Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 49, 7 Kekemapa 1867 — Page 4

ʻaoʻao PDF (1.72 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, DEKEMABA 7, 1867.

Ka Nupepa Kuokoa.

Song of Faith.
Golden Censer.

1. Ina i like me ko A bela
Ka manaoio o'u,
He manaoio ikaika a ola,
Pomaikai no au.

Cho.—Kana mea i mohai ai,
Ua maliuia mai,
O kona hilinai no nae,
Ka mohai maikai ae.
Hilinai aloha no,
A hoomaemae naau,
Aloha a hoomaemae pu,
A lanakila no.

2. Ina i like me ko Enoka
Ka manaoio o'u,
He manaoio ikaika a ola,
Pomaikai no au.

Hilinai a hele ae
Me kona Haku mau,
Kai ola ia iluna'e,
A make ole no.
Hilinai aloha no,
A noho pono mau,
A pii eheu i ke ao,
A lanakila no.

3. Ina i like me ko Noa la
Ka manaoio o'u,
He manaoio ikaika a ola,
Pomaikai no au.

Hilinai a hana no
I halelana paa,
He ua, ino, pau ke ao,
Ua ola nae kela.
Hilinai aloha no,
E hemolele pu,
Aloha ke Akua mau,
A lanakila no.

4. Ina i like me ko A berahama
Ka manaoio o'u,
He manaoio ikaika a ola,
Pomaikai no au.

Hilinai a hele no
Mai kona aina mai,
A noho malihini pu
Ma kahi aina e.
Ku a lawe e mohai
I kana keiki no,
Ke Akua kona hilinai,
A lanakila hou.

5. Ina i like me ko Mo se la
Ka manaoio o'u,
He manaoio ikaika a ola,
Pomaikai no au.

Hilinai a alakai
I na Iu daio no,
Ma kela waoakua e,
A i ka aina hou.
Hilinai a akahai,
Mai make ia lakou,
Ke Akua kona hilinai,
A lanakila no.

6. Ina i like me ko Iosua
Ka manaoio o'u,
He manaoio ikaika a ola,
Pomaikai no au.

Hilinai a pule no
I kona Akua mau,
Ma na awawa, ma na puu,
A kaua aku no.
Kau malie no ka la,
Me ka mahina pu,
I kana pule a papa,
A lanakila no.

7. Ina i like me ko na Ma ta
Ka manaoio o'u,
He manaoio ikaika a ola,
Pomaikai no au.

Hilinai a pule pu
Ke paa i na kaulahao,
Iloko o ke ahi no,
Ua mele ia Iesu.
Hilinai, aloha no
I ko lakou Iesu,
Kokua oia ia lakou,
A lanakila no.

8. Ina i paa a kapeke ole
Ka manaoio o'u,
He manaoio ikaika a ola,
Pomaikai no au.

Nau, e Iesu, e hou mai
Ia manaoio no'u,
Me ke aloha hilinai,
I lanakila au.
Noho mau iloko o'u,
I maemae kuu naau,
I komo au a noho pu
Ma kou aupuni mau.

H. M. H.

Pau i ke Ahi!

