Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 3, 18 January 1868 — Page 3
KE KUOKOA, HONOLULU, IANUA RI 18, 1868.
E PA HOU ANA.—Ua ike iho makou, e uhauia ana i ka pa pohaku akoakoa kahi o ka muliwai o Apuakehau ma Waikiki e kokoke mai ana i na hale o ka Moi, no ka po o loa mai o ka wai a kokoke i na hale.
Ua kukalaia ma Honolulu nei na wahi mea i pakele mai o ka moku Li zzie Oakford i ili ai ma kekahi o na mokupuni hana guano, ma ka Poalua iho nei, a ua lilo no ke kumukuai haahaa loa.
LOA NO —Ua hiki ae ka loihi o ka pahu hae hou o ka Moi e ku la ma Apuakehau i Waikiki-kai, e like me ka loihi o na kumu niu e ku la, aka, me he mea la nae paha, ua pakeo iki ae no ua pahu hae la.
I ka mokupuni aku nei o Kamalalawalu, ka Mea Hanohano Col. D. Kalakaua, i kela pule aku nei i hala, a i ka huli hoi ana mai no a ke Kilauea i kela Poaono aku nei, ua hoi pu mai no ia. Hoomanao ae no na huikau kanaka o Kou.
HOI MAI I KA HOME.—Ua ku mai ke kuna San Diego mai Ulukou mai, i kela Poaono aku nei i hala, a ua hoihoi pau loa mai la i na kumakahiki o ia Mokupuni, oia hoi, he 37 ka nui o lakou. Ua waihoia aku la maluna o ka mokupuni, ekolu mau kanaka Hawaii, a hookahi haole, i poe kiai no ka aina.
LOLILOLI KA EA.—I kela mau la aku nei i hala, o kela pule, ua ano loliloli ae ke ea, a ua huihui maikai mai ke kokolo ana o ke ea o ke kakahiaka, a o ka poe i maa ole ia ano ea o na kanaka Kawaii, ua pue nui lakou ma ko lakou mau wahi pupupu hale me na kuina paupau.
HE IMU AHI I KA LA SABATI.—Ma ke awawa uliuli o Manoa i kela Sabati iho nei i hala, ua ikeia'ku e kolaila poe hele pule, he imu ahi e a mai ana ma kekahi o na pali hauliuli oua. Ua manaoia e kekahi poe, he imu lanahu kolohe na ka poe manao ole i ka maluhia o ke Sabati. Kupanaha no ke kanaka Waihi, nui ke kolohe Saba ti—la hoano Akua kela. ---------
KA MOKU IOLANI.—Ma ka Poaono aku nei i hala, ua huli hoi aku ke kalepa Hawaii Iolani ma kona alanui hele moana, ma ke ala pololei e holo ai i Nu Pepeki. Ua hoopihaia iho nei oia i na pahu aila a me na waiwai e ae i kupono i ke kalepa ana ma ko na mokuaina hikina makeke. O ke kapena nana i hookele aku la iaia, he keiki kupa no ke kai, ua aloia na ale nui a me na ale liilii.
Ma ka Poaono, la 11 o Ianuari nei, ma ka heluia ana aku i ka nui o na eke ai i hiki ae ma ke kahua kuai ai ma Manamana, mai Manoa a me Waikiki mai, ua hiki aku ka huina nui o na eke ai i ka 164. Aohe no i kae mai ua mea he ai. Ke ninau nei hoi makou, ehia la hoi ka nui o na eke ai ma ke kahua kuai ai o Kaopuaua a me huina a Kale ma ke Alanui Maunakea a me Alanui Alii ma ia la ?
AHAAINA LA HANAU.—Ma ka Poalima aku nei i hala, Ianua ri 10, ua malamaia he ahaaina la hanau no kekahi o na mamo alii a A. Keohokalole, oia o W. P. Kalahoolewa. Ua haawiia ka ahaaina ma kahi o kona makuahine hanai, ke 'lii wahine Kiaaina o Hawaii, R. Keelikolani. Ua hoohanohanoia ka la ahaaina, ma na hele ana aku o na kaikuahine alii o ke kama nona ka la hanau, e ai pu ma kana papa aina, a e luana pu hoi me ia iloko o ka la o kona hoomanaoia ana, no kona puka a maka ana mai i keia ao.
Ua hoopaiia ma Honolulu nei imua o ka Aha Hoomalu, he elima hane ri dala maluna o kekahi haole Pukiki nana i haawi i ka waiona i kekahi wahine Hawaii. Ua puu ka lae o ke Pukiki i kela mau pohaku he elima haneri, aka, ua uku koke aku no nae oia, a puehu aku la. I kela pule la 11, ua hoopaiia kekahi haole he $100, me na koina, a i ka la 14 iho nei, ua hoopai hou ia kekahi he $600, no na kumu hoopii elua.
MAI PUEHU KA HOI KA ROB RO Y.—Ma ka po Poaha iho nei, ua ili mawaho ae o kuaau o Kalia ma Waikiki, ke kuna Hawaii holoholo pili aina Rob Roy, a e paa loa ana paha oia malaila. Aohe inoino o ke awa, i hou hewa ai ma kuaau, a no ke aha no la hoi ka mea i kalewa ole ai a puka ka mahina hookomo mai, me he moku malihini la hoi. Aka hoi me ka loea no nae o ka hooponopono ia ana ua hemo mai la. Aohe io hoi o ka pakele mai puehu ua wahi moku nei.
