Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 3, 18 Ianuali 1868 — Page 4

ʻaoʻao PDF (1.68 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, IANUA RI 18, 1868.

Ka Nupepa Kuokoa.

Jesu s, I my cross have taken.

1. Eia wau, e Iesu Kristo,
Ua haalele i ke ao,
A ua lawe i ko'u kea
E hahai mamuli ou.
Nele, hune, wa iho ia,
A hooino ia nou,
Oe no kuu kuleana
Mai nei aku a mau no.

2. Pau a imi i kaulana,
Pau ke kuko i waiwai;
No'u ke Akua, no'u ka lani.
Hooilina waiwai e!
A i hooino ko ke ao la,
A haalele ino ia'u,
Ua hooino, ua haalele
Lakou i kuu Haku po.

3. Hookamani na olelo
Me na maka o ke ao ;
Ole pela kuu Akua
He oiaio wale kau.
Ina kue mai na hoa,
A huhu na enemi,
A i hoike i kou maka,
Ua laelae, a oli e.

4. Panee aku koonei nani,
Ili mai koonei poho,
Waiwai au me kou aloha,
Oli hoi ke eha nou.
Oe Aba, kuu Makua,
Nou mau loa kuu naau.
Kou na ao, uwo na ino,
Lulu au, a malu no.

5. Ina hoonaulu ia,
Pili au i kuu Iesu ;
I na luhi a kaumaha,
Pau ia oe a maha au.
Mana ole no na eha,
Ina kou aloha pu ;
A i ole kou aloha,
Ole loa he oli no'u.

6. Lana oli, kuu uhane,
E pau aku na luuluu,
Manomano no na hana,
Hana wiwo ole no—
O ka Uhane kou kokua,
Ka Makua e alu pu,
I esu mau ke hoa aloha,
Pono anei ke luuluu?

7. Eu a holo i ka nani,
Kahi o ka lama mau,
Paa a puni i ka pule,
Ka paulele ia I esu.
Ane pau koonei mau luhi,
Koonei hele io ia nei—
Aia la ke hoea mai la
Ko ka lani pomaikai.
WAIMEA.

Ke kiaha waina i ka mawaena.

