Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 17, 25 April 1868 — Page 2
This text was transcribed by: | Richard Nahoopii |
This work is dedicated to: | Kuua (Akina) Nahoopii-Kamakeeaina |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoopuka mai la ka Hope Peresidena aohe mea i koho ia, no ka mea, aohe mea i lilo i hapa nui, a ua ao mai oia e hoomakaukau hou i ko lakou mau balota no ke koho alua ana. a penei: H.L. Sheldon 19. J. Kapena 14. F.H. Harris 1.
Pane mai ka Hope Peresikena, ua koho ponoia o H.L. Sheldon i mahele a unuhiolelo.
Noi mai o Hon. C. J. Laiana e hoohikiia ka Mahele a Unuhiolelo--Hooholoia.
Hoohikiia e ka Peresidena.
Noi mai o Hon. Keawehunahale e kohoia i Elele. waihoia mai ka inoa o Halai--Hooholoia.
Noi mai o Hon. S. G. Waila e hookaawale ae ka Peresidena i wahi no na Luna Kakau Nupepa. Ua kahea ia mai na Luna Kakau Nupepa. Ua Kahea ia mai na Luna Kakau Nupepe, a haawiia i mau wahi no lakou.
Noi mai o Hon. Keawehunahale e kohoia i malama hale o Kimo Kukona--Hooholoia.
Hoopuka mai ka Peresidena ma o Kapena Loke la, ua make make oia e hooloihi aku ka manawa no ka hoomakaukau ana i Papa no na Komite a hiki i ka la apopo.
Hoike mai ka Loio Kuhina i kona manao, e lawe mai ana oia he mau bila kanawai i ka la apopo, a oia keia malao iho:
HE KANAWAI e haawi ai i ka mana i ka Luna Dute Nui e ae aku e lawe i na Alekohola iloko o kekahi mau pahu.
HE KANAWAI e hoololi ai i ka manawa no ke kukulu ana i ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Eha.
HE KANAWAI e hooponopono ana no ka hoopanee ana i na Aha Hookolokolo i ka wa e noho ai o ka Lunakanawai.
HE KANAWAI e hoomahuahua ae ai i ka mana o ka Aha Kiekie.
HE KANAWAI e hooponopono ai no kekahi kau hookolokolo hou o na Aha Hookolokolo Kaapuni ma ka Apana Ekolu.
HE KANAWAI e hoololi ai i na hooponopono ana i na Makai a me na Luna Hooko o ke Kanawai, mai ka Oihana Kalaiaina a i ka Oihana Loio Kuhina.
HE KANAWAI e hooponopono ana no na hoike o na hana Hookolokolo.
Ma ke noi ia ana mai, ua hoopaneeia ka halawai apopo. Ua hooholoia.
POALUA, Aperila 21
Halawai ka Hale Ahaolelo ma ka hora kakahiaka e like me ka hoopanee ana.
Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, Peresidena ma ka Noho.
Pule ia e Hon. C. J. Laiana.
Heluheluia ka moolelo o ka la i hala, a aponoia.
Noi mai o Hon. Hikikoki, e kapaeia na rula, a e kohoia na Komite mau. Ua hooholoia.
Noi hou mai o Hon. Hikikoki, e paiia na Komite mau a lawe mai imua o keia hale. Ua hooholoia.
KOMITE NO NA AINA E. Hon. P. Nahaolelua, Hon. D. Kaukaha, Hon. G. W. D. Halemanu, Hon. C. H. Judd, Hon. C. Kalu.
KOMITE WAIWAI. Hon. C. R. Bishop, Hon. W. C. Jones, Hon. J. Upa, Hon. J. W. Keawehunahala, Hon. L. Keliipio.
KOMITE NO KE KALEPA, MAHIAI ME NA MEA HANALIMA. Hon. V. Knudsen, Hon. C. J. Lyons, Hon. J. W. Makalena, Hon. Asa Hopu, Hon. E. H. Boyd.
KOMITE NO KA MALAMA OLA. Hon. S. G. Wilder, Hon. S. W. Mahelona, Hon. P. Kanoa, Hon. E. Jones, Hon. G. W. Pilipo.
KOMITE NO KA HOONAAUAO. Hon. H. R. Hitchcok, Hon. P. F. Koakanu, Hon. J. Nakila, Hon. J. Kumuhoa, Hon. W. P. Wood.
KOMITE NO NA AHA HOOKOLOKOLO. Hon. W. P. Kamakau, Hon. H. Kuihelani, Hon. Hon. H. R. Hitchcock. J. W. Keawehunahala, Hon. J. Nakila
KOMITE NO NA AINA AUPUNI ME NA HANA HOU. Hon. John Ii, Hon. C. J. Lyons, Hon. S. G. Wilder, Hon. Asa Hopu, Hon. W. C. Jones.
KOEITE NO KA OIHANA KOA. Hon. J. O. Dominis, Hon. D. Kalakaua, Hon. C. H. Judd, Hon. J. A. Nahaku, Hon. P. Kanoa.
