Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 8, 22 February 1868 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, FEBERUARI 22, 1868
Ka Nupepa Kuokoa.
Hoao Hou. (Try Again)
1. Eia kau e malama'i
Hoao hoao hoao hou ;
Ina loaa ole mai,
Hoao hoao hoao hou;
Ina pela wale kau,
Ina hooikaika mau,
Lanakila, mai makau,
Hoao, hoao hoao hou.
2. Kahi, 'lua hoka nae,
Hoao, hoao hoao hou,
Ke manao loaa mai,
Hoao hoao hoao hou;
E noonoo a noonoo hou,
E halalo iloko ou,
Loaa ole, mai poho,
Hoao hoao hoao hou.
3.. Hoao hou, a pakiki,
Hoao hoao hoao hou,
Aole emo, loaa mai;
Hoao hoao hoao hou;
Loaa no ke imi mau,
Pela na mea a pau,
Ina no e hoomanao,
Hoao hoao hoao hou.
Heluheluia imua o ka Ahalunakahiko
o na Mokupuni o Maui, Ian. 15, 1868.
1 PETRO 3:18 - 20
Ua kue ia mai ka aoao hoomana Kristiano mai kinohi mai. Ke hooikaika nei ka lunaolelo i na haipule, i ole lakou e kaumaha no na eha i hooiliia mai maluna o lakou, no ka Euanelio o Kristo. Olelo mai oia, e aho lakou e eha no ka hana maikai ana, aole no ka hana ino ana, a kuhikuhi oia i ke kumu hoohalike o Kristo, ka mea i hakuepaia mai a hoehaia me ka hala ole. Ua make oia no ka hewa o ke ao nei, ua lilo oia i mahaikalahala no kakou, e make ana ka poe pono no ka poe hewa, no kona aloha ano e i alakai oia i ke Akua i na kipi, na enemi, na mea i ahewaia, a lilo lakou i poe i kalaia mai ko lakou hala, i hoolauleaia, i hoomaemaeia, i mau hoaaloha a i mau keiki hoi na ke Akua, i pomaikai lakou i ka launa pu ana me ia, a i hoonaniia mai ke Akua i ko lakou ola mau loa ana a me ko lakou malama mau ana ia ia. "Ua pepehiia oia ma ke kino, ua hoolaia hoi ma ka uhane." "Ua pepehiia oia ma ke kino." "Ua pepehiia oia ma ke ano kanaka." Ua hoike pinepine ia ke ano kanaka o ko kakou Haku ma keia huaolelo ma ke kino. Rom. 1:3. "Ua hoohanauia na ka hua a Davida ma ke kino." Oia hoi ma kona ano kanaka, he hua ia na Davida. Io. 1:14. "Lilo ka Logou i kanaka" ma ka Helene "Lilo ka Logou i kino." 1 Tim, 3:16. Hoikeia mai ke Akua ma ke kino" oia no ma ke ano kanaka. 1 Io. 4:2. "O kela uhane keia uhane e hooia aku ana, ua hiki mai nei Iesu Kristo ma ke kino, no ke Akua ia." Oia hoi "e hooia aku ana, ua hiki mai nei Iesu Kristo ma ke ano kanaka."
"Ua hoolaia hoi ma ka uhane." O ka uhane hea ka mea i oleloia maanei ? O kona uhane kanaka anei? o ka Uhane Hemolele anei? o kona ano Akua anei? Aole o kona uhane kanaka, no ka mea ua make oia ma kona ano kanaka a iloko o ke ano kanaka ke kino a me ka Uhane, aole hoi he mana o kona uhane kanaka e hoola hou mai ia ia mai ka make mai. Aole hoi i oleloia ka Uhane Hemolele : aole i oleloia oia ma kau wahi e ae e hoola ana i ka poe make, o kana oihana ponoi, oia no ka hoomalamalama ana, ka hoohanau hou ana a me ka hoomaemae ana. Ke hana mai nei oia me ka olelo oiaio o ka pono maoli, aole nae ka mana kino.
Nolaila ua koe keia manao, ua oleloia kona ano Akua. Ua olelo pu ia kona ano kanaka a me kona ano Akua. Ma kona ano kanaka ua pepehiia oia, a ma kona ano Akua ua hoola hou ia mai. Me ia no kela olelo a Paulo ma Rom. 1:3, 4. "I hoohanauia na ka hua o Davida ma ke kiao, a i hoomaopopoia hoi e ke Keiki a ke Akua me ka mana ma ka Uhane hoano, oia hoi, he hua ia na Davida ma kona ano kanaka, a he Keiki a ke Akua ma kona ano Akua.
