Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 4, 25 January 1868 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, IANUA RI 25, 1868.
Ka Nupepa Kuokoa.
Try to be like Jesus.
Golden Cen ser.
1. Hoao kakou i like
Me ko kakou Iesu,
Ke hoa lua ole,
Aole ona loli,
Aloha oia mau,
Aloha oia mau.
Cho.—Hoao kakou i like,
Hoao kakou i like,
Hoao kakou i like
Me ko kakou Ie su.
2. Hoao kakou i like
Me ko kakou Iesu,
Maemae a hemolele,
Haahaa a akahele,
A lokomaikai pu,
A lokomaikai pu.
Cho.—Hoao kakou i like & c.
3. Hoao kakou i like
Me ko kakou Iesu,
Ua hana me ke aloha
I ka ke Akua kauoha,
A, me ia pu kakou,
A, me ia pu kakou.
Cho.—Hoao kakou i like, &c.
4. Hoao kakou i like
Me ko kakou Iesu,
Ua mau no kana hana,
Ua imi i na auwana
I hoi a launa pu,
I hoi a launa pu.
Cho.—Hoao kakou i like, &c.
5. Hoao kakou i like
Me ko kakou Iesu,
E noi i ke Akua
E kikoo ae imua,
A hana pono mau,
A hana pono mau.
Cho.—Hoao makou i like, &c.
6. Hoao makou i like
Me ko kakou Iesu,
A hala keia ola,
E hele ae kakou la
Me ia e noho pu,
Me ia e noho pu.
Cho.— Hoao kakou i like, &c.
WAIMEA.
Naue i ka makaikai i ka Mokupuni o Kakuhihewa,
NO KUALOA.
Ua hiki mai makou i keia aina i ka ho ra 4 paha o ke ahiahi, a moe iho la malaila. I ko makou makaikai ana i keia aina, ua oi aku ko makou mahalo i keia aina mamua o na aina i hala aku mahope o makou, no ka mea, ua mahi pono ia ka aina, ua paa pono hoi i ke kanu ia i ke ko, aohe wahi i koe, aka, koe aku ka pali no ke kiekie, a koe hoi ka aoao ma kai no ke alai ia mai e ke kai a me na wahi koena kuleana i hooneeia ae ma ka ae-one.
He hale wiliko maikai ma keia aina e ku nei. O S. G. Waila ka mea nona keia mahiko. He nui no na kanaka e hana nei ma keia mahiko, he mau pake a me kekahi mau kanaka Nuuhi va. Hookahi halekuai lole no na kanaka o ia aina a me kekahi poe e ae no e makemake ana e kuai a lawa.
NO KAAAWA.
O keia aina oi aku hoi keia o ka uliuli i na ko, ua paa pono mai ka Lae o Kaoio a hiki i Makaua, a pili i kumupali ua mea he ko. O Waila wale no ka ona nona keia mau aina elua. Hookahi hale kula no keia aina. aia ma Makaua, o Awaa ke kumu. I ko makou makaikai ana i kana kula, ua eleu no na haumana. He mau keiki liilii wale no ka hapa nui o na keiki ma keia kula. He mahalo nae makou i ka eleu o keia kumu, i kona hoomanawanui inu ke ao ana i keia kula. O ka pono no ia o ka makaala a me ka ikaika ma ke ao ana, i holo imua kau kula ma ka naauao.
NO KAHANA.
No keia aina ka "na kaalina" kaulana a me ka makani "ahiu." He aina maikai keia, a nui hoi na hale laau, a he maikai ka noho ana o na kanaka, he oluolu, aohe no he pilikia i ka ai a me ka ia. O ko Rev. E Kekoa Ekalesia keia e paahana nei. Hiki aku nae makou, ua hala mai kela i Honolulu no ka pilikia o kona kokoolua o keia noho ana, nolaila, aole makou i kipa aku ma kona wahi. Ua paa loa ka nuku o ka muliwai i ka hahauia i ke one a me ka manienie, a no ia mea, aohe pilikia o na lio a me na kanaka, a ua paa no hoi ka uapo, maluna o laila e hele ai me ka maluhia.