HAO KA HOI KA LEPO.— I ka Poalua iho nei, aohe i kana mai ua mea he lepo, koele mai i na maka, powehiwehi ka ike. O ke kumu o ia lepo, ua hoala ia mai e kekahi makani ikaika mauka iho o ka aina. O i hoomanawanui wale aku makou a aohe no mea a akakuu iki iho ua mea he lepo, e liia iho ana na wahi pea o ko makou wahi hale nei, a hookahi wale no wahi puka e nana aku ai. Hana nui hoi ka keia makani. Ina nae o ka pa ana a keia makani a o ka wa kikina, o ka olelo ae la no ia o kekahi poe, "he makani moku keia."
KE KAMALEI ALII LILIA LOLOKU KAMAKAEHA.—I ke kakahiaka Poakahi iho nei, ua holo aku maluna o ke kaa lio kela Kamalei Alii maluna, i ka aina nona ka inoa kaulana, "Lepo Ula o Ewa," a i kukaiia hoi e kahi lalani mele, "Ka i-a hamau leo o Ewa." E noho iki ana malaila e hooluolu ai a hala ae kekahi mau la o ka noho ana ikiiki o Honolulu. Ua ukaliia ka huakai e kona kaikoeke Alii Kapiolani, a ano no makou i lohe mai la, ua ukali aku la no kana poe haumana iaia inehinei aku la, a e hoi mai ana i keia ahiahi. Uleu no hoi na haumana i ka uhai i ka lakou kumu. O ka haumana la hoi i pono ua like ia me ka kumu.
I ke kakahiaka o nehinei, ua komo mai ma ke awa o Honolulu kekahi moku ahi kaua Farani.---------
Ua hookohu ia o J. Ili e ke Kuhina Kalaiaina, ma ka la 13 o Ianua ri 1868, i Luna Haawi Palapala Ae Mare no ka Apana o Puna, Hawaii. ---------
Ma ka Aha Jure Haole o Honolulu nei i ka Poakahi o keia pule, ua hoopiia kekahi pake no ka hoao ana e lawe i kona ola iho, a ua kanalua ia.
Ua kuai kudalaia ma ka la 11 aku nei i hala, hookahi wahi kuna e C. S. Bato, a ua lilo no na dala he $ 2,500, a ua lilo ae no i ka haole. E holo ana paha ma Hawaii nei aole paha. ---------
Ua hookohu ia no hoi o J. H. Coney E sq. o Hilo, i Agena, imua ona na luina kanaka maoli e kepaia ai, a e ukuia ai, a hookuuia paha, no ke Awa o Hilo, Hawaii. Na ke Kuhina Kalaiaina i hookohu aku.
E kuai kudalaia ana na aina o R. C. Wale i make, e waiho la ma ke Ahupuaa o Koloa, Kauai; he aina no hoi ma Manoa, o Oahu, a elima mau Apana aina ma Ewa, ma ka la 29 o keia malama, imua o ka Hale Hookolokoio ma Honolulu nei.
Ua kono ae ka Peresidena o ka Ahahui Mahiai Alii, e hele aku ka lehulehu i ka na mea kanu i kukuluia ma Emma Kuea, ma Alanui Emma, Honolulu nei, oiai ua ke pono ia a ua maikai, a ua iwa no hoi ke nana aku i kona kahua.
LEI HULU UA HAULE.—Ua haule ma ke ahiahi Poaha i hala ma Honolulu nei, he lei hulu i paukuia i na ano hulu melemele a omaomao. O ka mea a mau mea paha e loaa ai, e hoihoi mai ma keia keena Kuokoa, a i ole ma ka Hale Kula Haole ma Kawaiahao.
MOKU ILI HOU MA HANAKEAUMOE.—Mai kekahi mai o ke kialua Kamehameha V, i lohe ai makou ua ili kekahi moku o Wasinetona kona inoa ma ka wanaao o ka la 4 o Deke., i hala, ma ka mokupuni nona ka inoa Hanakeaumoe. Ua pakele na ola a pau o na kanaka, a ua hiki me ke anoninoni ma kapakahakai.
Ma ka la 11 o keia malama, ua mare ia ke Kakauolelo a ke Kuhina o na Aina e, M. Fenard me ke kaikamahine hiapo a Kapena Luika o keia kulanakauhale, na Lui Bihopa Pope a me Rev. G. Mason laua i hoohui ma ka berita mare. Elua mau kahunapule nana i hoohui i keia mau mare.
HOOKIPA ALOHAIA.—Ua olelo mai ka nupepa a Wini, ua hookipaia ke Kuhina Elele o Hawaii nei, C. C. Hairasi a me kana wahine e ka Ahahui o na Haole Hawaii i noho mua ma Hawaii nei. Ua hookipaia ma ka inoa Generala Maikela i noho mua ai ma Kauai, a me kana wahine. Mai ka hora 5 o ke ahiahi a hiki i ka hora 10 ka loihi o ka manawa o ka luana ana.