Ua kupono hoi keia mo ka Iesu i olelo ai nona iho ma Io. 10:17, 18. "Ke haawi nei au i ko'u ola, i lawe hou mai ai au ia mea. Aole kekahi e kaili ia mea mai o'u aku la, aka, na'u iho no e haawi aku ia : he mana ko'u e haawi aku ia, he mana hoi ko'u e lawe hou mai ia."
Nolaila ke hoike nei ka lunaolelo ma keia olelo. Ua make ko kakou Haku ma kona ano kanaka, a ua hoola hou ia mai ma kona ano Akua.
"Pela ia i hele ai." Ma ka Helene "ma ia mea ia i hele ai" ma ia uhane, ma ia ano Akua ona i hele ai, i na la o Noa "a ao aku no hoi i na uhane e noho nei ma kahi paahao."
Ina i hoohana ke Akua i na kaula e hai aku i kona manao i kanaka, alaila olelo kakou, ua hai aku ke Akua i kona manao i kanaka. Pela hoi i hoohana ai ka Mesia ia Noa e ao aku i na kanaka o kona hanauna: a ina o Noa a ua ao aku ka Mesia ia lakou.
"Na uhane e noho nei ma kahi paahao." Owai keia mau uhane? Heaha ka noho ana ma kahi paahao ? Ua ao ia mai anei lakou iloko o kahi paahao, a i kekahi manawa mamua paha ?
1. Owai keia mau uhane? Ke hoike mai nei ka pauku 20. "O ka poe keia i hoomaloka mamua, i na la o Noa. Aole lakou i malama i ke kauoha a ke Akua i ka wa i kahea aku ai o Noa ia lakou e mihi. Hookuli a noho hoomaloka no.
2. Heaha ka noho ana makahi paahao? Ke pane mai nei ka poe Pope. "Oia ka noho ana maloko o ke ahi punegato. O ke ano maoli o ka huaolelo i unuhiia, kahi paahao, oia no ke kiai ana, a o ka mea kiai, alaila o kahi i kiaiia kekahi, oia no kahi paohao. Me ia kona ano ma Hoik. 20:7. "Alaila kuuia aku o Satana mai kona wahi paa." Aole i hoike iki ia ke ano o kahi hoomaemae. Aole hoi i oleloia, ua aoia lakou iloko o kahi paahao, aole hoi he olelo iki e hoolana ana i ka manao. O ka hemo ana o lakou a puka mai, mai loko mai o kahi paahao, ma ke kokua ana mai o na pule a me na alana ma ka honua nei. Aole - He mau mea wale no ma kahi paahao. O kahi paahao no ia o Gehena, a e paa ana lakou malaila a hiki i ka la nui mahope. Aole he wahi paahao e ae o ke Akua i oleloia ma ka Baibala.
3. Ua aoia mai anei lakou iloko o kahi paahao, a i kekahi manawa mamua paha? Ke pane mai ka poe Pope iloko no o kahi paahao. "Ua hele aku o Kristo" wahi a lakou, "mahope o kona make ana a hai aku i ka Euanelio i ka poe maloko o ke ahi hoomaemae o punegatori." Ina pela, no keaha la i hai aku ai oia i ka Euanelio i ka poe wale no i hoomaloka i na la o Noa ?
Ua kaawale anei lakou a kaawale na paahao e ae ? O lakou wale no anei iloko o ia wahi paahao ? O lakou wale no na mea hiki ke hoopomaikaiia i kana Euanelio ?
Aole no i olelo mai o Petero "ua ao aku o Kristo ia lakou iloko o kahi paahao." Eia wale no kana e hoike mai nei. O ka poe e noho nei ma kahi paahao, ua ao ia mai lakou i na la o Noa i ka wa e kali ana ko ke Akua ahonui. A he kumu kupono no kona kuhikuhi ana mai ia lakou nei, aole i kekahi poe e ae, no ka mea, e paipai ana oia i na haipule e hoomanawanui ke hana ino ia mai lakou - Kuhikuhi oia i ke ahonui o Kristo i hoikeia ma o Noa la : ua kue ia oia, ua hai liiliia, ua wahawaha wale ia kana olelo, a ua hoomaauia no hoi paha ia, a ua hoola ia no nae. Aka, heaha ke kuleana e hoike aku ai oia, ua hele o Kristo iloko o Gehena e hai aku i kekahi olelo i ka poe powa malaila ? Mahea kona pili me kana mau olelo paipai e olelo nei - Aole aole loa.