Naue mai no makou me ka mahalo ana ia mau aina mai. He nui no ka raiki e ulu nei ma Punaluu, a pela no ka makou naue hele ana mai a hiki ma Hauula, me ka lokomaikai nui o ke Akua ia makou ma ia hele ana mai.
NO HAUULA.
O Hauula no kekahi aina maikai ke nana aku, a oia no hoi kahi a Re v. M. Kuaea i noho mua ai i kahu no ia ekalesia, a he hou ka hele ana aku a noho i Waialua, a hele loa aku nei i Lahainaluna, i makua e alakai ai i na keiki o ia kula, ma ke kupono hoi i na mea hoopono o ka Haku. Ua hookipaia makou malaila e Maluae ko makou kaikuaana o ia uka iu a ka nani i noho ai. Ua launa oluolu me ia a me kona mau makua aloha. Ua hala aku o Rev. H. Kauaihilo, ke kahu o ia ekalesia i Laie-wai i ka halawai. A pau ko makou launa oluolu ana me ia, ua naue pu aku makou me ia e makaikai i na wahi kaulana o ia wahi.
NO KE KULA HAOLE.
He kula haole ke ao ia nei ma keia Apana, mamuli o ke alakai ana a Nahuina ke kumu nana e ao nei. I ko makou makaikai ana, ua pakake no na wahi haumana ma ka olelo haole. I ko makou hoomaopopo ana i ka nui o na keiki, me he mea la ua hiki aku ka huina i ka 20 a oi. Na na makua no e uku nei ia kumu, nolaila, e holo ana paha ka olelo haole ma ia wahi apana, ke hoomau ia aku nae hoi i ke kipulu ana, a ike ia aku ka hua e puka mai ana, alaila, he pomaikai noi ia no lakou.
LAIE-WAI a me LAIE-MALOO.
He mau aina maikai no keia ma ka hele na, a he palahalaha ke kula, a he maikai kahi e holo ai na lio. Eia no hoi maloko o kekahi o keia mau aina kahi i noho ai ka hoomana Moremona, kela hoomana i noho ai ma Lanai mamua, a ke hoolaha hou ae nei ma ia aina, me ka olelo iho, "Oia kahi e pakele i ka make." Pela iho la lakou e kaena nui ai. Loaa mai no hoi kahi mele a ka poe haku mele e i ana, "Ku ka liki o Nuuanu i ka makani," a i ole ia o ka liki paha a Kukahaoa.
Ma keia wahi makou i halawai pu ai me ke kahu o ka ekalesia o Hauula, oiai malaila kana halawai. Ua koi mai kela ia makou e hoi hou i hope, aka, ua noonoo iho no makou i ka pono ke hoi hou i hope, aole i loaa ia makou ka manao e hoi hou i hope, no ka mea, wahi a makou, "Ina e loaa mai nei i kauhale, ina no la hoi aohe kanalua, aka, ua hala he mau mile okoa 4 paha, nolaila e oluolu oe e hookuu mai ia makou e hele no," a ua ae mai kela. Ua hoi aku ma me ka maluhia mai ka Haku mai. Haalele makou ia Laie-wai ma ka hora 11 paha o ke awakea, a naue mai la me ka lai, a hiki ma Waiapuloa, kahi o Laieikawai i hanaia ai, a makaikai iho la makou ia wahi kaulana o keia ao. A ma keia wahi i hoi mai ai ko makou mau hoa hele, oia hoi o Maluae a me Nainoaelua, a haalele iho ia makou. A mahope iho o ko makou hookaawale ana, ua mele ia kekahi wahi Himeni olioli.
"Eia makou la,
Na boys o Kaukaweli,
I uleu-uleu mai nei,
Mai ka uka iuiu mai ;
Holo-lai lawe lai,
Holo lailua makou,
Na ale kawahawaha,
O ke kai o Pailolo."
A pau ia, lulu lima pu me ke aloha a hele aku la.
NO KAHUKU.
