Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 11, 14 Malaki 1868 — Page 4

ʻaoʻao PDF (1.73 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, MA RAKI 14, 1868

Ka Nupepa Kuokoa.

Pouli ke Ala.

1. Pouli no ke ala o'u,
E kuu makua aloha,
Ke kau a hoohekili no
Na ao hakumakuma.
Ke ku a pilipu nei au
Ma keia waonahele;
E paa kuu lima, a kai ia'u,
I malu ae kuu hele.

2. Ke pau nei no na ho ra o'u,
E kuu makua lani,
Ke uhi paapu nei ka po,
A o na hanehane.
Ua puni au i na makau—
E hoopaa i kuu kino,
A, mai ka po e kai ai ia'u
A i ke ao olino.

3. Loihi no ke ala o'u,
E kuu makua lani,
Ua una wau a auka no,
A hele hookoene;
E paa kuu lima, e kiai mau
I ole au e auwana,
E kai a kau malie ia'u
Ma ko Ziona mauna.

4. Apuupuu no ke ala o'u,
E kuu makua aloha,
Ua eha no na lala o'u
A kahe ae ke koko;
Ua luhi a oopa wau,
Nau nae e hookikina,
E paa kuu lima, e kai ae ia'u
I kahi oioina.

5. Makena no na mea makau,
E kuu makua aloha,
Hoopuni no a kai ia'u
Na enemi hooluhi;
Ina hookahi wale au
Kulanalana a hina,
E paa kuu lima i paa wau
A hele lanakila.

6. Kaumaha no ke kea o'u,
E kuu makua aloha,
Kokua i kuu hali mau
I ole au e maule—
E paa kuu lima, e kai ia'u
Iluna i ka lani,
I kahi maha oia mau,
A kau ke kalaunu nani,
HAWAII.

Ka Himeni Misionari ma ka olelo Nuuhiwa. Na Rev. J. Pikanele i unuhi.

Himene Mihinane. 7-6.

1. U tihe mai te ono,
Mei una o te tai,
No na fenua teni,
He eo vevao;
"E na pueatua
Ioto o Ietu.
Kaoha mai otou na,
Kaoha nui mai."

2. He eo aue ana,
He eo kukuina,
E hakaite mai nei
Te ma te o atou ;
" Potana to matou e,
He ite koe hoi,
O to matou atua,
He mou tii kaau."

3. "Tiohi mai otou na,
E pue no matou,
He poi pio nui,
Te ma te ana nei;
A ave mai i te ono,
Ta Ietu hoi teao,
Ia koe te potano
Ioto o matou."

4. " E veve mai otou na,
U a mate matou,
He nui hoi te toua,
A me na hana pe;
Aue! to matou mate !
Pehea e koe ai ?
Me otou te pohoe,
E veve, veve mai."

5. He eo vao teia
Mei na fenua mai,
I koe nui te ono
I ta Ietu teao;
Kaoha tea poi,
Kaoha nui hoi,
Veve tu e na Mihi,
E noho me atou.

Ka Molowa ke Kupuna o na hewa a pau.