Ka Halawai ana o ka Ahahui
EUANELIO O OAHU.
Ua halawai iho nei keia Ahahui i ka la 13, 14, &15, o Feb. A. D. 1868, ma ka luakini o Kawaiahao, i ka hora 10 o ke kakahiaka e like me ka hoopanee ana i kela halawai ana.
O Rev. H. Kauaihilo ka Lunahoomalu, a o E. Kekoa ke kakauolelo. Ua hoomaka ia ka hana o ka la me ka Haiao, e Rev. S. Waiwaiole, ma Roma, 3: 3. "E hiolo anei ka oiaio o ke Akua i ko lakou hoomaloka ? "
A pau ka haiao, ua hoomaka maoli ia na hana o ka Aha.
Eia na Lala o ka Aha i hiki mai.
No Kawaiahao, o Rev. H. H. Pareka ke kahu, a o J. H. Kanepuu ka Elele; No Kaumakapili, o Rev. L. Kamika ke kahu, a o Nuhi ka Elele; No Moanalua, o P. Kapohaku ke kahu, o Kalohe ka Elele; No Ewa, aohe kahu, o Kamai ka Elele; No Waianae, o Rev. A. Kaoliko ke kahu, o Noho ka Elele ; No Waialua, o Rev. J. N. Paikuli ke kahu, o Lono ka Elele; No Kahuku, o G. Leleo ke kahu, aohe elele; No Hauula, o Rev. H. Kauaihilo ke kahu, o P. Naue ka Elele ; No Kahana, o Rev. E. Kekoa ke kahu, o Punee ka Elele; No Waikane, o Rev. Z. Poli ke kahu, o Kane ka Elele ; No Kaneohe, o Rev B. W. Pareka kahu, o Kekeni ka Elele; No Waimanalo, o Rev. S. Waiwaiole ke kahu, o Kane i ka Elele; No Wailupe, o Rev. S. H. Holokahiki ke kahu, o Kuhia ka Elele.
Rev. L. H. Kulika, P. Naone, no Kawaiahao; Rev. O. H. Kulika, no Waialua; o J. Manuela, no Kaneohe. J. Ii, H. Aea, a me D. P, Aumai, he mau hoa no ka aha.
Na Komite. - Ekolu mau Komite i koho ia no na hana o ka Aha, ua pakolu na lala o kela a me keia Komite. Komite imi hana, Komite imi haawina, a me ke Komite no ka hoolaha moolelo.
Hoike mai ke Komite imi hana, e heluhelu hou ia na Kumumanao; a ua hooholo ka Aha i na Kumumanao o kela a me keia lala o ka Aha, oia na kumumanao i hoolaha mua ia ma ke Kuokoa o ka la 28 o Sepatemaba, A. D. 1867, Helu 39 Buke 6.
Ma ka lua o ka la, ka hoike o na Kihapai Ekalesia. Ma ka hoike ana mai o kela kahu keia kahu i ka noho ana, a me na hana pili Ekalesia, ua maopopo lea no, ke nee la no imua na hana o ka pono o ka Euanelio, ma ka lima o na kahu Hawaii, a he uuku wale no na wahi hapakue.
Elua mau palapala noi i hiki mai imua o ka Aha, mai ka apana mai o Kahuku; e noi mai ana e hookaawaleia i Ekalesia okoa ; a e hoonoho aku ia G. Leleo i kahu no lakou. Ua hooholoia e hookaawale i ko Kahuku i Ekalesia okoa; a ua koho ia o Rev. J. N. Paikuli, Rev. O. H. Kulika, a me Rev. H. Kauaihilo, i mau Komite hooko no ia palapala noi. Hooholoia e hoomau aku i ko G. Leleo noho haiolelo ana ma Kahuku. O ka lua, no Waimanalo, e noi mai ana e hoomau ia ka noho ana o ko lakou kahu oia o Rev. Waiwaiole; ua apono ia e ka Aha.