Naue mai la makou o ka laula o Kahuku, me ka mahalo ana i ka nani a me ka maikai o ke kula. Ia makou nae i kiei mai ai e ike ia Kahuku, a ike aku la i ka uluhala o ua aina la e nee ae ana i ke kai, a me ka Lae o Kahipa e kukilakila mai ana i ka lai, a o Nauolewa hoi e lepahu mai ana i ka uka iuiu. A hiki pono aku la makou iluna o ka aina, ia wa, ua kupu mai la ka manao e holo aku e ike ia Mr. G. Leleo a me kana Lede, nolaila, ua kuupau aku i ka holo kainepu ana i ke kula, me ke aheahe malie mai o ka makani. A hiki makou i kauhale, eia ka hoi ua hiki ae ko makou makamaka aloha Kealakaa mai ke "Ehukai mai o lalo." O kona hiki ana iho no ka hoi ia. Hookipa kela ia makou, a moe iho la malaila.
Naue aku la makou e halawai pu me Leleo a me kana wahine, aka, hiki aku makou malaila, o kana wahine wale no ke noho ana ma ka hale, a ua hele o Leleo i ke kula ma Waielee. Kakali iho la makou a hoi mai ia kela, halawai pu me ke aloha, a kuka no hoi no ka hana a ka Haku ma kona kihapai; I mai la nae kela, "Ke hapai nei au i ka hana; me ka lana no nae o ka manao, e kokua mai ana no ke Akua i kana hana ma kona kihapai." A pau ke kamailio pu ana me laua ma ia mea.
Eia hoi ; na laua no e ao nei na keiki o ia wahi ma ka naauao. O ka wahine no ke kumu o na keiki ma Kahuku, a o Leleo no ke kumu kula o na keiki ma Waialee. Ke mahalo nei makou no ka holo pono o ka laua
hana ma ia kihapai, me ka lana no hoi o ka manao, e ulu hou ka lahui ma ia hana maikai.
He aina maikai keia a oluolu no hoi ma ka noho ana. Hookahi no haole ma keia aina, oia hoi o Mo fia, a oia no hoi ka haku o keia aina.
Na ka maluhia mai ke Akua mai, nana i hookaawale maikai ae ia makou e hoi e hiolani, a hiamoe iho la makou me ka lana o ka manao, e loaa ana na pomaikai ma keia hele kaapuni ana. (Owai oukou.)
Na hiohiona o Kohala.
Ia'u aku nei ilaila, ua ike au he aina maikai a momona o Kohala no ka mahiai ana ; he aina nui ole o ke e-a e like la me kekahi mau apana e ae. I ka nana ana nae i ko laila poe, ua noho wale lakou iloko o ko lakou aina momona. Ua mahiai no nae lakou i mea ai iho no na lakou, aole nae i na mea e kuai aku ai me na haole i loaa mai ai ke dala ; aka, he nui loa ko lakou hanai ana i na puaa a me na moa. Lehulehu loa na hale a'u i ike ai no ka nui loa o keia mau holoholona, a malaila paha ka lakou dala e loaa mai ai.
KA HALEPULE O KOHALA.
O ka halepule e ku la ma lole kekahi mea maikai loa o Kohala. I ke kilohi ana aku, he wahi kii maikai ko keia hale ; he maikai ka hale bele o luna, a ua hoopuniia i na mea nihoniho, aole nae pela ma kekahi mau hale e ae. Elima no pukaaniani ma kela aoao keia aoao, a elima no hoi kia maloko; a e ka awai, ua kukuluia he mau kia oioi ma kela a me keia aoao o kahi e haiolelo ai. Ua nani ka hale i ka nana ana, a ua paa pono no hoi i na noho. A he maikai na leo o ka poe pa-ko-li a me ka piana.
NA HALE NOHO O KOHALA.
