Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 9, 29 February 1868 — Page 4
| This text was transcribed by: | Francene H Aarona |
| This work is dedicated to: | For my in-laws, Henry & E Aarona who taught me a lot |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka poe Aki.
1. Ina loaa me keia ao
He wahi palanaiki
E lohe ole ai kakou
Ina olelo aki,
Palua no ka pomaikai
O ua wahi haiki nei,
Ilaila e hiolani ai,
A noho kuikahi.
2. E kupaia ua wahi nei,
" Kauhale malu pomaikai, "
O Malu no ko ia la alii,
Aole make e loli,
Ilaila no e noho ai,
A kala aku, kala mai
Ina lalau kina liilii,
A hoomauhala ole.
3. Na mea kolohe, oia no
Na elelo aki ia kakou,
A hookae i na hoahanau,
A mau ka moku a hana ;
Aloha ma ke alo no,
Aloha ino, kaua pu,
A ma ke kua, he ano hou,
E hookamani ana !
4. He aki ano--aha la ?
Me he makemake e huna !
Hoike nae, a papa ka !
Mai hai i ka hoalauna ;
Alaila hele pololei
Me na olelo hookekee
E hai lauwili wale ai !
Me e, ka, ka hamau la !
5. Ina i emi iki e,
Ua poe kolohe aki nei
A koe kokolua, say,
A kuniia laua,
Pau koke, ea, ka hoopaapaa,
Ka huhu, lili, hakaka,
A ala mai na mea hoona,
A moe na mea kaua.
6. He me hewa ino no
Ke houhou ae i ka naau
O kahi hoa o kakou
Ma na olelo aki ;
E noho maluhia no,
E launa oluolu pu,
Aloha i na hoahanau,
E mau ke kuikahi.
H. M. H.
He inoa no W. C. Lunalilo.
No ka lai awakea ke aloha-la,
I kekui pua lei ahiahi,
Hoohihi mai oe ia nei-la,
I ka wai olu o Kemamo,
A he Mamo oi ʻ la na i nei-la,
Ia nei kaua e pono ai,
E lai ai o ka noho ʻ na-la,
I ka halelau koa i ka uka,
Kaua pu no ka ike-la,
I ka hau anu o ka nahele,
Ke noho mai la i ka mauna-la,
I ka lihilihi o ka lehua,
Ke kau ae nei na manu-la,
I ka liko pua lau laau,
Ke hao mai nei o Malama-la,
Hoi mai kaua e pili,
I ka poli aloha o ka makua-la,
I nohea i ke kakahiaka,
Huli aku ke alo i Nuuanu-la,
I ka ua pua kea i Mololani,
A he Lani nui no oe na ʻ u-la
A he Sila nui no ke aupuni,
Paa pono ia ʻ u na hono-la,
Mai Hawaii a Kauai,
I kamole aku hoi o Lehua-la,
I ka luna wale o Kawaikini,
Haina ka inoa o ka lei-la,
O Kalani Lunalilo he inoa.
Mrs. K. A.Kahiliopua.
No ka lai o Lele ke aloha-la,
I ka pua iliau o ke kua,
E anapa kela i ka lai-la,
I ka olauniu ma kai,
Ma kai ma uka ke aloha-la,
Nana i hoopili paa mai,
Ike oe i ka mea huekoni-la,
I ka mea koikoi he manao,
He manao o ko ʻ u e hui-la,
Me ka pua Pikake onaona,
Ho mai ko ihu pua rose-la,
E honi au a hoi ae,
I ka uluwehi o Honolulu-la,
Hoolai na manu ke ike,
I ka wai hoouiui kino-la,
Kuu kino kai pili me oe,
Ka halia ka i hiki ia nei-la,
Haina ka inoa o ka lei,
O Kalani Lunalilo he inoa.
Mr. B. Ane Uila.
Ke Alo Alii, Hailiimaile, Hon. Feb. 22, 1868.
Ka Moolelo o ka halawai a na Kumu
KULA KUOKOA A ME NA KAHU
Ekalesia o ka Mokupuni o Oahu.
Poaha Feb. 13, 1868, hora 7 1/2 ahiahi, halawai na Kumu Kula Kuokoa a me na kahu Ekalesia ma Kawaiahao.
