Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 9, 29 Pepeluali 1868 — Page 2
This text was transcribed by: | Kealakukuiokaulilani |
This work is dedicated to: | For Pauahi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NO HOU KUWAHO
Healele ke Kuhina Amerika.
Ua healele ke Kuhioa Noho o Amerika
Huipuia me Ladnna i kona noha ana Kuhi-
na, oia ke Kuhina i haawiia ka mana e ka-
maililio pu me na Poo aupini o Enelani no
ka hihia a kela moku Alabama i hana oia
puhi wale i na moku okohola he nui a me
@ moku kalepa. Ke kaukolo nei o Ameri-
ka Hupuia e ukiua main a poino a pau a
ia moku Beritania i hana ai. Aole i akaka
ke kumu o kona haalele ana, no ke aha la?
He Lono Kaua
Ke olelo ia nie a ke wawa loa ia la ma
Amerika Huipuia, ina aole e uku mai ana o
Enelani no na poho a ka moku Alabama i
hana ino ai i na namoku Amerika iloko o ka
wa kaua iho nei, alaila e holale ana ka ai a
ke keiki Amerika a he kaua hope me Be-
ritania. Ina he oiaio e kaua ana, alaila he
kaua loihi @ na keia, a e hala ana he mau
makahiki, ioai he mau moho ikaika wale
no a elua. Aole mae o ke kaua ko makou
makemake, o ka pono ka noho kukahi like
kekahi me kekahi.
No Europa.
Ua hiki aku ke kino kupapau o Makimi-
Liana I Viena ma ka la 19 o Ianuari, a ua
laweia ke kino kupapau iloko o kekahi Ha
lepule Katolika no ka pule ana i ke kino
make. Ua akoakoa ae ka Empern, Akidu-
ke, kea lo alii, na Kuhina, na Generala o na
Punli kaua, na Luna nui o na aupuni e e
ike i ka pule ana. Ua kakau ka Empera
He palapala e haawi aku ana i ke aloha a
Me ka mahalo i ka Adimarala Tegethof ma
Ka inoa o ka ohana Emepera no kona hooika-
Ika ana e lawe mai I ke kino make.
Ua hiki ae he mau lono, o ka Elele a ke
Aupuni Tureke i hoouna aku ai I ka moku-
puni o Kerete, ua poho kana hana. Make-
na wale o na kanaku kuonoono o Kerete i
makemake loa e hoohui me ka Moi o
Helene. He 29,000 poe Kerete I kukoa e
makemake e hoohui me Helene. Ua hiki
hou ae elua mau bataliona koa Tureke ma
Kerete. O ke Kiaaina Tureke, ua alualu ia
e na kanaka, a ua hoernu hope ia aku. Aole
paha e biki hou ana ia ia ke lawe i kona ku-
lana. Aia no kekahi moku Rukini malaila
e hoopakele ana i na kamalii a me ne wahi-
ne.
Ua hiki a ma ke kulanakauhale o Kope-
nahekena, ka papa inoa o ka poe koho o ka
mokupuni o Sana Toma, no ka hoohui ana
ia mokupuni me Amerika Huipuia. Ka poe
ae no ka hoohui me Amerika Huipuia he
1,224 ; ka poe hole he 22. Aohe no hoi i
ke oki loa mai a koe.
Ua hoouna aku ke Kuhina nui o Italia he
Papalpala ikaika loa I ke aupini o Sepania,
No kela haiolelo a ka moieahine I ka wehe
Ana o ka Ahaolelo, no kona hoopuka ana, ua
Makaukau o Sepania e komo aku e uwao no
Ka hoopakele ana I na mokuaina Pope. Ua
Hai aku ua Kuhina nui la o Italin, aole loa e
Ne aku o Italia e komo mai @
Uwao I kona mau hihia, koe wale no o Fa-
@
HUNAHUNA HUIKAU.
Ua hiki aku I ke Poo Oihana Aupuni o
Amerika Huipuin, he kuikahi hou mawaena
o na mokupini o Figi (na mokupuni aika-
naka) a me Amerika Huipuia. Maloko o
ia kuikahi, ua Moraki aku ka Moi o ua Pae
Aina la ia mau mokupuni no Amerika Hui-
puia no na makahiki ekolu, I uku panai no
na luina Amerika I alapoho maka ia e na
kamaaina o ia mau moku I kekahi mau ma-
kahiki I hala. Ma ia kuikahi, ua pan ke
Aupini nui I kahu malama no ia Pae Aina
no na pilikia e ili mai ana.
Ua lohe wale ia ma Wasinetona, ma ka
la 6 o Feberuari, he hoopaapan mawaena o
ka Presidena Ioanekana a me kekahi Ku-
hina ona, oia hoi o Makakuloea, a e haalele
ana paha ke Kuhina I kona noho ʻna.
Ua hookipa maikai ia o Generola Onila
ma kekahi hale nui o Kalevelana, ma Ohio,
i ka po o ka la 4 o Feberuari ; a iwaena o
kona haiolelo akea ana, olelo iho la oia, e
Loaa aua I ka Persidena o Amerika Huipu-
ia he 100,000 peo Feniana, I ka wa e kaua
ai o Amerika Huipuia me Enelani. Ma ke-
ia olelo ana, me he mea la he @ ka pa-
ha ia na ka poe Feniana.