NO NA MANU I LAWEIA MAI.—He nui ka poe lealea ki manu, e hele ana e ki aku i na manu ma ko kakou nei mau kula manu, aka hoi, e malama nae lakou i na manu In dian Miners, i lawe ia mai i o kakou nei mai ka aina e mai, o ki hewa auanei a make ia ano manu, aka, he uku hoopai no he $50.00 no ka mea hana pela a kue hoi. Aia ma ka loko o Maunalua kahi nui loa o keia ano manu e noho nei, a he kuhihewa kekahi poe mai kahi mamao aku, he manu Crows. E pono e hoomanao, oiai he uku nui ko ke kanaka e ki ana i na manu i laweia mai.
KA POE LAWAIA MA ITALIA.—Eia ma ko kakou kulanakauhale, he poe lawaia Italia i holo mai nei maluna o ke kiapa Kometa, me ka lakou mau lako lawaia a pau mai ka upena a hiki i na waa kuu ia, a i ka lakou mau manawa i hoao iho nei i ka lawaia, ua uhaiia ka lakou lawaia ana e ka pomaikai, ma ka nui o na ia a me na ano ia i hei mai i ka lakou upena. Pomaikai loa ko kakou makeke kuai ia ke noho paa loa lakou maanei, o ka lakou hana ka lawaia, a koele mai i ko kakou nei makeke heaha la ia, he manuahi paha no ke kuai ana i ka ia, aohe hoi e kaukai aku a na wahi amaama e lomiia mai ai i ka lio a melumelu, hiki mai ua paluhe. Ma ke Au Okoa o ka Poaha iho nei, ua ike iho makou, ua ae aku ka Moi o keia aupuni i ua poe lawaia nei, e lawaia wale ma kona mau kai. ---------
Maui.
Ma ka la 15 o keia malama, ua malamaia ma ke kulanakauhale o Wailuku, ka halawai o ka Ahahui Lunakahiko o na mokupuni o Maui, Molokai, a me Lanai. E ikeia ana ka lakou mau hana ma na nupepa o keia mau pule ae, ke makemake lakou e hoouna mai. ---------
I HOI PAHA I KUMUKULA HAOLE NO WAILUKU.—Ma ka holo ana aku o ke kuna Moi i kela pule, ua hoi aku o Ioane Kaahaihanu i kela wahi kaona maluna, ua mahui wale mai makou, i hoi aku nei e malama i ke kula olelo haole malaila. Ina pela, loaa io ko Wailuku kumukula haole o ko kakou aina ponoi iho. ---------
HOIKE KULA SABATI O LAHAINA.—Ua loaa mai ia makou ma ka la 11 o keia malama, he eha mau palapala e hoike ana no kela poo maluna, mai a Hoalawehana mai, Rev. J. H. Moku, M. Makalua, a me J. M. K. mai. O lakou a pau no ka malo Ulu wale no o Lele. No ka hiki ole ia makou ke hoolaha pau i keia mau palapala, nolaila, ke lawe nei makou i ka palapala a Hoalawehana a hoolaha ma ka pepa o keia la, aoao mua. Ke mahalo nei makou i ka poe i palapala mai ia makou no keia mea, me ke aloha pu aku hoi.
AHAAINA MA RE KALA --Ma ke Kula Kiekie o Lahainaluna, po o ka la 9 o keia malama, ua malamaia he ahaaina hoomanao no ka loaa ana o kekahi mau makahiki loihi o ka noho ana o kekahi mau makua oia kula me ka oluolu maikai, a me ka maluhia o ka noho ana maloko o ka berita hemolele o ka mare. Ua poloai ia aku kekahi mau haumana he 12 o ke kula e komo pu mai e nana a e luana ma ka papa ai hoomanao o ka noho ana maemae o keia mea he mare. Malia o ike lakou i ka hana a ka poe naauao, a hoohalike ko lakou noho malu ana me ka lakou mau wahine ke mare aku.
PEPEHI KANAKA MA HAMAKUAPOKO.—Ua lohe mai makou mai ke Kapena mai o ke Kuna Manuokawai, ma ka po o ka la 12 o keia malama, ua powa a pepehiia a make loa kekahi kanaka o Napua ka inoa ma kela wahi maluna, na kekahi mau pake eha mai Haiku mai. O Napua a me kekahi elemakule iho o Kaauwaeaina kona inoa, e moe ana laua ma ko laua hale ku mehameha, a hele mai la kela poe pake, a pepehi mainoino iho la me ka houhou ana i ka pahi ia Napua. Lele aku hoi kekahi mau pake maluna o kekahi elemakule, a ulupa iho la iaia a kauo aku la me ka poalo i kona mau maka, a hikiiki i ke kaula, a hoopaa iloko o ka hale, me ko na pake manao ua make loa. Pupuhi ae la i ka hale i ke ahi me ke kino make o Napua maloko, a holo aku la lakou ma ko lakou ala. I ka holo ana mai o na kanaka e kinai i ke ahi, e waiho make ana o Napua, a ua lapalapa mai ke ahi ma kekahi o kona mau lala. Ua malama ia ae kona wahi okoa no ke kanu ana. Ua lohe wale mai makou, ua ike mua na pake i ua kanaka nei e pau mau ana me ke eke dala, a nolaila paha ke komo o ke kuko ino no kela eke dala a kii keia poe pake e pepehi malu. He hanai hipa, kao, ka keia kanaka i noho ai malaila. O ka elemakule hoi no ka loihi o ke kaula i hikiikii ia ai, pau e kahi i paa i ka hale i ke ahi a pakele mahunehune mai ia, a e make ana no, pela ka ikeia. Ua loaa ekolu pake i ko makou lohe hope ana.
