Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 15, 11 April 1868 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, APE RILA 11, 1868
Ka Nupepa Kuokoa.
We are coming blessed Savior.
------ Golden Censer.
1. Eia no makou e Iesu,
Me kau i kena mai,
E lilo nou mau loa,
A nou e oli ai.
Cho.—Eia makou, eia makou,
Eia no makou e Ie su,
Eia makou, eia makou,
Me kau i kena mai.
2. Eia no makou e Iesu,
E kau mai ia makou,
Kou maka oluolu,
A launa pono pu.
Cho.—Eia makou &c.
3. Eia no makou e Iesu,
E haawi no makou,
I naau makemake,
Ia aina nani mau.
Cho.—Eia makou &c.
4. Eia no makou e I esu,
Ia oe e hoolei ai,
A ae i kou hoomalu,
Ia makou na pokii.
Cho.—Eia makou &c.
5. Eia no makou e Iesu,
Ina i makaukau,
Nau makou e lawe,
Ia wahi nani ou.
Cho.—Eia makou &c. WAIKOLOA.
He Kanikau Aloha no Kameeiamoku.
1. Kanikau la he aloha,
Nou e Kameeiamoku,
He aloha mai e ka ua,
E ka ua kakahiaka,
Ua hala e aku ia,
I ke ala hoi ole mai,
Noho iho nei makou,
Me ka u me ka minamina,
Eia la ua lai,
Ka makani o ka aina,
Aole iho nei oe,
Ka makua o makou,
Aia me Lilinoe,
Me ka wahine i ke anu,
I pupue i koekoe,
Ko kino wailua,
Aia oe me Hiku,
I ka inu pua Mamane,
Wailana i ka Ohelo,
A lalo au o Koko,
Nana ia ka Waihu,
I ke koi aweawe mai,
Kohi ka ono i ka puu,
Auau aku ka uhane,
I ka wai o Waiau.
2. Oia wai kaulana,
I ka piko o Maunakea,
Kuahiwi oi kelakela,
I pulu i ka ua noe,
Noe anu o Kanahele,
A luna o Kainahina,
Nana ia Ahau,
He ihona Holuokawai,
Kau o ka lapa iliahi,
Huli hoi mai ka uhane,
I ke kula o Kalauae,
A hiki i Hanaipoe,
Kuu e ka luhi ilaila,
He moena loa ana ia,
A hiki i Puupueo,
Ilaila ka luana ana,
Huli ke alo i Mana,
Nana aku o ka nani,
O ka wai o ka Pauma,
Ka pipii ka'u i ike,
Ka nihina mai maloko,
Pili papalua mai,
Ka makani me ke Kehau,
I lei kahiko no ko kino wailua.
Ke hoi nei ke Keiki aloha makua. Ua uhi ka hau iluna o Maunakea.
Na LUMAHEIHEI WAIPA.
3. Kanikau la he Aloha,
Nou e Kameeiamoku,
Ua lohe mai makou,
I ka pihe make ia nei,
Kupilikii ka manao,
Kaumaha luuluu iho,
Makaukau i ka hele,
E ike aku i ke kino,
He ihona olu ana ia,
A hiki i Pookanaka,
Kau mai na kiaha,
Noenoe ka ihona iho,
Hookahi ia ihona mai,
A hiki i Waimea.
Kuu ka luhi i Waiaka,
He piina Lanikepu,
Huli nana ka uhane,
I ka ua Kipuupuu,
Loku mai la i Kanahele,
I ke kula o Ahuli,
He piina ikiiki ana,
A hiki i Puuloa,
Hoomaha i Kawaiolu,
Wai hui o Keawewai.
A hiki i Keanaeli,
Lohe i ke kani a ka manu.
4. Ka uwe hone i ke kula,
I ke kula o Kahua,
A hiki i Lihue,
Kau ana Ohialele,
Lele mai ana ke aloha,
Pukui pua i ke anu,
Loku ana i ka Iwihilo,
I kuleana no ka moe,
E hiki ai ilaila.
Ilaila no ka uhane,
Huli nana ia Kohala,
Ko aina haaheo,
I noho ai a kupa,
A luna o Puuhue,
I na makani paio,
Huli nana i ka nani,
I ka nani o ka aina,
Ka waiho papu mai,
A ke kula o Ihuanu,
Ilaila ka ike na aku,
I ka nalu o Malio,
E kuhi ana makou,
E maliu mai ana oe,
I ka leo uwalo ana,
A na Kamalei au.
Ke hoi nei ke Keiki aloha makua, e inu i ka wai pua Mamane,
Na LUMAHEIHEI WAIPA.
Halawa, Kohala, Hawaii, Ape ril, 2,1868.
Kumumanao.
O ke dala i haawi ia no ka Hanai Kumu, he manawalea anei ia?
I ka halawai ana o keia Ahahui ma Koloa i ka mahina o Augate, M. H. 1867, ua hoike aku au i ko'u manao imua o ka Aha no ka manawalea. A i keia halawai hoi, ua kono ia mai au e hoike mai imua o oukou. No ke dala i haawi ia no ka Hanai Kumu.