Ma ke noi a Rev. H. Kauihilo,e kohoia o G. Leleo i Lunahoomalu, a o J. W. Naakuina i Kakauolelo. Hooholoia.
Hoomaka ka hana ma ka pule ana a G. Leleo, a pau ka pule. Ku mai o Rev. L. H. Kulika, a heluhelu mai he leta na D. W. Kapua, o Waialua, a heluia mai na ino o na Kumu Kula Kuokoa a me ko lakou mau wahi e hana nei, a penei no ia : e hoomaka ana ma Kawaiahao, o D. Malo, a me S. Haaheo na kumu. Kaumakapili, o H. M. Kiha ke kumu. Kailua, o Jac. W. Kauhane ke kumu. Kaneohe, o J. P. Kamai ke kumu. Haaula, o Nahuina ke kumu. Kahuku a me Waialee, o Mr. a me Mrs. Leleo na kumu. Kawailoa Waialua, o J. W. Nakuina ke kumu. Kamooloa Waialua, o D. W. Kapua ke kumu, (aole i hiki mai.) Mokuleia Waialua, o Mr. Makanui ke kumu.
A pau kana, ku mai o Rev. H. Kauaihilo, e pono e kohoia i poe Komite na lakou e huli i Kumukanawai no keia ahahui. Hooholoia.
Ma ka noi a J. P. Kamai, e kohoia o Rev. L. H.Kulika, Rev. O. H. Kulika, a me Hon. Jno. li, i poe Komite imi Kumu Kanawai, a e hoike mai ma ke ahiahi o ka la apopo hora 7, P. M. Ua hooholoia.
Ma ke noi a Rev. L. H. Kulika, e pono i kela a me keia kumu kula kuokoa e wehewehe mai i ke ano o ka lakou mau kula. Hooholoia.
Ua hoomaka ma ko Kawaiahao kumu oia o D. Malo. Ua hoomakaia kana kula ma ka la 18 o Feb. 1867. Ka huina pau o ra haumana 115, a o ka uku ma ka pule he hapawalu.
A pau kana, ku mai o H. M. Kiha ko Kaumakapili kumu. Ua hoomakaia kana kula i ka malama o Aperila 1867 ; Ka huina o kana poe haumana i keia wa he 140, a he hapawalu ka uku o ka haumana hookahi no ka pule.
A pau kana, ku mai o Kauhane, ko Kailua kumu kula, aohe i hai mai i ka wa i hoomaka ai, huina pau o na haumana he 10, o ka uku o ka haumana hookahi no ka pule he hapaha, (.25)
A pau kana, ku mai o J. P. Kamai ko Kaneohe kumu, Ua hoomakaia kana kula ma ka la 17 o Dec. 1866. Huina pau o na haumana 33, uku pule pakahi, .25
A pau kana ku mai o Nahuina ko Hauula kumu kula. Ua hoomakaia i ka la 18 o Aug. 1867., huina pau o na haumana he 19 ka uku no ka pule he hapawalu.
Pau kana, ku mai o Mr. Leleo ke kumu kula o Waialee a me Kahuku, Ua hoomaka ia ma ka mahina o Aug. 23, 1867. Ka huina o na haumana 23. Ka huina o na haumana 23. Ka uku ma ka la he hapalua dala (.50) na ka Ekalesia o Waialua e uku nei.
O D. W. Kapua aole i hiki mai, nolaila, aole i loheia kana mau hana.
A ku mai o Makanui, Mokuleia kumu kula. Ua hoomakaia kana kula i keia mahina iho nei no. Huina o na haumana 20 a oi ʻ aku, o ka uku, he hapa i na makua mea keiki, a he hapa i ka ekalesia o Waialua.
A pau kana ku mai o J. W. Nakuina, ko Kawailoa Waialua kumu. Ua hoomakaia kana kula i ka la 9 o Ian. 1866 ; o ka uku o kela a me keia keiki no ka pule hookahi, he hapaha, (.25) o ka huina o na haumana a hiki i keia he 50 a oi, a o ka nui o ka poe i koe e hele mau nei he 20 a oi aku. O ka pau keia o na hoike kihapai a na kumu pakahi, a pau keia.
Ku mai o Rev. L. H. Kulika a noi mai, e hoopaneeia ka halawai a ke ahiahi o ka Poalima, hora 7 o ka la apopo Feb. 14,1868 ma Kawaiahao nei. Hooholoia, a hookuuia ka halawai ma ka pule a Rev. S. N. Holokahiki o Wailupe.