                Ke pau nei kakou i ke ahi! pela ka hooho ana i ka ho ra aumoe o keia po. Nana aku la au a ike i ka lapalapa ana o ke ahi, a hele au i ka luakini e hookani i ka bele e hoala i na kanaka e hele e kokua i ke kinai i ke ahi. Aohe nae i lohe kekahi poe kokoke loa no i ka bele, pauhia i ka hiamoe; a lohe no kekahi a hoopaapaa i ke ano, he bele aha keia? he bele kupapau, wahi a kekahi; hoole kekahi, aohe hookaniia ka bele kupapau ma ke aumoe, a he bele no ka po hanau o Iesu, wahi a kekahi, hoole kekahi, aohe keia ka po hanau o Iesu.
            He bele aha la? he bele ahi paha, e nana kakou i waho. Ae, aia ke lapalapa la ke ahi, he hale e pau ana; nowai la? no mea paha, no Moluhi paha, e hele kakou e nana. Elua ka i ae e hele, a mahope iho elua mea hou; oia wale iho la no na mea aloha i ka poe e pau ana i ke ahi. Owau hoi, he palupalu au, aohe hiki ke hele ma ka po. Kali au a kakahiaka hele aku au e nana a e uwe pu me ka poe e uwe ana no ka pau i ke ahi. Hu ae la kuu aloha i ka nana ana i ka hana a ke ahi. He hale, he home maikai, a lako i na mea e ai ai, e aahu ai, e moe ai i ke ahiahi nei, a moe na kamaaina iloko, me ka manao e mau ana pela; aka ma keia kakahiaka, ua ano hou, ua neoneo, olohelohe, aohe hale, aohe home. Ua pau na hale noho elua i ke ahi, na pahu lole, pahu pa, pahu ai, na moe, na bela, na pakaukau, na mea liilii he nui, ua pau i ke ahi. Loihi no ka hooikaika ana, ka imi ana i keia mau lako. A ma ka hora hookahi, ua pau, ua lilo i lehu wale no. Uwe au i ka nana ana i na puu lehu, me na uahi e punohu ana, a i ka nana ana hoi i ke kaumaha o na maka o ka poe nona ka waiwai i lilo i puu lehu. Olelo au, ae, ua kaumaha io oukou, ua pilikia maoli, aloha ino oukou.
            Aka, e hoomanao kakou, na ke Akua no i haawi mai, a na ke Akua i lawe aku, e hoomaikai aku i ke Akua. Ke ano ia o na mea o keia au, e pau wale ana, a e pau ana ka honua me kona mau mea a pau i ke ahi, ma ka la mahope. E kau ka manao ma ka hale mau, ma ka waiwai mau ma ka lani.
            No Moluhi, a me Pomaikai ma keia mau hale elua, ma Puukapu, Waimea, Kohala Hema. Ua hele o Moluhi ma kahi e, o ka poe e noho ana, ua pauhia i ka hiamoe, a mai pau pu i ke ahi; na ke Akua i hoala a pakele mahunehune lakou, me kekahi hapa uuku o ka waiwai. Aole akaka iki ke kumu o keia ahi. Ua hoomaka ka aa ana maluna ma ke kaupaku—no ke aha, a nawai la hoi i lawe i ke ahi malaila?
            E na makamaka, e ala e kiai, e noho makaukau, aole akaka ka manawa e hiki mai ai ka pilikia. L. L.
            Waimea, Novemaba 26, 1867.

He wahi manao paipai i ka poe lawe
NUPEPA KUOKOA O KA BUKE VII, M. H. 1868.