He wahi kuhihewa iwaena o kekahi mau hoahanau o na Ekale sia e noho nei, ke manao mai nei kekahi poe o lakou, he manawalea no ke dala i haawiia no ka Hanai Kumu, aole he uku maoli. No ia mea i ulu mai ai keia manao, "Oi auanei e he uku maoli ke dala no ka hanai kumu, aole auanei, aia no ka hoi e like me ka manao, ina no e haawi a haawi ole ua like pu no, aole mea nana e hoahewa mai, oi auanei e like me na Auhau Aupuni, kaa ole aku no, hoouna ia mai i ka makai, nolaila, he pono ke hookaa aku, o lawe ia auanei imua o ka Ahahookolokolo."
Me ia mau manao kuhihewa a ano hoomaloka no i ulu mai ai na manao pi, maua, aua, lokoino iloko o kekahi mau hoahanau e noho nei, a hoonele aku i ka lakou kumu i na mea e oluolu ai ka noho ana, a e ikaika ai hoi ma kana hana.
Nolaila, ina maanei kekahi o ka poe e manao ana pela, e holohe pono mai i lohe oukou. (He hoike pokole no ka manawalea.) O ka manawalea, oia no ke dala a waiwai e ae i haawiia me ka manao pono, aole me ka minamina, aole no hoi me he auhau la, aole no hoi me ke koiia mai, aka, me ka manao aloha no, no ka mea, e aloha mai no ke Akua i ka poe e hana ana pela, pela o Paulo.
E like me keia, o ke dala a waiwai e ae i haawiia no ke Aupuni o ke Akua, a i ole ia, ma kekahi ano e ae e hiki ai ke hoopau ae i ko hai mau pilikia, e like me ka waiwai i haawiia no ka Mahinahou i mea e hiki ai ke hoouna i na Misionari i na aina naaupo, a e ao aku ia lakou, o ke kokua ana i ua wahine kane make, na keiki makua ole, ka poe ilihune e noho nele ana a me na pilikia e ae i hiki ke hoopau ia me ia mau waiwai i haawiia me ka manao pono o ka naau, o ka manawalea no ia.
O ka hanai kumu, oia no ke dala a waiwai e ae i haawiia i ke Kahuna Haiolelo, me ka manao he uku maoli no kana hana nui hanohano hoi, i mea e hiki ai ke malama i kona ola iho a me ka ohana a pau, a i mea no hoi e hoopau ai i kona mau hemahema a pau, a e ikaika ai ma kana hana.
A ma keia hoakaka ana, ua maopopo, he haawina okoa ko ka manawalea, a he haawina okoa ko ka hanai kumu, aka, o ke kumumanao, eia no ia.
O ke dala i haawiia no ka Hanai Kumu he Manawalea anei ia ?
Ke hoole nei au, Aole! Aole ia he manawalea, aka, he uku maoli no !! He ekolu mau mea e maopopo ai ka oiaio o keia manao.
1. O ka noonoo maoli.
2. O ka palapala kahea Kahu a ka Ekalesia.
3. O ka hoike ana o ka Baibala.
1. O ka noonoo maoli. Ke kai nei na manao o loko o kela a me keia kanaka e loaa ia lakou kekahi mea a mau mea paha noloko mai o ka lakou mau hana. He hoike maopopo keia i hoopili paa loa ia ma ka naau o na kanaka a pau, ma na wahi a pau loa, aole paha he lahuikanaka i hoonele ia i na manao ano like me ia.
Ina e nana aku kakou i ka noho ana o keia ao, e loaa no keia manao hookahi no. Ma ka noho ana o na aina hoomanakii mamua aku o ka hiki ana mai o Iesu Kristo. Ua maa no lakou e hana i na hana he nui wale, ina he mahiai, ina he lawaia, a ina he mau hana e ae. He olioli hoi ko lakou ke loaa mai na hua noloko mai o ka lakou mau hana, he poho hoi ka manao ke loaa ole.
E nana aku hoi i ka noho ana o na Aina Kristiano. Ua wehe akea loa ia keia manao koi, aole he wahi pohihihi iki. E akaka keia i ka noho ana o na kauwa malalo iho o na haku, a pela hoi na haku maluna o na kauwa. He iini iloko o na kauwa e loaa ia lakou ka uku kupono no ka lakou mau hana malalo iho o ia mau Haku. A he manao hoi ko na Haku e uku pono i na kauwa no ka lakou mau hana, e like me na Kumukula, na Lunaauhau, Lunakanawai, na Makai, na Kuhina a me na Luna e ae e lawelawe ana ma ka lakou mau hana malalo iho o ke Aupuni, e loaa ana ia lakou he uku no ka lakou mau hana, a oia uku i haawiia, aole i manaoia he manawalea, aka, he uku maoli no. Pela hoi ke Kahunahaiolelo e lawelawe ana ma kana oihana nui, nani, kiekie, hanohano malalo iho o Iesu Kristo kona Haku, ka mea nona ka lani, a me kona mea i piha'i, a me ka honua hoi a me kona mea e piha'i, a me na mea a pau ma na wahi a pau loa, aole anei he pono e loaa iaia kekahi uku no kana hana? He pono no e loaa kekahi uku, i mea e hoopau ai i kona mau pilikia, a e ikaika ai hoi ma kana hana, a oia uku i haawiia, he manawalea anei ia ? Aole, he uku maoli no.