Hawaii.
NA MEA HOU O HAMAKUA.—Ua palapala mai o G. Kaapuni o Waipio ia makou, ma ka la 19 o Dekemaba i hala, ua kaa i ka pali o Waipio elua mau holoholona me na holoai maluna e lawe ana e piepiele i Waipio. Ua pakele no nae na holoholona, a o ka ai ua lilo i mea ole.
—Ma ka la 30 o ia malama no, kaa hou kekahi lio i ka pali a make loa aku la, a o ke kanaka e kau ana maluna ona, pakele mahunehune mai oia a ke kamau loa la no kona ola a hiki i keia wa.
LUNAMAKAAINANA NO KONA HEMA.— Ua lohe mai nei makou, ua holo aku nei o Kapahukula i Kona Hema e hooikaika ai ka balota o ka Aeto Amerika. (W. C. Jones) Pomaikai no oukou ke koho ia ia, a he pono no hoi ke koho i ko oukou keiki papa, ka mea i hooeweia ma ia mau kaiaulu.
AHAAINA KOMO LUAKINI.—Ua hooholo iho na hoahanau o Laupahoehoe Hilo, o ka la 17 a me 18 o keia malama, e haawi ana lakou i ahaaina no ke komo ana o ko lakou luakini a me ka hoolaa ana i ko lakou hale no ke Akua Kahi-kolu. Ua makaukau na mea hooluolu kino a me kekahi mau mea kupono e ae no ka hookipa ana, a ke kali wale la no lakou o ka hiki mai o ka wa e hookoia ai. He wahi lulu hapawalu no ko lakou aie kahi inai o ia la. E pau mai ana na Kahu o Hilo a me ka makua o Kohala, pela wale ko lakou manao lana.
He Wahi Manao Paipai.
O ka la 3 o Feberuari o ka A. D. 1868, oia hoi ka Monede mua o ka malama i hai ia ae la, ma ia la hoi kakou e hopu ai i na balota o kela a me keia mau Lunamakaainana e manao ana e hele i mau waha olelo no na pono Kaulike o na lahui e noho ana malalo o ka maluhia o ke aupuni Hawaii. Ma ia la e noonoo kupono ai kakou i na Luna kupono io, aole hoi ma ko lakou olelo mai he pau ia lakou na pilikia o kakou, ke komo io lakou ; o ka poe oia ano, mai koho mai i hookahi o lakou ; no ka mea ua ike maka kakou, aohe pilikia i pau i ua poe la, aka, o ka poe e hai mai ana i na kumu kupono io, a e waiwai like ai ka lahui, ma ko lakou haiolelo ana mai imua o na anaina oia poe ko kakou mau Luna. Eia kekahi, i ka poe aole i ike i ke ano o ka lawe ana i ka balota. O ka balota, oia ka mea na na i hoopili aku ia kakou e hana i na Kanawai a me ke Kumu Kanawai, a oia hoi ka Mana Kau Kanawai i haawiia mai e ke "Kumu Kanawai" o ka A. D. 1852, a mai ia Kumu Kanawai mai hoi i ko ka A. D. 1864. Ina aole i haawi ia mai ia kakou ke koho ana i mau Luna no kakou ma ka balota, alaila aole e hiki ia kakou ke hana pu i na Kanawai me ka Moi a me kona Poe Alii. A nolaila o kakou kekahi lala o ka Mana Kau Kanawai, a he mana no hoi ko kakou ke hoole i ka mea pono ole, a e ae hoi i ka mea pono ma na Aha Olelo o keia Aupuni i kela a me keia manawa. E na makaainana koho balota e noho ana malalo o na haku haele, mai maka'u i ka lawe ana i ka balota o ka Luna a mau Luna paha i kupono i ko oukou noonoo pono ana. A mai lawe hoi i ka balota a mau balota paha i onoonou ia mai e ko oukou mau haku, me ko oukou ike ole i ka pono oia Luna a mau Luna paha e hele ai, aka ma ko oukou makau wale no i na olelo hooweliweli a ko oukou mau haku i lawe ai oukou i na balota oia Luna a mau Luna paha. Mai hana pela. E lawe me ko oukou ano kuokoa, oia ka pono loa. J. P. K.
He Pepehi Kanaka Mainoino.
Ma ka po o ka la 12 o Ianua ri, ua make kekahi kanaka o Hamakuapoko ma ka apana o Makawao, Maui, o Napua kona inoa, a me kekahi kanaka e ae, o Kaauweaina kona inoa, ua ola mahunehune oia, aole i akaka kona ola.