E KA LUNA HOOPONOPONO; ALOHA OE:—
            Akahi no kaua a halawai kamailio, a launa hou hoi iwaena o keia mau makahiki elua, e kuhi mai ana paha oe, ua hapauea loa wau, a elemakule hoi, ae, aole no nae hoi i elemakule loa, e hoolohe aku ana no i ka oukou wahi papa leo mai me na ui hou kaua o keia mau la, ka poe ikaika, oiai na la hou o ka maha-ku o ke kanaka kalaiolelo, a he mea no hoi ia e ulu ai, a e holo ai no hoi ka malamalama, ma keia mau pukoa a pele i hoohanau mai.
            Ina e oluolu oe, e lawe aku i keia mau wahi hua leo, a hoike aku imua o na hoa lawe pepa mai Hawaii a Kauai, a pela aku eia no ia. "E na mamo, a moopuna a ka poe nana i noho mua o Hawaii, ke ike nei au ma ka Nupepa 768 poe lawe Nupepa o Hawaii, he olioli loa wau ke paipai hou na Luna, a ke hoihoi mai paha ka poe lawe pepa, e hoolawa aku ko Hawaii a hiki i ka 1,000 poe lawe pepa. A pehea hoi ko Maui a Kamalalawalu, he 385 wale no, he 115 aku no hoi i koe hiki i ka 500, oia la hoi ko Maui, a pehea hoi o Molokai nui a Hina, aina a ka naauao i noho ai, aina alii no hoi. O ko ke alii paha ia ke ho-amo ia la i ka huewai. He 110 wale no Nupepa a oukou, he 90 aku no hoi i koe, 200 Nupepa, aole no nae e pau iho ka poe makemake lawe Nupepa o Molokai i ka 200, e hooi aku no imua e like me ka hoihoi ana. A pehea hoi o Lanai a Kaula, i 7 wale no ka. Ae, pono no, ua oi aku la hoi oukou i ka 7, hookahi wale no hoi o Hawae, lauhue Kona, mai pono loa la hoi, e hoonui ia la hoi ka 7 me ka 7 puka mai la he mau kanaka ku-ea, hui hoi me 1, ko ke alii waa ia, ua alima paa a me ka pi-pi-a ka lua. A pehea hoi o Oahu a Lua, ka aina a ka hanohano i noho ai, kahi i ku ai ke kulanakauhale Alii, nona ka olelo ia ana. "Ke ike ka paha oe ia Honolulu, ike ia Pelekane." Pela io no hoi paha, nawai hoi e hoole ae. O ka luana no ka hoi keia o na poe moku, o ka Hawaii no a ku—a pela mai no ka Maui, ka Molokai no, ke Kauai. A kohu hoohihi maoli no, a ku-a noho io ia Oahu, kapaia ae he kamaaina no Oahu, he ewe. Ke ike nei au e 603 wale no poe lawe Nupepa; e laua iho la hoi ke kani (tausani) aole o ke kani a ka moa, o ke kani a ka pelehu. Ina paha ua uwa ka pihe a haalele wale i ua mea he hoihoi. A pehea hoi ka moku o lalo, ka poe nana e kaohi mai i ka la, eia hoi ka kakou e pane aku ai.
            Kohia—kohia ka la i ko moopuna. He alii ka la—kauwa ka ma-lu. Kohia mai kau e Kauai o Mano-kalani-po, i holo aku auanei ka poe hoonaauao ea i ka lawe Nupepa ea, he ko-hi mai kau, ooe no ka palena mai o na moku. A puiwa wau i ka nana ana iho, a he 169 wale no ka ke hui me ko Niihau, he 31 i koe hiki aku i ka 200, ko na Aina e hoi 42, ewalu i koe, 50 Nupepa. He mea Kiauau-a hoau-au wale ae no hoi ma keia papa Helu malalo nei.