I ka makahiki 1851, e noho ana ka luna o kekahi ekale sia ma ka moku aina o Nu Ioka. Ua maa ia i ka hana ahaaina inu waina no na hoahanau o ua ekalesia la; a ua pinepine ka ona ana o na hoa inu waina i ko lakou hoi ana i ko lakou mau home. Ke makemake nei au e hoike i ke ano o kekahi o ua mau ahaaina la.
            Ma ka la i kapa ia ka la hanau o Iesu, he ahaaina mare; he ahaaina olioli ma ua hale la, no ka mea, e mare ana ke kaikamahine hanau kahi a ua luna la. A pau ka mare ana, ua lawe ia mai ka waina, a hoopiha na meu a pau i ko lakou mau kiaha, koe nae kekahi; ku ia me he kia mabala la. O ua wahine mare la no ia, a oiai e olelo ana kekahi mai waena mai o ka lehulehu, "E hoohiki me ka waina," "E hoohiki me ka waina," wahi a Harvey Wood, "E hoohiki me ka waina," wahi a ka nui o na leo.
            Pii mai ka nanakea ma ka maka o ua wahine mare la ; ua hiki mai ka hora e pau ai ke kanalua, a e ku paa ma kona manao. Puliki ae la oia i kona mau lima, a haalulu iho la na pua ma ka lei e kau ana ma kona poo nani, kapalili ae la kona puuwai, "Aia hoi, e Ma riona," wahi a ua luna la, "e waiho aku i kou manao i keia manawa, mai hoohoka i ka olioli o na hoa ahaaina; aia a komo oe i kou hale ponoi, alaila ia oe kou manao, aka, i keia manawa ea, e ae mai ia makou i olioli ou."
            Nana lakou a pau ia Ma riona, no ka mea, ua ike lakou i kona manao paa, aole e inu waina. He kanaka inu waina o Heneri mamua, aka, ike kona mau hoalauna i kona inu ole i ka waina ma ia mau malama mamua ae.
            Hoopiha ae lakou i kekahi kiaha a haawi aku iaia. Ku oia me ke kanalua ole, lawe ae la ia i kiaha waina; mea ae la me he mea la e inu, aka, puiwa ae la lakou i ka lohe ana i kana olelo ana, "Auwe ka make e!"
            "Heaha la," wahi a lakou a pau, no ka mea, ua kikoo oia i kona lima, e paa ana i ke kiaha, a e nana ana, me he mea la ua ike oia i kekahi mea weliweli.
            "Heaha ?" wahi ana, e alohilohi ana kona mau maka me he la ua uluhia oia e kekahi manao mai ka lani mai; e kali iki, a e hai aku au ia oukou. Ke ike nei au i kekahi mea hiki ole ke hai maopopo lea aku, aka, e hoolohe mai, a e hono au i ka hoike aku ia oukou. He wahi uliuli a maikai uka o ke kuahiwi; ke kahe nei ka wai ma ke kahawai i nani wale i na pua o ka nahelehele. Ke ulu la na laau maikai, a e kapalili ana na lau i ka makani oluolu o ke ahiahi. He mau Ilikini e hele ana i o a ia nei me na maka kaumaha, a iwaena o lakou he kanaka ui e moe ana me ka mai pilikia, a e kokoke mai ana ka make. Ke noho nei kekahi makamaka e paa ana i kona poo ma kona poli. He kanaka akamai a naauao no ua mea mai la, aka, ua lilo aku kona ikaika, ua mae wale kona maikai, me he hale nani la i hiolo. No ke aha la i kau ai ka hoailona o ka make ma kona lae, oiai kona wa opiopio? Ea, e nana aku i kona pilikia! E kahea ana oia i ka inoa o kona makuakane, e moe aloha ana no kona kaikuahine mahoe, e noho la ma kona aina hanau. Ea, e nana i kona hapai ana i kona mau lima iluna me ke kahea ana aku i ka lani e aloha mai. Make iho la ia ma ka aina e iwaena o na malihini. Malaila no i kanu ia ai kona kino kupapau ma kela wahi neoneo, oia ka hiapo a kona makuakane, ke kaikunane aloha o kona kaikuahine i aloha nui iaia. Ilaila no i moe ai, aole keia ma bala e hoike i kahi ana i waiho ia ae o ko'u kaikunane mahoe i make i ka wai ona! E kuu makuakane, e inu anei au i keia laau awahia ?" Kahe ae la kona mau wai maka.

Na kula o ka Aina Mauna.

I KE KUOKOA ke aloha a me ka Hapenuia.
            Ua hoomanao mai nei na keiki o Waimea i ka la Karitimasa ma ka hoike, a me na mea e pili ana. I ka Poalua, ka la mamua ae, ua hui mai na kula aupuni elua o Waikoloa a me Uhu me ke kula kaikamahine a Mrs. L. Laiana ma ka halepule o Imiola, a malaila ua hoikeia ma na haawina kula o kela keia la, me ka himeni ana no hoi i na mele he nui wale. I ka Poakolu ua hui hou mai na kamalii ma ke ano kula Sabati, a ua hoike ia ma na haawina o ke Kula Sabati, a me na leo kula Sabati i mahalo nuiia. Ma ka olelo haole ke mele ana o ke kula a Laiana, a ua makaukau loa lakou ma ke mele haole. He mau mele no hoi kekahi ma ka olelo Hawaii i hakuia no ia la, na ke kula a S. Mahuka ma Uhu ka hapanui o keia mele, a no ke ku i ka mahaloia o kekahi o keia mau pauku, nolaila ke kope nei au i ua mau pauku

la.

He aloha no Waimea,
Aina noho i ke anu,
I ka hau o ke kuahiwi,
Kolonahe i ke ahiahi.

Pulu au la i ka ua noe,
Kilihune mai i ka ili,
Ke noenoe mai la iluna
Luhe i ka lau laau.

Ke ku ae nei Imiola,
Luakini ku kilakila,
Ke kani mai la ka bele,
Hone ana i ke ahiahi.