Ka hora 10 keia o ka po, ke kolii iho la kahi kukui e pio loa, aka, ke mau nei no ke ana o ka wati, ke pau nei ka manawa. Ua haule iho la na poo o ko'u hoa moe maluna o ka uluna, a ua nono na pukaihu. O na makika waha kani ko'u mau hoa ala o keia po anuanu o ka hooilo, ke iliki mai la na paka ua oolea ma na pukaaniani, me he mea la e i mai ana ia'u e ala pu e hoolohe ka o-e ana mai mawaho o na papa kepa o ka hale.
            Aka, ke waiho akea nei imua o'u ke kanana paina keokeo, "Kuke paina hoi o maoheloia, kanono ke pao ae i Luahine haele." Ke koi pu mai nei no hoi ke poluluhi hiamoe ia'u e hooluolu pu me lakou la, ke lenalena pono ae la au i kuu maka i ike pono loa aku i ka mea a'u i makemake ai e kamakamailio, oia hoi kela mau hua maluna o ke poo, "Ka molowa ke Kupuna o na hewa a pau."
            E i mai paha auanei kekahi poe, pehea e akaka ai ia oe o ka molowa ke kupuna o na hewa a pau? no ka mea, ua hewa kekahi poe e noho mai nei a hoopaa ia ma na Hale Paahao no na hewa e ae, aole no ka palaualelo, aole no ka molowa. Aole no hoi noloko mai o keia kupuna ka moekolohe a me ka pepehi kanaka, me ka huhu hikiwawe. Ea, e kuu hoa hele o ka po anoano hano o ka leo; e kali iki iho oe, e komo ae au i kuu wahi kuka bihopa, a naue aku kaua ma na kapa kahakai uapo o Ainahou, ma keia wahi oe e ike ai i ka lehulehu o na kanaka e kuhana ana me na oo kapala pakahi i na lima a me na kaa Palala, i hooluu ia i ka wai hookahi o ka paa ahinahina like mai o a o. Aole oia wale, e ike iho ana no oe i kekahi poe e paikau hele ana ma na uapo me na paa lole, me ka hookomo no hoi o na lima ma na pakeke, me he mau ona la no na moku, me he mau ona waiwai la hoi no kekahi mau waiwai i hooiliia mai mai kekahi mai o ko kakou mau mokupuni mai. Nolaila, e ninau oe ia iho, o ke kumu nui o ko lakou hiki ana ilaila, o ka molowa.
            Noloko mai hoi o keia kupuna na moopuna ehulehu, oia hoi o Ilihune, Ilikole, o Nele a me Hoaa, o Kiei a me Noi wale, o Halo, a Aihue, o Makee hoi e me Pakahawale. A o ka molowa ka mea e aihue ai, a kuko no i ka hai, o ka paa no ia i Kawa, o ka molowa no hoi ka mea e noho ilihune ai a me ka nele, a noho hoopiliwale aku no mahope o kekahi, me ka lohe pinepine i ka eo o kahi i noho aku ai. No ka palaualelo mai no hoi ke kumu i haalele nui ai o keia lahui i kekahi me kekahi, a uwe holoholo iho la na keiki mawaho o na puka hale no ka pololi, o keia no hoi ke kumu e ohumu ai o na wahine i ka loaa a ke kanaka mahiai, a o ka heo no ia, haalele ia iho la hoi kaua, no ka palaualelo no ke kumu oia haalele ana.
            Olelo mai paha kekahi, ina paha molowa, nee wale iho no i ka hale, aole e hele ma kela wahi keia wahi e nana ai, e holoholo ai, ae, pela no, aka, o ka molowa nae ke kumu nana lakou i kauo ilaila, no ka mea, ina lakou e paa i ka hana ma ke ao, alaila, aole e ikea ko lakou mau papalina ma na huina alanui, no ka mea, e hooluolu no lakou ia lakou iho ma ko lakou mau home ponoi.
            E kuu hoa e, ina kaua e hele iho i ka holoholo ma ko kaua nei kaona, aole no hoi e nele ana kou mau maka i ka ike aku i ke poo o na kane a me na wahine e kiei ana ma na pukaaniani, me he mau nalo meli la e pipili ana i ka pilali maia, pela no i hoomaunauna ia ai a po ka la.
            Ina aole e loaa i ke kanaka ka hana, e lilo no ia iloko o kela hewa keia hewa, e kakali mai ana ka molowa, ina aole hana ma ka lima a me ke kino, o kona lilo no ia i ka lealea a me na hewa a pau, no ka mea, aole wahi aloha iki iloko o lakou no ka hana, aole no hoi he wahi rumi iki iloko o lakou no ka hana maikai, o ka molowa ke alii nui iloko o lakou, aia no kona hao maluna iho o lakou. Ina hoi he hana ka kekahi kanaka, aole no oia e lilo iloko o kela lealea keia lealea a me kela hewa hoi keia hewa, a e komo mai no auanei ka molowa iloko ona e hoopunana ai.
            Ua mau no ia hoa i ka hooikaika ma kekahi mau mea, ina e haule, o ka haalele loa no ia. Ea, mai hana kakou pela, mai molowa

kakou i ka hana ana pela, ina e poho kakou, e hoao no, alaila, aole kakou e haule hou i lalo, ina kakou e pale loa aku i ka molowa, aole kakou e kaukai loa aku i ka pomaikai loaa wale mai.
            E like no me ka mare ana i ka wahine, kakali aku o ka waiwai o ka makua, mai hana iki kakou pela, no ka mea, he hewa no ia a kakou e hana ai. Mai waiho lewalewa hoi kakou i ko kakou mau lima maloko o ko kakou mau pakeke, a manao ae o ka waiwai o na makua a me na hoalauna, a o ka hou o ko hai lae ka mea e ola ai ka ohana.
            Ea, e kakou ea, e pono paha ke kau ia ke kawele nui manoanoa ma ko kakou mau lae, i mea hoi e lanakila ai kakou mai ka lei bipi ae o ka molowa. E pono e lilo keia i rula no kakou, o hopu mai auanei na lima huhu o ka molowa ia kakou. E nana no hoi i ka olelo ao a ke Akua, ma o ko kaua mau kupuna la, "Me ka hou o kou lae e ai ai oe i ka ai a pau na la o kou noho ana ma keia ao."
            Ea! E pono kaua ke kala ae i ka pililakeke nui manoanoa o ka molowa, o hele wale auanei ka kaua mau keiki ma na ipuka o kela pupupu keia pupupu me he ilio la. E pono kakou ke komo i ke kukapaina o ka hana, o uwe mai auanei ka kakou mau keiki no ka pololi. Owau iho ia o
J. W. P. KEOLANUI.