KOMITE NO NA BUKE HELU. Hon. E. H. Boyd, Hon. W. T. Martin, Hon. J. A. Nahaku, Hon. J. W. Kumahoa, Hon. Asa Hopu.
KOMITE NO KA HOOIAIO ANA I NA BILA KANAWAI. Hon. J. O. Dominis, Hon. C. Kalu, Hon. W. C. Lunalilo, Hon. W. T. Martin, Hon. J. W. Kumahoa.
KOMITE NO KE PAI PALAPALA. His Ex. F. W. Huchisen, Hon. D Kalakaua.
Waiho mai o Hon. Hikikoki he palapala hoopii mai ka poe koho mai o ka Apana o Honlulu, e kue ana i ka noho ana o na Luna i kohoia.
Noi mai ke Kuhina Kalaiaina, e heluheluia ka palapala hoopii. Ua hooholoia.
Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, ua hoolahaia ma kekahi nupepa, ua hana pono ole au i ka la koho balota, a he makemake oia e ike, o kekahi pahaia o na kumu hoopii, aka. aole. Ua wahoia ka palapala hoopii i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Waihoa mai o Hon. Kuihelani, he palapala hoopii mai Maui mai, e noi ana e weheia i awa ku moku no ia mokupuni, a e kapaia ke awa ku moku o Kahului. Waihoia i ke Komite o ka oihana kalepa.
Hoike mai o Hon. Keawehunahala, he palapala hoopii mai ka poe kamaaina mai o Koolauloa, e kue ana i ka noho ana o ka hoa i kohoia e ia Apana.
Noi mai o Hon. Waila, e heluheluia ka palapala hoopii. Ua hooholoia.
Ua heluheluia ka palapala hoopii, a waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Hoike mai o Hon. Toma Matina, he palapala hoopii mai ka Apana mai o Kau, e noi mai ana, e ae aku e kuaiia'ku na koena Aina Aupuni me na kauaka Hawaii i loaa ole na kuleana a me na aina alodio. Ua heluheluia ka palapala hoopii a waihoia i ke komite o na Aina Aupuni.
Hoike mai o Hon. Keliipio he palapala hoopii mai Waimea, Kauai mai, e kue ana i ka noho ana o Hon. Kanuda ma ka noho o ia Apana. Waiho ia ka palapala hoopii i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Heluhelu mai o Hon. Kalu he olelo hooholo, e hoolako ia mai keia Hale i na Buke Kanawai o keia Aupuni.
Noi mai o Hon Hikikoke, e hoololi i ka olelo hooholo, a e hoolakoia i e umi mau Buke o kela Kanawai a me keia Kanawai o ka makahiki 1862, 1864, a me 1866.
Ua ae aku o Hon. Kalu i ka hoololi, a ua hooholoia.
Heluhelu mai o Hon. Kamakau he olelo hooholo, e noi ana, e kohoia i elima Komite e pane i ka haiolelo alii.
Koho mai ka Hope Peresidena ia Hon. P. Nahaolelua, Hon Kamakau, Hon. Hikikoki, Hon Kaukaha a me Hon. Pilipo i mau Komite.
Heluhelu mai o Hon. Keawehunahala he olelo hooholo, o ka hoike a ke Komite o na palapala hookohu no ka Luna no Ewa a me Waianae, e waiho aku i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Heluhelu mai o Hon. Bihopa, he olelo hooholo e hue ana i ka noho ana mai o ka Luna mai Kona Hema mai, no ka Lawa ole o na Makahiki ekolu.
Noi mai o Hon. W. C. Jones, e ae aku e kamailio iki mai oia. O ke kanawai no ke koho balota ana, he akaka loa ia. Ina ua hoopii mai na inoa he 50 a oi o ka pana ana i hele mai ai, alaiala hiki ke kue ia. Ua manaoia aohe i kupono ko na'Lii keakea ana i ka pono o na makaainana. Ina e weheia keia kohoia ana, e hamama auanei ka puka e pilikia ai. Nui kana mau mana i hele aku ai ma na kanawai o na aina e; a o ka la ana i haalele ai i kona home, ua helu pu ia mai, a ua loaa he ekolu makahiki a oi, nolaila ua kupono no oia.
Olelo mai o Hon. Bihopa, o ka Luna Hanohano o Kona Hema, ua ku mai oia ma Honolulu nei i ka la 6 o Maraki 1866; a ina pela, auhea ka piha ana o ka manawa ma ke Kumukanawai? Malia ua manoa paha na kanaka o Kona Hema, na keia Hale e hooponopono. Ua kali no oia, aka, aohe nae i kue ia, nolaila waiho aku nei oia.