Ua lohe lauahea wale ia ae, o na Genera-
La a pau o Mesiko, e kue ana paha I ke Au-
Puni. Ke makauia nei, e haunaele ana paha.
Ua hiki ae ka lono ma Ladana I ka la 24
o Ianiari, aia no ka Moi o Abisinia ma ke
kahua kaua, mawaena o Vedala a me Danti,
e kokoke ana I ka Hale alii o Madagolda,
Aia maloko kahi e manao ia nei ua hoopaa-
ia na kamaiina Beritania. O naʻlii o ka
aina I kipi aku, ua uwai ae la i ko lakou
mau koa m mamua pono aku o kea lo, a ua
haawi wale aku I oa Beritania. O lakou pu
kekahi e kokua ia Beritania. Ke manaoia
ʻla, he kaua wale mai no paha koe.
Ua hoouna aku ke Aupuni o Italia i ko-
Na Kuhina Noho ma ke Alo Alii o na Mo-
Kuaina Hui o Geremania Akau, a ua hooki-
Pa ia mai la ua Kuhina la me ka maikai.
Ua hoouna aku ke Kuhina o ko na Aina
E o ke Aupuni o Sepania i ke Kuhina Nui,
e hoomau i ko ka Pope mana ma keia ho-
nua, aka, aole nae ona maekmake e hana
wale aku no na hihia mawaena o ka Pope a
me Italia. Ka! Heaha iho la ka hoe ia o
ka hohe wale ana?
Ma ka po o ka la 4 o Februari, ua huea
Puiaʻe e ke kolohe Kekahi o na puka o ke
Kulanakauhale o Koka (Cork) ma Enelani,
A ia wa hookahi no, ua okioki liiliia na wa-
Ea-olelo e moe ana ma ke kulanakauhale. A
No ka makaala loa o ua Makai, Noluila ua
Hapa mai ka poino. Ua nui wale o ka poe
I hopioa a hoopauia.
Ua lohe waleia ma Europa, ua aeia oa
Moku kaua o Amerika Huipuia a pau e ke
Aupuni o Perusia I ka wa kaua. Ina pela,
Oehuehu loa ke keiki pu-kukele.
Ua loheia mai ke kulanakauhale mai o
Madarida, e ala koke ae ana he haunaele
Ma na okana aina o Aragona a me Catalo-
Oiama Sepania, no ke kokua I ke keiki hia-
Po a Dona Huanu. Ua hoouna aku ka wa-
Hine kaemake a Dona Caloa he 4,000,000
Hapawalu dala, I mea e kokua ai I keia hoo
Uluulu kaua.
Me ka la 24 o Ianuari I hala, ua kauoha
Ke aupuni o Sepania, e hanaia I tausani pu
Kaupoohiwi Amerika no ia aupuni.
Ua kauoha ae ka Pope Nui I kekahi ka-
Hunapule ona, e mele ia kekahi mele kaula-
Na loa o lakou, oia hoi ke Te Deum. I mele
E hoohanohano ai, no ka lanakila ana o ka
Puali Pope ma Monete Rotudo.
Ua hoolaha ae o Victor Emanuela, la
Moi o Italia. He olelo kuahua e papa ana,
Aole e halawai haipule pili hoomana malo-
Ko o kona aupuni. No keaha keia hana a
Ka Moi Pope o Itlaia?
Ua ku ae ka au moku o Adimarala Fara-
Agu ma Genoa o ua hookipa @ mala-
@ e na kamaaina o ia aupuni mokupuni. A
pehea hoi, ina e hiki mai ana I Hawaii nei,
holo hele ia no paha auanei.
I ka wa a ka Adimirala e ku ana ma
Ke awa I oleloia maluna ae, hoouna aku la
O Garipaladi he palapala ono koikoi a nanu-
Ao. Maloko no hoi o ia palapala @ I
Haawi aku ai oia I kona mahalo I ka Adi-
Marala, no ke ku koke ana mai o ke au mo-
Ku Amerika. Ka mea a ka lahui o Italia i
Makemake nui ai. No keaha keia hana a
Garipaludi? No kona ano kupa Amerika
Anei?
Iannari 29, ma ke kaulankauhale o Bari-
Na, ku aku o Cara Sehusz, he Elele ku I ka
Wa mai Wasinetona aku. Ua hookipaia ʻku
Ia e Count Bisimaka, ke Kuhina Nui o Pe-
Rusia.
Ua lohe wale ia ma Farani, o ka nohoʻna
Mawaena o Farani a me Italia I keia wa,
Aohe like e like la me ka mea I ikeia ma-
Mua iwaena o laua.
Ua ku aku ma ke kulanakauhale o Fero-
Lena ma Italia, he Elele mai Amerika aku,
I hele aku e makaikai malu I ka Pope, a na
Ke au moku kaua Amerika inalalo o Adi-
Marala Faragu e kiai aku iain. Heaha ka-
Na haua I hele ai ilaila?
Ka Adiduke Albereta, ka Luna Nui o ka
Pauli Kaua o Auseturia. Ua kauohaia oia, e
lawi I ke kahua.