He ekolu ano hale ma kela apana ; he papohaku ae malalo, oia ka pae pou, alaila, kau iho la ke oa ; a o ka lua, he hale la-la oia hoi ka hale pou ole o lalo, o ke oa no ka mea kukulu i ka lepo a hoopio ae ; a o ke kolu, he like ia me ke kukulu ia ana o na hale e noho ia nei. Eia hoi kekahi, o na ipuka a hale o Kohala, ua kuapuu oe ke puka iwaho a ke komo mai hoi, no ka pepepe loa o ka ipuka o na hale, a o kekahi mau hale, he like ia me na ipuka hale e noho ia nei. E inamu ia mai paha auanei au no kuu hai akea ana ae nei i ke kee o ka aina? Aole pela. Ua hai ae nei no au e like me ka'u ike ana.
KO KOHALA POE.
He poe oluolu loa ko Kohala, he poe hookipa, he poe haawi i ka ai a me ka ia, ma na hale a pau a'u i maalo ae ai, ua kahea wale ia no au, aka, o ke keu aku nae ka ohana o ka mea kaulana Hon. D. K. Naiapaakai, Lunakanawai Kaapuni ; he kanaka hookipa maikai oia i na malihini i hiki aku i ona la. Ua hiki hoi iaia ke hele pu me oe i ka makaikai ana ia Kohala a me kona mau wahi kaulana mai ka wa kahiko mai, a nona hoi ko'u lio i holo pu ai au me ia e ike i ka Hale Wili Ko o ka poe Hui o Kohala. He oluolu pu no hoi me na ohana o D. K. Naiapaakai; a ke ola nei no kona makuakane nona na makahiki he 77, aole nae hoi i nawaliwali iho, he kokoke loa no. He 11 ka nui o kana mau keiki, aka, ewalu nae e ola nei, a ekolu i i make.
NA AHA HOOKOLOKOLO O KOHALA.
I ka nana aku, he pilikia maoli na Lunakanawai o Kohala, no ke kukulu ole o ke Aupuni i Halehookolokolo no ia Apana. O ko laua mau hale ponoi no kahi e hookolokolo ai ; ua walaau ia ka Aha i kekahi manawa e na keiki liilii, aole no hoi e hiki ke papa ia aku, no ka mea, o ko lakou wahi no ia, a he kuleana no lakou e paani ai ma ko lakou home iho. He mau mea keiki nae no na Lunakanawai, a ua ike io aku no hoi au i ka hehiku o na lehulehu e hele mai ana i ka hookolokolo ma ko laua mau wahi hale, ua hele a kupilikii ka hale. O ka hemahema paha ia la o ke Aupun ? E pono e noi i keia kau Ahaolelo.
KA INU UALA O KOHALA.
Ma Aha Apana o Kohala, ua ike iho au, he 32 ka nui o kekahi poe i laweia mai imua o ua aha la no ka inu uala. Ua like ka hele ana mai o keia poe, me he pu-a lio la e ho-a ia mai ana e hookomo iloko o ka pa, pela ko laila Lunamakai e lawe mai ana i ka manawa hookahi. A i ko'u ninau ana, ua haiia mai, no Honokane lakou. (Aole i pau.)
He wahi moolelo no ke kanu ola ia o ka mea Palaualelo.
Ua loaa paha ia oukou ke kaao o ke Keko, eia hou keia.
E kala lilo, he kaau paha na makahiki i hala ae ka loihi o ka wa i hanaia ana o keia moolelo ma kekahi moku aina o ka Hikina ; a he moolelo oiaio loa keia a'u i lohe ai i keia mau la koke aku nei no. A malia o oluolu hoi ka nupepa a kakou e pai iho a hoike aku imua o oukou, i ike ai ka poe i lohe ole i keia moolelo, a he mea no hoi e kaniuhu ai kekahi poe. ( Ua poina ia'u ka moku aina.)
Ma ua apana aina nei, he nui no ka poe mahiai a paahana hoi, e like me ka nui o ka poe mahiai a paahana no hoi malalo aku o kekahi poe ma ka Pae Aina o Hawaii nei, aole no hoi i nele ka poe kuewa a noho wale no hoi oia apana aina, a aina puni ole paha; pela no hoi ka poe kuewa, a noho wale o keia pae aina. Aka, aohe nae he poe o onei i moe i ka opala, a aihamu i ka ili, a me na mea like i pili i ka ilikole a me ka moe ala, a ka poe haole e nana nei i ko hai kee, a me ka olelo hookano launa ole.