A ma ka la 13 ae, ua hoonoho ia ke Koronero e hoomaopopo ai i ke kumu i make ai o Napua, ma ka nana ana i kona kino kupapau, aole i maopopo kona helehelena, no ka mea, ua pau i ke ahi, a ma ka noonoo ana o na jure i hooonhoia no ia hihia, ua hooholo lakou, ua make o Napua i ka pepehiia me kekahi mau mea make.
I ka ike ana i kona kino, ua ikeia he kaula ma kona a-i, a ma kona opu, ua houia me kekahi mea oi; a ua hu mai kona naau mawaho, o kona kino a pau ua like me ka momoku ka eleele loa, no ka mea, ua loaa oia iloko o ka lehu ma kona hale i puhi ia ai e na keiki a ka lokoino.
Ma ka olelo a ka mea i ola mahunehune, ua ike oia he mau pake eha, na mea nana i pepehi ia laua. Ia laua e ala ana, komo mai la na pake, aole he kukui o loko o ka hale, ua ho-a no nae lakou i ke kukui, no ka mea ua maa lakou i ka hele mau ana ilaila, ma ke ano aikane, e like me ka mea mau o ko Hawaii nei.
I ka wa i a ae ai o ke kukui, ua ninau koke na pake ia laua i ke Dala, hoole mai la o Napua a me kona kokoolua: Ia manawa o ka hoomaka iho la no ia o lakou e pepehi i keia mau Elemakule, elua pake i kekahi, a elua i kekahi, ia manawa, kahea aku la o Kaauweaina i kekahi o laua, "i ikaika mai oe ia kaua," olelo mai la o Napua, "aohe o'u ikaika i koe, ua ku iho nei au i ka pahi." O ka pau no ia o ko laua ike i kekahi a me kekahi, o ka mea nae e ola nei, ua kauo ia oia i waiho a waiho ma ka nahelehele.
A o ka pake nae i loaa ka inoa i ka mea e ola nei, o Angee, oia hoi ke aikane a Napua ka mea i make.
A mahope iho o ka pau ana o ka hana a na jure, ua hopu koke ia na pake ekolu, a o Angee ua mahuka oia, a ke huliia nei, aohe nae i loaa i ko'u wa i kakau aku ai i keia moolelo; a o na mea e ae ekolu, ua waihoia ma ka halepaahao, no ke kau hookolokolo Kaapuni. O na inoa o ka poe i hopuia; o Laon, Kimpo, Aching, ua hopu ia keia mau pake mamuli o ka ike a kekahi pake e moe ana i ka hale i ko lakou wa i hoi aku ai, me ko lakou hai aku i ko lakou hana ana i keia hewa.
Nolaila, e na makamaka o'u e noho ana ma ke ano hoomakamaka ana i na pake e like me ka hana mau ana a ko kakou lahui, mai hoaikane i na pake, aole hoi e hookipa ia lakou e moe ma ko oukou mau hale, aole hoi e hoikeike ia lakou i ko oukou wahi Dala me ka manao he makamaka io, e like me na kanaka Hawaii.
Oia ka'u e hai aku nei ia oukou e na makamaka
mai Hawaii a Niihau. Aloha no. D. B. MAHOE.
Pauwela, Ianua ri 14, 1868.
Na moku i ili ma Ulukou a me
PUAKAILIMA.
Ma ka lokomaikai o ke Capt. Tengstrom, o ke kuna Santiego i ku mai ma keia awa i ka Poano aku nei i hala, ua loaa mai ia makou kekahi mau ano nui e pili ana i na moku i ili a nahaha ma na kuaau o na mokupuni liilii hana lepo manu, no laua na inoa e kau ae la maluna, a ke hilinai nei makou i kana hoike ana.
Ma ka malama o Sepatemaba i hala, e ku ana ma ka mokupuni o Ulukou kekahi moku kalepa i holo ai mai ianei aku, me ka hoolimalimaia e hooili i na lepo manu a hoihoi aku i ka home, oia hoi ka moku kalepa Li zzie Oakford. Iaia e ku ana me ka laelae, aia hoi, pa ikaika mai la kekahi makani ikaikaika mai ke kukulu hema mai, e pale ana i ka moku e kau ma na kuaau o ia mau kapakai. Ua kupaa no ka moku no kekahi manawa, elua la a elua po, a ma ka hora 4 o ka wehe ana ae o kaiao o ke kakahiaka o ka la 26 o ia malama, moku mai la, a hemo pu kahi i hoopaaia'i o ka mouo e lana ana i ka ilikai, a ikaia aku la kona ihu maluna o na kuaau wawahi moku o ia wahi. Ua hoihoi mua ia na haole alii moku a me na luina haole mauka o ka aina, a no uka mai na kanaka Hawaii nana i malama i ka moku, iloko o ka wa a ka makani e pa kanahai ole ana. Kau aku la ka ihu o ka moku i kuaau, a no ka mau o ka pa ana mai o ka makani, ua kau aku kona kino holookoa. Iloko nae o kekahi mau la pokole, ua lilo kona kino nani i wahie na na kanaka o ia wahi.