Eia hoi keia:

He la ahaaina,
He la oli no makou,
Na haumana o ke kula,
Ua lai no.

O na kaikamahine hoi,
Ke kaiue malie nei,
Kinikohu ke nana,
Ua lai no.

He la ahaaina,
La hookohu no makou,
Na pua Roeelani noho i ke anu,
Ua kohu no. (a pela aku.)

He mau hana hoike hoolealea no kekahi; he mau keiki hoohalike Pake na mea i akaaka loa ia e ka poe nana mai, a he mau koa hopu ia Jefa Davisa me kona mau parekoki no ka hopu ana. O ka hoi ana mai o ka Moi Wahine Ema Kaleleonalani kekahi mea i hanaia mai e na kamalii o Uhu. Pela ae no me na haiolelo a me ka ahaaina ma ka malu o na laau o ka pa o Imiola, a me na ahaaina ka paa ana o na hana o keia la hooluolu uhane.
            He mau ahaaina e ae no ko ua aina mauna nei ma keia la Karisimaka a ma ka la Hapenuia kekahi ahaaina nui e like no me na la makahiki hou mamua ae nei. He maikai no ka nui o na hana—hookahi nae mea i menemene ai i ka nana aku, o ke ano kohu ole o kekahi mau keiki iliulaula o ka aina, no ka mea ua inu lakou i ka wai welawela hoopau uhane, aole no ka ahaaina keia mea no kahi e ka lawe ana mai. A ke oleloia nei he mea nui loa keia ma na apana ekolu o Hawaii Akau, aole anei e haalele ana o'u mau hoaaloha o na aina mauna a me na pali kahakai i keia hoowalewale, oiai ke mau nei kekahi koena hooilina o ka aina o Kamemeha I. AEKUAHIWI.

He wahi Kaao no ke Keko.

Mamua ua loaa ia kakou ke Kaao o kalo nui a me kaio iki, a eia hoi ka lua.
            Aohe e kala, i au wale ka la, i kekahi kanaka piele papale e hele ana ma kekahi moku aina o A ferika e kuai lilo aku i na papale i ka poe makemake mai. A iaia i hiki aku ai malalo pono o kekahi kumu laau nui malumalu, manao iho la oia e hoomaha, a e hookuu iho ka nae, ka maloeloe, ka wela o ka hele ana, (e like me ke ano mau o ka poe hele ma ke alaloa a kakou e ike mau nei ke hiki ma kahi oioina.)
                Iaia nae e kulou iho ana, a waiho iho i kana ukana ma ke kumu o ua laau nei, a nee aku la a ma kahi nui o ka malumalu o ka laau, haliu ae la ke alo iluna a moe iho la, me ka uhi pu iho i kona maka i kona papale ponoi iho, a "kau ai kanana aka la ko ia la ihu, a o Welehu kona malama," ke kuu la ko ia luhi, ke hiolani kela, e i aku ka lea. I ua wahi piele nei o kakou e hoonana ana; A aia maluna o ua laau nei, he nui wale na Keko e haiamu ana ina na lala, a ua ike aku no hoi ua wahi kanaka nei i ua poe Keko nei, aole nae hoi keia i manao apiki ana lakou iaia nei, a lilo i mea hoka maoli no ia nei, a ku a uwe okoa, o huhu ia mai e ka poe nona ia waiwai ana e lawe nei. Iaia nae e hooipo ana me Hinaopuhalakoa i ka hiamoe lea o Niolopua, o ke kii mai la no ia o ua poe keko nei a kaili aku la i ka baigi papale a ia nei a lawe aku la iluna o ka laau, a koe no ka papale e uhi ana i ka maka o ua wahi aea nei.
            Oia moe hoi ko ia la a puoho ae, aohe ka poe papale ana, o ka lelele mai la no ia o ka oili, kunahihi lua, ke huli ia keia io ia nei, o i noke a ku a uwe okoa maoli, i nana ae ka hana iluna e paa mai ana ua poe keko nei, o ko ia nei hoomaka ae la no ia e pii, e ahai ka pupuhi aku ana lakou la noho i ka wekiu, launa ole la, ko i nei hoi okoa iho la no ia i lalo e uhai ai i ke kii ana ; O i noke iho la keia i ka imi i kahi e loaa ai aohe no a loaa, ko ia nei kiola wale iho la no ia i kona wahi papale i lalo no ka luhi, a kani iho la ka hoe. Ia wa, o ka hoopili mai la no ia o na keko i ke kiola mai i na papale ilalo, o ko ia nei hapuku aku la no ia, "o ku o ka o Wahineomao," o ka upe o ka waimaka, o ke aha la, ka ua wahi kanaka nei e hapuku wale ai no; Aohe no he manao iho o nei wahi kanaka apiki e na ke Akua mai ia pomaikai i ili wale ai iaia
            Haalele aku nae au e ha'uha'u ana ka waha o ua kanaka nei, e haalulu wale ana no nae e naka ai; i ka hoonana no kahi o ka moe ia aku o kahi o ke Keko, aohe no paha he manao iho no keia holoholona no ka oleloia