" O! kanaka ! a aore mai tai, nui nui manawa, noho ware no pau roa ta manawa, nui paraorero, a pela aku. E ka haole, na oukou mai nae paha ka ai a ka poe mamua aku o Kamehameha I ? Pelaka !
A ma keia mea au la e olelo nei ia oukou e kuu poe o 'Hawaii Ponoi' nei, ke koko hookahi a iliulaula hoi, ka poe hoi a ua poe aea nei e olelo hookano ai.
A maanei kakou e makaikai ai i ua wahi moolelo nei, nolaila, ke paipai aku nei au e makaala i ka heluhelu ana ma keia wahi iho.
E haiamu mau ana no ka poe lima hana, ka poe paahana, ma ko lakou wahi hana, kihapai, na hale oihana, a me na wahi hana no a pau, a e noho ana no hoi malaila he kanaka kino nui puipui, a maikai no hoi, a he kino kupono maoli no ka hana, aka, he palaualelo nae ua taata haoe nei, pela mau no ua haole nei e noho wale ai no kekahi mau makahiki, aohe he wahi pa hana aku, "oia opu wale iho la no e opu ai ka hinai komo ole." E ka haoe, he mea pe ia.
A hala he mau makahiki o ka noho ana o ua haole nei, ua nui ka ukiuki o ka poe hana oia apana aina, nolaila, kii lakou i ua palaualelo nei e lawe e kanu ola, no ka inaina o ka poe hana i ke "kaukau ai pi-pi elemu."
I ka hiki ana o ka poe nana i kii aku ma kahi o ua palaualelo nei, hana iho la lakou ma ka mea e hiki ai, a e lawe aku ai i kahi e kanu ola ia ai; A i ka lawe ia ana o ua haole nei e kanu, a hiki aku la ma kahi o kekahi kanaka e mahiai kulina ana. I kona ike ana mai i keia kao-o nui; kahea mai la oia penei: "E lawe ana oukou iaia ana i hea ?" "E lawe ae ana makou e kanu ola, no ka pau makehewa o ka ai, aohe hana," wahi a ka poe e lawe nei. Aohe no hoi he i ae o ua palaualelo nei e, "e hele ana makou i kaauweaina o lakou nei."
Pane mai la ua mahiai nei, "e hoola hoi ha oukou iaia la, a na'u no e haawi iaia i elua busela kulina i kela hepedoma keia hepedoma." O ka puoho ae la no ia o ua palaualelo nei mailoko ae o ka manele, a ninau aku la. "Ua pau no nae kau kulina i ka ihi ia?" Hoole mai la ka mahiai me ka i mai, "he mea pono no hoi paha ia oe ke hana iho ;" olelo aku la ua molowa nei. "ka ! e aho no ke lawe ia'u e kanu, e lawe oukou ia'u e kanu."
A ma keia mea la i hai akea aku ai au ia oukou e o'u hoa o ka aina lepo momona o Hawaii nei, a ka poe malihini nei hoi e olelo nei he noho wale, he mea, a he mea. A ke ike pu ae la no hoi kakou i ke kanu ola ia ka mea molowa, na ka palaualelo no ka olelo iho, "he liona ma ke ala." Pela auanei ko Hawaii nei? Aole, aole loa no, aka, i ka wa kahiko, ua mohaiia na kanaka no na kii, na akua lapuwale, aohe nae ia he kanaka palaualelo, aka he hana no. Nolaila, nawai hoi e ole ko kakou olelo ae; He keu io no ka Palaualelo. No ia mea ea, o oukou no o ka poe malihini ka palaualelo, aohe o na kamaaina nei poe i kanu ola ia no ka palela.
Nolaila, ua lawa paha kakou maanei e ka poe lima hana o Hawaii nei, a ke waiho 'ku nei au i ko'u aloha i ka poe lawe Kuokoa a pau, a o ka waiwai nui no o ko kakou lawe ana i na nupepa, o ka ike i na nu hou o kela a me keia wahi o ka honua, na moolelo, a me na mea he nui e pau ole ke helu pakahi aku au. O ke aloha o ka Haku me oukou e ka poe lawe pepa. NOHOKUAAINA.