Ua hiki aku ka lono I Ladana, ua wehe
hou ia elua mau awa ku moku ma ke aupu-
ni o Iapana, no ka ae ana aku I na moku a
pau e ku malaila. O ke Aupini no keia I
hoole paakiki loa I ke ku @
malaila, a ano, ua wehe akea ia.
NA ME PILI AUPUNI.
Ua oluolu I ka Moi ke kahea ana aku I
Kona Ahaolelo e hui mai ka Poekohoia e
Na makainana me ia ma Honolul!u nei I ka
La 18 o Aperila ma ka Hale Hookolokol;
I ka hora 12 awakea. E ikeia kana oleolo
Malalo iho I laweia mailoko mai o ke Au
Okoa.
OLELO KAHEA.
O Makou, KAMEHAMEHA V, Moi o ko
Hawaii Pae Aina, ma ke Ahonui o ke Akua,
KE KAHEA AKU NEI,
O ko Makou makemake me ka oluolu,
I kulike ai me na hoakaka ana o ko Ma-
Kou Kumukanawai, e akoaakoa main a Hoa
O ka Aha Kaukanwai o ko Makou Aupuni
Ma ka Hale Hookolokolo ma ko Makou Ku-
Lanakauhale o Honolulu no ka Lawelawe
Ana I na Oihana pili I ka Lehulehu, ma ka
Hora 12 awakea, ma ka Poaono, la umiku-
Mamawalu o Aperila, M. H., umikumama-
Walu haneri me kanaonokumamawalu .
Haawiia malalo o ko Makou Sila Alii Nui,
Ma ko Makou Halealii ma ke Kulanakauha-
Le o Honolulu, I keia la iwakaluakumamalua
O Ianuari, M.H., umikumamawalu haneri
Kanaonokumamawalu, a I ka elima o na ma-
Kahiki o ko Makou Nahoalii ana.
KAMEHAMEHA R.
Na ka Moi.
FERD. W. HUTCHISON.
Ua oluolu ka Mi I ka hookohu ana aku
I Ka Mea Hanohano Rufe A. Laimana i
Hope Kiaaina no ka mokupuni o Hawaii.
Ua hookohu pono aku ka Moi ia G.F.
Eldredge, Esq., I Kanikela Hawaii ma ke
Alo Alii o ke aupuni o Peru, I pani no ke
Kanikela I make ai.
Ua hookohuia no hoi o W Keswick Esq.
I Kanikela Hawaii ma Honokaona a me Ma-
Kao, I pani no J. Whittal, Esq., I hale mai
No kona hele.
Ua aponoin no hoi o S. Maintz, Esq., i
Kanikela Hawaii no Batavia, I pani no L.
Anthon, Esq., I waiho mai no kona hele.
No ke kaawale ana aku o Gea. M. L. Ka-
Mika (Smith) ke Kanikela Amerika ma ke
Alo Alii o Hawaii nei, I kona home Ameri-
Ka no kekahi mau malama, ua ili iho kana
Hana maluna o Z. S. Spalding I kokua no
Ka wa pokole.
Elua mau moku okohola I kalewa
Mai mawaho o ko kakou nei awa I keia mau
La aku nei I hala, a ua lawe a aku he mao
Pahu palena maluna o laua, maluna o Hoku-
Lele a pili I ka @ oku. Palekapa ua loaa ke
O a nalowale aku la.
Ka Luna hooponopono @
@
@
C.J. Laiana (Lyons,)
Rev. M. Kuaea,
Rev. L. Laiana
Ka Aupepa Kuokoa.
Honolulu, Feberuari 29, 1869.
No Ka Piliwaiwai
He wahi wa pokole wale no I hala aenei
ka hikilele ana o na @ o kakou nei
mau mokupuni I ka lohe @ ai, ua hoao
ia e hooholo kikahi o ko @ mau kuna
nani a maikai I kekahi ai @ e aku e ke Ka-
pena moku, me ka ike ole @ me ka ae ole o
ka ona moku a me kue @ oli I na kana-
wai o ko kakou Aupuni. @ a ka mo-
ku I holo aku ai ma ke ala i@ a kokoke
e nalowale na piko o na @ Kauai ilo-
ko o ke kai, alaila, naluiho la ka lunaike-
haʻa o ka @ @ luina e ka-
he@ ia @ no ko lakou pilikia.
I ka wa no e ikeia aku ana ia aina, aole pa-
Ha lakou e manao e hole aku I ka makemake
O ke Kapena. Ina no he ike mau ia ka ai-
Na ia lakou e holo ana, ina no paha ua lana
Loa no ko lakou manao e holo I Kina a Inia
Paha, aka, ua pii koke ko lakou makau I ko
Lakou Ike mau aku I ka moana akea e halii
Mai ana imua o lakou, a e nui ana la l
Me nap o ia lakou ma ka moana mamua o
Ka ike hou ana aku I ka aina, ala@ kupu
Ae la ko lakou manao kanaka, a pii loa ae
La maluna o ma hoowalewale a ke Kapena a
Me ko lakou makau iaia, a puliki aku la i
Ke Kapena a hikiiikii iaia, lawe ae I ka-
Na pu panapana a ine na pahi hoohuli ai la
I ka ihu o ka moku a hoi mai la I ka moku-
Puni a lakou I nolo aku ai I na la ekolu ma-
Mua o ko lakou holo ana aku. He hana
Maikai keia, a ke mahalo aku nie makou i
Ka malamamoku a me na luina no ka lakou
Hana maikai.