Ma ke kolu o na la i halawai ai keia Aha, ua hoike mai o H. Aea a me D. P. Aumai i kekahi mau manao imua o ka Aha. A o ke ano nui o ia mau manao o laua, eia no ia, "Ua wehe akea ia mai ka puka no na hana Misionari Kuwaho ma ka pae aina o Maikonisia; ua makemake na pegana i mau kumu hou mai Hawaii aku nei, ua kauoha mai - a ke niuau mai nei, Auhea ka makou kumu? a pela aku. Ua paipai mai no hoi laua i mau kumu hou e hele pu me laua.
O ke Kakauolelo Nui kekahi o ka Papa Hawaii i paipai ma ia mea hookahi; a i ka ninau ana i ka mea makemake e hele, ua ku mai iluna o Rev. J. N. Paikuli, a hoike mai i kona makemake a me kona makaukau e hele no ia mau leo. Pela no hoi o Rev. S N. Holokahiki a me Rev H Kauaihilo.
Hooholoia - loa e makemake ana kekahi Kahu, a Luna hailoelo paha, e waiho i kona ekalesia, a e hele e lawelawe i ka oihana kuwaho, ke ole he kina, a he pilikia kona e pono ole ai ma ia hana.
Kohoia o Rev L H Kulika, Rev B W Pareka, a me Rev Z Poli i mau komite nana e noonoo i ka pono no na palena o na ekalesia o Oahu nei.
Hoike mai ke Komite imi Haawina i na Haawina hou. Eia ua mau haawina hou la.
1. Pehea la e pau loa ai na hoomanamana a me na lapaau naaupo ma keia aina ?
Rev H H Pareka.
2. Ka Inoa "Keiki" a ke Akua, heaha la kona ano? Rev L Kamika.
3. He pono anei i na Luna ke lawe i na hana a ke Kahu Ekalesia ?
Ekalesia o Moanalua.
4. He pono anei ke hookapuia ke kuai ia ana o na wai ona i mea inu ma keia pae aina ? Ekalesia o Ewa.
5. He pono anei i kekahi ke noho oia i Luna Ekalesia, ke kue oia i ke Kahu ?
Rev A Kaoliko.
6. Heaha na hana e holo ai na kula kuokoa ma Hawaii nei ? Rev J N. Paikuli.
7. He pono anei ke hookuuia na makua mea keiki i komo iloko o na kula kuokoa, i ka auhau kula o ke Aupuni ? G. Leleo.
8. He pono anei i ke Kahu Ekalesia ke oki aku i kekahi lala ekalesia no kekahi hewa i lohe wale ia ? Rev H Kauaihilo.
9. Heaha la na hana a ka ekalesia e hana ai i mea e holo ai na hana a ka Haku ma ia ekalesia ? Rev E Kekoa.
10. Ka ekalesia pope ma Hawaii nei?
Rev Z Poli.
11. He pono anei ke Bapetizoia ka poe mawaho o ka ekalesia ? Rev B W Pareka.
12. Ua pili anei i ka hewa ke Kahunapule, ina e ku oia ma kekahi aoao okoa, e imi i na mea e pono ai na kanaka o kona kihapai iho ? Rev S Waiwaiole.
13. He pono anei i ke Kahu ke noho ma kona kihapai, ke kue kona Ekalesia ia ia?
Rev S N Holokahiki.
14. Mahea ka like, a me ka like ole o ke Sabati o na Iudaio, me ko ke au Karisiano ?
Rev O H Kulika.
15. Heaha la ua mea e mau loa ai ke Kuokoa ana o ke aupuni Hawaii?
Rev L H Kulika.
16. E wehewehe i ka mea i kakauia ma Kekahuna 12: 6. J Manuela.
17. E wehewehe mai i ka mea i kakauia ma Ioane 3: 7. P Naone.
Apono ia ka hoike a ke Komite.
Hooholoia. E hoomoe i ka olelo hooholo a Rev O H Kulika i hoopuka ai i kela halawai ana o ka Aha ma Waialua, a hiki i ka halawai hou na, oia ka olelo hooholo no ka hoololi ana i ka wa e halawai ai keia Aha, mai Sepatemaba a i Aukake.
Hooholoia. E halawai keia aha ma Kaneohe.
Hooholoia. Na ka Lunahomalu a me Rev L. H. Kulika e noonoo i ka wa e halawai hou ai keia Aha, a na ka Lunahoomalu e hoolaha.
Ua hoomakaia na hana a ka Aha, me ka pule i ke Akua, pela ma ka pau ana.