Poalima Feb. 14, 1868, hora 7 ahiahi.
Ua akoakoa mai na hoa o ka aha, a ua hoomaka ka halawai ma ka pule ana a J. S. Lono o Waialua ; o G. Leleo m ka noho, a o J. W. Nakuina ke kakauolelo ; a ma ke noi a Rev. H. Kauaihilo, e heluhelu mai ke kakauolelo i ka moolelo o ka halawai i hala, hooholoia.
Heluhelu mai ke kakau olelo a pau, a ua noi ia mai e apono ia ka moolelo, a ua apono ia. A pau keia, noi ia mai e heluhelu mai na Komite i ka lakou mau mea i hoomakaukau ai, hooholoia. A ua ku mai o Rev. O. H. Kulika, kekahi o na Komite a heluhelu mai, a ma ke noi a Rev. Z. Poli, e laweia keia hoike a ke Komite a e noonoo pakahiia. Hooholoia-a heluhelu hou mai ke Komite i ke poo o ke Kumu Kanawai, a ma ke noi a Rev. Z. Poli, e hoapono i ke poo o ke kumu kanawai, hooholoia.
A pau keia ku mai ke Komite a heluhelu mai i ka Pauku i o ke Kumukanawai, a hooholoia ma ke noi a kekahi o na hoa.
Heluhelu mai ke Komite i ka pauku 2 o ke Kumu Kanawai, a ua hooholoia.
Heluhelu mai ke Komite i ka Pauku 3 o ke Kumu Kanawai.
Ma ke noi a Rev. Z. Poli, e pakuiia aku keia mau huaolelo " a me na elele o kela a me keia ekalesia " mahope o ka Pauku ekolu o ke Kumukanawai. Kue ia. A no ka nui o ka hoohaapaa, ua hoopaneeia ka noonoo ana no ia Pauku.
Heluhelu mai ke Komite i ka Pauku 4 o ke Kumukanawai, A ma ke noi a J. P. Kamai. Hooholoia.
Heluhelu mai ke Komite i ka Pauku 5 o ke Kumu Kanawai, a ma ke noi a Rev. H. H. Paleka, e hoololi a e hookomo i ka hua olelo " me ke kuka pu ana me ke kumu," hooholoia.
A ma ke noi a Rev. Z. Poli, e hooholo ka pauku 5 o ke Kumu Kanawai, hooholoia.
Heluhelu mai ke Komite i ka Pauku 6 o ke Kumu Kanawai, a ma ke noi a J. P. Kamai, ua hooholoia.
Heluhelu mai ke Komite i ka Pauku 7 o ke Kumu Kanawaii. Hooholoia ma ke noi a Rev. Z. Poli.
Heluhelu mai ke Komite i ka Pauku 8 o ke Kumu Kanawai, a ua hooholoia me ka ninau oleia.
Heluhelu mai ke Komite i ka Pauku 9 o ke Kumu Kanawai. Hooholoia ma ke noi a J. P. Kamai.
Hapai hou ia ka noonoo no ka Pauku 3 o ke Kumu Kanawai, a ma ke noi a D. Malo, ua hooholoia me ka hoololi ole.
Hooholoia, ma ke noi a Rev. H. H. Paleka e hokomoia i mau hua olelo e hoohui ai i ke poo o keia Kumu Kanawai me na Pauku.
Hooholoia, ma ke noi a Rev. O. H. Kulika, e hooholo loa ia keia Kumu Kanawai.
A penei ka heluhelu ana o keia Kumu Kanawai :
I mea e hooulu ai i na kula ma na wahi kula ole, a i mea hoi e hooikaika ai i na kula Kuokoa ma keia mokupuni, nolaila ke hoohui nei makou ia makou iho i Aha hui malalo o keia Kumu Kanawai.
Pauku 1. E kapaia keia hui, Ka Hui o na Kula Kuokoa o ka Mokupuni o Oahu.
Pauku 2. O na hana a keia ahaoia no ka hoolana i na manao o ka poe e kokua ana mamuli o keia hana hooulu i ka aauao, e paipai e hooulu i na pono uhane waena o keia mau kula, a me ka hoike ana i keia mau kula i na wa kupono.