Ianua ri 14, 1868.
No Ka Pope.
MOKUNA II.
E na makamaka o ka uhane ma ka aoao Euane rio; Aloha oukou :—Ua hoike aku au mamua ae no ka pope, a ke hoike hou aku nei.
E nana ma Ma t. 18:18. " He oiaio ka'u e olelo aku nei ia oukou, o ka hewa o na mea a oukou e hookuu ai ma ka honua nei e hookuu ia no ma ka lani, a o ka hewa o na mea a oukou e hoopaa ai ma ka honua nei e hoopaa ia no ma ka lani." Aia la ! Auhea ko Petero oi ? a me kona pookela paha, aole, pela no ma kela olelo, ma Mat. 28:19. " Aole no i ike ia ko ko Petero oi ana, a pookela hoi, ua like wale no lakou a pau." E nana hou ma loa. 20:23. " O ka hewa o na mea a oukou e kala aku ia, e kala ia no lakou ; o ka hewa o na mea a oukou e kala ole aku ai aole no e kala ia no lakou." Heaha la ka mea i maopopo ma keia olelo ke hui pu ia lakou ? Eia, ua loaa like ia lakou ka mana ; e hiki ke wehe, a ke hoopaa i na mea iloko o ka ekalesia, aole ia Petero wale no, a, auhea la hoi ko Petero oi ? a me kona pope, aole ! aole !! E nana hou ma Mat. 20:25, 26. " Kahea mai la o Iesu ia lakou, i mai la; Ua ike oukou, o na alii o na lahuikanaka, ua hookiekie maluna o lakou, a o na luna hoi, ua hoounaunaia lakou, (p. 26.) Aole pela ia oukou, a i manao kekahi o oukou e nui, e pono no e lilo ia i mea lawelawe na oukou," ea! Heaha hoi keia? Aole ka he kekahi e noho alii, a e noho luna, a e noho Kumu, a e noho pookela, a pope paha, maluna o kona poe Aposetolo, No ka mea, "Ina makemake kekahi e lilo i mea nui, e pono ke i mea lawelawe na lakou. Pela ko Kristo ao ana. E nana hoi, ma Oih. 15.— —owai la ka mea nui ma kela ahaolelo ma Ierusalema ? O Petero anei, a o Iakobo paha ? Me he pope la o Iakobo, a he ole loa hoi o Petero. Pehea hoi keia? Ina ia Petero wale no ka hooponopono Ekalesia ana, me kona lalau ole, no ke aha la keia olelo ikaika a Iakobo ? Kainoa na Petero wale no keia hana o ka hooponopono ekalesia, aole ka lakou e ninau iaia, i akaka ka pono! Lawe wale ka o Iakobo i kana hana, a hiki i kona manao imua o ka mea hala ole! A ua hoolohe na lunaolele a pau i ka Iakobo, aole i ka Petero. U hoopoina paha o Petero i kona pookela ana ia la, No ka mea hoi; he pope ia. Eia hou kekahi, Gal.2:9. "A ike mai la o Iakobo, a me Kepa, a me Ioane, i manao ia he mau luna i ka maikai i haawi ia mai ia'u, haawi mai lakou ia maua o Barenaba, i na lima akau e hoolauna pu ai, i hele maua i ko na aina e, a o lakou i ka poe i oki poepoe ia." E ike kakou Ma keia olelo. Ua kaupaona like ia o Iakobo me Ioane a Petero. Auhea ko Petero pookela ana ? E nana hou aku ma ka pauku 11. "Kue aku la o Paulo ia Petero, no ka mea, ua hewa ia, aia la ; Ua hewa o Petero, a hoahewa aku la o Paulo ia ia, owai ka mea oi o laua ma keia olelo ana ? a Auhea hoi ko Petero hemolele a hala ole ? Nolaila, ua hoonoho like ia na lunaolelo, aole i oi kekahi mamua o kekahi, aka, e ninau mai paha kekahi, heaha ke ano o kela olelo ? "maluna o keia pohaku e kukulu ana au i ko'u ekalesia ; " "E haawi aku hoi au ia oe i ke ki o ke o ka lani." Eia kekahi ano moakaka. Ua