            Haw aii Imiloa, 1,000 Nupepa, Maui a Kama 500, Molokai a Hina 200, Lanai a Kaula 50, Oahu a Lua 1,000, Kauai o Mano & Niihau 200, Ko na Aina e 50,—Hui 3000.
                Auwe! (3,000) ekolu ka tausani poe lawe pepa "Kuokoa "o ka makahiki 1868 Nolaila, puka wale ae la no hoi ia'u na kuko a Keinohoomanawanui ma laua o Kalelealuaka, o ke kuko hoi a kekahi, o ka olo o ka puhi lawalu o Hanalua, o ke kuko hoi a kekahi, o ke kaikamahine no a Kakuhihewa. A ma ko kakou nana ana iho, no ke Alii loa aku no paha keia pa kanaka nui, 3,000, aia mai no paha ilalo 2,500 no hoi la, a emi iki mai, aole hoi ka 1963, o ka hapa hope o ka M. H. 1867. Ina pela i keia makahiki ae, alaila, ua lawa no kakou i na ike kuhohonu i haawiia mai ia kakou, a me na moolelo Alii a S. M. Kamakau, a me kahi Kaao Hesana. Aka hoi, ina e lawa na tausani elua a oi ae, alaila, e hookuu aku no au ina kaao maikai a me na moolelo lii-lii, a kupanaha o kekahi mau kanaka kupua hoi o Hawaii nei. E oluolu au e hoopiha i ekolu kolamu o ka aoao 4 o ka Nupepa Kuokoa. O na olelo hilahila nae, e waihoia no, aka hoi, ina he hiki ia'u ke hoolilo i olelo ano-lua i wahi e nalo ai, a i mea hoi e maikai ai ka olelo ana, pono no. O ko'u manao ana, o ka Poaono mua o Ianuari M. H. 1868, oia ko'u wa e haawi aku ai i na kaao o Hawaii nei, a hala hookahi mahina paha, a ina ua ulu ae ka nui o ka poe lawe pepa, alaila, e hoomau ia aku no, ina ua emi mai ka pepa, a molowa ia paha, alaila, e hooki koke no au. Eia nae paha, he kanalua ko oukou no ka loaa ole ia'u o na kaao, a me na moolelo o Hawaii nei, ae, pela io no paha. Pehea la e maopopo ai ia kakou he kanaka ko loko o kekahi hale, ke waiho wale ka lima pela, aole e kikeke aku ma ka puka, ina paha e waiho wale ke dala maloko o ka pakeke, aole e kikeke a haawi aku i na Luna, a o na Luna mai hoi a L. H. Kulika, a laila, aole io no e hoopukaia aku, aka hoi, ina ua hoolana oukou i na dala elua o ka Nupepa, me ka haawi mai ia Kulika, alaila, e hoopihaia no na makemake a pau.
            He mea paku-wa wale ka moolelo wale no a piha ka Nupepa, a pela ke mele wale no &c. aia a hoolawaia ka makemake o kela a me keia, alaila, maikai, aole e kanea. No na Luna o ka Nupepa Kuokoa, a me ka poe hoomau i ka lawe ana ko'u aloha ia lakou, a mau loa aku ma ka inoa o ia la ma ka lani o na lani Kiekie.
J. H. KANEPUU.
                Palolo, Nov. 25, 1867.
                [Ua olelo oe maluna ae he 1963 wale no na nupepa "Kuokoa" no ka hapa hope, aole pela ka oiaio, me he mea la, ua hoonoho hewa ka poe pai i 1963. O ka pololei, he 2,000 a oi na nupepa no ka hapa hope e hele nei. L. H.]