Ma ka malama o Okatoba, ua ku aku kekahi moku kalepa ma Puakailima, oia hoi ke kalepa Minehaha, i ku mai ai ma Honolulu nei mai Iapana mai, me kekahi mau hua laau kanu no kakou nei ; a nana no hoi i iawe mai kekahi mau manu ano hou i o kakou nei. Aka, iaia e ku ana ma kahi ku moku, e kali ana o ka piha ae o ka moku kiapa Garstang, oia ke hooilina ana ia manawa ana i ku aku ai, aia hoi, loaa mai la oia i ka makani ikaika loa e pale ana iaia i ka aina ; a i ka ho ra o ka auina la o ka la 3 o Dekemaba, moku aku la kona heleuma mua, a lawe ino ia aku la a hooiliia aku maluna o ko laila mau kuaau. Ua lawe aku la na kanaka i na mea hiki ke lawe, a o ke koena iho, ua lilo ae la i mea paani na na ale kukahalake o ka moana e ulupa mai ai, a i-ka ia ae la maluna o kona mau ko-ho-la. Aohe ola i poino; ua pakele lakou a pau. A o ka lua o ka moku e ku ana, pakele wale iho la no ia. Ua manao wale nae kekahi poe, no kona uuku kekahi mea i nui ole ai kahi a ka makani e pa mai ai, a no ko ia la kiowea a halakau iluna, a nui hoi kahi a ka makani e pa mai ai.
Mai a J. W. Molia mai hoi o Puakailima makou i lono mai ai, he wa inoino no ka kela mau malama a me keia malama o ia mau pukoa. Ina no e hiki ae ka moku, e loaa ana no i kela makani wawahi moku.
Ka E xhibition ma Waimea, Hawaii,
Ma na la 24 me 25 o Dekemaba, 1867.
Ka e xhibition, heaha ia ? E ike auanei oukou a pau, na kanaka Hawaii, he mea nui ka exhibition, e pili ana no ia i ka hoike, aole nae i like loa. Okoa ka hoike, okoa ka exhibition. Ane like ia me ka ahaaina, o na ai mua, oia na ai paa, ke kalo, ka uwala, ka bipi, ka puaa, ka berena ; a mahope, na ai ono, ka pai, ke cake, ka pudina, ka dessert, na mea ono he nui wale, me ke ki, a me ke kope. Pela ke hoohalike ka hoike me ka exhibition. Ma ka hoike na mea paa, ka helu naau, huina helu, hoailona helu, palapalala aina, na mea i aoia ma ke kula maoli. Ma ka exhibition na mea e olioli ai, e hauoli ai, e lealea ai, na manao i hakuia, na paio, na haiolelo, na mele, na hana lealea kupono, a mahaloia.
Ma ka la 24 ka hoike maoli o na kula maoli elua o Waimea nei, a me ke kaikamahine hanai o Laiana wahine. He kula haole ia, ua aoia no nae ka olelo Hawaii. Aole pono ke haaleleia ka olelo maoli, he naaupo ia. Kahaha ! e haalele loa anei i ka olelo a ka makuwahine, a hele mamuli o ka olelo haole? Owai ka nui, na haole, na kanaka Hawaii anei ? E ao mau ia no ka olelo Hawaii, ka olelo ia a ka lahui Hawaii; a e aoia no hoi ka olelo Beritania, oia ka olelo i piha i ka naauao. Auwe! ke lalau nei au. Ua hui keia mau kula ekolu iloko o ka luakini, he 60 paha ka huina o na haumana. Ilaila hoi ka lunakula nui, D. Manuia, he elemakule ia, ane hala kona wa ikaika, aloha ino! A o ka lunakanawai G. K. Lind sey, Esq., he lala ia o ka papa hoike. Ilaila hoi ke kahunapule me kona ohana, me na makua, a me ka poe makaikai he nui iki no, aole nae he nui loa; auhea la ka nui? ua makemake ole paha lakou i na ai paa, e kali ana no ka ai mama, no na ai ono, na hana lealea, ka ai makani, hoomaona ole ka! ko lakou makemake. Aole pau ke ano kamalii o kanaka makua.
Ua hoomaikaiia ka hana me ka pule, aole me ka pule i paiia, he pule io mai loko mai o ka naau, aole mai loko mai o ka buke, he pule waha wale no paha ia, he pule kamalii. Auwe hou ! lalau hou au ! A pau ka pule, he wahi mele i meleia ma ka leo, "Marching Thro' Georgia."
"Lawe a hookani ae, hookani a maikai,
I na mea kani me ka hoohauoli mai."
Alaila ku papa ka poe heluhelu buke, a heluhelu lakou ma ka Baibala maoli kekahi, a ma ka baibala haole kekahi. Holo ka kekahi poe, lohi ka kekahi poe, holo nae ka poe heluhelu haole. Heluhelu lakou ma ka olelo haole a unuhi ae ma ka olelo maoli. Akamai, ea ! Pau ka heluhelu buke, he wahi mele i hakuia, ka i meleia, me he mele la, "O, where have you been, Billy Boy," ka leo, olioli loa ka poe lohe. Mahope, ku ka poe ma ka A, a me ka poe hookuikui, aloha ino ia papa, mo ka A no a makahiki, ma ka hookuikui no a makahiki, loaa ole. Nani ke ahonui o na kumu, a me na haumana! Hoao, hoao, hoao hou, mamuli ike, ke paupauaho ole. Himeni hou, ma ka olelo haolu, "Dare to do right." Ku ka poe ma ka hele kamalii, a ma ka helu naau, a ma ka huina helu, a hoike i ko lakou ike ma ka olelo Hawaii, a ma ka olelo haole kekahi. Holo iki no kekahi poe, paa pinepine kekahi poe, aole makaukau loa. He mau mele i hui pu ia me ka hoike helu, "Tramp, tramp, tramp," kekahi leo, "Jesus loves me," kekahi leo.