Olelo mai o Hon. Laiana, aole kakou e ninau nei no ke ku a me ke ku ole o ke Kanawai o ke koho ana ma Kona Hema, aka, no ke ano kupono e waiho ai i keia mea mamua o ka Hale. Ma ke Kanawai, ua hoikeia, aia ma ka hoopii o kekahi mau makaainana o ka Apana. He kuleana no ko na'Lii e ninau no ke komo ana mai o na Lunamakaainana, aka, oiai ua hala na la he 70 mai ka la o ke koho ana, a oiai ua nui ka poe ma Kona Hema e kue ana, a no keaha la ka hana oleia'na i palapala hoopii no lakou e like me ke Kanawai?
Wahi hoi a Hon. Hikikoe, aole i koho Kumukanawai ia keia Luna, oiai aole i piha ka manawa ma ke Kumukanawi.
Ku hou mai o Hon. Jones pale iaia iho ma kekahi mau kumu i oleloia aku e ka aoao alii. Ina ua manao mua kekahi e haalele i kona aina hanau, a helel mai i kekahi aina e, aole a loli ana kona manao, a aole no hoi oia ka mea e aui ae ai kona manao no ua aina hou la ana e holo aku ai. Eia hoi, ua hiki io mai oia, a ua noho loa mai.
Kokua mai hoi o Hon. Koakanu i ka olelo hooholo a Hon. Bihopa. Aia wale no a noho ekolu makahiki i keia aupuni, alaila pono ke kohoia i Lukamakaainana.
Kokua nui loa mai o Hon. Kalakaua i ka olelo hooholo a ko lakou aoao.
Kamailio mai ka Loio Kuhina he manawa loihi. Wahi hoi ana, heaha la ka hewa ma ua pono ke kohoia ana o keia Luna, e waiho aku no na ke Komite e nana mai, a heaha kona mea e maka'u ai ina he kupono no oia.
Pane mai o Hon. Ioane Ii, ina ua waihoia na palapala hoopii i na Komite o na Aha Hookolokolo, alaila, he pono no keia ke waiho pu aku na ia Komite.
Olelo mai o Hon. W. C. Jones, aohe ona maka'u i ka pane ana aku i na huolelo a lolohili a ka Loio Kuhina. Ua makaukau loa oia e hoopaapaa Kumukanawai. Aka, aohe ona manao e hoopau manawa wale. Ua waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo.
Noi mai o Hon. Hikikoki e palua ia na nupepa haole na kela a me keia hoa, a e paha ia hoi na nupepa kanaka i kela a me keia hoa o ka Hale. Ua hooholo ia.
Noi mai o Hon. Keawehunahala, e hoopanee a hiki i ka hora 12 o ka la apopo.
Hoololi mai ke Kuhina Kalaiaina i ka hora 11. Ua hooholoia, hoopanee ka Hale.
POAKOLU, Aperila 22
Halawai ka Hale ma ka hora 11 kakahiaka.
Ka Mea kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho. Pule ia e ke Kahunapule o ka Hale.
Heluheluia ka moolelo o ka la i hala a hoaponoia.
Waiho mai o Hon. V. Kanaka a me J. W. Kaiue i ko laua mau palapala hookohu. Ua waiho ia i ke Komite no ia hana. Komo ke Komite ma ke Keena, a i ka puka ana mai ua aponoia ko laua mau palapala hookohu.
Hoohikiia na Luna hou e ka Lunakanawai Kiekie.
Waiho mai o Hon. J. Upa, he palapala hoopii no ka Apana o Hanalei, e kue ana i ke kohoia ana o Kaukaha. Waiho ia i ke Komite no ia hana.
Waiho mai o Hon. Laiana he palapala hoopii na ka Apana mai o Ewa a me Waianae, e kue ana i ko Mr. Mahelona kohoia ana. Ua waihoia i ke Komite o ia hana.
Waiho mai o Hon. Kumahoa he palapala hoopii no Puna, e noi ana, aole e aeia ke Kuikahi Panai Like me Amerika; e kue ana no hoi i ka Bila Dala Pepa a me ka hooponapono ana i ka auhau waiwai.
Wahi hoi a Hon. Keliipio, e hoamoe ma ka papa i ka palapala hoopii.
Kue mai o Hon. Laiana i ka Maheleolelo, no kona unuhi hewa ana, aole he hoohui Aupuni ka mea i hoopiiia mai, aka, he kue i ke Kuikahi Panai Like. Ua waihoia i ke Komite o ka Oihana Kalepa Waiwai.
Waiho mai o Hon. Toma Matina he palapala hoopii mai Kau mai, e noi ana e weheia ke awa o Kaalualu i awa ku moku no ka pomaikai o na kanaka o Kaua me Puna. Ua waihoia i ke Komite no ke Kalepa a me ka Waiwai.
Palapala hoopii mai Waihee mai, e nonoi ana, e hookaawaleia i 8500. no ke Alahaka malaila. Ua waiho ia ke Komite no na hana Kuloko.
Palapala mai na Makai mai @ Honolulu e noi ana e hoopii ae i ko lakou uku. Waihoia i na Komite o na Aha Hookolokolo.