penei:

"Auhea wale ana oe,
E kahi keko apiki,
E aha ana la,
O ua wahi keko nei? "

A he ma'u ia la. Aloha no na hoa lawe Pepa. NOHOKUAAINA.
Kamoiliili, Ianuari 7, 1868.

Ka lili makehewa !

IA BONS; Aloha oe :—
            Ua ike au i kou manao lili no kekahi mau lalani o ke mele i hakuia a i oliia e ka poe Lahainaluna, no ke komo ana i ka Halekula

Nui o na kaikamahine o Kaehukai, no ka hooiloilo ka! i ka Lahui Hawaii.
            E ke hoa, ke hai aku nei au ia oe, ua lalau

oe no ka heluhelu ole i ke mele holookoa mai ka mua a i ka hope, nolaila kou ike ole i ke ano nui o ua mele la, a me kona kumu, no ka mea, wahi au, "Ua halawai mai au me keia mau wahi lalani mele,"

"Ua kau ka hae ua hapa,
E hoike ana i ka make,
O ka Lahui Hawaii."

a makapo iho la ka hoi i na lalani mua,

"Ke popoi mau mai nei la,
Na ale o ka make,
Ma ko Hawaii mau Home."

a me na lalani hope iho o ia pauku,

"Kokoke no e nalo,
Ilalo i ka po."

na lalani hoi e hoohalike ana ia Hawaii nei me he wahi moku la e lumilumiia'na e na ale o ka make, a kokoke e poholo i ka moana lipolipo o ka honua ; a nolaila, ua kau ka hue ua hapa, e hoike ana i ke pio o Hawaii, anoai o loaa ka mea kokua.
            Ua maopopo lea keia i ka poe noiau a me ka poe aloha Lahui Hawaii. Ke kau nei ke aka poepoe o ka make maluna o keia lahui, e like me ke aka poepoe o ka honua nei maluna o ka mahina.
            Ua maopopo loa no hoi keia i na Moi a me na'lii, i na Lunamakaainana hoi a me ka poe naauao a pau o keia lahui, (a koe wale no oe no ka hupo! Iapana.) Maloko ae o ka Papa Hoike a ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao i kela ono keia ono makahiki, no ka helu ana i na kanaka o keia Lahui, a ke emi mau nei no. Ke olelo nei ka poe naauao, "ina pela ka emi mau ana o keia Lahui i kela a me keia ono makahiki, aole no he liuliu loa ka manawa a nalo keia Lahui."
            Ke hoomanao nei au, o ka Ahaolelo mamua iho o ka make ana o Kamehameha IV, ua hooholo ka Ahaolelo, a ua koho ia kekahi Komite e imi a hai mai i ke kumu o ke emi a me ka mea e ulu hou ai keia lahui.
            A ke hoike mai nei na aina a me na kauhale i hooneoneo ia e ka make, i ka emi mau o keia Lahui. A ua maopopo lea, "ke popoi mau mai nei na ale o ka make ma ko Hawaii nei m au Home, ua kau io ka hae ua hapa, e hoike ana i ke pio o Hawaii."
            Oia hoi ka mea i hoikeia ma na lalani mua o ka Pauku 2 iho:

"Ua lohea ka leo,
He pihe, he uwe ana,
E ulono ana i ka make .
Auwe ! Auhea ke ola ?"