Kumumanao.

E imi oe i na mea e paa ai na Ekalesia oiaio ma Hawaii nei.

Ina makamaka aloha o'u iloko o ka pono o ka Haku o Iesu Kristo, mai ka la hoea i Haehae a hiki i ka palemo ana i Lehua; Aloha nui kakou:
            Me ka lana hauoli o kuu manao no ka ike ana aku i na keiki opiopio a me na kaikamahine opiopio a me na makua o lakou e hooikaika nui ana i ka pono, a e makaala mau ana me ka lana no o ka manao he pomaikai nui loa e loaa mai ana, no ka mea, o ka mea hooikaika mau a hiki i ka hopena, e loaa ana iaia ka uku kupono.
            Ina e nana aku kaua ma keia honua a puni, he nui a lehulehu ka poe i kapaia mai he ekale sia, aka, iloko o keia poe lehulehu wale, elua no mau mahele nui, o na Ekalesia maoli, a o kekahi, o na Ekalesia o ka inoa wale no i kapaia no ke ola.
            O ka mea i makemake nui ia ma keia kumumanao, ua makemakeia na mea e paa ai na ekale sia oiaio ma Hawaii nei, a ua loaa mai noloko mai o keia kumumanao ua manao nui elima.
1. E aloha kekahi i kekahi.
2. Ke ano haipule io.
3. O ka noho lokahi like.
4. O ke kupaa i ka hoowalewale ia mai.
5. O ka hilinai ana maluna o ka mea hookahi wale iho no o Kristo.
            Ina aia kekahi poe ekale sia e noho ana ma ka mokupuni o ka Ululaau, aia hoi kekahi oia poe ma ka mokupuni o Molokai, a ua loaa i ko Molokai e ka ilihune, no ka wi paha, no kahi lole ole paha, a manao mai lakou e loaa mai kahi pono kino mai na ekalesia mai o ka Ululaau, nolaila, palapala nonoi mai ko Molokai e kokua aku ko ka Ululaau, aka nae, pane aku la paha lakou, aole no hoi paha ka loaa aku o ka makou ia oukou, lilo aku ia oukou i aha iho ka makou. Ma keia pane ana, he ano kue loa ia i ke aloha, aka, ina paha penei: I ka wa e ike ai ko ka Ululaau i ka palapala a ko Molokai, alaila, akoakoa lakou me ka manao lokahi a nonoi aku lakou i ke Akua e hoopau ae i ko lakou pilikia, a mahope iho o ke noi ana aku i ke Akua, hookupu mai la lakou me ka manao lokahi like, e like me ka rula i haawi ia mai, "E aloha aku oe i kou hoalauna, e like me kou aloha ia oe iho."
            Ina pela, alaila, he wahi mea no ia e hooia mai e paa io no na hana a ka Haku ma Hawaii nei, ina paha i kokua ole mai ko ka Ululaau, ina ua kaniuhu keia poe, a o ka haalele ia i kahi a lakou i ku ai a lilo iho la paha i ka lalau, alaila, ua kohu pono ka mea i olelo ia ma ka Baibala. Kuu iho la lakou i na kuko hewa o ko lakou mau kino.
            2. Ke ano haipule io. He mea makehewa ke aloha ke ole keia ano iaia oia ke ano haipule io. Ina e loaa i kekahi ekalesia keia ano, alaila, ua lilo kona ano aloha he aloha io, no ka mea, o ke aloha i huipuia me ke ano haipule io, he mea no ia e hooia mai ana i kona ano ekalesia oiaio ana.
            3. O ka noho like ana. He mea makehewa wale ke loaa mai na mea elua i haiia ae la maluna ke nele keia ano oia ka noho like ana. No ka mea, o keia ano, he ano no ia e hooia mai ana i kekahi kumu e paa ai na ekale sia oiaio, ina paha e lilo ka noho pono ana o na ekalesia i mea haunaele wale, pehea! manao mai anei kakou he kumu ia e paa ai lakou ? Aole, aole loa, aka, ina e huipuia ke aloha o kekahi me kekahi me ka noho like ana me ke ano haipule io, alaila, me he mea la he mau helehelena no ia e hooia mai ana i ke ano o ka ekalesia oiaio, a oia no paha kekahi kumu e paa'i.
            4. O ke kupaa i ka hoowalewale ia mai. O ke ano maluna ae nei, he kumu no ia e paa ai ka ekalesia oiaio, no ka mea, ma ia ano i ike ia ka poe haipule io ma ka manao, he mea no hoi paha ia o alakai mai ai i na hoomaloka mai ko lakou kahua mua ae a ano hou ia ae lakou, ina pela, alaila, oia ke kumu e paa ai na ekalesia oiaio, me he mea la, oia no ka mea i oleloia ma ka olelo a ke Akua, E kupaa oe i ka hoowalewaleia mai a pau na la o ka hoao ia, alaila, e loaa ia oe ka lei o ke ola mau loa.
            5. O ka hilinai ana maluna o ka mea hookahi wale iho no, oia hoi o Kristo. Ina e huli ae kakou a nana aku i ka wa o na Lunaolelo, ua hilinai anei o Ioane maluna o na mea elua ? a i ole ia maluna paha o Aselerota? Aole! aole loa !! maluna wale iho no ka mea i kapaia o Kristo ka mea oiaio hookahi. Ina paha e manao mai kakou ua hilinai kekahi poe maluna o Kristo, a o kekahi poe hoi ma o Baala la, pehea, holo anei ka lakou hana? Aole loa e holo kiki ka lakou hana, e lilo wale lakou i ka hoopaapaa a pio wale ka hana, aka, ina lakou e hahai mamuli o Kri sto wale iho no, alaila, e hiki wawe auanei ka lakou hana, oiai, ua kupono ko lakou hilinai ana, oia no ka mea i olelo ia mai, "Owau no ke Kahuhipa maikai, o ke Kahuhipa, oia ke haawi i kona ola iho no na hipa," ua olelo ia no, "O ka mea e imi mai ia'u me ka pono, o lakou no ke loaa ia'u."
            Nolaila, ma keia mau kumu i kuupau ia ae la maluna, me he mea la, oia maoli na kumu e paa'i na ekalesia oiaio ma Hawaii nei. Me ka mahalo no i ka poe hooponopono.
Aloha oukou.
J. D. LAIULAIKALEPO.