Mahope, ku kekahi mau haumana a heluhelu i mau kumu manao, me he mea la na hai i kakau i ka manao, aole na ka haumana. Mai lawe wale i ka hai. Na ka haumana no e noonoo i kona kumu manao a kakau iho ; waiwai ole oe ke lawe i ko hai dala.
OLELO HOOLAHA.
KE HOOLAHA AKU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, aole loa e uku i kekahi aie o
HALEMOAKUA,
ma kona inoa, a ke papa aku nei i ka lehuehu aole e hoaie iaia. (320 3t) J. LE FRIES.
OLELO PAPA.
KE PAPA LOA IA NEI NA MEA A PAU loa, aole loa e ukuia na aie a pau loa ma ko'u inoa, ke ole he palapala i kakauia e ko'u lima ponoi, e kauoha ana pela. WILLIAM HOAPILI KAAUWAI.
Wailuku, Maui, Jan 4, 1868. 320 3m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E NA PAKE, A me na haole, a me na keiki kupa o Hawaii, ke kauoha aku nei au ia oukou, o
UILAMA BORABORA,
ka'u kane mare, e noho ana ma Hanalei, Kauai, ua hana pono ole ia i ko'u ola, a me ko'u kino holookoa, ua hapuku pono ole la i na pono kino o ko maua noho ana, a ke haalele mai nei ia i ka pili hookao a loko. Ke hai paa nei ko'u manao, e hiki no ia'u ke hele e aie i na pake, a me na haole, a me na keiki kupa e Hawaii, nana no e hookaa. L. KAHUAI.
Wainiha, Kauai, Ianuari 9, 1868 320 2t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E NA PAKE, A me na haole, a me na kanaka maoli, mai hoaie mai oukou i ka'u wahine mare, ia
K . KEAUPUNI,
o Wainiha, Kauai. Ina e hoaie kekahi mea, a mau mea paha, iaia, e ili no ia poho maluna ona, aole e ili i ke keiki puukani o Honolulu. GEO. KAAIMAIA.
Wainiha, Kauai, Ianua ri 11, 1868. 330 1t*
I ka poe kanu Raiki!
KE HOOMAKAUKAU NEI KA MEA NONA ka inoa malalo nei, e hoolimalima i ka aina kanu raiki waiwai nui ma Punaluu, i na kanaka maoli, a i ka poe e paha, e like me ka makemake. O ka uku hoolimalima e ukuia mailoko mai o na raiki me ka ili, (pade) i ka Ahahui Wili Raiki o Punaluu, ma ke kumu hoolimalima kau like. O keia aina ke waiho kohe nei no ma kahi e ka Wili Raiki, a he alanui kupono a ke kaa pipi e hele akea ai; ua mahiia no i ka makahiki iho nei i hala. E hoolimalima pu ia aku no hoi ka aina mahi raiki aole i mahi mua ia, no na makahiki hookahi a elima paha, me ka uku oluolu loa o ka hoolimalima i ka makahiki mua. He oluolu ka uku hoolimalima, e ninau ia
LUTA SEVERANCER.
320 tf Wili Raiki o Punaluu.
OLELO PAPA.
KE PAPA AKU NEI AU I NA kanaka a pau, aole e oki wale i na laau nui a me na wahie ma ka aina ma KUPULUA Komohana, ma ka Apana hoi o Hamakua a me Makawao, Mokupuni o Maui. A ke kauoha aku nei hoi na, o ka poe a pau i kuai i kekahi kuleana maluna o ua aina la, aole hoi i hooponopono ia, e pono e hele mai e hooponopono ma ka la mua a Aperila 1868 a mamua ae paha a ina i ole, e lilo ko oukou mau kuleana i mea ole.
SILAS CHANDLER.
Makawao, Dek. 16, 1867. 319 3m
E HOLO MAU ANA KA
Moku Ahi
"KILAUEA "
I keia hapaha Makahiki, e like me keia malalo nei.
E haalele ana ia Honolulu
Poakahi Dekemaba 30
Poakahi Ianuari 6
Poakahi Ianuari 13
Poakahi Ianuari 20
Poakahi Ianuari 27
Poakahi Feberuari 3
E hoomaha ana i ka hebedoma elua, e hoomaka ana i ka la 10 o Feberuari, a holo hou i ka
Poakahi Feberuari 17
Poakahi Feberuari 24
Poakahi Maraki 2
Poakahi Maraki 9
Poakahi Maraki 16
Ma ka hora 4 1/2 ponoi o ke ahiahi, a e ku ana ma
LAHAINA,
KALEPOLEPO,
KEALAKEAKUA,
KAILUA,
KAWAIHAE,
a me MAHUKONA.
