hana malu, a o kona manao o ke kuu i ke akea; a ina ua makemake no Kuhina e lohe maihea mai i loaa ai kela Hoike, eia na'u no i haawi aku i ka Luna Hoopuka o ka P.C. Advertiser.
Ninau aku ka Loio Kuhina ia Mr. Laiana, aole anei oe i ike, ua kue ka hapa nui o ke Komite?
Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, i ka wa i heluheluio mai ai ka palapala e pili ana ia'u, ua hoonalo malu aku au ia'u, a ano ua loaa iho nei, ua hoolaha pau ia ka Hoike ma ka nupepa P.C Advertiser, a maluna o ua Hoike la, ka hoopunipuni ino loa e pili ana i ka'u hana a me ka'u Kakauolelo, no na mea e pili ana i ka Laikini Opiuma.
Ninaninau hou aku la ka Loio Kuhina ia Mr Laiana.
Olelo mai o Mr. Daiana ua hoolahaia ka Hoike e like me ka heluhelu ia ana imua o na Lunamakaainana, a i ka manawa i heluhelu ia ai, ua kakauia e na inoa ekolu, a ano ua haalele mai nei kekahi inoa.
Wehewehe mai o Mr. Kanale i keia me ka olelo ana, ua heluheluia ka palapala hoopii imua o ka Hale Ahaolelo holookoa, a ua waihoia i ke Komite Wae, a ia lakou i haawiia aku ai ka palapala hoopii, aka aole i hoihoiia mai.
Olelo mai o Mr. Laiana, aohe kuleana e heluheluia ai ka palapala hoopii imua o ka Hale Ahaolelo holookoa, no ka mea imua wale no o ka Poeikohoia.
Olelo mai ka Loio Kuhina, he hoopunipuni ino loa keia hoolaha ana, a ua ku maoli hoi i ka laibila, nolaila he mana ko keia Hale e koi aku i kahi i loaa mai ai o ka Hoike.
Pane mai o Mr. Laiana, ma ko'u ike, aole keia he hana na ka Hale okoa aka, na ka Poeikohoia wale no.
Olelo mai o Mr. Hikikoki, o keia hana, he hana malu no na na Lunamakaainana, aka o ka Luna o Honolulu o Kapena Loke, makemakeia e hoolaha akea i ikeia e ka lehulehu. [Ina hoi ha ua makemake oukou e ike ka lehulehu, heaha ka mea hana i olelo hooholo.]
Pane mai o Kapena Loke no ka hooili wale ia no maluna ona ka hewa. Ua hana no lakou me ka malu ole, no ka mea ua noho mai no ka poe hoolohe mawaho a ua lohe no lakou. Mahope iho noiia mai he hana malu ia, nolaila, ua pane aku au aole pono, ua ikeia.
Hoopanee ka Hale.
Poakahi, Iune 22, 1868.
Halawai ka Hale i ka hora mau.
Mea Kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho.
Waiho mai o Alabati F. Kauka he olelo hooholo e ae ia aku ke Komite o na Buke Helu a me ke Kakauolelo, e unuhi mai i mau dala i mea e uku aku ai i na lilo no ke Komite no ka hooponopono ana i na auhau.
Hoihoi hou mai ke Komite o ka Hooiaio Bila Kanawai i ka Bila Haawina no ka hemahema o kekahi mau huaolelo; a ua waiho pu mai hoi i na Bila malalo iho me ka hoike mai i ko ka Moi kakau inoa ana, oia keia:
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 788 o ke Kanawi Kivila.
HE KANAWAI e huikala ai i ka Kuhina Waiwai.
HE KANAWAI e pili ana i ka hana a ke Komisina no na ala Kuloko.
HE KANAWAI e hoololi ai i na Pauku 118, 119 a me 120 a e hoopau loa ai i ka Pauku 121 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hooluli ai i na Pauku 255 a me 256 o ke Kanawai Kivila, a pakui hou ai i Pauku hou, e kapaia 256 A.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 1323 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e pili ana i ka hooholo mokuahi pili aina.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 780 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hoomalu ai i na hana lealea pili waiwai.
HE KANAWAI e haawi ai i laikini no ka poe pepehi pipi.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 893 o ke Kanawai Kivila.
HE KANAWAI e hoopai ai i ka poe hookele hewa i na moku.
HE KANAWAI e hoololi ai, i ke kanawai i kapaia "he Kanawai e hoololi ai i ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila, a e hooponopono ai i ka Buro hoonaauao.
HE KANAWAI e ae ai i na Kiaaina o Hawaii, Maui a me Kauai e lawelawe i ka Oihana hoohiki.
HE KANAWAI e hookomo mai ai i na mea paahana ili me ke dute ole.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku o ke Kanawai e hooponopono ana i ka lawe ana o na ohua mawaena o keia Pae Aina.
HE KANAWAI e ae aku ana i ka lawe ana mai o na keleawe me ke dute ole, maluna o na moku Hae Hawaii.
HE KANAWAI e hooponopono ai i na olelo Hawaii a Haole o ke Kanawai Hoopai Karaima.
HE KANAWAI e pili ana i na hana.
HE KANAWAI no ka Laina Mokuahi Holo Moana.
HE KANAWAI e hooponopono ai i ka palena o na aina ma ke koho ana i Komisina.
Ua hoole ka Moi i na Bila malalo iho aole i kakau i kona inoa.
1. HE KANAWAI e haawi ana i Haawina Hoomao no ka Moiwahine Kanemake Kalama.
2. HE KANAWAI e hoololi ai i ka Pauku 876 o ke Kanawai Kivila.
3. HE KANAWAI e hoemi ai i ka auhau lio.
No ka Bila e hoemi ana i ka auhau lio, ua