2. O ka palapala kahea Kaha a ka Ekalesia. Ke hoike akaka mai nei ia palapala, he uku maoli ke dala i haawiia no ke Kahunahaiolelo e like me keia. O makou o na hoahanau o ka Ekale sia o W. Mokupuni o K. Ke kahea nei makou i ka Ahahui E. K., mokupuni o K., e hoonoho ia A. K., i Kahu no makou, a e uku no makou iaia i elua haneri dala no ka makahiki hookahi, a ma ia palapala ko lakou hoohiki ana e uku maoli i ke Kahunahaiolelo no kana hana.
3. O ka hoike ana o ka Baibala, o ka Baibala ka hoike akaka lea o keia manao a maloko o laila i hoike mai ai ke Akua kana manao i na kanaka, no na hana e pili ana i ka Oihana Kahuna o Aarona ma i ka wa kahiko, ua hoike mai la ke Akua, aole he aina hooili no na mamo a Le vi, aka, aia kona kuleana ma na hapaumi o na loaa a pau o ka aina a me na mohai ma ke kuahu, a oia iho la no ko lakou uku i ko lakou lawelawe ana ma ka Oihana Kahuna. A i ka hiki ana mai i ka wa o Iesu a me na Lunaolelo.
Ua akaka loa ko Ie su manao a me kana mau Lunaolelo.
I ko Iesu hoouna ana i kana poe haumana e hele e ao aku i kanaka, ao e aku la oia ia lakou ma na olele he nui, a eia kekahi hapa o ua oleloao la, "Mai hahao oukou i gula, aole hoi i dala, aole hoi i kelea wa iloko o ko oukou mau hipuu. Aole hoi he ao no ko oukou hele ana, aole hoi elua aahu, aole hoi kamaa, aole no hoi he kookoo, no ka mea, he pono ke loaa i ka mea hana ka ai nana," a ma ia oleloao, ua kapaia mai na haumana he poe paahana, a ina he poe paahana na haumana a Iesu, oia hoi na Kahunahaiolelo. A eia kana e ao mai nei, he pono e uku ia, pela i ike ia ma Luka 10:7, a ma ia hale e noho ai oukou, e ai ana a e inu ana hoi i na mea a lakou e haawi mai ai, no ka mea, e pono ke ukuia mai ka paahana.
Ke hoike mai nei o Paulo ma ka Uhane, ua hoohalike ia ke Kahunahaiolelo me na bipi e hehi ana i ka palaoa, a he pono hoi e haawiia i wahi pupu weuweu no na bipi no ka lakou hana ana. Pela hoi ke Kahunahaiolelo e lawelawe ana ma kana oihana nui, he pono e haawiia i uku no kana hana, pela i ikeia ma 1 Korineto 9:7—14, 1 Timokeo 5:17,18, a ma ia hoike ana o ka Baibala, ua maopopo ko ke Akua manao no ka poe e lawelawe ana ma kana oihana, he pono e loaa ia lakou i wahi uku no ka lakou hana, mai ka poe a lakou e ao aku ai, oia hoi na hoahanau a me ka poe e ae i lohe i ka olelo o ke ola.
A ma keia hoakaka ana, ua maopopo, o ke dala i haawiia no ka hanai kumu, aole ia he manawalea, aka, he uku maoli no.
J. WAIAMAU.
Pane ia Katolika.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
Ua ike hou ia ma Ke Au Okoa buke III. Helu 46, o ka la 5 o Maraki. Aia malaila kuu ike maopopo ana ia Katolika, e lawe ana i ke ano papalua o na mea kino hanu ola wawae eha o ka honua, a ke hoouna mai nei ina huihui Ki popopo he 11, i hauhiliia ma ka huelo o na Keso he 62 ma ka waoakua o Sahara, a ke kahea ae nei i na hoa Leyeona uhane haukae ona ma ka waoakua o Ala bia i Ahulimanu, kahi hoi nana i ao ia ai oia e hookauwa na Baala—Kebupa kona haku a mau aku. A ke lele mai nei i luna me he lapu la, owala-ki kupaka ino, me he wahine la i maemae ka maka a nele i ka noonoo. Pela ke kapa ana i ka pouli he malamalama, a o ka malamalama hoi la he pouli. Auwe! oe e Kire—Moaba.