I ka wa I hoihoiia mai ai ke Kapena mo-
Ku I Honolulu nei me ka lilo o kona maha-
Loia I mea ole, ninau ae la kela kanaka keia
Kanaka I ke kumu o keia mea I ike oleia a
Malihini-a o ka puka mai la ia o ka haina,
Ua lilo aku kona dala ponoi a me na dala a
Kekahi poe e ae I ka piliwaiwaiia I Hono-
Lulu, a no ia mea, na mokumokuuahua kona
Manoa. Aole oia I manao nui I kana mea i
Hana ai. O keia poino a me keia hilahila,
Ua puka mai loko mai o ka Piliwaiwai. O
Keia mau mea I haiia maluna, ua ala mai I
Mea noonoo a kanialilio nui na ko kakou poe
Maikai I ke ino lua ole o ka piliwaiwai.
Aole he mea hou ka piliwaiwai ma kea o
Nei. He mea kahiko loa ia. Aole he mea
Hou keia ma @ He wa
Loihi mamua aku o ka hiki ana mai o na
Papalina keokoe ka hoomaka ana o keia
Hana. He lehulehu wale na ano o ko ka-
Kou piliwaiwai ana, a ke hoonanea lealea
Iho no, o ka piliwaiwai iho la noia. Ua
Haiia mai makou, ke pili ka lahui Hawaii, o
Ka pili iho la no ia a hiki I na wahi mea
Hope loa, na kuina kappa paupau, ka ai, ke
Kalo a me na uala e ulu ana ma na aina, na
Aina ponoi iho, na wahine, na kane, na kai-
Kamahine, a I ka pau ana o keia mau ku-
Mu pili,pili aku la I na iwi o na lima a me
Na wawae, I mea pua a makou lawaia ma
Ka mea e ko ai, mahope o ka make ana o ke
Kanaka I pili I na iwi. Mahope iho o ka
Hiki ana mai o na haole, ua hookomia mai
O na pepa-hahau, ua hoolakoia na kanaka o
Keia mau mokopuni me na pepa-hahau no
Na makahiki kokoke paha he kanaha ma-
Mua o ka hiki ana mai o ka olelo a ke Akua.
Mamua o ka hiki ana mai o ka olelo a ke
Akua I Hawaii nei. Aole I ike na kanaka i
Ka hewa nui o ka piliwaiwai, aka ano, ua
Ikeia he hewa nui. Ke papa ikaika loa nei
Na kanawai o ka aina ia mea, aka o ka pe-
Pa pili dala a me kekahi mau pepa e ae, ke
Mau nei no ka pepa ana a puni ka uina. Ina
He heihei lio kekahi, e ike ae no kakou ehia
La ka nui o ko kakou mau kanaka e makau-
Kau ana e pili a e aneane ana e hoopoho i
Ko lakou mau dala ma keia hana! Pela ka
Nui o ka hewa o ka pili dala ma na heihei
Lio; a he mau wahi makahiki koke no I ha-
La iho nei, papa loa iho ana kekahi Luna
Aupuni I ka heihei lio no ka uahi I ka noho
Ana maikai o na kane a me na wahine e ha-
Na ai. O ka loaa ana mai o ked ala ma ka
Piliwaiwai me ka luhi ole ua hoolilo iho na
Kanaka I na hana maoli I mea @ a ka-
Umaha.
Ua ike iho nei makou ano o ka hopena o
Ka piliwaiwai, aole oluolu; he hooulu mai i
Ke kaumaha, ka hilahila a me ke poho, aole
Nae I ka mea piliwaiwai wale iho no, aka i
Kona mau hoaloha a me ua kanaka hana ika-
Ika I makemake ole I ka piliwaiwai. A ua
Haawi aku me ka hoaie I ked ala I ka me
Piliwai a lakou e ike hou ole aku ai. –He
Pono anei I ke kanaka a I ka wahine e hoo-
Poho wael ana I na dala I kupono no ke ku-
Ai lole, a I ka hanai paha I na keiki a I ka
Hoouna paha I na keiki I ke kula? He pono
Pono anei no kekahi kanaka ke lilo poho aku a
Eo mai paha I ka po hookahi, na dala no na
Makahiki loihi I hooikaika ai I ka hana? He
Hiki anei I ke kanaka piliwaiwai ke hoolohe
I ke kauoha, “E aloha oe I kou hoalauna
E like me koua aloha ia oe iho?” Aole. E ala
Kai ana ka piliwaiwai I ke ino loa aku ma-
Mua o ka aihue. O ka piliwaiwai he hoa-
Loha ia mahope o ke alakai lima ana o ka
Ona, I kekahi Manawa.