Ma ka hoi ana mai, e haalele ana ia
KEALAKEKUA ma ke awakea Poakolu.
KAILUA, make ahiahi Poakolu.
KAWAIHAE & MAHUKONA, ahiahi Poaha.
Ku hou ma HONOLULU i ke kakahiaka Poaono.
E hoopae ia no na ohua o MAKENA.
Ma ka Poaha, Maraki, la 26, e holo ana i KOLOA a me WAIMEA KAUAI ma ka hora 4 1/2 ponoi, a e ku hou mai ana i ka Poaono la 28.
WALKER & ALLEN
Honolulu, Dek. 21, 1867. NA EGINI.
318-3m
HALE KUAI MAKEPONO.
AIA HE HALE KUAI MAKEPONO loa o na lole, ma kai iho o Kapahulu. Aia malaila na
KIHEI PAPAMU,
HULU HIPA,
KALAKOA HOU,
ALAPIA HELU 1
KALEPA,
E loaa no na lole kane me na lole wahine maikai no ke kumukuai makepono loa.
G RUNDWALD & SCHUTTE.
Ianua ri 11, 1868. 319 tf
NA LOLE MAKEPONO LOA!
AIA MA KA HALE KUAI MAKAI iho o Monikahaae, e loaa nona lole makepono loa, oia hoi na
HALUA,
KALAKOA HOU,
ALAPIA HELU 1,
a me na lole e ae.
E wiki nui mai, o pau e auanei i na wahine o ke kaona nei, a hoka hoi oukou e ko kuaaina.
G RUNDWALD & SCHUTTE.
Ianua ri, 11, 1868. 319 tf
PAPA
PAPA
PAPA
MA KE KUMUKUAI MAKE PONO LOA
OIA HOI NA UKANA O "JANE FALKINBURG."
NA PILI Hale ulaula,
NA PAPA Noweke 1 a 1 1/2 iniha
NA KAOLA HALE O KELA ANO KEIA ANO
NA PAPA palahalaha
NA PAPA hele a me na
Papa Paina oolea, Paina keokeo a me ke Koa
Na PENA a ae ka AILA
Na PEPA Hoonani Hale
AILA Hoomalo a AILA
Hoowali NA KUI a me
NA LAKO HALE NO A PAU E PILI ANA i ke kukulu hale o kela a me keia ano, a e kuaiia ana ma ke kumukuai haahaa loa e
L. L. HULIPAHU (TORBERT,)
Ma ke kihi makai o ua huina o Alanui Moiwahine a me Papu
3 18-3m
HALE MU !
HALE KUAI MEA AI !
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau!
RAIKI no Waimea, Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo— KOPA ulaula,
AILA Honua! AILA Kohola,
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila la ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala e ike maka ae oukou i keia mau mea i haiia ae la maluna. Me ka mahalo.
L. BATALETA.
316-3m
S. MA GNIN
MEA KUAI LOLE MAIKAI
-A ME-
NA ANO LOLE HOOHIE A KA MANAO,
Na Kamana, Buti, na Papale Kapu a me na ano Papale.
E hele mua maanei mamua o ka heleana aku i na hale e, a e kuai makepono aku no wau. Aia makai iho o ka Roiala Hotele ko'u Halekuai Lole. E wehe ia ana ka puka i keia la.
Honolulu, Ian. 4, 1868. 315 6m
OLELO HOOLAHA.
HAO BIPI! HAO BIPI !!
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. owau, o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke makemake nei au e kuai me oukou i ka hao bipi, elima keneta o ka paa hookahi o ka hao bipi maikai.Eono dala o ke tona no na iwi bipi. E lawe nui mai oukou ma ko'u hale kuai ma "Aienui."
AHUNAKO, (CHUNG HOON )
Honolulu, Dek. 4, 1867. 314 3m
Hale Hoomoa Palaoa ma Hilo!!
KE HAI AKU NEI NA MEA NONA NA inoa malalo nei, i na kanaka a pau o Hilo nei, ua wehe ae nei maua i Hale Hoohainu Kope a Hoomoa Palaoa Hou, kahi hoi e hoolakoia ai na ohana i na palaoa i kela a me keia la, a me kahi e hana ia ai ka mea Ono ki i na aluna ahiahi a pau. Na mea Ono a me na Pai o kela a me keia ano. Ehanaia no na mea Ono a me na Berena make kauoha. He wahi no e paina ai i na hora a pau. Owau no o
312-6m L. SEBASTAIN a me J. C. BLACK.
AINA KUAI!
E KUAIIA AKU ANA KA PA AINA mao o iho o kahi o ke Kula Kaikamahine o Makiki i ka poe e makemake mai ona, ua paa a puni i ka pa pohaku; a me ka aina kula ma ka Hikina a ma ke Komohana o kahi o Makale. E ninau ia F. J. GULICK.
313-3m
Hoolaha Luna Hooponopono Waiwai.
O ka poe a pau a Kekai pake i aie aku ai, e pono e kikoo koke mai, a o ka poe hoi a pau i aie mai iaia, e pono e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo nei, mamua ae o ka la 15 o Ianuari 1868.
MAIKELA ( Thos. H. Marshall.)
Nawiliwili, Kauai, Dek. 16, 1867. 313-3t