1. KA TOLIKA A ME BAALA---KEBUPA ; ALOHA OLUA :—Ua ike hou au i kou mea kamailio, a pane hoi, e olelo ana. " Nou hoi e Kaehuaea kuu wahi haumana kula." "Eia wau !" e Katolika, i hea kou wahi i pee ai a ike ole au ia oe ? Iloko o ka lua hailuku uhane anei a Satana ? Iloko o ka polikua paha ? i hea la ? i nalowale ai oe akahi no ka ikea, eia ka, oe i Moaba, ma Kauaula Waialua kahi i pee ai me Ioseve. Ua ike no au ia oe, he wahi ma-ma awa oe no Ioseve a ua ike maoli no au i kou hoomanawanui ma ia hana lapuwale la, o ka pouli a he ekaeka ka mea i loaa mai ia oe.
2. Ke olelo mai nei oe, ua hemahema aui ke kakau ana i kou inoa, Kumu-paa, Celadona, ae paha ; aka, ke olelo mai nei oe, o Deragona ka pololei, a ina hoopau loa aku, alaila, o "Deragona Pope." "Deragona Pope Katolika Roma," loaa oe, a me kou ekalesia, oia ka heluna o na inoa Kumupaa ou, mai na au-makua o ka po mai, a loaa oe ka moopuna a Kuwahailo.
3. Ke papa mai nei oe ia'u. "Mai kakau Aubereti, he Auberete ka pololei," e aho no o Aupoletelete, a i ole paha ia o Auboeleele: No ka mea, ua hewa ka Aubereti, e hiki ole i ke ahi o Pureketori ke hoomaemae.
E ke hoa, mahalo au i kou manao ma ke kakau ana, "Cor. hemahema," no ka mea paha, aole ia o kau mea i manao ai e kakau, he " bv. hemahema paha," eia nae, ua hapala hemahema oe malaila, me ka naauao ole. Hokae ua ehu maka onini, a kii hewa i ka noni o ka-apaapaa-pua-lehua. Aohe e ula ka wai hooluu. A ke ao mai nei oe ia'u e hele i ou la, "olewale," e aho no kuu hele i o Kamapuaa la, kahi i loaa mai ai o kau hakina.
4. O kuu kapa ana i ka Manuale, he Baibala Farani, ua hemahema wahi au, ke olelo nei au, o oe no kai lalau, no ka mea, ua ike ka lehulehu holookoa he poe kahuna Farani lakou, a ma ka olelo Farani ka lakou kamailio, a na lakou no hoi paha i unuhi ka Mamale i kikokiko liiliiia no loko mai o ka Baibala holookoa, i mea e apono ana i ko oukou hoomanakii ana, eia ka o kou lapu mai nei no ia iau, me kou ike ole paha he laau hahau ia no kou uhane e make ai. A ke hoole mai nei oe, aole ia he Baibala Farani, no ka mea, wahi au, "o ka Baibala Farani io, ua oi kona nui mamua o Baibala Kalavina a Binamu ma i unuhi kapulu ai," o kou kuhihewa loa maoli no ia e Katolika. Malia paha, he nui opeope wale iho no aohe io o loko. A ina paha ua ike oe a me au mau kumu alakai makapo ua unuhi kapulu ia ka Baibala e Binamu ma, alaila, heaha ia kou mea i unahi ole ai i ua buke nui piha opala la a oukou ma ka olelo Hawaii ? a i au ia oe. "O oe o Katolika a me au mau kumu hula Pe gana." He poe palaualelo lalau kalo nui oukou na Binamu ma, Katina ma no hoi, no ka mea, na lakou i alo mai i na ino pouli o ka noho ana naaupo, a wehe ae la i ke pani paa o ka lua hohonu, a kaili ae la i na pio a ka hoomanakii mai loko mai o ia make la, me ke ao mai. "Aia ke Akua i ka lani." "O Kristo ua ola la." A o ka wehe no ia o ke alaula malamalama o ka naauao, me ka Alana o ka Baibala ka olelo a ke Akua, i lohe oe.
5. Ke olelo mai nei oe. Aole kapa hou i ka buke Manuale he Baibala Farani o hilahila," ea, aole au e puni iki ana i kau hoaole hoi oe, o au mau kumu anaana uhane hoi, aole loa no, ahea la ka manawa e unuhi ia ai ia buke olelo pohihihi ma ka olelo a ka lahui i maa ? me ka maemae, a hewa ole, no ka mea, o ke kanahakumamawalu keia o na makahiki o ka pono Keristiano i hoohonua ai ma ka Pae Aina o Hawaii nei, a na ia Baibala no hoi i hiipoi akahele ae ia Hawaii moe one mai ka make pouli o ka naaupo, a kau pono ae nei i luna o ke kiekie ola a ka naauao, a ke ike nei o Hawaii, ua lako. A nohea mai ka naauao i loaa i keia lahui ? E kuhikuhi mai ana i ka pono a me ke ola ma o lesu la, i ka make no hoi a me ka poeleele naaupo ma o ka pope la. Aole anei e olelo mai ka elemakule i kau ia e ke oho lua. "No ka Baibala mai no a Binamu i unuhi ai ma ka olelo Hawaii mai na olelo e mai." A oukou hoi e Heletika ma e hoino nei mai mua mai. Ea !—Ke olelo aku nei malimali ia'u. Aole no hoi au e hilahila ana i ka olelo maikai no Kristo, ke lehulehu oukou a miliona me ou hoa uhane haukae pu, a me Baala-Kebupa, ke Akua hula o oukou. No ka mea, he poe enemi oukou no ke Akua e paia aku ana me ia. Auwe! oe e Kire-Moaba, Auwe! hoi oe e Ara-Moaba, Ka mea kue i ko ke Akua mau kanawai a hana hoi i ka makemake o na mea e ola ana aloha wale.