Ke alakai nei ka piliwaiwai I ka molowa,
I ka polloi a I ka hemahema. O ka piliwai-
Wai. Ua lawe pinepine ia ae na kanaka I mua
O ka Ahahookolokolo. Hoopaa lakou iloko
Ka Halepuahao, a o ka hiki no ia I kahi hoo-
Pai ino loa I kekahi Manawa.
O na kane a me na wahine piliwaiwai pi-
Nepine ko lakou pupule maoli ana I keka-
Hi Manawa no keia kumu. He kumu mau
no hoi keia a na kane a me na wahine e pe-
pehi nei ia lakou me ko lakou mao lima iho
I kekahi wa. O ked ala I @ mai @ ka
Piliwaiwai. Aole mau aku ka @ I ka
Mea I eo ai a hiki I ka hopena.
Loa he piliwaiwai mau kekahi kanake, e li-
Lilo ana oia I kauwa kuapaa nana, e puliki
Poa loa ia ana oia e keia hea nui hoowalwa-
Le- Elike me ka inu mauana o ke kanaka
Ona I ka wai ona. Pela no ke kanaka piliwaiwai;
O kana mau olelo hooholo no ka hooponopono
Hou ana ae, he mea nawaliwali loa no ia e
Like me ka pokaa kaula one. No ia mea, he
kumu pono no na kanaka ui a me ka poe
opiopio e hookaawale loa mai ai ia lakou
mai ke ala e alakai aku ai I ka piliwaiwai.
Aohe wahi kumu iki o ke kauaka piliwaiwai
E inanao lana ai e ike aku I ke Akua I hoa-
Loha nona ma kela aoao aku o ka muliwai o
Ka make.
No ua Kula
@
lelo a me ke Kumu Kanawai o ka Ahahui o
na Kumu kula @ o keia mokupuni. I
ko makou noonoo ana, he hana nui a maikai
loa hoi keia. A ke lana nei ko makou ma-
nao no keia hana e hele loa ana imua.
Ma na hoike o na @, ua Akaka he
360 keiki iloko o keia mau kula Kuokoa.
Nui no. Ke ao ia nei keia mau keiki ma ka
Naauao a ma na mea hui e ola ui ko lakou
Mau uhane, a oia no ka mea a makou I hili-
Nai loa ia I keia mau kula, oiai ua haalele
Loa ia keia hana ma na kula aupuni.
Ma ka nupepa Haole o ke aupuni, o Feb.
5, ua hoolaha ia ka Olelo Hoike a ke Kahu
Kula Nui. He nui na mea ana I hoopukaʻi
Malaila, I ku ole me ko makou ike ana, a me
Ka ike ana no hoi paha o ka lehulehu. Ke
I nei kela, ua Akaka lea iaia ka oi o ka mai-
Kai o na kula la o keia Manawa manua o ka
Makahiki 1865; Ke hole loa mai nei kela
Aole I hoi hope na kula, aka ke hele nau nei
Imua! He mau hemahema no, wahi ana,
Aka ma ka hooikaika ana e maikai loa ana
No! Pela io pahu; aka poho ko makou ma-
Nao nona. Aole iaia ka pau ana o na hema-
Hema. Aia paha he kanaka ikaika maoli,
Alaila hiki. Aia a pau ka kueana o ke au-
Puni I na kanaka makaukau, alaila paha
Hiki.
Ke oleolo mai nei ke Kahu Kula Nui, aole
I kokua ia ka aoao Katolika e ia ma ka
Mahele ana I na kula, a ina ka hoonoho ana
I na kumu. Aole makou e hole ana I keia
Manawa,-na ka lehulehu o na mea ike e
Noonoo a e hai mai.
Ke hoohalahala nei hoi ke Kahu Kula
Nui no @ mai o na makua
Ma ka hoolana ana I ka manao o na Kumu!
E no onoo oukou I keia e na makua I kono
@ ia e komo a e nana I na hoike o na kula!
Nui na mea e hoohalahala ai kakou ma
Keia Hoike o ke Kahu Kula Nui, aka, e ka-
Pae ana makou a I kekahi Manawa e ae.
NU HOU KULOKO.
I na la mua o keia hebedoma, ua ha-
Ule main a paka ua, a ua aaki pouli loa mai
Ka poeleele maluna o ka po.
Ua hooholoia ae nei ka kuna Hattie
I moku holoholo mau mawaena o Honolulu
Nei a me Nawiliwili ma Kauai. He wahi
Moku hou no keia, ua ane holo no.
Ma ke awakea Poalima aku nei I h-
La, ua holo aku ka mkuahi kaua Pelekane
Cameleon I Victoria.
Ua lona mai nein a Buke Himeni
Haole hou ma ka Halekuai Buke o Wini,
Oia na buke mele Church Bells.
Ua ike makou I keia pule, ua palai-
Na puna hou ia ka luakini o ka Kaumakapili,
A ua hoomaemae hou ia kona mau kia a me
Na mea e pili ana maloko o ia hale.
Ma ka holo ana aku nei a ka moku-
Ahi Kilauea I ka Poakahi iho nei, ua holo
Aku ke Kahukula Nui maluna ona. I holo
Aku nei paha ia ma kana hana mau.