No ka manao ino.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :
            Ke waiho laula aku nei au i keia kukulumanao ana ma ke akea, i ike mai ai ka poe i hele a laeoo i nei mea he kukulumanao ana a me ka noonookaulike ana i kekahi ano ino loa iwaena o kekahi poe o keia lahui, "oia hoi na manao ino, niania, holoholo olelo, a pela aku," a he mau kumu nui no hoi a e hooulu mai ana i ka hakaka, a e kue ai ka noho lokahi ana malalo o ka ohana hookahi a lehulehu hoi.
            O keia mau hana ino, he uwila nui ia nana e hoopuiwa i ka noho oluolu ana o ka poe akahai, naau haahaa, a me ka poe like me ia, nolaila, he hana nui no ia a ka poe noiau e imi ikaika mai ai i kuleana e pau ae ai keia mau hana ino iwaena o kekahi poe o keia lahui. Owai ke kamana akamai, a kanaka naauao iwaena o keia lahui e hiki ke hoopau ae i keia mau hana ino iwaena o kekahi poe o keia lahui. Aole loa no e hiki, aole hookahi mea e hiki ke hana i keia mau hana nui. He hiki i ke kamana ke hooponopono i na mea o ka pahu a me ka hale, ke hewa kana hana ana, a me na mea hana e ae. He hiki no i ke Kauka lapaau ke hooponopono i na wahi eha o ke kanaka, aka, aole e hiki iaia ke hoopau ae i na manao ino iwaena o na kanaka; hookahi wale no o ke Akua ka mea i ike i na manao o kanaka; ke kamana akamai loa nana i hana i ke kanaka ma kona mana iho.
            Eia kekahi mau hana ino e pono ole ai ke malama. Ina e loohia kekahi makamaka e ka nawaliwali, aole pono e hoino iaia, aole pono e hoopuka i na olelo e nawaliwali ai kona luna ikehala a me kona ohana pu hoi, aole pono e olelo wale he mai mea, he mea, a pela aku, he mau olelo ia e nawaliwali ai ko hai manao pono. Ina e lohe ia kekahi olelo ino iwaena o ka lehulehu me ka maopopo ole o ua olelo la me ka oiaio ole, aole pono e hoolaha koke ma ke akea me he ano lai bila la, e like me ka mea i papa ia ma ke kanawai o ka Moi, ua papa loa ia mai no na kanaka, aole make hana i keia mau mea, hookaawale loa aku no, a i oo ole na hana ino ma ka waha o kela mea keia mea, no ka mea, o ka wa opiopio o ka laau e hiki ai ke hoopololei i kona mau lala a me kona kino. Pela no ke kino holookoa o ke kanaka, o ka wa opiopio o na manao lapuwale, oia ka wa kupono e hoopau ai ia mau mea, o kanaie auanei me he laau la, a hiki ole ke pale aku i ua mau mea la mai ou aku a me lakou la ae hoi.
            Nolaila, ke alakai nei no na kanaka i ko lakou mau keiki ma keia alanui hookahi, a ua lilo ia i kipuka ili e puali ai ko lakou mau a-i oolea, ke i mai nei ka olelo i kakau ia ma Solomona, "o ke kanaka i hoolea i kona a-i, e haule oia i ka popilikia." Pela no, o ke kane, o ka wahine a me ke keiki, e hookakauha ana i na manao ma na hana ino e haule oia i ka poino.
            He mea kaumaha nui ia no ka paukiki ana o na kanaka iloko o nei pali kiekie, aloha ino! aloha ino!! na makua, na keiki. Me ke aloha. H. K. AKAHI.
            Kahei, North Kohala.