6. Ke oiliili hou mai nei ko alelo me ka olelo ana. " Baibala Heretiko mumuku a Kalavina," e ke hoa, mai pono ia haika-nu-kee ana o ko auwae, ina e hiki ana i kau poe kumu, ke unuhi pololei a maemae hoi i ka Baibala nui olelo pohihihi ma ka olelo Hawaii, mai Kinohi—a Hoikeana i oi na mokuna, a me na pauku mamua o ka Binamu unuhi ana, alaila, e wiki koke no au e noi ia Maratiari i kii na'u e auamo hele ai ma kela wahi keia wahi a'u e hele ai, me ke kulou a hoomana aku i ua kii la, e like me Katolika. Aka, ua maopopo ia'u aole hiki i kau poe kumu ke unuhi i ka Baibala holookoa ma ka olelo Hawaii, no ka mea hoi, aia iloko o ka lakou Baibala, he nui na pauku kue i ke kalai kii a hoohalike i ka malama kii no hoi a hoomana aku e like me ka makou Baibala. A ina paha unuhi ia, alaila, e ikea hoi kahi huna. A kolekole ka no-a, ahuwale hoi na iwi o Hua-i ka la. Owai ke hilahila a kaawe ? O oe ! O oe !! no e Katolika, a me ou au-makua o ka po, e alakai nei ia oe e lilo i lawehala no ka la hookolokolo nui kaulana o ke ao. A ke huhu mai nei oe ia'u. " No kuu kapa ana ia Binamu, Katina, Pareka, he mau kahuna," wahi au e ka makapo i kau-alupe ia e kahi makapo a haule i ka lua e olelo ia nei. "Aole i mole ia manao iloko o ka Baibala," ea, he keu keia a ka manao ekaeka loa ou e hoole ana ia manao mole la iloko o ka Baibala, eia ka ua moku ka pe-wa, ua hakina ka i-o. Ke ole au e kuhihewa, no ka mea, ma ka Baibala no ke ao ana e naauao ai, a malaila no na kuhikuhi pololei e pau ai ka hualu o ko maka. Mai olioli la paha oe a lelele i luna i lalo, ina e koho aku ana au ia he Kahuna, pela no kuu manao, ina e makaukau ana oe e koho ia aku e ke Kakauolelo nui o ka Papa Hawaii, e holo Misionari no ka Pae Aina o Kiripati, alaila, e kapa pono aku no au ia oe he K ristiano oiaio, aka, aole pela kou manao, a me Ioseve, e hauhili ana i ke kaula kaawe o na uhane ma Waialua.
7. Ke ninau mai nei oe ia'u. "Owai ka poe nana i malama a i kope hoi ka Baibala i ka wa aole kumu Kala vina ma ka honua nei," eia no. "Ua malamaio ka Baibala ma ka lima o na aposetole, mai ia lakou mai ia Ioane ka ka haumana a Iesu i aloha ai." Ina paha oe i maopopo i ka moolelo o Polukapa a me Ileneo, e pili kokoke ana o Wikeribe, oia ka wa o ka hoomainoino wela hookahe koko a ka Pope, i ko ke Akua poe kanaka ia kau. Ua malama no paha kau poe kumu i ka Baibala me ka manao ole he mea ia e naauao ai ka lahui a me na lahui, aka, ua malama nae i mea e pepehi aku ai i na miliona uhane o ke ao. Ua imi ikaika no o deragona Pope, kou lua-ui makua e pani paa i ka puka o ka ekalesia, aka, aole pela ko ke Akua makemake. "E like me ka nui o na pilikia, a me na hoino ia," pela no ka noi mau ana o ka ekalesia. A ke olelo mai nei hoi oe. "Ua lilo i mea laau make i ka unuhi hewa ia ana," e iala-e! pinepine kou kuawili mau ana i keia manao hookahi me he Parisaio la. Ua maa no paha oe i kau pule kuawili a lauwili hoi E olelo ana. "Aloha oe e Maria." "Aloha oe e Mana," &c. "a kuhihewa hou oe la i ka pouli he kakahiaka, a me ka make hoi he ola," o oe no i kou Parisaio.