Eia ma ka mokupuni o Oahu nei he
Umi mau mahiko. Ke wili nei kekahi mau
Mahiko, ke hooulu nei kekahi, a ke makau-
Kau nei kekahi no ka wili ana.
PUNI KE AKULE NA HEEIA.-Ma ka la 22
O keia malama, ua puoi nui loa ke akule ma
Heeia, “aole mai mua mai ka puni nui ana
E like me keia,” wahi a J.R. Nahua o Hee-
Ia.
Ua lohe mahui wale no hoi makou, I
Ke kuna Yette I holo aku nei I Kauai ma ka-
Na hoakai hope aku nei, ua loaa iaiia he
Waa ma ka moana e laua ana, aobe kanaka
Maluna.
Ua lohe ia mai; ke kanu nei ko Laie
Poe I ke ko, a ke palau nei I na kula palaha-
Laha o kela aina I lilo I na Moremona. O ka
Lakou ko ka e hanai nei maanei, e hooili
Loa ia ana ao I Loko Paakai Nui, a melaila
E kuai ia aku ai I na makamaka o ke Kaula
Moremoana.
Ma ka la 20 iho nei o keia malama.
Ua pau elua hale me Mokuleia I kea hi, a o
Na mea nona na hal, ua waiho aku I ka
Nui o ko laua mau lako na kea hi e lapalapa
Mai, aole e hiki ke hoopakele ae no ka hiki-
Wawe loa o ka a ana.
O ka Poaha hope o Feberuari, he la
Haipule ia no na kula la, kula haole a me na
Kula haoai a me na Kaulanui.
Maluna o ke kuna Kona @ ua
Hooiliia aku ekolu mau hele maluna @ no
Kau I Hawaii.
Ke hoopahinu nei no ka peo lawaia
Italia ma Honolulu nei a he @ mai no
Hoi ka ia I kekahi wa, a he nele no hoi I ke-
Kahi wa.
Elua mau papale pira I ulanaia e na
Wahinie Hawaii a makou e ike nei I ke kuoe
Ae ma ke alanui. Nana aku. Ua maikai ka
Ulena ana a na wahine ia mau papale, ua
Makalii no e like me ka ike o ka wahine.
HALAWAIKUKAKUKA.-E halawai kukaku-
Ka ana na kahu Ekalesia o ka mokupuni o Oa-
Hu Maraki. Nolaila, ua kauohia na Kahu a
Pau e hoolono mai I keia.
HE AKU LA I KA MEA DALA.- O ka pa Ha-
Le a me ka hale noho o ka Bihopa ma Mau-
Naala, ma ke kuai kukala ana I ka Poano
Aku nei I hala, ua lilo ia J.S. Walker no na
Dala he $3,400.-
KA HOIKE MOKU HOLO PILI AINA.- O ka nui
O na moku holoholo pili aina o kakou I ka
Makahiku I hala ae, ma ka hoike a ka Luna
Dute, ke hui puia na kinkahi, he kanaha ku-
Mamakolu. Hookahi @ a hookahi kia-
Kahi I poho a nalowale ia makahiki.
HOI HOU MAI.-I ke ahiahi Poalua iho nei,
Hoopuka aku la ke kuna Ka Moi e holo i
Kahului, a no ka ikaika loa o ka pa ana
Mai a ka makani, a ua opa iho I kekahi o
Kona maul ala, nolaila, ua hoi hii mai oia i
Honolulu nei.-
HE AHAAINA HOPE.- Ma ka po Poakahi
Iho nei, ua haawi a eke Kuhina o Ko na Ai-
Na e, he ahaaina aloha no ka hoi ana o ka wahi
wahine a Generala Makuke, Kuhina Noho
o Amerika Huipuia ma Honolulu nei. I holo
aku nei I Amerika. Ua konoia na maka
hanohano a pau o ke Kaona nei e hele I ua
ahaaina la no ku luana iki ana.
HE KAA LIO HOU.- Ua loaa hou mai nei ia
C.P. Ward, haole nona ka hale @ lio ma
Honolulu nei, e hoolimalima ia nei, he kaa
Lio nui hou, a he kupono maoli no ka holoho-
Lo ana mawaho aku nei o kakou ma na wahi
Akea. He kiekie maoli kahi a ka hookele
E noho ai e nana I ka holo ana. E nui mai
Ana paha ia ano kaa mao kakou nei.
KE KII O KA HALE AHAOLELO HAWAII.-
Ma ka nupepa hoikeike kii a Frank Leslies
O Nu loka, o ka la 4 o Ianuari, ua ike iho
Makou, ua paiia maloko o ia pepa ke kii
Ka weheia ana a me ka hookuuia ana o ke
Ahaolelo o ka makahiki 1866. Ua hoolele
Ia paha maluna o kekeahi pepa ke kii, a mai-
Laila aku kahakaha ia a ano like, aka, I ko
Makou @ iho, aole no I like loa.
E HOOLOHE MAI. –Ua noi mai ka Luna
Leka Nui, A. P. Brickwood (Pelekuke) ia
Makou, e hai aku I ka lehulehu. O na pa-
Lapala dala a puu I ho-o ia I na dala maloko
A e makemake ana e @ ma ka Eke Le-
Ka, he pono I ka mea nona kela palapala da-
La e lawe maoli aku a imua o ka Luna Leka
Nui I ua palapala la I ike mai ia. Mai ho-o
Wale iloko o ka pahu Leka me kona ike ole.