Hookuuia ka Aha, a halawai hou ma Kaneohe i ka pali Koolau. E. KEKOA, Kakauolelo.
He pono anei a he pono ole paha e
WEHE IA KE KANAWAI E PAPA ANA I NA
KANAKA HAWAII I KEIA MANAWA
E INU LAKOU I KA RAMA E
LIKE ME NA HAOLE O
NA AINA E MAU
MR. LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
E oluolu oe a me na paahana malalo aku ou, e auamo aku i keia mau mea a'u e manao nei, oia hoi keia i kau ia maluna ae nei.
O ka pono a me ka pono ole o keia Lahui kanaka ka i ninau ia ma keia kumumanao. Auhea oukou e ka lehulehu. Ua hana nui ia keia mea o ka hoakea ana i ka inu ana o ka rama ma keia Pae Aina iloko o kekahi mau Ahaolelo i hala aku nei. Aia ma ka Ahaolelo o ka M. H. 1864 i hala aku nei, ua hoopuka ia keia mea e kekahi Lunamakaainana oia Kau, e hoololi ana i ka pauku— o ka mokuna - o ke Kanawai Hoopai Karaima, e wehe ana hoi i ka hihipea i paa ai kakou, aole i ae ia e inu akea i ka rama maloko o ko kakou nei mau kapakai a me na awawa uliuli lipolipo o ko kakou mau uka e waiho mai nei, aole iloko o na rumi a me na hale o kakou a pau, aole hoi iluna o na pakaukau a me na bela moe. Ua hoopaapaa nui ia ia mea iloko oia Ahaolelo, a o S. Kahoohalahala ka Lunamakaainana o Molokai a me Lanai ka mea kaulana oia Kau, ma ka aoao e kokua ana i ka pono o ka wehe ana, a e apono ana hoi e inu pu kakou a pau i na mea ino a pau i huipuia mai iloko o ka rama o na ano a pau, a nana hoi ka haiolelo kaulana lua ole oia Kau, ma ia aoao e apono ana, a ua olelo ia iloko oia Ahaolelo, aohe olelo kue e hiki ai ke ku imua o ke akamai a me ke koikoi o kana olelo ana, he pono i kanaka Hawaii ke inu i ka rama e like me na haole. A oia pono oia ko ke poo o keia kuekuehu manao ana e ninau nei. He pono io anei, ke ae paha, aohe i ikea aku ia wahi. I ko'u noonoo ana a me ko'u manao maoli, aohe pono, ole loa.
1. Ina e ae ia kakou e inu rama pu me na haole, alaila, na kiola kakou i ko kakou inoa maikai iloko o ke ino lua ole a me ka maea hoowahawaha ia e ko ke ao nei a pau, oia hoi, ina e hoololi ia keia pauku o ke Kanawai Hoopai Karaima a'u i olelo ae nei, a loli ae e inu kakou, ua oi loa aku ko kakou naaupo a me ko kakou hoowahawaha ino loa ia e ko ke ao nei a pau, e like me ko kakou hoowahawaha ino loa ana i kekahi kanaka a kakou i ike mau ai he kanaka maikai mau a hanohano hoi a hala kekahi manawa loihi, alaila, hele mai oia a mua o kakou hamo mai i kona poo i ka opala ino, ua oi loa ka hoowahawaha ia o kela kanaka, aole akahi kanaka e ae e launa aku i keia kanaka, ole hoi kana wahine a me ka laua mau keiki, ia manawa, ua hoowahawaha ia ua kanaka la no ke ino loa, pela no paha auanei keia aupuni ke ae ia e wehe ia keia Kanawai. I keia manawa, ua kaulana keia aina a me keia aupuni no ke Kanawai ole o keia ano iwaena o keia Lahui kanaka, a no ka papa loa ana hoi o na Kanawai me ka ikaika i na ponoi maoli o ka aina, aole e inu iki i kekahi wahi wai ona iki iloko o ko lakou mau waha. Ua kui aku keia kaulana ana o keia aupuni ma keia mea a puni ka honua ma kahi ana i kaulana hele aku ai, a ma keia mea he inoa maikai ko kakou no keia aupuni a me keia Lahui kanaka i mahalo nui ia e na aupuni naauao a pau, no ka hana ole ia ana i Kanawai e ae ana e inu na Ui o keia Pae Aina i na wai awaawa o ka make, ma keia mea, ua loaa ia kakou ka inoa