8. Ke olelo lua mai nei oe, me he i-a la o kai (muheehololua) e olelo ana. "Aole i pane ko waha i ka apaapau no ka hua olelo." "Ua hoonoa mai no o Ieho va i ka hana ana i kii kalaiia." Auwe ! oe e Katolika, ka mea hoololi i koa ae i hoole, a me kou hoolei ae, a ke olelo mai nei o Iakoba. "O ke kanaka i lolelua ka naau, ua lauwili oia i kona mau aoao a pau, o oe ua kanaka la e Katolika. A ke olelo mai nei oe, "e pai mau ia ke sila kuni o ka wahahee ma ko lae." Ke hai aku nei au, ma kou lae iho no, a me ka lae o ko wahi uhane haukae, a o oe no i loko o kou Apotata. A ke makemake nei oe e koho i ka Lunahooponopono, a me ka poe heluhelu nupepa Ke Au Okoa, i Lunakanawai nana e hooholo i waena o kaua, ae. Ina pela ka manao ana, alaila, e aho no ka halawai kino ana o kaua, a kamailio pu ana he waha a he waha—ke oluolu oe e komo ae ma kekahi o ko makou mau Pa Halepule e laa o Kawaiahao i Honolulu Oahu nei, ke hiki aku i ka la a me ka manawa a kaua e ae like ai, i naauao oe.
9. He nui kuu aloha ia oe, no kuu ike ana. "Ua kauo aloha ole ia oe e Io seve i loko oka pouli—Kuakane, a i loko hoi o ka lua hailuku uhane a Satana. A ke hoomanawanui aku nei au me ke aloha ia oe.
1. E haalele i kou noho pio ana ma ka hewa kalaikii a hoomana.
2. E haalele i kou noho paahao aua na ka hewa i ke Akua.
3. E hoopau i kou noho kauwa ana na ka hewa make he hoomaloka, hoomanakii a me kou pule i ka mea e ole ana. Eia ka pono. "E nana aku i ke Keikihipa a ke Akua." Nana e kaili ae i ke kaula kaawe o ka make weliweli mai ko pua-i ae a ola oe ! a mahope aku, e hoi no ka lepo i ka lepo e like me ia mamua, a o ka uhane la, e hoi no ia i ke Akua nana i haawi mai. Me ke Aloha no.
T. M. KAEHUAEA.
Ka Moolelo o ka Ahahui Euanelio o
HAWAII KOMOHANA.
Ua hoomaka iho nei na hana o keia Ahahui ma ka la 12 o Ma raki nei, oia hoi ka Poaha, a ua pau i ka Poaono ae; eia na Hoa hana, o Rev. G. P. Kaonohimaka ke Kahu, a o N. Kimeona ka Lala no Kekaha mai ; a no Kailua o Rev. G. W. Pilipo ke Kahu ; o Kapoe ka Lala ; no Helani o G. N. Kauwale ka Lala, no Kealakekua o Rev. J. D. Parisa ke Kahu, o J. Kahookaumaha ka Lala ; no Kapalilua o Rev. S. W. Papaula ke Kahu, o Kahanu ka Lala ; a ua hui pu mai ka G. K. o Waiohinu me makou ; o Rev. J. F. Pogue ke Kahu, o N. Kekuhaupio ka Lala ; a ua hui pu mai he 60 mau hoa Lala no keia Aha.
Ma ka balota ia, ua kohoia o Rev. G. P. Kaonohimaka ka L. H. a o G. W. Pilipo ke kakauolelo.
NA MANAO HOOHOLO.
1. Hooholoia. E huipu mai ka ekalesia o Waiohinu Kau me keia Ahahui e like me ka Palapala hookuu mai ka Ahahui Ekalesia Hawaii H.
2. Hooholoia. E lilo o Rev. J. F. Pogue i hoa no keia Ahahui e like me ka hookuu ana a ka Ahahui Lunakahiko o na Mokupuni Maui.
3. Hooholoia. E kakau inoa ia na hoa o keia Aha malalo o ka belita hoole waiona, e like me na kumu manao a ka Ahahui nui o Honolulu.
4. Hooholoia. O ka poe a pau e kakau inoa ana, e hooikaika lakou i ko lakou mau hoahanau e huipu ma ke kakau inoa ana malalo o keia Belita i mua o na Kahu.
5. Hooholoia. Aole pono i na ekalesia okoa e noho Kahu ole.
6. Hooholoia. Ke paipai aku nei makou i na ekalesia Kahu ole o keia Aha, e imi koke aku i Kahu no lakou.
7. Hooholoia. Ke mahalo nei keia Aha i ka ekale sia o Helani no ka imi ana i Kahu no lakou, a ua kaumaha nae, no ka lohe ana mai, aole i loaa. Aole nae ia he mea e paupauaho ai; aka, e hoomanawanui lakou a e imi hou aku me ka nonoi i ke Kahu nui e haawi mai ia lakou i Kahu ano kupono e noho pu me lakou.
8. Hooholoia. Ke noi aku nei makou ia Rev. J. D. Parisa a me Rev. G. W. Pilipo e malama i ka ekalesia o Helani a loaa mai ia lakou ke Kahu.