haawiia na Petero e hai mua aku i ka olelo o ke Kauoha Hou imua o na Iudaiao a me na kanaka e. Ua haawiia nona e ki, a wehe ae i ka puka o ka ekalesia, a nana no hoi e hoomaka mua i ka ekalesia o ke Kauoha Hou. A ua ko keia olelo, e nana ma Oih. 1:14—36. "Alaila, ku ae la o Petero i luna me ka poe umikumamakahi, hookiekie mai la i kona leo, Olelo mai la i kanaka. "E na kanaka, na Iudaio, a me na kanaka a pau e noho ana ma Ierusalema nei, e ike pono oukou i keia, a e hoolohe mai i ka'u olelo." A pela wale aku no. E ninau iho paha auanei oe e ka mea heluhelu, "Ia wai ka olelo ia la nui? H. Ia Petero no, no ka mea, Ua haawiia nana e wehe, a e makalakala mua ae i ka puka o ka Ekalesia, Euanerio, a e like hoi me ka haawina i loaa iaia ma Mat. 16:18,19, "mai a Kristo mai, a iaia no ka hana mua oia la kaulana. Me ka hai ana aku i ka olelo maikai no Kristo i waena o na Iudaio. A pau ia, e nana ae oe ma Oih. 10: 16, 27,28,—34. a e ike kakou na Petero i hookomo mua ka olelo ia Korenelio, a lilo wale oia i haumana na Iesu. Nolaila, ua ukaka ke ano oia olelo, a me na kuhikuhi Baibala maluna ae, e hoike ana i ke ano o ka pope a me kona hoohanohano ana a hookiekie hoi, me ka olelo ana, "he pookela a he panihakahaka no Petero ka pope makamua wahi a ka pope. Ea! Auhea ka hookiekie e aku i like me ka pope? aole. A ina paha he pope o Petero, alaila, ke ninau aku nei ao. "1. Aia la mahea ka mokuna, a me ka pauku o ka Baibala mai Kinohi a Hoikeana e hai mai ana he pope o Petero ? A ina paha ua ike o Iosere & Aupereti, na Kumu Pope, i ka mokuna a me ka pauku e hoike mai ana he Pope o Petero, he olu ka manao e hoike mai, oiai hoi au he haumana pope mamua, a ua heo ae nei. A ina paha he pope o Petero, oia ke pookela o ka ekalesia, alaila, auhe ke kanaka elua ona poo, a hookahi kino ? o ka ekalesia Roma no. Ua olelo ia "he kanaka hala ole ka Pope, aia me ia ka uhane o ke Akua i na wa a pau." Ua kuhihewa loa keia manao o ka ekalesia Roma. Ke ninau aku nei au i ka poe mamuli o ka ekalesia Roma, owai ka inoa o kekahi pope hala ole ? o Petero paha ea ? owai la ? a ina paha o Petero, alaila, he kanaka anei o Peteto ? E nana ma Mat. 26:74." "Alaila, hoomaka iho la o Petero e hailiili a me ka hoohiki ino, i aku la aole au i ike ia kanaka, a kani koke mai la ka inoa." aia la, lilo ke poo o ka ekalesia Roma, i naaupo, a hemaheama, no ka mea hoi, na ka moa, i ao. Eia kekahai Gal. 2: 11, a ua hoike hou ia mai ko Petero ano hewa e Paulo. Nolaila, ina paha pela ua hewa o Petero mamuli o keia mau kuhikuhi Baibala, alaila pehea la na pope mahope mai o ko Petero pope ana ? he poe hemolele anei lakou ? Aole loa, no ka mea, ua ike ia kekahi mau pope noho hewa moekolohe, a ua loaa na keiki a kekahi pope iloko o ka hewa Oia o Serekiu 111, pope, me Marokiu wahine hookamakama, a ua hanau ka lakou keiki moekolohe, a ua noho Pope mahope iho oia o Ioane XI. ke keiki pope poo lua, pela no o Ioane X, & Ioane XII. &c, he mau pope kaulana keia no ka hewa. Aole i pau, a mahope e hoike pau aku au.