Hoolaha mai ke Kuhina Kalaiaina, e waihoa mai ana oia he mau Bila i ka Poakahi.
Waiho mai o Hon. Waila he olelo hooholo, e halawai ka Hale i ka hora 10 kekahiaka.
Noi mai ke Kuhina Kalaiaina e hoololi, a e hoomau i ka hana i ka hora 11.
Noi mai ka Luna o Waialua, e hoololi i k ahora 1 auina la.
Ninauia ko ka Hale, a ua hooholia i ka hora 1 o ka auina la.
Heluhelu mai o Hon. Jones (Aeto) he olelo hooholo, e paha na Bila a ka Loio Kuhina i waiho mai ai. Ua hooholoia.
Hoolaha mai o Hon. Keawehunahala, e lawe mai ana ia he Bila e hoopau ai i ka Mokuna 15 o ke Kanawai Kivila, no ke kuai ana i na wai ona.
Hoolaha mai o Hon. Jones (Aeto), e lawe mai ana ia he mau Bila Kanawai.
Olelo hooholo na Hon. Koaka u e hoolakoia na hoa o ka Hale i 100 m@ hoailona leta pakahi.
Noi mai ke Kuhina Kalaiaina, me na lako palapala a pau, ma ka hoololi. Hooholoia.
Olelo hooholo na Hon. Matina e hookuu ia na auhau kino o na makaainana o Kau mai na auhau a pau, koe ka auhau alanui.
Pane mai ak Hope Peresidena, ua hala mawaho o ka rula ia olelo hooholo. Hoihoi ia ka olelo hoolaha.
Hoolaha mai o Hon. Kalu e lawe mai ana ia he bila e hoololi ai i ka Pauku 481 o ke Hanawai Kivila.
Hoolaha mai o Hon. Upa e lawe mai ana he rula hou no ka Hale, e papa ana i ke Puhi paka.
Heluhelu mai o Hon. Waila he olelo hooholo, e noonoo hou ia ke kupono o ka noho ana o ka Luna o Kona Hema.
Noi mai o Hon. Aeko e hoopanee a ka Poalima, alaila makoukou ia e pale nona iho.
Olelo mai ka Hope Peresidena, ua hala mawaho o ka rula ke noi.
Wehewehe mai ka Hon. Aeko i kona manao a loihi loa, e pili wale ana no i ka pono ole i ka Ahaolelo ke hookoloko iaia. [Minamina loa mkou i ka hai aku i ka lehulehu no ka nui ole o ka pepa e paiia ai kana haiolelo a pau. L. H.]
Ninau mai o Hon. Keawehanahala, heaha ka mea imua i ka Hale?
Olelo mai o Hon. Aeko, e wehewehe ana au i ka hiki ole i keia Hale ke pani i ka waha o na makaainana o Kona Hema.
Ninau mai ke Kuhina Kalaiaina ma ke Kumukanawai hea i kohoia ai o i nei, a e kue ia nei ka Luna o Kona.
Pane mai no ka Hon. Aeko he mau kumu e pale ana iaia iho.
Kamailio mai o Hon. Bihopa malia paha ua ike ole na makaainana oia apana nana i koho nolaila ma ke Kumukanawai, he hiki ke kue ia ka Luna i kohoia.
Kokua mai hoi o Hon. Laiana ehoohoo houia imua o ko ka Hale.
Kamailio mai ke Kuhina Kalaiaina he manawa loihi no ka hoohauhili wale iho no a loihi ka manawa.
Kue mai o Hon. Kanuka i ke Kuhina Kalainaina, no ka mea o kana mea e kamailio ana, aole imua o ka Hale--ma kulakula wale no.
Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina aole kupono ke kue.
Noi mai o Hon. Hikikoki e ninau auo ia. Hoohooloia. Waihoia ke Komite o na Aha Hookolokolo. Hoohoholoia.
Hoopanee ka Hale.
Ua holo ai kekahi lohe ma ka waea olelo moe aina, ua haalele na haole a pau o Hiogo a me Osaka ma Iapana. Ua hai ia ae, ua kipu ia kekahi manawa Farani a Amerika paha e ka Iapana. Aohe paha he oiaio loa o keia iono, aka e lawe no kakou ma ka mea oiaio.
HE ALII PUNI PILIWAIWAI. Ke olelo nei kekahi mea kakau nupepa o Parisa, he emepero puni pili waiwai o Lui Napoliona, a ua poho aku ma ia puni lealea ana a ua 'lii la, hookahi miliona pahaha, oia hoi he elua haneri tausani dala maoli. Oia wale no anei ek alii puni piliwaiwai o ke ao nei? He lehulehu wale ae no. Aia ma na aupuni nui a ma na aupuni liilii hoi o ke ao nei.
POINO NUI. Ua loohia i na moku 5,525 a me na mokuahi 500 ka poino nui, i ka hapa mua o ka makahiki 1867, wahi a ka hai ana mai a ka Hui Loyds o Ladana. Mai waena ae o keia aumoku, he 107 mau moku, a he 37 mau mokuahi i nalowale loa me na kanaka he 687.