9. Hooholoia. E kohoia o Kekea a me J. Kahookaumaha i mau Elele e komo i ka Ahahui o Honolulu, a ia Toma M. a me N. Simeona i mau hope.
10. Hooholoia. E kukulu hou keia Aha ma Waiohinu Kau ma ka Poakolu elua, ho ra 10 kakahiaka. Dek. 1868.
11. Hooholoia. Na ke kakauolelo e hoouna aku i ka moolelo o keia Ahahui e pai ia ma ka nupepa Kuokoa.
12. Hooholoia. E lilo na Luna ekalesia o kela a me keia apana i poe Luna paipai, a hooikaika i na kanaka e lawe i na Nupepa Kuokoa, a me ke Alaula i mea e hoomanao aku ai i ko kakou mau ohana.
13. Hooholoia. Ke apono aku nei keia Aha i ka olelo hooholo a ka Ahahui Euanelio o Honolulu ma Iune 1867 no ka mare ana, ke oki ana, a me ka mare ana i na mea i oki ia.
NA KUMUMANAO I KUKA IA.
1. E hookaawale ia i hapalua hora no ka haipule ana i ke Akua.
2. Na Hoike Kihapai—Na kela a me keia Kahu e hoike mai no kona kihapai iho a o ka hoike ana no ka e kalesia o Helani, na G. N. Kauwale.
3. Heluhelu Haawina—Na Rev. G. P. Kaonohimaka no kona haawina. "Na manao, a me na hana kupono no ka la Sabati a me ka Hale o Iehova."
Na Rev. G. W. Pilipo i kona haawina "Ko Iesu Ekalesia Oiaio."
Na Rev. S. W. Papaula i kona haawina. "Ka noho huikau ana o ka ohana," ua haioleloia eia i ka hoomaka ana o ka Aha.
4. Heaha ka mea e pio ai ka ino ona ana i waena o kakou. (Aia na manao hooholo o keia kumumanao ma ka Helu 3, 4 o na olelo hooholo.)
5. He mea pono anei i na ekalesia Kuokoa ke noho Kahu ole. Ua kuka ka Aha no ka palapala a Helani i koi mai ai ia Pilipo e noho Kahu no lakou. (O na manao hooholo 5, 6, 7, o na olelo hooholo na manao o keia Aha no keia kumumanao.)
6. Ka imi ana i na Mi sionari Kuwaho. Ua manao ka Aha no S. W. Papaula, a ua komo mai kekahi palapala aua i kona hele ana mai kona ekalesia mai, a ua huli hou kela i kona ekalesia, a ua pau ka manao hele. He poe e ae kekahi i hoike mai i ko lakou makemake e hele i ko na aina e, o J. Kahookaumaha, W. H. Keliiaihue, Kaapu, Kaholoaa, Waiau, a me kahi Kekukahiko, ua waihoia ka pono o ko lakou holo i ke komi te.
NA KOMITE.
Ke Komite Imi hana o Rev. John F. Pogue,
Re v. John. D. Parisa, J. Kahookaumaha.
Ke Komite Imi haawina--- Rev. John. F. Pogue, Rev. J. D. Parisa J. Kahookaumaha.
Ke Komi te palapala i ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina, Rev. John. D. Parisa.
Ke Komi te palapala i ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau o Rev. S. W. Papiula.
Ke Komi te palapala i ka Ahahui Lunakahiko o na Mokupuni o Maui o Rev. T. F. Pogue.
Ke Komi te palapala i ka Ahahui ekalesia o Kauai o Rev. G. W. Pilipo.
Ke Komi te noonoo no ka poe makemake hele i ko na aina e. Rev. J. D. Parisa, Rev. J. F. Pogue, Rev. G. W. Pilipo, Rev. G. P.
Kaonohimaka, Kapai.
Ke Komi te hoike i na hana o keia Ahahui i ka Ahahui o Honolulu iloko o Iune i ka 1868.
NA HAAWINA.
1. No ka hooponopono ekale sia ana.
Na Rev. J. D Parisa.
2. E wehewehe ia 2 Timoteo 2:4.
Na Re v. G. W. Pilipo.
3. Pehea la e maopopo ai, o Iesu no Nazare ta, oia no ka Mesia?
Na Rev. S. W. Papaula.
4. Owai la ka poe kupono e hookomo mai i ka ekale sia ?
Na Rev. G. P. Kaonohimaka.
5. I ka wa i make ai ke kanaka, e komo koke anei ia i ka Lani, a i ka luaahi anei ?
Na Rev. J. F. Pogue.
6. Ma na hana hea e hiki ai i na Puuku a me na Luna ekalesia ke kokua mai i ke Kahu ekalesia.
Na Toma Martin.
7. Heaha la na mea a ka ekale sia okoa e hana'i, e holo ai na hana a ka Haku ma ia ekalesia ? Na J. Kahookaumaha.
NA PALAPALA.