Pauku 3. O na lala o keia ahaoia no na kumu kula a pau o na Kula Kuokoa ; a me na Kahunapule Euanelio a pau keia mokupuni.
Pauku 4. O na Luna o keia ha, he Peresidena, he hope Peresidena, a he Kakauolelo, a e kohoia lakou ma ka hala i ka hui ana i Feberuari, i kela makahiki keia makahiki.
Pauku 5. Na ka Peresidena alakai i ka hoike ana i na kula a pau malo o ka malu o keia aha, me ke kokua pu a e na Kumu kula Kuokoa a pau, a me na ahunapule Euanelio oia kihapai. Na ka Peresidena o keia Aha, me ke kuka pu a me ke kumu e hoomaopopo a hoolaha ku i ke akea, i kahi a me ka manawa kupo e malama ia ai na hoike kula.
Pauku 6. Ina he hiki ole i ka Peresidena e hapai i na hana o kana oihana, e ili no kana mau hana maluna o ka hope Peresidena.
Pauku 7. E hui keia Aha @ hui ana i ka makahiki, a i ka wa a i kahinoi e hui ai ka Aha Euanelio o keia mokupuni.
Pauku 8. E kono mau aku nLuna a me na lala o keia Aha i na kumu a Kula Kuokoa hou e ulu mai ana ma ha hope aku, e komo mai i keia Aha ; a noonoo mau keia i ka mea e hooulu ai i na kula ma na wahi i hoohemahemaia.
Pauku 9. He hiki i keia Kum Kanawai ka hoololiia, ma ka hoolaha ua i ka manao hoololi i kekahi hui ana ka Aha mamua ae, me ka hooholo ana o ea hapakolu o ka Aha.
Ma ke noi a Rev. O. H. Kulika e koho ia ma ka balota ana i Peresidena i Hope Peresidena, a i Kakauolelo, no ia @ui hou ana aku o ka aha i ka malama o Feberuari, a ua hooholoia.
A ma ke kono ana, ua kohoia o Rev. L. H. Kulilae i Peresidena, o Rev. O. H. Kulika i hope Peresiena, a o J. W. Nakuina i Kakauolelo.
Ma ke noi a Rev. L. H.Kulika e houluulu i mau wahi hunahuna dal i mea e kuai ai i Buke e kakau ai i ka moolelo o keia halawai, a me na mea e ponoi ka hana a ke Kakauolelo. Hooholoia.
A i ka houluulu ana ua loaa $30.
Ma ke noi a Rev. L. H. Kulika e haawi ia keia mau dala i ke Kakauolelo. Ioholoia.
Ma ke noi a Rev. Poli, e haawi i mau Kumumanao na na Kumu kula Kuokoa no ia halawai hou ana aku. Hooholo.
Na Kumumanao no kela Halaw aku.
1. Pehea e liio ai na Kula Kuokoa o kakou i mau kokua nui no ka pono Kristiano ?
J. P. Kamai.
2. Pehea la e loaa ai i na Kanu ka uku mai na makua mai ? F. M. Kiha.
3. Ehia hora o ka la ma ke la ana e holo pono loa ai na keiki ma ka hoonaauao ana ? S. Haaheo.
4. Heaha na hoopai kupono e hoopai ai ke kumu i kana mau haumana ? D. Malo.
5. Heaha na hana e malu pono i ke kula ? Mrs. Leleo.
6. Ehia hoike kula ana i ka makahiki e pono ai na kula a kakou ? J. W. Nakuine.
Ma ke noi a Rev. L. H. Kulika, e kokua o J. P. Kamai, a me H. M. Kiha i ke kakauolelo no ka hooponopono ana ka moolelo no ka hoolaha ana maka Nupepa Kuokoa Hooholoia.
Ma ke noi a ka Hale e heluheluia ka moolelo oia ahiahi. Hooholoia.
Ma ke noi a ka Hale e apono ka moolelo a ke Kakauolelo, aponoia.
Ma ke noi a Rev. Z. Poli, e hoopanee ka halawai a ka wa a me kahi e na hou ai ka Aha Hui Euanelio o ka mokupuni o Oahu. Hooholoia.
A hoopaneeia ka halawai na ka pule ana a kekahi hoa o ka Aha. J. W. Nakuina ; Kakauolelo.
Kamani Waialua, Feb. 17, 1868.