KA LUNA HOOPONOPONO,--L. H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KAWAINUI.
POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.
C.J. Liana. (Lyons)
Rev. M. Kauea.
Rev. L. Laiana (Lyons)
S.M. Kamakau
Rev. C.B. Anelu (Andrews.)
D. Malo (Lokoino.)
Ka Nupepa Kuokoa
HONOLULU. APERILA 25, 1868
No Ka Ahaolelo
O ka mea nui imua o ka Ahaolelo iloko o keia mau la iho nei, o ka noonoo ana no ka Elele no Kona Hema o Aeo. Ua hapai ia keia mea me ka hoopii ole ia mai e na makaainana o ka apana ona i koho ia ai oiai he konwai e kuhikuhi ana, ana a hoopiiia mai e na makaainana he kanalima a oi paha inoa alaila, hiki i ka Hale e hookolokolo. Aole makou i kanalua no keia mea. He ninau koikoi no, ka ka Elele o Kohala, ina he pono i kekahi Lunakanawai e hookolokolo i kekahi hihia i hoopii ole ia mai imua ona.
Iloko o ka Ahaolelo Hoololi kumukanawai, M. H. 1864, ua hoomauia o Kamalo ma kona noho, ma ke kokua ikaika ana o na Kuhina, no ka mea aole i hoopii ia mai oia e na makaainana, oiai ua akaka lea ka pono ole o kona koho ia ana. He oi aku anei ka hewa o ke kolohe maoli, mamua o ka pokole o ka manawa o ka noho ana o ka Elele ma Hawaii nei?
Ua mahalo na makaainana i keku wiwo ole ana o ka Elele o Waimea Kauai, me ka makau ole i ka ke Kuhina Kalaiaina.
Ua mahalo hoi makou i ka Elele no Hilo no kona kue ana i ke puhi baka ana o na Elele iloko o ke Keena Ahaolelo, i mea e hoopailua ole ai na makaainana i ke komo ana iloko o ka Keena Hanohano o kakou.
Ke hopohopo nei makou no ka hoololi a ka Elele no Waialua i manao ai no ke kanawai e pili ana i na wai ona. Me he mea la e hooikaika ana kela e hoonoaia na Wai Ona. O ka bila mua keia ana i hapaiai iloko o keia Ahaolelo, a i ka nana aku o ka pono nui keia ana e imi ai no kona mau makaainana nana i koho. Iaia paha he Pono; ia makou he Poino Weliweli. Aka, aole no paha e hookuu ia ana keia Moonihoawa e kona mau hoa Hanohano, a aloha lahui.
Ka Ahahui Kula Sabati
Ka lua keia o na makahiki o keia Ahahui opiopio i hookumu ia e kokua mamuli o ka hoolaha ana i ka ike o ka ke Akua olelo, a me ke alakai ana i ka hanauna hou ma na alanui o ka pono a me ka naauao.
Ua hoopukaia ka moolelo o ka halawai makahiki mua ma na kolamu o ke Kuokoa i Iune 1867; a ua paiia hoi he wahi buke hoike makahiki. He kanawalukumamaono ka nui o na lala i hiki mai ia ua halawai makahiki la, a ua hooikaika ia na lima o ka poe hooulu Kula Sabati ma na hana oia halawai ana.
E hui hou ana ua Ahahui nei ma Honolulu i ka malama o Iune, i ka wa a me kahi e hui ai ka Aha Euanelio, oia no ka la 1 o Iune 1868 ma Kawaihao.
Hookahi wale no mea e hoike ai i ka waiwai o keia Ahahui nui oia no kona hapai maoli ana i na hana, a hana io aku i na mea e hoopomaikai ai i na Kula Sabati. I ka makou nana wale ana aku ma na kihapai o ko kakou Ziona nei, ua ike aku makou i ka holo nui ana o na Kula Sabati ma ke kauwahi. He mau kula hou i kukulu ia , a he mau kula kahiko i hoala hou ia mai. Aka nae he nui no na wahi hemahema i koe, kiahi i houluulu oleia na keiki a me na makua e ao i ka olelo maikai i na hora o ka la hoano. Ua hookuu wale ia na keiki i ka auwana, a ua noho pu na makoua iloko o na hana lealea, a me ka palaka wale, i n la o ka Haku.
Nolaila he nui ka hana i koe no keia Aha, a no na lala, e hapai hou aku ai. O na mea a pau e hoolilo ai i na Kula Sabati i wahi e makemakeia'i e na keiki, a o na mea a pau e kokua ai i ka hoonaauao ana ma ia mau kula, oia na mea a keia Ahahui e noonoo ai a e kokua pu. He pono i na lala o keia Aha e noonoo mua a hoomakaukau e kokua pu i ka hoomalamalama ana i na hoa lala i ka wa e hui ai i Iune. O ka hoohui ana i na momoku ahi oia ka mea e nui ai ka laplapa ana.