Make i Aloha nui ia.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe:
            Ma ka pepa o ka la 15 o Feberuari, ua hai mai oe i ka make ana o Mrs. Hakaleleponi Manase, ka wahine a Rev. H. Manase, ke Kahu Ekalesia o Honuaula, ke kaikamahine hoi a ka mea Mahaloia W. P. Kahale, ka Lunakanawai Apana hoi o Wailuku.
            Aka, ua koe ma ia hoakaka ana mai au ka moolelo o ua mea make la i oleloia maluna, a oia koena hoi ka'u e hoomaopopo aku nei ia oe, a oia hoi keia : Ua hanauia o Mrs. Hakaleleponi Manase, ma ka la 25 o Maraki, M. H. 1842, ma Hanakauluna, i Wailuku, Maui. He kaikamahine hoolohe, a aloha makua keia; aohe like me kekahi poe kaikamahine e ae e hele lalau wale ana i o a ia nei, me ke pakike i ka leo o ko lakou mau makua.
            A pela iho la oia nei i noho ai malalo o ka malu o na makua me ka haahaa a me ka hiaai ole aku i kela mea keia mea a ka manao i anoi ai, e like me ke kulana kiekie o kona mau makua; aka, ua ai oia, ua inu, ua aahu a lawa, oiai e noho ana oia malalo o ka malu o na makua. A ma ka la 28 ho ra 7 ahiahi o Iulai, M. H. 1858, ua mare oia i ke kane, oia o Rev. H. Manase, a i ka malama o Ianuari 1861, kahea mai la ka leo o ke Akua ia laua nei mai Kaupo mai, e hoi aku a e noho iwaena o ia Ekalesia, e hapai i ka hana a ka Haku ; aole i kuihe a kanalua oia nei i ka lako o ka hale o kona mau makua, i ke ino a me ka noho kuaaina ana o Kaupo ; aka, ae aku la no ia i ka leo kahea o ke Akua i pa-e mai, e hoi laua i Kaupo, a ua hoolohe aku la oia i ka leo o kona haku kane, e like me Sarai i hoolohe aku ai i ka leo o A berahama, a kapa aku iaia o kona haku. Ekolu makahiki a me ka hapa ko laua noho ana ma Kaupo.
            I ka Ia 8 o Iulai 1864, ua kahea hou ia mai no laua e ka leo o ke Akua mai Honuaula aku, ua ku no laua a hele mamuli o ia leo kahea ; a malaila laua i noho iho nei, e hapai pu ana me kana kane i ka hana a ka Haku me ka oluolu a me ka hoohuoi ole ia e na hoahanau no ke ano o ka noho ana.
            He wahine oluolu, makee kane, malama pono i na keiki, maiau i ka hooponopono hale, he malama pono i ka ohana, he hookipa aloha i na malihini i kipa mai ma ka hale. Oia kekahi ano kupono o ka wahine a ka mea e makemake ana e lilo i ka oihana lau.
            I ka la 14 o Ianua ri 1868, pii mai laua me kana kane a me na keiki i Wailuku, no ka halawai a ka Aha Lunakahiko o na mokupuni o Maui i ka la 15 ae ; a ma ka la 26 o ia malama, oia ka Poaono, ua hoomaka ka loaa ana o ka mai iaia. Ma ka ike a ke Kauka, he (typhoid five) ka mai, a make aka ia. Ma ka la 1 o Feberuari ka make ana. Elima la, a i ke ono, haalele mai la i ke kane ka hoa pili, ka hoa haihai olelo o ka pono a laua i luhi ai ; i na keiki hoi i loaa ia laua i ka wa opiopio maikai; i na makaa me ka home oluolu o Hanakauluna ana e luana ai, a me na hoa launa oluolu o keia ola ana.
            O na keiki i loaa mai loko mai o keia makuahine hooulu lahui, mahope iho o ko laua mare ana, elima ka nui, elua keiki i lawe ia aku e ka Mea nana i hana, a ekolu e noho nei me ka makuakane a me na kupuna ; a ua hala aku la kela ma kela aoao o keia ola ana, ua waiho ia mai la na keiki na ke kane, a i na makua hoi ka ukana luuluu me ke kaumaha.
            Ma ka la Sabati ae, la 2 o Feberuari, ho ra 4 o ke ahiahi, ua hoolewa ia ke kino kupapau o Hakaleleponi Manase, ma ka luakini pohaku o Wailuku. Na Rev. W. P. Alekanedero ka haiolelo pili i ka mea make ia manawa ; aia ke poolelo ma Mataio 14 : 27. "E hoolana oukou, owau no keia, mai makau"—Ua nani no na mea a Ieho va i hana mai ai no kakou. O kona makemake ke hana ia aole o ko'u." MEA KAKAU.