Pela ka hana ma na aina naauao, he pono
Ke lawe mai oukou ia rula.
KA AWA.-I keia mau pule aku nei I ha-
La, ua lawe nuiia mai ma Honolulu nein a
Awa I hoouluia ma Hana, a I ka lehulehu naau-
Ao e makemake aku ai e honi, oiai, he ano
E loa. E like me kona ano pelapela, pela no
Ke kanaka inu awa. He nui wale o na ka-
Naka I hoomahui I kona inu ana. I hoike ae
Mawaho o ko lakou @ helehelena, he mau
Kanaka kuluma lakou maia hana. Auwe
Ka make he Hawaii! Na oukou kekahi poe
E papa ana I ka luu ana o na puaa I ke kio
Lepo, aka, ke haule pu nei kekahi poe iloko
O ia kio hookahi.-
Ma ka heluhelu ana I ka Moolelo o
Ka halawai o ka Ahahui Kula Kuokoa o ka
Inokupuni o Oahu nei, ma ka aoao 4 o ko
Kakou pepa o keia la, ua ike ia iho, me he
Mea la ke hele aku la e like a like me na
Haumana o na kula Aupuni. Ua emi loa
Kekahi mau kula haole o Honolulu nei, a ke
Holo nui nein a keiki e komo malalo o ke ao
Ana a na Kula Kuokoa, nolaila, he mea po-
No loa no na makua e hanai pono I ka aku
No na kumu, a I na keiki hoi e hele mau I
Na la kula. Olelo kekahi kanaka makua,
Aole I hoowahawaha I ke ao ia mai, penei:
“Aole loa au e hilahila ke lilo au I kanaka
naauao a maikai.” Nolaila, e hoohalike loa
e na keiki e like pela.
HOOLELE @ NO HOI.-I ke kau ana ae
O ka Hae Hawaii ma ka ka pahu hae o Pu-
Owaina, ma ke kakahiaka Poaono aku nei i
Hala, la 22 o Feberuari, ua puka koke ae no
Na olelo hoolele hauli a kekahi poe, e wawa
Ana, “he hae kaua me ka manawa Lakawa-
Na, aia hoi paha la, o ka hoolale koke mai
La no ia ;” a pela wale aku no a nui wale o
Na olelo a kekahi poe, aka, aole nae makou
I lawe mai I keia I olelo na ka lehulehu e
Hooiaio ai, a oia ka makou wale o na kama-
Aina I kekahi mau mea I hoopukaia ma ke
Akea. Oia paha ka hua o na olelo hooma-
Kaʻukaʻu a hooweliwali.” Ina aole I hoopukaiu
Kela mau olelo, aole kakou e puiwa a hiki-
Lele. Nolaila, ke papa loa nei makou, mai
Lele wale ia o ko kakou Aupuni. O ke kumu o
Ke kau ana o ia hae, o ka la hanau no ia o
Ke kau ana o ia hae, o ka la hanau no ia o
George Wasinetona, ka Peresidena mua o
Amerika Huipuia, a he hoomanaonao ana ia no
Kakou me ne Amerika ma ia la.
KA MU AKI KALO.-Ke kaukolo mai noi ka
Poe mahiai kalo o Waikiki ma, ke nui loa
Mai nei ka mu aki kalo ma na loi ai I kanu
Ia a ulu ka ai. O ka hana a keia mea hoo-
Poino ai o ka pipili mau I ka huli o ke kalo,
A meia e pili ai a maloo wale ae la no ka
Lau; o ke kalo ho lilo I mea lolioli @
Ke ane naupauaho mai nei kekahi poe ma-
Hiai kalo, no ko lakou hookokaia e keia
Mea liilii. Ina paha e manaka keia poe @
Ke koe ole o ka lakou ai, hoopalaleha paha,
A wi hou kakou.
@
@
iho keia mokuahi ia Honolulu nei, a hoʻo
aku I Kapalakiko. Ua piha loa oia ia ka
okana I hoi aku la, a ua waiho iho eha ha-
meri tona okana mahope nei.
-He 35 ka nui o ne ohua I lawe ia aku
la maluna ona. O kekahi o na ohua kau-
lana I hoi aku maluna ona, oia ka wai-
ne a Generala Makukue, ke Kuhina Amerika
ma Hawaii nei, a hoi pu aku la no hoi ma
ke Kanikela Amerika Generala M. L. @
ka a me kona ohana.
-Ua lohe mai makou, aohe paha e @
a loaa hou he mokuahi holoholo @
Kapalakiko a me Honolulu nei, alaila, alua
Mau mokuahi, ke oiaio hoi ia lohe.