Iea na lala o keia Ahahui, o na Kahu ekalesia Euanelio, na Kahu kula Sabati, a me na Elele i koho pakahi ia e kela a me keia Kula Sabati. E nui auanei na mea e hooloana ai i ka manao iloko o na hana o keia Ahahui makahiki.
Eia ka poe i kohoia e haku i na manao a e heluhelu mai imua o ka Aha i ka wa e hui ai, a me na kumumanao i haawiia ia lakou.
Ka hoomaka ana, ka ulu ana, a me ke ano e noho nei o na Kula Sabati o ka honua nei.
R.W. Aneru.
Pehea e hoomakaukau ia'i na kumu papa o na Kula Sabati. Rev. M. Kuaea.
Ka pono, a o ka pono ole paha o ka hoolilo ana i ka lua o na halawai nui o ka la Sabati i Kula Sabati no na mea a pau.
E.P. church Esq. (Halepule.)
E pono anei e haawi makana ma na Kula Sabati i mea e hoolana ai i ka manao o na haumana. Rev. G. W. Pilipo
E hoomana iho e na hoa hana i na haawina a oukou, a e hoomkaumau i na manao momona e waiho mai imua o ka Aha i kumu hana e kamailio ai, a e hooulu ai i na manao. Na'u na O. H. KULIKA.
Peresidena o ka Ahahui Kula Sabati. Waialua, Maraki 30 1868.
NO IAPANA.
O na 'Lii a me na makainana o kela Aina he manao oluolu ko lakou ia kakou; ke manao nei lakou, ua loaa mua mai na kanaka o keia mau mkoupuni mai ko lakou Lahui mai, a no ia mea ua pili loa kakou ia lakou ma ke koko. He kumu io paha kekahi e manao aku ai pela, no ka mea, ke ike nei kakou, ua puhiia aku kekahi poe o ia lahui maluna o ko lakou mau moku ma ka moana nui, a ua laweia mai paha ma ko kakou nei mau kapakahakai e ke au lawe. I kekahi mau makahiki i hala, ua ili kekahi moku o lakou ma kua au o Waialua, Oahu nei me ka poino, i puhiia mai e ka makani Kona.
Ke manao nei makou, he mea pono i ke Aupuni a me keia Lahui e kaana like i ka noho ana makamaka me ko kakou hoaloha ka lahui o Iapana. He mea pono no kakou ina e ae mai ana na 'Lii o ia Aupuni e holo mai kekahi poe o ia lahui a noho mawaena o kakou, a hana ma na mahiko. Ke makemake nei makou e ike i ko lakou holo ana mai me ka lawe pu mai i ka lakou mau wahine. Ke manao nei makou, he lahui maikai keia, ke holo mai iwaena o kakou nei, i oi ae mamua o na pake paahana i hoopae mua ia mai i o kakou nei.
Ma ko makou anao mamua iho nei no Iapana, ua hai aku makou i kekahi mau mea a ka Elele a keia Aupuni i hoouna aku ai i ke Aupuni o Iapana. Ke makemake nei makou i keia kakau ana, e hoike mahuahua aku i na hunahuna aku i koe e pili ana ia lahui.
He poe hookipa a oluolu lakou, a o kekahi o ka lakou mea maa loa, ina he malihini a hoaloha paha e hele mai ana i ko lakou mau hale noho a hale kuai paha, haawi mua aku lakou i wahi kiaha ki uuku e ino ai. Aole e biki ke hooleia keia hana maikai. Ke ellelo nei ka Elele ma kana Hoike, i kakahi auina la, i kona hele maikai ana, ua inu oia he iwakalua a oi ae mau kiaha ki. Aka he mau wai ona no ko lakou ma ka aina, he poe hoole wai ona nae ka nui o ka lahui.
He poe mahiai akamai loa lakou; aohe lahui e ae o ke ao nei ia maikai a nahelehele ole ka lakou mau mahinaai, elike me keia poe, a o ka lakou mau mea e hana ai o ka oo kope lima. He hiki ia lakou ke kanu laiki, huita, bale, pi a me na mea ulu e ae he nui. O ka lakou ai nui o ka laiki. Aohe pipi a lakou ma ia aina a aohe no hoi he hipa. O na kamaaina aohe o lakou ai i ka io pipi a me ka io hipa, aka na ka haole aku ana paha e hoomaamaa aku ia lakou i ka ai ana ma keia hope aku, a na lakou ia e lawe aku iloko o ia aina. Aka o na ano manu a pau eia no ia: nene, koloa a me na holoholo hihiu oia ke dia a me ka Iole pepeiao loloa. O na pelehu aohe i ikeia malaila; o ka pelehu kane ma ka makeke o Iokahama hiki i ka $10.00 a i ka $12.00.
O ka ia nui loa malaila na ano oia ka amaama, kamano, puhi, mano, papai a me ka olelpe no ke kumukuai makepono loa.