No Waimea a me kona Hiohiona.

M R. LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
            O Waimea hea la keia ? o Waimea anei i Kauai ? o Waimea paha i Oahu ? Aole paha ea ? O Waimea keia ka mea nona kahi mele kaulana, a penei paha ia:
            "Hole Waimea i ka ihe a ka makani,
                Hao mai na ala a ke Kipuupuu,
                He laau kala ia na ke anu ;
                I oo i ka nahele o Mahiki," &c.

He aina o Waimea i hoopuni ia e na mauna, e ku ana o Maunakea ma ka aoao Hema a ma ka aoao akau ka lalani mauna, he wahi oluolu keia, e holo mai ana na ea anuanu o ke kuahiwi, a he aina no hoi keia i kaulana ma ka Palapala Aina; "o Waimea no kahi palahalaha o Hawaii."
            I kekahi o na la e naue nei, he mea e kuu ike ana aku i ka puulu hipa nui e hoouluulu like ana lakou i kahi hookahi, aole nae au i ike he hipa, aka nae hoi, ninau aku la au i ko'u wahi hoa hele, oia hoi o Kulepe, oiai hoi he wahi hoahele kamaaina ko'u. He moku pili anei kela ? e pane o-o mai ana kela ia'u me ka hoonaukiuki mai. "Aole ka oe i ike he hipa, houluluulu ae la a kahi hookahi no ka wela i ka la." I aku la au i ua wahi Kulepe nei, he hipa ka auanei, pela anei ka hipa ka noho i kahi hookahi ? E pane hou mai ana kela ia'u, aole ka oe i ike no ka wela o ka la, nolaila ka noho malie o ka hipa." O ka pau loa no ia o ko'u kuhihewa ia mea, eia hou ua lea. Haele hou ae la maua ma ke alanui o Waikoloa, he wahi maikai keia, maikai ka ulu ana o ka mauu, ua uliuli mai o a anei. Ko maua hele aku la no ia a kokoke i kahi e ku ana ka hale, ike aku la au i kahi hale e pii ana ka uahi mai loko ae o ka puka uahi, ninau ae la au ia Kulepe i kuu wahi kamaaina. He hale haole paha kela, aia la ke pua mai la ka uahi, haohao iho la kela a hoopuka mai la me ka leo hoakamai ; me ke pakike mai. "Aole paha ia he hale haole, he hale Hawaii no ia, he pili mauu Hawaii no, he laau neneleau, a me na mea Hawaii no a pau,' a pane hou mai la no kela ; 'Ina paha he hale haole namu mai." A i aku la au iaia, me ko'u manao o ka olelo ana no la hoi ia; a pehea la hoi au e olelo ai i ole au e pane ino hou ia mai e oe? "Penei oe e pane ai; No ka haole anei kela hale ? Alaila, e hoole aku au ia oe, aole, no ka pake, he hale inu ti." Alaila, olioli loa iho la au, me kuu olelo aku iaia, e hele hoi ha kaua e inu ti, "ae," wahi a Kulepe, o ka hele aku la no ia o maua a komo e aku la kela mamua, a owau aku la hoi mahope.
            A ia maua i komo aku ai, e komo koke mai ana ia'u ka manao mahaoi, me kuu manao no hoi o ke aloha no la hoi ia a ka pake, mahaoi aku la au, "Kinikiu." E akaaka mai ana ka pake no ka lohe ole, nana inoino mai la na maka o Kulepe, me ka olelo mai "mahaoi no oe." E aloha ae ana kela me ka olelo aku, "Kinikini," e "kinikini" aku ana ua wahi pake nei, noonoo iho la au i ka'u huaolelo i pane aku ai mamua, ua hewa ia, eia ka he huaolelo kuamuamu ia.
            Kahaha ! make loa iho la au i ka hilahila, a kulou iho ko'u poo ilalo e hoka ana i ke ahuawa, a o kuu wahi hoa, ke hoonuu wale la kela i ka palaoa e hoonuu ai, a owau iho la hoi, o ka waiho no ka'u i ko'u bola ti a maalili, ke manao nei au o ka maikai la ia, eia ka o ka wela ka pono. I hou mai la kela, "hilahila maoli au ia oe i kou ike ole i ka inu ti." Ko'u i aku la no ia, aohe no auanei he inu ti o ko'u wahi, akahi no kela a ninau mai ia'u. "Nohea no oe?" i aku la au no Kona, no Honuaino, he kuaaina loa.
            A ia'u no e inu ana i ka'u bola ti, pau ae la ko ia la, owau hoi hoonuu iho la au e pau, aole nae e hiki, he koekoe pu wale no. Eia ka kela ke ohi nei i ka'u palaoa, i nana iho ka hana aole ka'u mea ono. Eia nae hoi ka mea kupanaha, i ka pau ana o ka inu ana i ke ti, nonoi mai ana ka pake i ka hapaha o na bola ti, lalau iho la hoi au i ka'u hapawalu no ka'u bola, i wehe ae ka hana, eia ka he pohue ka iloko o kahi pakeke o ko'u wahi lole, ua hookomo ia mai ka e Kulepe ke pohue iloko o kuu wahi lole, a noho iho la au me ka hilahila no ka hapawalu ole e hookaa ai no kuu aie i ka pake. MALUKILIKA.