HE WAA I PUHIWA E KA MAKANI.-I ka @
Ana mai a ke kuna Mere mai Kauai mai,
@ iaia he waa ekolu kanaka maluna, no
kikihale, ma ka wanaao o ka Pualua iho
nei. I ka lawaia Akule lakou, a @
e ka hiamoe, lawe aku la ka makani ia lakou
me ka lewalewa no o ko lakou hekau a I ka
puaoho ana o kekahi, aia lakou I ka lepo
puiwa ae lakou a pau I ka ike ana mai
emi o Lea Ahi I hope, aka @
na Mere, a o ka lakou kahea aku la @
kauania mai la mahope o ka moku, a mawaho
ae nei o ke awa hookunia. Mai puhia loa
paha ina aohe e loaa e, aka hoanua @
lakou he hiki no ke hoo hou mai I ka @
Heaha la ka hoi ka mea I nui ni ka waha i
Ke kahea aku I ka moku?
EMOOLE A PAU- I ka makahiki 1866 i
Hala iho nei, ua lawia mai iloko o ko ka
Kou nei aupuni ma ke kauoha a ka Papa
Hoonauao. He umikunaluna haneri Kumu-
Mua Hou haole (Progressive @) ma
Amerika mai, a iloko a o na malama ehiku a
Oi iki paha, ua pau loa lakou I ke kuni nui
Ia ea na keiki kula haole o kakou, a ke ake
Nui nei kekahi mau kula hou e hoala ia nei
E loaa hou mai. Ya lohe mai makou, eia
Ma ke ala e hiki mai ai I Honolulu nei, he
Umikumamalima haneri o keia ana buke,
Aka, e hala ana nae paha he wa. Wahi a ka
Lono, ua nui ka buke o ia ano I lawe nui ia
Na kula haole aupuni a me na kula kuaokoa i
Kukulu ia ma ka makemake o na makua,
Nolaila, aole I poho ko kakou @
@ I k olelo haole.
Maui.
Ua nui ke kanuia ana o ke ko ma
Lahaina, a he mea maikai no ia, ina e holu
Ke Kuikahi Panai Like, o ka pau no ia I ka
Wiliia e ka wili.
Ma Honolulu iho nei ka Peresidena
O ke Kula nui o Lahainaluna ; I ka Poaono
Iho nei kona ku ana mai maluna o ke @
Ea, a ma ka Poakahi iho nei no, ua hoi aku.
O ka nui o na haumana o ke Kula
Kahunapule o Wailuku I keia wa, he umi-
Kumamaiwa lakou, a aia no lakou a pau ma-
Lalo o ke alakai ana a kekahi o na elemaka-
Le makua o kakou oia o Rev. W. P. Aleka-
Nedero.
I ka wa I halawai iho nei ka Ahanui
Euanelio o ka Mokupuni o Maui, ua kukulu
Ia he ekalesia haole ma Wailuku, a ua koho
Like ia o Rev. T. G. Kakina.opio I Kahu no
Lakou ma ka malama ana I ka ekalesia.
Wahi a ka olelo mai a kekahi o na
kumukula kuaokoa o Lahaina, oia o J. M.
Poli ua ikeia, ua hoohakui iho ke olai ma ia
Kulanakauhale ma ka hora elima me ka ha-
Pa o ka wanaao o ka la 14 o Feberuari nei.
He ekona hookahi paha ka loihi o ka ma-
Nawa.
O ko kakou wahi makamaka Fatu-
Hiva o Samuela Kapaha, ke kaapuni hele la
I ka aoao Hikina o Maui ; a ma na wahi a
Pau ana I hai ai I ka olelo maikai a Kriato,
Ua makemake ia oia. A e hoi ana oia I Fa-
Tuhiva malona o ka Hokuao ke holo ai I ka
La 20 o Maraki.
Ua ae like na hoahanau ma Hono-
Manu e kukulu I hale halwai no lakou ma
Ia awawa, a ke hoomakaukau nei lakou e
Lawelawe I na mea e ku ai ka hale, pela mai
Nei o S. K., ia makou ma kana palapala.
MAHINAHOU.-E walu wahi I malamaia
Na halawai pule mahinahou ma ke Kuhapau
O Koolau Maui, a me ka loaa pu ana mai o
Na kokua mahinahou, Kaloa $4.00 Honoma-
Nu $0.25 Keanae-kai 3.80 Wainauoku 3.80
Kukuiohoko 2.20 Kaulani 3.25 Nahiku 3.00
Hui pau ia na dala mahinahou $24 75 aole
Nae I pau kekahi I ka hoihoi ia mai, na loaa
O keia mahina. Ekolu wahi I halawai ai
Ma ke kuahiwi no ka hoi o na kanaka I ke
Kahiolona, ua koele wawae no o Rev. S. Ka-
Makahiki a hiki I kuahiwi, a he nui na pili-
Kia ma ia pii ana he poho ke alanui, a hiku
I Waihauoku Rukuioholo Kaulani, pau na
Wahi I halawai ai, hoi ana mai, ua nui kaua,
O ka waiwai nui o Koolau, I hoi ai o na ka-
Naka iuka o ke Olona, ma ka elua dala ke
Kuai o ka lau olona hookahi, waiwai loa ke
Olona. Ke holo pono nein a hana a ke Akua
Ma ke Kuhapai o Koolau nei, aole pela ma-
Mua, nani loa ina pela mau aku.
O wau no o J. PAAKUKU.
Nahiku, Feveruari 11, 1868.