Pau ole ke kuhihewa o na poo Aupuni.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
            No kela mau hua e kau kehakeha ae la maluna, Pau ole ke kuhihewa o na poo Aupuni, ma keia mau hua e kau ae nei, e kamailio aku ana no au i ike mai o'u mau hoa o ka la kaulana o ka manao hope loa o ko kakou Moi, Kauikeouli Kaalaneo, E olelo ana, e hele ka elemakule a moe i ke alanui, ka luahine a moe i ke alanui, ke keiki a makua ole, ka wahine kane make, ua pau pu lakou iloko o kela kauoha hookahi, olelo hou mai la oia o ke kanaka pono hoolohe i ka ke Akua olelo, o ko'u kanaka ia, Pela no ka wahine pono o ko'u wahine ia. Pehea ea ka noho ana o ko ke ao nei, o Hawaii o Keawe a hiki aku i Kauai o Mano. Ke malama ia nei paha ia mau kauoha a ua lani la, i hele aku la i ke ala hoi ole mai, e aloha ae ka naau kanaka, ina olelo ao a Kaahumanu, i olelo mai ai o ka poe pono, o ko'o poe kanaka ia, e like me na olelo a Kalani akahi. E hoolana mai a hoohuli pono mai i na pepeiao. O ka pau ole o ke kuhihewa o na poo Aupuni.
            Eia ma Hamakua Hawaii nei keia apana e noho nei o ka Lunakanawai ona rama ano pono ole, iloko o kela mau makahiki elua i hala ae nei, noho mai la o J. W. Iaukea he kanaka ona rama oia ka mea noho maluna o laila. Eia hoi ia ia ka hoopai aku. Aka nae, ia ia ka hele aku e inu pu, me na kanaka i ka uala awaawa, ka inu kulu, a pela no e lanakila ai. Eia ke ano o ka olelo a ua Lunakanawai la, ke lawe ia aku ka ona uala awaawa. Pehea e akaka ai ka ona, i mai la kanaka, o ka inu uala; aole ona, he malule wale iho no. Olelo ae la ua Lunakanawai la, he inu no au i ka uala awaawa aole o'u ona he piha a kupalaka wale ae no. Eia hoi ua pau kona nani, ua lilo kona kulana hanohano.
            Mahope iho hele mai la o ua o J. W. Iaukea la a me Kaunamano, me na hoa hele pu me laua me he mea la ua 20 a oi aku 1akou no Honokaia mai a hiki i Kapulena, ma ka la Sabati oia ka la 13, o Okato ba. Oiai ua kauoha e laua i kekahi poe e hana i uala awaawa no laua, aia nae ia la, nele i ka ia ole e pupu ai i ka uala, kuai ka puaa $1.50. A kalua no i ka la Sabati, lanakila ka hana ona i ka la Sabati, aole makai nana e hopu ia hana inoino, ua hui pu lakou. O na hoaai ia la e lealea ana ua kanaha a oi aku paha, ke huiia me na kamaaina, o na kanaka o ka hale-pule, o na keiki me ke kumu, a me na hoahanau uuku wale no. Pehea keia hana a keia mau poo Aupuni e noho nei i ke Kuaaina nei inoino maoli, akahele loa ana wau i ka noonoo, ma ke koho ana aku he kumu alakai hewa laua, nolaila lana inoino loa na kanaka i ka inu uala a me na wai ona e ae. E olelo au, Lapuwale ka lilo ana o ka poe hele hewa i poe hooko Kanawai. Eia hoi a pau kela Lunakanawai ona rama, hoonoho hou ia mai nei o Kaunamano i Lunakanawai, keia kanaka ona rama no hoi, ua olelo ia ua ikea kona ona ma Honolulu ma na hale inu Rama a ma na alanui a hiki mai no ia me ia ano ona rama no ona, eia ka e kau mai ana ka Lunakanawai maluna ona, e pau ole ana ka, ka hokiekie o ke Kaaaina, ka inoa paha e noonoo na lii i nani ko lakou aupuni i ka pono o ke Akua, no ka nele paha i ke kanaka pono ole ma keia apana o Hamakua nei. Ea he manao paipai ko'u e hoolana e ke aupuni, e hopu i na kanaka ano haipule i paa ke aupuni, e hoopau i keia Lunakanawai ano ona i ikeia. NA KEAUSIKA.
            Hamakua, No vemaba 5, 1867.