Ea, aole no i make maoli, ke uwe nei nae, a kanikau, no ka pihoihoi i ka ane make; a ke ninau nei, "Auhea ke ola ?"
            Ua hoikeia no hoi ma na lalani hope o ia Pauku, ka mea e lana ai ka manao, e ola ana ka Lahui, ma ke alu ana o ka poe aloha lahui, ia Hawaii opio, ma ka malama ana i na kaikamahine ma na kula ohana, e like me ke kula ma Waialua, Kawaiahao, Makiki, Makawao, Kau a me Koloa ; i malama maemae ia na kaikamahine me ka naauao a me ka makaukau i na hana a me ka pono, no ka mea, ua oleloia, "o ka maikai o na makuahine, oia ka mea e maikai'i na ohana, a o ka maikai o na ohana, oia ke ola o ka Lahui."
            Nolaila, ke manao nei au, he lili makehewa kau ; anoai, he lili kou no ka haawiia o ka mahalo a me ka hoola o ka Lahui i ke Kula Kaikamahine o Kehukai, a nele kau mau kula i anoi ai. A i ole ia, he lili kuloko paha, no ka manao o pou e na kaikamahine o Kehukai i ka poe Lahainaluna, a nele oe. Ina pela io, e aho no ka holo i Lahainaluna i loaa kou makemake; anoai, ua hoomakaukau ia no ia kula manu na koonei poe kia manu. A i ole ia, no kou enemi no paha ia Amerika, i ka mea nana e malama nei i ke kula o Waialua ; aia no a na lakou la ae, olu iho oe.
            Ea, ua oluolu io no ko'u kumu pepeiao i ka lohe ana, aole nae owau wale, o na manu noho ehukai no a pau o ua kula manu la, a me na kuma a me na hoa no a pau e haiamu ana, a me na makamaka oiaio o ka Lahui Hawaii, mai Hawaii a Niihau, a o oe wale no kahi moa kani hewa, e like no me kou inoa "Naiwi" (Bon s) "Nakeke na iwi o Hua i ka la ;" pela no ia i nakeke mai nei no ka maloo loa. M. K.

Pau ole ke kanalua.

E KA NUPEPA KUOKOA ; ALOHA OE :—
            No kela mau hua e kau kehakeha ae la maluna, "Pau ole ke kanalua." Eia ma kapulena, Hamakua waena nei, Hawaii, kekahi wahi anaina halawai, a na haipule o ke Akua. Aia nae, ia la, oia ka la 25 o Dekemaba, ua hoomanao mau ia ka halawai mau, i kela awakea keia awakea o ka Poakolu. Aia nae a pau ka halawai o na hoahanau, mamuli o ua pauku Baibala i palapalaia ma Oih. 6:2, 3, a loihi ka weheweha mamuli o ka hoolohe ana o Rev. Bikanele, ka makou kahuna, a pau ka wehewehe, hookuuia ka halawai.
            Mahope o ka pau ana, puka aku ia ka ninau,