Lulu Dala Halepule ma Kalaoa.

Ma ka la 30 o Ianuari i hala aku nei o keia M. H. 1868 no, oia hoi ka Poaha hope oia malama. Ua wehe akea ae na wahi hoahanau uuku o ka Apana o Kalaoa ia la he ahaaina lulu dala halepule, i mea e hookaa ia ai na dala i koe o ka hana ia ana o ko lakou halepule e ke kamana Kuia Pake.
            Ma ka lanai ahaaina, eha no papaaina loloa, papaaina dala, papaaina hapalua, papaaina hapaha, papaaina hapawalu. Ua hoolakoia no keia mau papaaina i na mea ai Hawaii, a o na kuene o keia mau papaaina he mau wahine ewalu.
            Eia hoi, mamua o ka paina ana o na hoaaloha malihini mai na apana e mai a me na ekale sia e mai hoi, ua hoomakaia ka lulu dala ana mamua. Na na kamaaina i lulu mai i na dala he kanawalukumamaono me elima hapawalu, ($86 62 1/2) a na malihini mai hoi i lulu mai i na dala he kanaonokumamalima me ahiku hapawalu. ($65 87 1/2) a huiia na dala a pau i loaa mai he $152 50.
            Aole paha e pau loa ana ka aie i ke kaa ia mau dala, ua koe uuku no nae i ke ike ana na dala i koe, aole paha i oi aku mamua na dala he kanaha. Ua pau me ka mahalo. N. SIM EONA.
Kekaha, North Kona, Feb. 26.1868.

 

I na makua mea keiki o Kohala a me
na Lunamakaainana o keia makahiki.

No na hoa mahaloia o ke keena Kuokoa ke aloha. E oluolu mai oukou e kau iho ma kekahi wahi o ko kakou pepa i keia wahi manao malalo nei.
            Ma ke Kuokoa, Helu 6, o ka hunahuna huikau o Kohala, ma ka hapa mua. I ia kula aupuni, ma ka ike ana i ka mea nana i kakau wahi ana, "ma o na makua ke emi ana o ka naauao o na keiki ma ia wahi," ina he oiaio ia, ke paipai kuoo aku nei au ia oukou e na makua mea keiki o Kohala e hoolako pono i na mea kula, no ka mea, o ka o-o iho la no ia e hiki aku ai ke waele i ka nahelehele loloa o ka naaupo, a puka aku i ka noho hanohano ana a kuonoono hoi. E ala! E ala !! e na makua o Kohala a me na makua o na wahi e ae o Hawaii nei, i keia hooakaka ana o keia io ponoi o ke koko Hawaii nei.

INA LUNAMAKAAINANA.