Kokua ia S. W. K., o Kona H., Hawaii.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:
            E aho hoi e wehe ia mai ia'u kekahi keena kaawale o kou lumi oihana, he wahi ukana ka'u e waiho aku iloko ou, a ia oe iho hoi ka hookomo ana, ke oluolu ia nae me ka manao ahonui.
            Eia noia, ua ike au i ka olelo pane a Paapuliki o Waimea, K., Hawaii i pai ia ma ka pepa o ka la 23 o Novemaba, e kue ana ia S. W. K., o Kona Hema, me ka olelo iho he wahahee, he epa, a he kukahekahe, e oki oe i ua huna hewa au e Paapuliki. Nolaila, ke waiho hooiaio aku nei au imua ou e ke Kuokoa, o ko'u ike, ua like no ia me ka ike ana o ka mea nana e hai mua mai ia oe, oiai, he malihini au mai Honolulu aku nei a noho ma kahi kokoke i ua alanui aupuni la, a ike no ko'u mau maka i ka mea i hana ia, no ka mea, o na kanaka a pau, maluna wale no o na lio, hoki, kekake e holo ai, ma uka a ma kai o ke alanui, me ka haihai lima wale no i ka nahelehele a holo aku ana, waiho ino no nae ke alanui o hope. Nolaila, ke kue loa nei au i ka Paapuliki mau olelo pane, a ke olelo nei oia, he hoohalahala kohu ole o S. W. K., a ke manao nei hoi au, o ua Paapuliki pai hakake la kai huna a uhi hewa i keia hana ino kapulu ana a ka luna alanui o Kona Hema, oiai, aole pela ke kumu Kanawai o na hana alanui a pau.
                A ke olelo nei ua keiki la o Kohala, he nui ka na makahiki i hana ia ai oia alanui, aole ka he maikai, a no hea mai ka maikai ole o ua alanui la? Eia, no ka mau o ka hana kapulu ana e like me keia a'u i ike ai. Mahea la o na apana hana alanui e a e o Hawaii kai hana ia pela, maluna o na lio e holo ai, he haihai lima wale no ka nahelehele.
                A ke olelo nei oe, he wahahee o S. W. K., ina pela ea, alaila, ke i aku nei au o oe kai wahahee, o oe no kai hoopunipuni i ke akea, ma kou hoike ana mai iloko o keia nupepa me ka epa. A he kohu popoki kou olelo ia ana, ka mea i huna i kona ino malalo o ka lepo, pela no oe e huna nei i keia hana pono ole a ka Luna alanui o Kona Hema i ku like ole me ko ke aupuni makemake. A ke olelo hou nei oe, o kahi no ia o ke aa i hanau ai, aole mea nana e mahalo he aina maikai ia, a pehea e loaa mai ai ke alanui maikai loa mai loko mai o ka aina a ke ino i noho ai? pane aku. O ka ikaika o ka Luna alanui ke kumu e maikai ai a me kona mana i loaa mai ke Kuhina Kalaiaina aku, oia ke kumu e holo ai ka hana a e maikai ai na wahi ino a pau o na alanui.
            E nana ia Puna ma Hawaii, he wahi oi loa aku ia o ke ino, he mau lua nui, mau mawae elima anana ka loa a ewalu ma kau wahi, he kanakolu kapuai ka hohonu, he mau puu pahoehoe nunui paakiki, he nahelehele, he alu, a he ahua kiekie, he poopoo i lalo lilo. A no ka ikaika o L. K. Eug. ka Luna alanui o laila, ike oe, aohe wahi ino o Puna, ua hiki ia oe ke holo ma ka lio a pau ka i aho, a moe okoa ka lio e paapuliki ai, a no keaha ke kumu i maikai ai, e hai mai, A ke olelo nei oe, ina o S. W. K. ka Luna alanui ina ua maikai io no, aka, pela no ko'u manao io, e aho io no ia mamua o keia luna alanui e noho nei, Luna alanui molowa, kapulu, ikaika ole. A ke olelo ae nei au, ina o L. Kaina Esq., ka Luna alanui o Kona Hema, maikai io no, aole au i manao e nele ana i ka maikai. Aole i pau ko'u pane ana ia oe, o ko Puna keiki iho la no ia.
SAMUELA HAI RAMA.
                Honolulu, Novemaba 25, 1867.