no ka pau ole o ke kanalua. " He oiaio anei, o keia la 25 o Dekemaba nei ka la i hanau ai ka Haku o Iesu Kristo ?" Pane mai la ka makou kumu, me ka naauao loa, "Aohe oiaio o ia mea, no ka mea, no ka poe Pope ia manao ana," wahi a ka makou kumu. Wehewehe loihi mai la oia. Ina he oiaio kela manao, alaila, eia ka ninau, "Mahea la o ka Baibala Hemolele, kahi palapala, a i ole, mokuna paha; a i ole ia, pauku paha ; a i ole hoi ia, o kekahi o na kaula paha kai hoike waha mai; a i ole hoi ia, o na luna olelo paha kai hai mai. E pono e haiia mai, auhea la ia hoike ?"
            Aia puka mai la ka ninau, hoka iho la makou ke anaina kanaka i akoakoa mai la, waiho hou mai ia ke kumu i na wehewehe hohonu loa, o keia manao ana aia i ka la 25 o Dekemaba ka hanau ana o ka Haku Iesu. Ua hoikeia mai ma ka Baibala, aia ma ke kulanakauhale o Iudaia, o Betelehema kona inoa, aia malaila he poe hanai hipa, e noho ana ma ke kula. O kela wa, he wa anu, a he hooilo hoi ia. Nohea mai la keia manao kuhihewa ana ? Ua pono anei na hipa, ke lawe hele ia ma ke kula e hanaiia ai ?
            O ka la hanau e oleloia nei, oia o ka la 25 o Dekema ba o kela makahiki keia makahiki, he la koho wale iho no. Pane hou mai la ke kumu a makou, "Aole oiaio o keia olelo, he manao Pope wale no ia, no ka mea, ua hana wale aku na Pope me ko lakou manao hookiekie, he mea mau ia lakou ke koho wale ana."
            A no ka pau ole o ke kanalua mamuli a ka wehewehe ana, nolaila, ke waihoia aku nei ma ke akea loa, he mau ninau e pili ana.
            1. He oiaio anei o ka 25 o Dekemaba ka manawa o ko Iesu hanau ana ?
            2. Ina pela, he oiaio anei, ma kahi hea o ka Baibala e hoike ana ua hanau o Iesu i keia la 25 o Dekemaba ?
            3. Ina he oiaio, ke manao mai nei Pope ua hanau io mai la ka Haku ia la 25 o Dekema ba, he hai mai i na hoike.
            4. Owai ke kanaka nana i ike i ko Iesu hanau ana, a kakau papa ia, e hooiaio mai ana o ka la 25 o Dekemaba ka manawa o ka hanau ana ?
            Ua lawa ko'u kanalua, ke pane pono ia mai na haina o kela mau wahi ninau maluna ae la. J. KAUAKANILEHUA.
Kaukeano, Hamak., Haw., Dek. 30, 1867.

Pau ole ke kuhihewa o na Molemona
o Wailuku nei.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE:—
                E oluolu paha oe e hookomo iho i keia wahi manao nona na hua olelo e kau ae la i oleloia, ka pau ole o ke kuhihewa o na Molemona o Wailuku nei.
            Aia hoi ma ka la Sabati i hala iho nei, oia hoi ka la 28 o Dekemaba, ua pape sito hou ia keia poe, a o ka lua keia o ko lakou papesitoia ana, a he mea hou no keia i ko'u ike ana i keia hana kupanaha a keia poe. A eia no kekahi mea kupanaha hou, o ka wehewehe ana i ko lakou mau kapa mai ko lakou mau kino aku. A eia no hoi kekahi, o ka lumai i ka wai ka mea e pau ai ka hewa wahi a lakou, oia ka wai o ka mihi wahi a lakou, aia ma keia mau mea ko'u kamailio ana, no ka pau ole o ke kuhihewa o keia poe makamaka o'u e noho nei iloko o ka pouli, e pane mai paha auanei o'u hoa, o ke aha la ko makou pouli ma keia hana ? Ke pane aku nei au, eia ko oukou kuhihewa mua, ua manao oukou e hoolilo i ka aina o Kaululaau, mamuli o ko oukou kaena ana, o "Ziona hou ia." Nolaila, ke kau leo aku nei au ia oukou, e hoopau koke i ko oukou kuhihewa, mai hookaulua, oiai ua ike oukou i ka hope oia mea, a e hoi mai i ka poli pumehana o ka makua, a he poi nui ae no ko Wailuku nei, me ka ia nui ae no, poha ko auwae, a oia kahi leo kahea ia oukou e na makamaka, ina oukou e hoole mai i keia leo aloha, aia no ia i kou pouli ana, alaila, eia ko'u manao, e hai mai i keia mau ninau : 1. Ma kahi hea o ka Baibala i kauoha ia mai ai, "e lumai ia i ka wai e pono ai?" 2. Mahea hoi o ka Baibala i haiia mai, " e wehe ae i ke kapa komo mai kou kino ae, a e au aku oe iloko o ka wai, a e bapetizoia ?" 3. Mahea no hoi o ka Iesu olelo i kauoha ia mai ai, "elua bapetizo ana e pono ai ?"
            A eia hoi ka'u kauoha ia oukou, ina aia keia mau pauku a Iesu i kauoha ai maloko o ka Baibala, e pono io oukou ke hai koke mai, i pau ko'u kuhihewa, a i wehe ia ae ka pale o ko'u mau maka ; a i pololei hoi, a i hemolele kau hana ana ; oiai no hoi paha, o ka noi ia o na kanaka e noho mai nei, i ike ole i keia mau mea i ninau ia ae nei.
J. K. PIIANAIA. Halaula, Wailuku, Dekemaba 30, 1867.