Kumumanao i heluhelu i e Rev. Z.
Poli imua o ka Aha Euanelio o
ka mokupuni o Oahu.
Feb. 14, 1868.
He hana ku anei i na Kahunapule o keia Aina ka Hoolaha ana aku ke Kuokoa a me ke Alaula ma ko lakou mau Kihapai iho ? A pehea la e holo ai ia hana ?
He elua mau ninau ano @ i ike ia maloko o keia Haawina.
1. He hana ku anei i na Kahunapule o keia Aina ka Hoolahaana aku i ka Nupepa Kuokoa a me ke Alaula ma o lakou mau Kihapai iho ?
2. A pehea la o holo ai ka o ka hoolaha ana aku i ke Kuokoa ame ke Alaula iwaena o kanaka, a he hanau anei ia i na Kahunapule o keia aina ke hapai nui ma ko lakou mau Kihapai iho ? A he hana hiki no, no ka mea hoi, o ka hoolaha ana o ke Kahunapule i keia mau Nupepa elua iwaena o kanaka o kona Kihapai iho, a he like loa no ia hana wahi a ʻ u, mea haawai kuai ana aku i na Buke Hoolaheke.
A no ka mea hoi, o ka po a me ka waiwai io e loaa nui ana mai ko ae ona nupepa ia kahi manawa, ua oi a aku ka ono a me ka momona kuhikuhiniao ia mau hunahuna makamaka hou, e iki mau ana i kela pule keia pule, mamua aku o ka waiwai o na buke i ike mau ia i pakua hoi i ka manao a me ka makemake o kanaka.
A aole nae au i manao i ma keia kamailio ana e hoole maoli aku i ka waiwai ole o na buke, oiai hoi, ua maopopo no ia ʻ u a me keia Aha, noloko mai o laila ko ʻ u ike a me ko oukou ike, ka ike o ka Moi e noho Alii nei a me kona lahuikanaka, aole no ka Nupepa.
Aka hoi, i ke kau iho nae o ko oukou naauao loa ana, a ike maka aku la i na pono he nui o ka noho kanaka ana, aia hoi, loaa maopopo mai la ia ʻ u keia manao.
E like me ka iini a me ka makemake nui ana o ke kanaka i ka wai huihui, i ka wai ono a ka puu ke inu aku, a pela loa no hoi ka iini a me ka makemake nui ana o ke kanaka naauao hoopono i na nu hou hoohauoli manao mai ka aina loihi e mai, a he manao wale ko ʻ u, noloko paha hoi o keia iini nui ana o ke kanaka a i na mea hou o ka aina e mai, a me he wai huihui la i kona puu ka olu ke inu aku, ka ke Kaula Alii naauao i olelo ai ma kekahi o kona palapala penei :
" O ka wai huihui i ka mea makewai la, oia ka olelo hooluolu mai ka loihi e mai, " Sol. 24: 25.
Ea ! Nani ka pili a me ka like loa ana o na mea hou mai ka aina loihi e mai, me he wai huihui la i ka puu o ka makewai. A ina pela, alaila, pehea la auanei e ike ia ai keia mau pono ke ole e hoolahaia ? A pehea la hoi auanei e hoolahaia ai ke ole ka nupepa ? A pehea hoi e mau ai ke ola ana o ka nupepa ke ole ke kala a me na Luna kupono nana e ohi mai a malama iho ?
A nolaila hoi, ua maopopo loa ia ʻ u ka pono o keia manao hookahi.
O na Luna kupono nana e lawe, a e hoolaha nui aku iwaena o kanaka i ke Kuokoa a me ke Alaula, oia no na Kahu Ekalesia Euanelio a pau loa mai Hawai a Niihau, o ka Aoao Hoole Pope a me na Luna Ekalesia hoopono, a me kekahi mau kanaka naauao e ae e makau ana i ke Akua, a e manao nui ana hoi e hoolaha aku i keia mau kukui nani o ke ao, a he mau Luna kupono loa lakou wahi a ʻ u. A no ka mea hoi, o ka Hoonoho a me ka Hookohu ia ana aku o na Luna kupono ole, ano kolohe, makee, a aluna paha i ka waiwai loaa o ka Pepa, a manao nui ole hoi e hoolaha aku me kona ikaika a pau, aohe pono oia poe luna.