maikai e noho nei, a pehea la kakou e hana ino ai a e hoolilo ai ko kakou hanohano lua ole maluna o keia hoku hele i mea hoowahawaha ia. O keia hoi ka mea a ke kanaka naauao loa i hana ia e ke Akua ma keia honua, ka mea aole lua i ka wa e hiki mai ana, aole hoi i ka wa i hala, oia wale no ma ia haawina, penei kana : Ua oi aku ka inoa maikai mamua o ka mea poni maikai, aka hoi, oia ka kekahi poe e imi nei e kiola i ko kakou pono i lalo lilo o ka lua i hoowahawaha ia o ka pelapela inoa loa o ka naaupo. Ua manao anei oukou e ka lehulehu ua oi aku ka hanohano o ka mea nana e inu ana a ona, mamua o ka mea inu ole, aole paha e hiki ia kakou ke hoolilo i ka hanohano o ka maoli i ka puaa e eku ana i ke kiolepo, o na ahaaina i awili puia me na mea ona a pau a me na wai awaawa o ka make, a o ka ahaaina i inu pu ia me na wai huihui i noho i ka olu palai o uka lilo, owai o keia mau ahaaina elua e haukae ana na hoa ai, o kela anei o keia paha, o kela no, o ke kanaka e hele ana me kona nani a me kona hanohano ui maikai i kahiko ia i na aahu kupono me ka ona ole, o ke kanaka anei i like na ano me ia la e ona ana, owai o laua kai oi ka hanohano, o kela anei o keia paha, o kela no, ina pela, a pela aku, no keaha e koi ai kakou e hoonoa ia keia mea ino iwaena o ko kakou aina nei, a me ko kakou mau one hanau nei, no keaha hoi, no ka manao wale no ia o ka poe ino makemake ona mau e eku ana i ke kiolepo o ka ino a me ka naaupo.
2. Ina he mea pono ia kakou e ka lehulehu a pau o ka Lahui holookoa hoi ke ole ia e kue i na Kuikahi e waiho nei, e kauoha i na Lunamakaainana iloko o keia Kau Ahaolelo ae. A e hoopii aku hoi imua o ko kakou poe hana Kanawai o ka Ahaolelo e hiki mai ana e hoololi loa i ke Kanawai e ae ana e kuni liilii a kuai kukaa paha i ka rama ma keia Aupuni, a e lawe ke Aupuni ia mea ma kona lima a nana no e kukulu i halekuai rama i mea e pono ai na haole wale no, a i mea hoi e kue ole ai i na Kuikahi e waiho nei, o ka hoololi kupono maoli keia ke hana ia, he hoololi keia e malama ana i ka waiwai a me ka pono o ka Lahui kanaka nei, ma keia mea, aohe wahi a ke kanaka puni rama e kolo malu ai e kuai me ka haole hoomakaulii dala iloko o na halekuai rama e noho mai nei, i kuu manao ana, e ahona iki keia, aka, o ka pono loa o ka hoole loa no, a ina he mea hiki, aka hoi, o ka hoololi ana ae e wehe ana i ka inu ana akea ia o ka rama, aohe i akaka ka pono oia, o ka ino oia ka mea nui e waiho nei ma ia hoololi ke puka mai. Ina e puka mai ana ia hoololi, e ona ana ka poe ona mau, ke kane me ka wahine, ka makua me ke keiki, ka hunona me ka makuahunowai, kela a me keia, i keia manawa loaa ae kahi dala, e koe ana ia wahi dala no na pono o ke kino a pau a me ka ohana, aka, ia manawa aku, e pau loa ana i mea kuai rama, aia no paha a nui loa kahi dala loaa mai, alaila, koe iho, a ina o kahi mea dala uuku, e pau loa ana no kana wahi dala i kahi omole rama, a pela iho, a pela mau aku ka hana ana, a o ka mea e loaa mai noloko olaila, o ka ona mau ana, o ka hakaka mau i kekahi manawa, o ka alala o na keiki i ka pololi i kekahi manawa. A o ka pono ka noho ana maikai a maluhia ka noho ana kuonoono, aole ia, e hele ana lakou mai kekahi aku o na ohana o keia Lahuikanaka ke hooholo ia e hoololi i kela Kanawai a inu like kakou a pau i ka rama.