No ke ino o ka Rama.

Ina makamaka o ke Kuokoa, aloha oukou. He minamina nui ko'u, i na manao wehewehe

i hoopuka ia ma kou Helu 27 o ka la e 6

o Iulai; Nolaila, ua kakali iho au, me ka manao akahele loa, aohe nae, he mea nana i kokua ae i keia mau kumu i olelo ia maluna, a na ia mau kumu no hoi i hookikina hou mai ia'u, e hoopuka hou aku. No ke ino o ka Rama. Nolaila, maanei iho kakou e ike iho ai i kana mau hana lokoino, aloha ole, o ka Rama, oia no kekahi moo ino, nana e hokai

nei a puni ka Honua, o ka Rama no hoi ke kumu alakai o ka poe opiopio, e haule ai

i lalo i ka make mau loa, kahi hoi e uwe ai, a e uwi ai na niho. Nolaila, ua olelo nui ia, oia hookahi ke kiko waena o na hewa a pau

o ke ao nei a puni ka honua. Nolaila, e na makamaka e noho mai la i Hawaii moku o Keawe, a Kauai o Mano, e Huli mai, a e hoike koke aku no au i mua o oukou, me kuu hopohopo hookamani ole, i ka mea ino la he Rama. E huli aku kakou, a nana'ku

i ke kulanakauhale alii, ma Honolulu, he nui a lehulehu wale, na kane wahine a me na keiki, i hopu ia no ka ono, pela no hoi ma kela wahi keia wahi a puni ka honua. Nolaila,

ua akaaka, mai loko mai o ka Rama na hewa he nui, hiki ole ke Helu aku, mai loko mai no hoi o ka Rama, ka hoohui ana i ka poe opiopio i ka wa pokole, a lilo laua he kane

a he wahine, a hala na makahiki, me he mau mea la ua mare ia, me nei e akaka ai, aia ka Rama ma kahi o A. a popo inu, alaila,

hele mai la kela mea keia mea malaila e inu ai, a pau lakou i ka loohia ia i ka ona, alaila, o ka hopu koke aku no ia o kela a me keia i ka wahine a kekahi, a pela hoi i ke kane, o ka lilo no ia lilo loa, a hala na makahiki

he nui, a nunui na keiki. Alaila eia ka ninau; no ke aha keia mau kumu i hoike ia maluna, aole anei oukou e pane koke mai i ka haina ? no ka ona, ke kumu i kaili wale

ai i ka hai wahine, pela hoi i ke kane. Nolaila, he kumu nui keia a ka poe opiopio e alawa iki iho ai, ma kela kihi keia kihi o ka Apana kahi au e noho nei, aole i kana mai ka nui o ka poe e noho manuahi ana, me ke kukulu Hale ana, aka, i mea na oukou

e noonoo ai e ka poe opiopio, ka poe hoi aohe i ike i na mea hoohaumia o keia mau la e hele nei. Nolaila, e huli mai kakou

e ka poe opiopio, e haalele aku i ka inu ana i na mea ona, i olelo mai kou makua ia oe mai ae aku, ke i mai keia e inu, he mea nani ia no kou poo, no kuu manao lana, o ka wa pono keia e poloai aku ai i mua o oukou.