O ke ano mau o ka laweia ana o ka poe makaikai malaila, he hoo ia iloko ke ano pakeke, e kai lewa ai ka auamo, a kau maluna o na poohiwi o na kanaka elua; a o kekahi holo wale mai no mawaho e kiai ai. O ka poe malihini i maa ole i keia ano onawaliwali loa lakou a ku a nalulu a poniuniu.
Aia no he poe ino a hoohaunaele e hookano helel ana ma ke kulanakauhale, a he pilikia maoli ke halawai aku me lakou, no ka mea he poe hoohakaka lakou a manao ole i ko lakou mau ole iho, aka aohe nae he nui wale o ia poe.
Eia ka Hoike a ka Elele i hoounaia aku e keia Aupuni ma ko kakou lilo ponoi no ke
KO-PAA A ME NA PAAHANA.
O ke Aupuni o Iapana mai ke 35,000,000 a hiki i ke 40,000,000 na kanaka, a he poe ai nui lakou i na ko-paa, ke paulele nui la nae lakou i na ko-paa, ke paulelel nui la nae lakou e hoolako ia aku ana lakou mai na aina e aku. Aohe papa hoike e hai mai ana i ka nui o ka lakou ai ana i ke ko-paa i ka makahiki, aka he nui a mahuahua loa ka lakou ai ana mai ka wa mai o ka wehe ia ana o ke kalepa me na aina e. Ekolu mau makahiki i hala aku nei, he 399 00 mau paona ko-paa i ai ia e lakou; i ka makahiki hoi i hala aku nei, he 1,995,000 paona a i keia manawa e hiki ana paha i ke 2,660,000 mau paona ko-paa i ka malama hookahi. O kahi e loaa mai ai na ko paa i keia wa, mai Kina, Bomosa a me Iloilo mai. Ua laweia mai keia mau ko paa iloko o na eke moena.
He aina hooulu ko ia o Iapana ma kahi mala uuku mai nei, aka o ke ko aohe ulu pono. No ka weheia ana o ke kalepa akea me na aina e a me ka hiki wawe o ke noi ana i ke ko paa, ua okomokomo mai ke ko-paa o na aina e maluna o na mea i hoouluia malaila, no ia mea, i keia makahiki aohe i hooulu o Iapana i ke ko a he mea akaka e kau nui mai ana o Iapana ma na ko e laweia aku ana e waho nei wale aku no.
O ka ikaika o ka ono o ke ko-paa a me ka wai hooluu o Hawaii, wa mahalo loa ia e na ano kanaka a apu o Iapana. O ke ko-paa haulaula wale no ka lakou e ai nei. Hiki ia lakou ke hoolilo ae i ke ko-paa i mau ko omomo, mea ono oiai he mau mea ia e kau mau ia ana i kela a me keia la maiuna o ko lakou mau papa aina. O ke kahea ana mai a ka hoaloha i kekahi e hele aku ma ke ano oihana a lealea paha, he mea mau ka hoolako e ia o kana papaaina i ke ti a me na ko omomo.
O na ko-paa i hoomaemeaia a keokeo loa, aohe ia i kupono i ko lakou makemake a me ko lakou ono.
Ua haiia mai au ina e hoohomoia aku elua a ekolu paha tausani pahu ko-paa Hawaii ma Iapana e kuai koke ia mai ana no. Ua kohoia ke kumukuai o na ano ko-paa ma ka $13 o ka pucula (oia he 133 paona) o ke ano like. O na lilo no na mea a paa, koe ka uku moku, he ewalu hapa haneli.
I ke kuai ana, honihoni mua lakou i ke ko paa. ma e ike ia kekahi hauna ia manawa. Ina he mau ko-paa oi ae o ka maikai o ke ano ka kakou, mamua o ka lakou mau ko-paa i lawe mua ai, alaila, e hooiaio mai auanei ka poe kuai o Iapana, a e nui auanei ka makemake ia, a e pau ana ka kakou mau ko a pau i hoouna ia aku e hoolako ai ia lakou. O ka malakeke o ke ano maikai, kuai ia no me ke kumukuai kupono.
O ka paahana, he emi loa malaila. A@ ka poe hana he poe ikaika, puipui na kino, a he maikai ka hana ana. O na hana Aupuni ma Iokahama, ke uku nei ke Aupuni he ewalu keneta no ka la no ka Iapana hookahi.
O na Iapana i maa i ka hana, he oi ae lakou imua o na pake. O ka papa o na ano kanaka hana he lehulehu wale, a he poemakemake a makaukau e holo i na aina e. Ke haawi nei lakou ia lakou iho e holo maluna o na moku no ka makemake hana, aka , ke kaohi ia nei lakou e na kanawai i keia manawa a me ka mana o ka Emepera.
Me ke kanalua ole, e hiki io mai ana ka la o ko lakou alii e ae ai e holo kekahi poe o lakou ma na wahi e o ka honua nei e hana ai.