Ke olelo nei au i keia mea imua o ka lehulehu o ko'u one hanau nei, mai Hawaii o na Kamehameha a hiki wale aku i Kauai o lakou, i kuu lahui hoi, i kuu mau koko ponoi ma na wahi a pau iloko o keia aupuni, ke hoike aku nei hoi au he pono ole ke ae ia keia mea ma ko kakou wahi kapakai nei, o ka olelo ana a kekahi poe, he ilio kakou i ke peku ia mai loko mai o na hale inurama, aole i kupono ia olelo ana no ke kanaka naauao a noho malie ma kona wahi iho. Ua kupono no ia olelo no ke kanaka naaupo hoomaunauna dala ma ka inu rama, ua like loa no laua me ka ilio, aole makemake ka lio i ke dala i kona melemele ana, o ka iwi hauna o na bipi kana i makemake ai, pela no, ke kanaka naaupo i ike ole i ka maikai o nei mea he dala, a o ka rama i hanawai ia kana e makemake nui ai. O ka mea i ike he pono ke inu kakou i nei mea he rama, a e hanohano ana kakou, a e pomaikai ana hoi, ua pono no paha ia, e ulele wale mai no hoi ma ko kakou mau Nupepa, malia no he pono nui maoli io no ko kakou i laila. E aloha auanei e ka lehulehu. Owau no me ka mahalo. HAWAII HOLOOKOA.
Ka moolelo no ka Lio.
Ke waiho aku nei au i keia moolelo imua o ka lehulehu, i ike mai ai kakou e ka poe e nana mai ana i ka noi o ke aloha o keia holoholona he lio, a me ka hana hoomainoino a kekahi noe i ko lakou mau lio iho.
Ma keia mea e maopopo ai ke aloha o ka lio i kona kahu. I kekahi manawa, ike aku la ka lio ua aneane poino maoli kona kahu, a holokiki ka lio e kokua i kona kahu mai ka make ae.
E holo ana kekahi keiki maluna o kona lio ma ka mokuaina o Misouri, loaa iaia kekahi muliwai ua hohonu ka wai, e kahe ana me ka ikaika loa, aole hoi he alanui e hiki aku ai ma keia kapa. Pii aku la ia i uka ma kahi haiki o ka muliwai, a loaa ia ia kekahi laau nui ua hina kuna kino a pa ma kela aoao o ka muliwai. Hele aku la ua keiki nei maluna o ka laau, me ka paa o kona lima i ke kaulawaha o kona lio, me ka au no o ka lio iloko o ka wai. A hiki laua iwaenakonu o ka muliwai, ma kahi ikaika loa o ka wai, a huki ia kona lio, a no ka ikaika loa o kona kaohi ana, haule iho la ke keiki iloko o ka wai, a mai lilo pu ia me ka lio, e ole e loaa iaia kekahi lala o ua laau la, malaila ia i paa ai, aole hiki iaia ke au, aole hoi e hiki iaia ke pii hou iluna na o ka laau, no ka mea, he palupalu na lala o ua laau la.
Lilo ka lio ilalo, a mahope pae ma kela aoao. Ike mai la ia i kona kahu e lana ana, ua aneane lilo no ka opili o kona mau lima. Aole kauhale kokoke maia wahi, aole no hoi he kanaka maalo mai ia manawa, nolaila, manao ke keiki o make auanei ia, no ka mea, ua hawele mai na kipuka a ka make maluna iho ona.
Nawaliwali ke keiki no ka loihi o kona lana ana iloko o ka wai, a kokoke ia e poholo ilalo, alaila, nana mai la ua lio nei, a aloha iho la, aole nae ia i haalele wale i kona kahu e waiho i ka make, e like me ka moolelo a kakou i ike ai ma ka Buke Hemolele, no ke kanaka i haulehia iwaena o na powa, aka, manao no ia i kona kahu i ka mea nana i hanai iaia, a malama iaia i ka wa poino. Aole hoi i manao ka lio i kona ola iho, no ka mea, aole ia i ike he ola a he make kona, pii no ia i uka ma kela aoao o ka muliwai, a lele ilalo o ka wai, au aku la a hiki i kahi o kona kahu e lana ana, ee ke kahu maluna o kona kua, au no a pae ola ma kela kapa o ka muliwai. Ia manawa, hoomaikai aku la ke keiki i kona makua ma kahi nalo, no ka loaa ana o ka manao aloha o kona lio iaia, aole nae i hilinai ke keiki no kona lio mai ia manao, aka, ua maopopo no iaia, mai ke Akua mai no na mea a pau.