A ke hai aku nei au ia oukou, o kekahi wahi lala nui kaulana loa ia o ko laua nawaliwali ana a make aku i ka ai ole. O na luna kupono ole, a malaila hoi, ua akaka loa ia ʻ u ka pono o keia ninau ana.
He hana ku anei i na Kahunapule o keia aina ka Hoolaha ana aku i ke Kuokoa a me ke Alaula mako lakou mau Kihapai iho ? Ae, no ka mea hoi, he poe hoopono lakou, a makau hoi i ka hana hewa ana, a ina pela, alaila, he pono anei iaia ke hooikaika nui ma keia hana i kekahi hapa o ka manawa, i kumu e mau ai ko laua ola ana ?
No ka mea hoi, o kekahi hapa no keia o ka kakou oihana e ono ai o ka hoolaha nupepa ana iwaena o ke Kihapai holookoa, e like la me ka Hoolaha kuai ana aku i na Buke Hoonaauao, a he mea pono hoi ke hooikaika nui i keia hana me ka manaka ole, me he mea la nau ponoi iho na pomaikai oia hana.
A aole nae au i manao he kuleana iki na Kahunapule Katolika iloko o keia ninau maliko o keia huaolelo " Kahunapule, " aole loa, no ka mea hoi, ua maopopo no ia ʻ u, he poe launa ole lakou me ka pono mai mua mai, he poe enemi nui i ka malamalama, he poe kinai i ka Baibala, a he poe kue loa hoi i keia mau Nupepa elua, " Kuokoa" a me ke " Alaula " aohe lawe. A ina paha hookahi a elua paha o lakou i lawe i hookahi kope o ke Kuokoa a me ke Alaula, alaila, aohe no ia he kumu na ʻ u e manao aku ai, he luna kupono oe e na Kahuna Farani, no ka mea hoi, aia no ka ino iloko o ko naau kahi i ahu ai.
A mamuli o keia manao, ua maopopo loa ia ʻ u ke akamai nui o ke aupuni i ka hoonoho ana aku i kona mau Luna Aupuni ma kekahi hana, i mau Luna no ke "Au Okoa," oiai hoi, he puu dala nui ka lakou i ke Aupuni kahi i ahu ai, a i hauhili ae a pauhakee paha hoi ka lakou hana ana i ke ola o ka Pepa, alaila, lawe ae no ke aupuni i kekahi hapa o ko lakou uku makahiki no ka Pepa, e like me ka nui o na dala i nalowale iaia mamuli o kana hooponopono ana i ka Pepa.
A ke ninau aku nei au ia oukou. Heaha la ke kumu nui o ka make loa ana oia Nupepa "Ka Hoku o ka Pakifika ?"Ke hai aku nei au--O Ka pono ole o na Luna nana e hoolaha, a me ka malama pono ole ia hoi o na dala e ola ai ke kumu o kona make ana. A nolaila hoi, o ka maikai o na Luna ke kumu e mau ai ke ola ana o ka nupepa, aka hoi, o ka ino o ka lakou hana ke kumu e make ai ka Pepa.
2. Pehea la e holo ai keia hana ?
Ua maopopo ia ʻ u ka pono o ka ninau mua. O ka Hoolaha ana aku i ke Kuokoa a me ke Alaula iwaena o kanaka. he hana hiki loa ia ia ʻ u me na Luna Ekalesia o ko ʻ u Kihapai iho ke hapai pu me ka ikaika nui, aka hoi, o kuu hooholo loa ana aku i keia mau Nupepa elua iwaena o lakou, he mea paakiki pohihihi loa ia i kuu noonoo ana, no ka mea hoi, aohe mana hiki ia ʻ u ke hana pela, a aohe hoi i like kuu makemake e lawe nui kanaka, me ka makemake o kanaka e lawe.
Nolaila, aohe o ka lilo ana o ke Kahunapule i Luna he kumu ia e holo ai ka hoolaha ana i keia mau Pepa, a ina pela, alaila, ke noi aku nei au ia oukou e hoolohe iki mai i kekahi mau kumu e holo ai keia hana, i loaa ia ʻ u ma ka noonoo akahele ana.