Auhea oukou e na Lunamakaainana o keia Kau Ahaolelo o ka M. H. 1868 ma oukou la ko'u manao e hai pokole aku ma kekahi mea e pono ai na hanauna hou o kakou, nolaila e noonoo mai oukou i ka mea kupono no keia hana mamua ae o ko oukou akoakoa ana ma ia Hale.
            Penei la ! no ka ulu nui ana mai o na leo uwe hanehane kupinai o na makua mea keiki, i ka malama pono ole ia ma kekahi mau hale kula i waiho palakaia, nolaila ea, ua maopopo no ke kumu o keia haunaele ana i ka poe noonoo he lehulehu wale, ke kahua kahi palaha ai, oiai, ke hoonoho ia nei na kumu ano inoa ino, pelapela, haumia, a hawawa hoi ma ke ao ana, a ke mahuahua nei na kumu Pope i keia wa, ma kahi i nui na keiki Hoolepope, pela no hoi na Lunakula i ano like ka lakou hana me na kumu, no ka mea, me ke ano o na hua i lulu ia e ka poe nana e ao nei, me ia no ka hope e hoi ai, aole e hiki keia hana nui me ka moloa a me ka awili pu ia me ka pono ole, a ke waiho wale ia nei kekahi mau hale kula me ka pilikia nahaha o na paia, a he nele loa hoi ma kekahi wahi, ma kahi kuaaina nae kahi poino loa ma keia ano, oiai hoi, ua like no ka auhau kula maluna o na makua a pau, eia nae, ua hana kapakahi ia, no keaha keia? na oukou no e noonoo ke hiki mai ka manawa kupono a'u e kau nui nei, mai poina i keia.
            Aole e pili keia mau manao i na kumu a me na Luna kula, mamuli o ka hoopono a makaukau ma ka lakou oihana i haawi ia, a me ka makau pu ana i ke Akua mana loa.
            Nolaila, ina e pono ana keia ia oukou, ko kakou pomaikai ia, a ae hou ia paha ka himeni ana ma na hora kula a ke aupuni i papa ai, ma keia wahi wale no e hoomahele ai i na keiki ke kula wae, a kula kiekie, e like me Lahainaluna, a loaa hoi ke kuliu io i ka naauao a pau. Ina e hooko ia keia manao, pela no hoi e ala hou mai ai o Hawaii hou iluna me ka olioli ma keia mua aku a mau loa.
            Oia ka manao o keia makaainana, ina e paa mai ana keia, alaila, hai hou aku au, ina aole e pai ia mai, oia iho la no hoi.
S. KALIULAKEPOOUAHI.
Keoneohiu, Ap., o Lahaina, Feb. 27, 1868.

He Wai Nui Halana.

Ma ka la 20 o Dekemaba, hoomaka mai la ka ua kilihuna, pela a hiki i ka lua o ka la, ka hapalua o ka hora elua o ka auina la, oia ka wa i hiki mai ai ka ua nui, mai ka hikina Hema mai, e lawe mai ana i na lau laau; oia no hoi ka wa i huai mai ai na puka wai o Kulanihakoi, ka hele a haalele i ke kaha o Kaunalewa. Ma ka la Karitima sa Dec. 25, ka wa i auhee ai na eheu o ka po, a i hohola mai ai hoi na kukuna wela ka la, oia ka wa i pii mai ai ka wai a hiki i ko makou hale e noho nei. Ua pai ia e makou kou kahi hale eha kapuai ke kiekie, aka ua hiki ae no ka wai i na kapuai 3 1/2, a he hapa kapuai ae ao koe, nana ka auwae kahi uuku.
            O ke kokoke mai ko makou wahi nei a hiki i kahi maloo, he hapalua mile, ma na wahi e ae he oi aku, he kaa ke alanui e hiki ai. Eia no makou ke noho nei iloko o ka wai ma keia la a'u e palapala aku nei, ua halana ia no ma na kulanakauhale o makou nei ma Marysville, ua au i ka wai ko makou nui, o L. T. Komokapu, Kelupapela Kaawa, J. Hoohuli, C. H. Hikiau, J. A. Kapahukula. E aloha auanei. J. A. KAPAHUKULA.
West Butle Tutle Co. Cal. De c. 29, 1867.

HE MAU NINAU HELU.

1. He huhui pua rose, a ua haawiia hookahi hapakolu oia mau mea na ka Moi, a hookahi hapalima na ke Kuhina, a hookahi hapaono na ka Lunakanawai, a o na mea eono i koe na ke Kahunapule. E hai mai i ka nui o na pua rose ma ia huhui ?
            2. He ohana nalomeli. Lele aku la hookahi hapalima o lakou i na pua maia ; a hookahi hapakolu i na pua hala ; a o ka hapakolu o ka like ole oia mau poe i lele maluna o ka laau kuku, a hookahi wale no nalomeli i koe e malama i ko lakou hale. E hia ka nui o na nalomeli ma ia ohana ?
            3. He ohana manu nene, i ke akoakoa ana o na ao eleele lele aku la ka paumi o ke kumu kaha kuea o lakou i ka lokowai o Moanalua, a lele aku la no hoi hookahi hapaumi o lakou a pau i ka loko ia o ka Moi, a koe iho la hookahi hapaha o na nene e paani pu ana iloko o ka wai o ka loi. Ehia ka nui o na nene ?
                 4. Aia ma Waikiki he niu hookahi haneri  kapuai kona kiekie, aia hoi ke waiho la he punawai elua haneri kapuai mai ka laau niu aku ; iho mai kekahi keko mai keia niu mai a hele i ka punawai; a o kekahi keko okoa, lele iluna ia a iho pololei ma ka aoao loa a i ka punawai. E hoike mai oe ke kiekie i lele ai ua moo la ?