Ua nui ka manao o kekahi mau holoholona i ke kanaka, he hoolohe pono no lakou iaia, a malama no me ke aloha, Pela no ka moolelo no kekahi mau haole i na makahiki mamua aku nei, i huki ia e kekahi wai nui ma ka Apana o Waimea, ua lilo loa o Mr. Bele i ka wai, a hoonawaliwali ia e na pohaku e pau kona ola, e ole e loaa kona kokoolua i kana ilio ponoi, ina ua ulupa ia iloko oia make hookahi, oiai, i ke kahu o ua ilio nei e huki ia ana e ka wai, a aneane e haule iloko o ua mawae nui nei. Ia manawa, lele koke mai ia kana ilio a hopu ma kona kapa, a Aumeume pu me na manawai e huki ikaika ana, aka, ua lanakila nae ua ilio nei, a pakele ke ola o kona kahu, aka, he mea pono no i ka poe e heluhelu ana i keia moolelo, ke hilinai nui, mai ke Akua mai no ka noonoo o keia mau holoholona, no ka mea, o ke Akua ka mea nana i waiho mai i ka noonoo iloko o na mea ana i hana ai, e like me ke kanaka na holoholona, a pela aku.
Nolaila, he mea pono anei i na kanaka ke pepehi wale i na holoholona, a hoomainoino wale ia lakou, ina mea nui a me na mea liilii e kolo ana ma ka honua ? Aole pono, ua papa loa ia mai na kanaka, aole pepehi wale i na iole, elelu, moo, peelua, a pela aku, ma ke ano lealea wale e like me na kamalii ma Hawaii nei, ua pepehi lakou i kekahi o keia mau mea ma ke ano lealea, aole ma ke ano poino.
Nolaila, he pono no e waiho loa i ka hoomainoino ana i kekahi o keia mau mea, no ka mea, nana no i hana i na kanaka a me na holoholona, a me na mea lele ma ka lewa. E like me ka hiki ole i na mea hana a ke kanaka, pahu, hale, moku, ke hoonaha ia lakou iho, ke ole ka mea nana e hoohana, pela no na kanaka a me na noloholona, no ka mea, he mau mea ia i hana like ia na ke Akua mai.
Eia keia, he mea kaumaha nui i ko'u naau ka ike ana i kekahi poe e holo ana maluna o na lio kua puka, he 5 iniha ke anawaena o ka puka hookahi, ia'u e naue ana ma kekahi alanui, ike aku la au i kekahi mau lio 3 e ku ana ma kae alanui, me ka ulaula o ko lakou mau kua pakahi, mamua a mahope, a i ko'u ike ana aku, me he la ma kahi o ka 5 iniha ke anawaena o ka puka hookahi, a emi mai kekahi, nolaila, na keia ano hoomainoino i hoopalupalu mai i ko'u L. Ikehala a kaumaha hoi.
A ma kekahi manawa, halawai kino au me ka mea nona ua mau holoholona nei, me ko'u ninau aku penei: heaha ke kumu i puka ino loa ai o ke kua o kou mau lio ? No ka hoohana mau ia, a no ka loaa ole o kekahi lio e ae e hoounauna ai a ee hoi, wahi a ka mea nona ua mau lio nei "I aku au iaia, he oi oe o ke kanaka hoomainoino i ke ola o kou mau holoholona, a o oe no hoi ke nanaka a ke Kanawai e hoopai ai ma keia ano." A no ia mau huaolelo la, o ke okalakala mai la no ia o ko ia la mau hulu, me he puaa hae la, nau na kui, a no ko maua launa ana ma kahi mehameha, ua hookaawale au i ko maua kulana, no ka mea, ua ku ko ia la hau, okala na hulu, me he mano niuhi la, nolaila, ke ike mai la e ka lehulehu i ka hana ino a keia kanaka, ike no ka ua puka ke kua, hoounauna no, a ee no, nolaila, ke hoomanao ae nei au i ke kumumanao o kekahi haole i hoolaha aku nei ma Amerika, no kekahi lio kua puka i kalewa ia ma Honolulu. He oiaio no ia. Me ka mahalo. H. K. K.
North Kohala, Hawaii, Ian. 29, 1868.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
O HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi ale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1y.