Nolaila, e na hapauea a me na opiopio

o kuu Lahui, mai inu i na mea ona.

Daniela KAHIPA. Makawao,

He make i Aloha ia.

E KA LUNA HOOPONOPONO; ALOHA OE:—
            Ma ka la 29 o Novemaba, 1867, make aku la o Mrs. Kama Kapae, o Kahulu, Kona

Akau, Hawaii. He nae a me ke nahu kau kona mau mai i make ai. He 45 ka nui o kona mau makahiki o ke ola ana a make aku la. Ua mareia laua me Mr. Kapae,

ma ka makahiki 1838. Na Rev. A. Tatina laua i mare ma Kailua, Hawaii.
            O keia Mrs. K. Kapae, he ohua oia ma ka inoa oiaio o ke Kahi-Koln mau loa. He lala oia no ka "Ahahui Mokuaikaua" kaulana,

a he hoa uhaiaholo oioio no hoi no na hana hoopulapula pono o ua lai kuhela nei a ka wahine.
            Iaia i moe aku la, auhee aku la na aka, a maewa aku la na pua mai kona mau lala aku ; maalo aku la ka nani mai kona mau kaulu aku, a waiho iho la kona kino palolo e hoi hou i ka lepo; i ko ai ka mea i oleloia ma Kinohi 3: 19, ("Ahu iho la ka pua wahawaha

i Wailua—e, He wa olelo na ke kuhihewa.

Aole ae ma ka waha e hewa ai. O wau ka ka ke aloha i luaiele. Ua kuewa hele

i ke ala me ka waimaka. Aohe hoi he wa ua uku i ka hale, hewa au—e.")
            O ka make ana o ke kanaka, he mea ia e hoike mai ana, he pahuhopu no ko keia ola ana.

HE MAU WAHI LALANI MELE.

He oiaio ua eha au,
                Ua eha au i ka eha lima ole a ke aloha,
                He wahine na'u,
                He makamaka hoi no ia kaha kuakii,
                He hoa hoolono i ka pihe leo a ke kai,
                He hoa hoolaukanaka o kahi mehameha,
                Hoa hoomanawanui o ka la make ai,
                Kau a ke ola i ka maka o ka opua.
                He a-a wale mai no ia'u kahi a maua i noho ai, i hele ai, i pili ai no hoi,        Oia kula opu mai o Kahelo iluna.
                E uwe aku ana i ke hoa o ke anu,
                E mihi hoi i ke hoa o ke koekoe.
                I ke hoa hoi o ka ua me ka la,
                He la u aloha, He po nalu manao keia ia oe la—e ;
                "Ina paha he kaua lima ka ke aloha,
                Eha la loko o ke kanaka iaia,
                Hakanu wale iho no i kuu manawa,
                Pulupau kuu maka i ka waimaka."
Me ke aloha no a nui. Kau kauwa haahaa.
IO BA KAPAE.
N. Kona Hawaii, Dek. 11, 1867.

Manao Ninau.

Ina Luna o ke KUOKOA ke aloha. Ua ike au ma ka Nupepa Kuokoa, Buke VI Helu 44—No ka hoi ana aku o George Lee i Hawaii ko'u hoahanau o ka aina hookahi o Roratonga, mamuli o ka lokomaikai o Prof. W. D. Alekanedero ka Peresidena o ke Kula

Nui o Kapunahou. Nolaila, eia ka ninau,

eia la i hea o Hawaii kahi i noho ai ? e hai mai oukou, i hoouna aku ai au i palapala aloha iaia. Me ka mahalo.
S. KAUKU.
Kanaka Camp. Tuolumen Co. Califonia
Dec. 1, 1867.

 

LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui.
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.

 

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
                O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
                Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.
                Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
                Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
                E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

 

 He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
                Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
                Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
                Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
                A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
                I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
                Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
                Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

LAAU KUNU O KAUKA JAYNE

hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
                A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

 

                (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

 

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

HUAALE OLA A DR. JAYNE.

Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

 

DISIPEPESIA.

 

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

 

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
                Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene,
Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.