Ke manao nei na kanaka i noho loihi ma Iapana, a i ike pono hoi i ko lakou ano a me ka lakou olelo, a i hiki hoi ke wehewehe pono mai i ko lakou manao. He poe makemake loa na lakou na paahana oia lahui.
No Ke Kuikahi Panailike.
Ua make loa keia Kuikahi i hooikaika nui ia. Na na Kuhina i pepehi. Elua plapala ka na Kuhina i palapala aku ai i Wasinetona e nuku ana ia lakou no ka hoonoho ia ana o ka Lakawana maanei. A ma ia hana ana, ua hoonaukiuki ia ke Aupuni o Amerika Hauipuia, a ua pau ko lakou manao e haawi mai i ka pomaikai nui o ke Kuikahi Panailike.
Eia hoi kekahi.--Ua hoohenehene ia ka ka inoa Aupuni o Hawaii ma Wasinetona no na hana hookiekie a lapuwale o Hailaki. He makehewa ka hoolilo ana i $5000.00 no ke Kuhina noho ma Waisinetona. E makaala e na Lunamakaainana.
Iloko o keia mau la aku e ku mai ana he moku manuwa Amerika o Mohonogo, a e hoi ana no paha o Lakawana. Aole keia he mea e puiwa ai kakou me he mea la e kaili wale ia kakou. Aole loa. E like no me ko ka Lakawana noho ana, pela uku no ia.
HOOHILAHILAIA KA LAHUI HOLOOKOA. I ka poaha iho nei ua komo ae o Hon. Keawehunahala me ka ona iloko o ka Hale Ahaolelo a no ia ona ua hoopaneeia ka hana a ka Poalima.
KUMAI KA MOKUAHI KILAUEA!
KE AHI PELE MUA UA PIO.
PUKA HOU HE AHI PELE.
I ka hora elima o ke ahiahi Poaha, ku mai ka mokuahi Kilauea mai kana huakai nui i hele aku nei e nana i ka poe poino ma Kau. Ua hoi mai ka Moi a me kona poe a pau i holo pu aku nei. Haalele ia Lahaina i ka hora 7 o ke kakahiaka Poaha ku maanei i ka manawa i haiia maluna.
O ka auwai pela a kakou i lohe mua iho nei i kahe ai ma na kula palahalaha o Kahuku a puka i kahakai, ua pio. U puka hou ae he elua mau puu hou makai o Kahioipakini ma kahi e pili mai ana i ka puu mua a kakou i lohe mua mai nei.
ua hoea hou ae he ahi pele ma Kapapala ma ka Nukupili. Penei, ua ho-oa ia mai he awawa nui mai ka lua o Pelel o Kilauea a hiki i ua wahi la malaila ae puka wale ae la no ka pele. Aohe mai uka mai kela pele, malaila wale ae la no. Haalele aku nei no ke Kilauea ke a la no ua lua pela la; aohe i akaka kona hopena, e iho ana paha a puka i ke kai, e pio wale iho ana no paha. Ke nu poepoe wale la no nae, aohe puka ahi iluna.
Ku mua ke Kilauea ma Hilo mai Honolulu aku nei, a malaila ua haawi aloha aku ke aupuni i kekahi mau pono no na makaainana i holo mai i Hilo no ka maka'u i ka pele, o lakou no he poe pio na ka pele.
Mai Hilo aku holo i Kaalualu, a malaila, ua makana aloha ia aku ka poe i hooneleia i na home noho a ke kai i lawe ai; a malaila aku ma na kauhale i haoia e ke kai, ua haawiia na dala, na lole na lako a pau i ka poe nele.
Ua lawe mai nei ka Moi elua mau keiki makua ole. O ka makuakane a me ka makuahine o ua mau keiki la, ua lilo aku i ke kai a ua pau i ka make, a i pakele mai na keiki i ka holo e ana.
O ka nui o ka poe nele i hoolakoia aku nei e ke aupuni ma Kau, he 697.
E holo hou ana ke Kilauea i ka Poakahi no kno mau awa ku mau.
NA UKU MAKAHIKI O NA ALII O EUROPA.
O ka uku o ka Emepera o Farani e hoomalu nei maluna o na kanaka he 67,000,000 he 10 miliona (Tharles) dala ma ka helu Geremania no ka wakahiki. Ko ka Emepera hoi o Rusia, ka mea e noho ana aupuni nei maluna o na kanaka he 66,000,000 ma Europa wale iho no, he 8,600,000 dala ma ka helu Germania. Ko ka Emepera e Auseturia, e noho hanohano nei maluna o na kanaka he 35,000,000 he 500,000,000 dala Geremania. Ko ka Moiwahine hoi o Enelani, e hakali nei maluna o na kanaka 29,000,000 he 3,500,000 dala Geremania. Ko ka Moi o Perusia nona na kanaka he 23,500,000 a oi aku, he 4 000,000 dala Germania, kona uku makahiki. Ko ka Moi mua o Hano@e nona na kanaka he elua miliona, he 720,000 dala Geremania.