1. E hoopiha mau ia ka Pepa i na manao hoohauoli a hoolealea i kanaka, na Kaao Hawaii a me na Kaao haole, na Himeni Hawaii a me na Himeni haole, na moolelo o na hana kaulana, na koa kaulana a me na haipule kaulana, na nu hou misionari Kuloko a Kuwaho, o kela ano keia ano, a pela aku, a he mau mea ono wale no keia wahi a ʻ u.
A ina e haohao mau ia ana keia mau ai ono, ai momona, kuhikuhioia i ka manao o kanaka, iloko o ke Kuokoa a me ke Alaula, a ke hai aku nei au ia oukou, holo nui auanei, aohe kumu e pupu ai.
No ka mea hoi, ua ike no kakou, aia a he mea ono a ka pake, kiaha rama, apuawa pelekunu, a he mau owili pata lepo nau oolea paha, a ilaila aku lae lilo wale ai na hapawalu a me na dala okoa a kanaka, ea, a lilo ka hoi ke dala i ka mea ono lapuwale, a peha hoi keia mau mea ono e naauao ai, a e hauoli ai ka naau. E lawe nui ia auanei, aohe kumu e nele ai, no ka mea hoi, he nani a he ui ka helehelena i ka nana aku, he ono a he momona hoi kona hua ke nuu iho.
A he lohe wale ko ʻ u, o kekahi kumu keia o ka laha nui ana o ke Au Okoa i keia makahiki, i ko kela mau makahiki aku nei, o ka hoopiha mau ia ana oia wahi pepa i na opala kaao, a i mau ka ke ola ana oia pepa wahi a kuu lohe mai i kanaka, i na kaao no.
A ina pela, alaila, aohe no ia he kumu e make ai, ke nele na opala oia ano, no ka mea hoi, aia kona ola i ka lima o ke Aupuni kahi i paa ai, oia auanei no ke Kuokoa a me ke Alaula ia mauleule ana, o loaa ole iho kahi pono i ka pikai aku, no ka mea hoi, ua ola laua a i elua mamuli o ka laua mau hana ponoi ihe e like me ke kauoha, " Me ka hou o kou lae oe e ai ai i kau a pau na la o kou ola ana.
A ua ola hoi ke Au Okoa mamuli no o ka puu dala nui o ke Aupuni a kakou i haawi aku ai nana, ma ke ano kokua hoaie paha, ke ole nae au e kuhihewa, a aohe hoi he wahi hakina iki o ka lokomaikai ano like pela, i hookaawale pono ia ma ke ano kokua hoaie paha no keia mau kanaka hana malalo iho o kona maluhia o ke kapalili maikai ana o ka Hae Aupuni nani o na Kamehameha, kahaha ! nani ka lokoino a me ka nana maka i keia mau kanaka hana, e imi ikaika ana i ka pono a me ka maluhia, e hoaa mau ana hoi i ka naauao a me ka malamalama o kou lahuikanaka.
A nolaila hoi, o ka hoopiha ia ana o ka pepa i na nu hou maikai, e hoohauoli ana i ka manao o kanaka kekahi kumu e holo ai keia hana. ( Aole i pau.)
Rev. L. H. Kulika ; Aloha oe :
Ua hauoli nui ko ʻ u manao, e hoili mai oe i ka nupepa o keia makahiki, no ka mea, ua aie lihi ia oe i kela makahiki. A hiki i ka wa kupono, e hele aku no au i ke kaona nui e kuai i Poo Leta a hooili aku.
Ua nui mai ka ino i keia wa. Ua haule nui mai ka hau i na la ekolu a me na po ekolu ; a ua uhi paapu ia mai ka honua a puni ; a ua hiki ae i ka ekolu kapuai ka hohonu o ka hau, a ua kuakea pono mai na wahi a pau. Mahope iho o ka haule ana o ka hau, ua kalae mai na kuahiwi, aohe kau wahi no iki a hala he pule okoa, ua nui loa mai ke anu inoino loa, a aniani kolonahe mai hoi kekahi makani mai ke kukulu Akau mai, a ua like me he kui liilii la e hou ana ka maeele o ke kino a puni i ka ka mea o ka nui o ke anu. O na wahi hana dala hoi a makou, ua puliki ia mai e ka aika, aohe loaa hana aku, ke hele nei e pau ka mahina okoa. Ua ike aku makou i na holoholona e kuoi ana a po ka la, a hala ka pule me ka loaa ole o kahi lau weuweu. Ua ike aku no hoi makou i ka pau nui o kekahi mau holoholona i ka make i ke anu.