1. He palapala mai ka ekalesia mai o Helani e hoohui ana ia ekale sia me ka ekalesia o Kailua malalo o Rev. G. W. Pilipo, ua hoomoe in keia palapala.
2. He palapala aua na ka ekalesia o Nakapalilua ia Rev. S. W. Papaula ko lakou Kahu mua.
3. He palapala hookuu i ka ekalesia o Waiohinu Kau e hui me keia Ahahui, mai ka Ahahui ekalesia mai o Hawaii Hikina.
4. He palapala hookuu mai ia J. F. Pogue mai ka Ahahui Lunakahiko o Maui.
5. He palapala aloha na ka Ahahui ekale sia o Hawaii Hikina i keia Ahahui.
He maikai, a maluhia na hana a ka Haku i waena o makou iloko o keia mau la, a ua holopono me ke kuikahi no hoi o makou ma na mea a pau. Pomaikai loa, ina pela na eheu o ka lokahi e hui ai me kakou ina wa a pau. Amene. G. W. PILIPO.
Kakauolelo.
Kailua, Hawaii, Ma raki 30, 1868,
Ahaaina ma Kona Hema Waena.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe:
E oluolu kou Luna Hooponopono e hookomo iho i ka moolelo o ka Ahaina komo o ka Halepule mawaena o Kealia a me Hookana, ma Kona Hema, Hawaii.
He hale pule kahiko no keia o ka hookumu ia ana, ma ka makahiki 1852 ke ku ana o kona mau paia pohaku, a ma ia hope mai ka nee malie ana mai o kona mau kulana a hiki i keia manawa; pau ka luhi—A mamua iho o ka la 27 o Maraki nei, ua auhau ia na kane a me na keikikane i na aahu hanohano, palule keokeo, lei a-i eleele, hainaka pakeo, koheoheo eleele, wawae keokeo, a pela aku. Ua auhauia hoi na wahine i holoku aiai, hainaka ohelohelo, a pela aku. Ua kalua ia na puaa nunui maikai he kanaha mamua iho o ia la, a me na kulolo he kanakolu, a me na mea ai e ae e like me ka mea mau i ko Hawaii nei.
I ke kakahiaka o ka Poalima, la 27 hoi o Maraki, a ma ka hora 7 1/2 o ke kakahiaka, ua hoonoho ia ka huakai olioli ma ke one o Puhau. O na laina koa paikau mamua me ka Hae Hawaii, a mahope iho na keikikane, a o na kane mai, a mahope iho na wahine a me na kaikamahine; i ku-i palua wale ia no ka hele ana. Ua hiehie nani maoli no ke nana aku, aohe wahi a ka maka e kaulua ai, a he hiki no ke puana ae,
"Maikai ka Waikini he nani ke nana.
Ka hemolele o ia uka me ke onaona,
Ua hele a nolupe i ka lehua maka noe,
Ua ike iho nei au i ka nani o Aipo,"
He oiaio no, ua kai hele aku ka huakai a hiki i Kealia, a huli mai komo i ka Luakini. Ia Rev. S. W. Papaula ka haiolelo, aia ma Ma taio 21: 13. A pau ke haiolelo ana, he mau himeni hoonanea iho, a pau ia lulu dala, a o na dala i loaa mai, he $188.50. Heluhelu ia ka moolelo o ka hale mai kona hookumuia ana, no na lilo o keia Luakini mai kona hookumuia ana a hiki i keia la, ua hiki aku ka nui o na dala i ka elua tausani me na haneri keu. Nui no hoi ea? Nui io no, a i ka noonoo ana, e hiki ana no a oi aku mamuli o na tausani dala ekolu, ke huipuia me ka luhi hana o ka ekalesia. A ma ia la, ua kakauia ka inoa o keia Luakini, a ua kapa ia o "Kupukaana," a ua kupono i kona ouli, i kona ano, i kona helehelena a me kona mau hiohiona a pau, a he hiki loa no ia makou ke mahalo i ke kino holookoa o ko makou Luakini, ia loko me waho, ia luna me lalo, ia uka me kai, ia o a me nei, aohe no he wahi a ka manao e piikoi ae ai, oiai ua lawa pono i ka nani. He hiki loa no hoi ia makou ke hoopuka ae no keia mau lalani mele pakahi:
''Maikai Puna mamae i ke kua wahine.
"Maikai lili hemolele i ka la.
"Maikai Kauai hemolele i ka malie.
"Maikai Waipio he alo-lua na pali.
"Maikai Kaala he kiowai na ke keahu.
"Maikai Waipuhia i ka makani.
"Maikai ka Nu owau ke kahu."
Maikai ''Kapukaana" kilakila i ka malie,
Kupu kelakela ka puoa kela i na Kona,
Ua like no a like me Likelike.
A he hiki loa no hoi ia makou ke olelo ae, o ko makou no ka Helu mua iloko o na Kona. JOHN S. KEKUKAHIKO.
Kauhako, S. Kona, Mar. 31, 1868.