T. M. K. HOOLEPOPE.
Palihauliuli, Ian. 6, 1868.
Make i Alohaia.
Ma ka la 2 o Januari nei, make aku la o Kaaloa (w) ka wahine make a G. B. W. Puuhiohio; ma Waikalua, i Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, he 35 ko maua mau makahiki i noho pono ai, me Depora, Kaaloa (w) a hiki wale i ka la i lawe ia aku ai ia e ka make. He hoahanau ia no ka ekalesia o Kalae, i Molokai, o ka nui o kona mau makahiki i loko o ka ekale sia, o ka Haku o Iesu Kristo he 25.
Ua nui ko maua pili ana ma kela wahi keia wahi, ma kela mokupuni, keia mokupuni, ua hele mai maua mai Molokai mai; a hiki maua i ke kulanakauhale o Honolulu, i Oahu. Ua haalele aku maua i na pali o Koolau, Waialua ma; ike maua i ka nani lua ole o Koolaupoko, a me ke koa-mokumoku o Heeia.
Ua haku iho au i wahi Kanikau no kuu wahine mareia.
Kanikau la he aloha, nou e Lepora Kaaloa,
Ua haalele mai nei oe, i ka pili a kaua,
Aloha ka wahine ka hoa pupu o ke anu,
Anu maeele maua i kaua a ke kio ao,
Auwe! ka mea aloha he wahine—e,
Kuu hoa pili o ka wai o Waiohuli,
I ka maole, Hoole wale i ka pono, a ke akua,
Ua pili ia e maua ke la wela wela,
O hale akala, ke poo ke la o na kuahiwi,
Aloha ka wahine ka hoa u o kahi mehameha,
Hoolau kanaka o kahi kanaka ole,
Auwe! ka mea aloha he wahine—e,
Aloha kaua ukiukiu o Makawao,
Kuu hoa i ke one o Kahului,
Kuu hoa i kaua kilioopu o Waihee,
Ua hala e aku oe, i ka hora 9 o,
Ke kakahiaka nui, o ka poaha,
Kuu hoa pili i ka uka o Wailua,
He lua ole ke aloha noho no ilaila,
Kuu hoa i ka pali o ka Pulehu,
O ke kukilakila, a Puuko ae i ka makani,
Aloha ka wahine, ka hoa kuu wili o ka po,
Ka po loloa la e ka hoilo—e,
Aloha kaua paupili o Lelee,
Lele wale mai la no ke aloha, o kuu wahine,
Nana ae oe, o ka hono o na moku,
I na pea hulilua o ka aina,
Kuu hoa o ka lawelawela, o ke ahi a ka welo
Kuu hoa alakai o Pailolo,
Kuu i ka ulu kukui o Lanikaula,
Aloha ka wahine i Kaohia akiniho,
O Pualaunui,
Aloha kaa wahine i ka wai o Wailele,
I na pali o Wailau ma,
Aloha ka makani kukalahale o,
Honolulu, I na ulu ao a kanaka,
Aloha kekawelu o Lanihuli,
I ka makani,
Aloha kuu wahine i na hala o Kekele,
Ua maoni mai ke ala o Kahinalo,
Mehe la no o kuu aloha ia elia nei,
Aloha ka wahine ka hoa luhi o Kahana,
Ma puna wale mai la no ke aloha o ka wahine,
Aloha ia'u kahi wai o Puiki,
Kahi a maua e noho ai,
Kuu hoa pili i ka Wai o Waikalua,
Aloha wale ia ko Wai o Puiwa,
Puiwa hikilele a'u ka leo a ke aloha,
Ua hala ke aloha aia i Hilo,
Ua imi aku aku la ia Papalawahi,
Na G. B. W. Puahiohio,
Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, Januri 2 1868.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui.
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
LAAU KUNU O KAUKA JAYNE
hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
HUAALE OLA A DR. JAYNE.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene,
Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.