I ka noho ana hoi i ka hale, ua komo mai no ke anu iloko o ka hale ; a o ke ahi oia ka me a e pumehana iki ai. Ina aia ke alo ma kahi o ke ahi, ua mehana ia wahi, aka nae, ke anu mai la no ke kua ; a ina hoi e huli ke kua ma kahi o ke ahi, anu hoi ke alo. I ka moe ana hoi o ka pu, a ina he nui na paa huluhulu, oia mea mehana ia, a ina hookahi paa, ua moe ia ma kapuahi. I ka oe ana i ka po a no ae, ua paa ka pakeke wai i ka aika. Aloha no. F. D. Kaluaikou.
Henely, Siskiyou, Co. Cal. Ian. 20, 1868.
Na Buke i Paiia e ka Papa Hawaii
Eia no buke kuai, a me ke kumukuai.
Baibala Ohana, ano nui, me na kii, } { 2 50
a me na Moohana, } { 5 00
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 25
Lira Hawaii, 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 1/2
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 1/2
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 1/2
Kumu Leomele 12 1/2
Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2, 12 1/2
Haawina Kamalii, Buke elua i huiia, 25
Moolelo o Heneri Opukahaia 25
Hoike Akua, 25
Eia na buke i haawi wale ia.
Ui.
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope.
Ka Ekalesia Oiaio.
Palapala Liilii-
Helu 4-Makemake anei oe i ke ola ?
Helu 6-E hele i o Kristo la.
Helu 7-Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11-No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16-Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17-Mai hana ino i na Holoholona.
Helu 18-No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Luanelio o ko Hawaii Pae Aina.
LAAU LAPAAU !
aia ma kahi o
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER.-Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.-Wailuku, Maui.
C. H. WETMORE.-Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH.-Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKOA, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kana makua. O ka hope oia mau me kolo, oia lolo. Oia mau mea kolo hope oi a ka lolo, a o ka make hou i kekahi manawa, a nolaila mai no mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nolaila, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai na mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo : i ka ono ole i ka ai ; i ka nawaliwali o ke kino i ka mai pehu ; i ka nalulu hoopailua ; i ka pono ole o ka ma wahine, a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe ;
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka pana ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o k makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka pana ke pono. Malaila @ a i na makahiki eono, hookahi no pana okoa ka pono, a malaila aku a i ka wa kanaka makua, e hani i elua, a i ekolu paha pana i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, o hoi i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e halia me na puna wai maoli eha ; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia alaila, pono a elima inu ana i ka la, penei i kakahiaka, kiekie ka la, awakea auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE ʻ S CARMINATIVE BALSAM
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Ili, ka Nahu, Nalulu Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nai.
Emoole ka oluolu o na mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha he umikumamalua paha kulu a hiki i na iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki elua, e inu no la i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua he puna nui ka e inu ia ia ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, ( a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a inu ua komo kekahi ai pono ole iloka o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu ʻ ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka lualia, e hanai hoe aku no e like me mamua i a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu. Lookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou o HOAO PONO i na
LAAU KUNU O KAUKA JAYNE
hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hooakakaia no kana mau laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hooia i ka mai
KUNU, NAHU, a me ka ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale ; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU ?
HE KUNU ANEI KOU ?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I ?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE ?
AOLE ANEI OU MAI KUNU !
AOLE ANEI OU MAI NAENAE !
AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA
AOLE ANEI OU KUNU KALEA !
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao !
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka Mai Dyspepsia.
( O ka nawliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he oia no hoi. Aole no he mai i neia ke makemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau ia. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai o inoino ana oloko o kona kono ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i ke kahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o kela mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
HUAALE OLA A DR. JAYNE.
Me ka hiki ke hooia ʻ ku i ka maikai, a naka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a mea ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pua waiho ai. Na ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
D I S I P E P E S I A .
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowaliponi ole la hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale HooLa a kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e likiwawe ke ola ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
A hoopaa NAIO me ka KOE,
A KAUKA JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA
Ua maopopo ina ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai ae hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hooia ana i na
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU
KUNAKUNA
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai o ae, no ka KOKO a inoinoou hana
LAAU HOOMAEMAE KOKO
216 1