Wehewehe Baibala Ano E!

                Ua ike paha ka hapanui o kakou o ka "Bai bala Douai" oia ka Baibala o ka Ekalesia Katolika Roma. Ua hoopuka hou ia mai nei ua Baibala la e na kumu alakai o ia Ekalesia, a ua pakui hou ia he mau "olelo wehewehe" no kekahi mau pauku i ole paha e kuhihewa ka poe e heluhelu ana, oiai he au heluhelu palapala keia o ka honua nei, a aole i like pu me ka wa hahai makapo mamuli o na olelo waha a na kumu. Ua aponoia no hoi ua Baibala la e ka Akibihopa o Nu Ioka, o Right Rev. Ioane Hu (Hughes.)
            Ia kakou e huli ai i keia buke, e loaa auanei keia olelo wehewehe e pili ana i ka pauku 16 o ka mokuna 5 o Iako bo. Penei ua pauku la: "E mihi hoi i ko oukou mau hewa, kekahi i kekahi, a e pule hoi kekahi no kekahi i ola oukou. No ka mea, o ka pule mau o ke kanaka pono, he mana ia."
            A penei hoi ka wehewehe ana: "E mihi kekahi i kekahi—oia—e mihi i na kahuna o ka ekale sia, ka poe i kauohaia ma ka pauku 14, o lakou ka poe e laweia mai e launa me ka mea mai. Eia hoi, o ka mihi aku i ka mea hiki ole ke kala mai i na hewa, he makehewa ia. Nolaila, e pono e mihi aku i na mea a ke Akua i hoonoho mai ai ma ia oihana, i mau me lakou ka mana e kala aku ai i na hewa ma kona inoa."
            Pela ka olelo wehewehe o ua Baibala Douai nei; o ka mihi i na kahuna oia ka ke ano o kela mau huaolelo, "e mihi kekahi i kekahi!" Ina pela, e manao auanei paha kakou no kela kauoha—"e pule kekahi no kekahi," o ke ano oia—e pule no na kahuna! Ua kuhi au ua pili like kela olelo, "kekahi i kekahi" i na mea a pau, eia ka i na kahuna wale no!
            I ka wa a Iesu i olelo ai—"E aloha kekahi i kekahi," ua like anei ia me ka olelo, e aloha aku i na kahuna wale no? Ia Ioane hoi i kauoha ai—"E na kamalii, e aloha kekahi i kekahi," ua hoopili anei ia i keia kauoha i na kahuna wale no? Ma ka pauku 15, mokuna 34 o Isaia.—"Ma aila i akoakoa ai na vuletura (manu) kekahi i kekahi," —ua akoakoa anei ua mau manu la i na kahuna? Pela nae paha ke hoohalikeia me ka wehewehe ana o keia mea wehewehe hiki ole ke kuhihewa!
            O keia mea e wehewehe nei ma ka inoa o ka ekalesia i kapaia he hala ole, ke olelo nei ia o ka poe kahuna ka poe i kauohaia ma ka pauku 14 e kiiia e launa me na mea mai. Aole nae pela ma ka palapala—o ka poe ano kahiko, a ku i ka mahaloia no ka hana pono ana a no ka nui o ko lakou mau makahiki, oia ka poe i kapaia he poe luna kahiko—he poe "presbuterioi." Aole i unuhi o Ierome i keia pauku he poe kahuna, he poe kahiko iho la no iaia i kana unuhi ana, I nei poe Katolika nae he kahuna wale no.
            Aole he mau kahuna ma ka wa i kinohi o ka Ekalesia. Ke hai mai nei o Pe tero ia kakou. 1 Pet. 2.5, "o oukou he poe kahuna alii, e mohai ana i na mohai kupono i ka makemake o ke Akua ma o Iesu Kristo la." Ke ike nei kakou o kela mea keia mea e hoomana pono ana i ke Akua he kahuna no ia. O ka mohai a me ka alana, oia no ka hoomaikai a me ka hoonani. Ke hai mai nei ka mea nana i haku i na Halelu, "o ka mohai o ke Akua oia no ka naau mihi a pepe," ka manao haahaa a akahai. Ua noi aku o Paulo i na haumana Kristiano ma Roma e haawi i ko lakou mau kino he mohai ola, hemolele imua o ke Akua; Roma 12:1. Pela ke ano o na mohai a pau a ka Aposetolo i kauoha mai ai, o ke kino a me ka uhane i malama kina ole ia a i ka hiki ana mai o Iesu Kristo. D.

"KA ELEU."

HELU 3. Hamakua-waena, Nov. 1867.
KA HOOILO.

                Ua pokole na la, a ke haule mai nei ka ua mai ka lani mai; he mau hoailona keia e hoike ana, ua ano e ka manawa, a ua hoololiia. Aole paha i akaka i ka hapanui o na kanaka, he manawa hoomaha ka hooilo no ka honua, a he manawa hoi e hoomakaukau ai oia no ke kau e hiki mai ana. Aole e mau ka momona o ka honua, aole hoi e hua nui mai kona opu, ke ole ka hooilo.
            I ole e pauaho ke kanaka, a pio ka ikaika iloka ona, e pono ke hoonee pinepine ia ka auamo mai kekahi poohiwi a i kekahi; pela hoi, i mau ka momona o ka honua, a i ole e pau ka hoohua ana mai o kona opu, e pono e hoololiia ka manawa mai ke kau a i ka hooilo.

KA HOOKIPA.

                He hana maikai ke kokua na hoahanau i ka poe ilihune, a he pono no hoi ke hanai aku lakou i na malihini i ka ai; aka, o ka hookipa i na kanaka kolohe ma ko lakou mau hale, he hewa ia. O kekahi kumu i ulu nui ai ka manuahi iloko o ka ekalesia, oia o ka hookipa wale ana o na hoahanau i ka poe pono ole. Ua lilo keia poe i hookipaia i poe hoowalewale iwaena o na ohana.
            O kekahi kanaka, ia ia i hele ai ma ke alanui, ike oia i kekahi nahesa e moe ana, ua aneane make. Aloha ua kanaka nei i ka nahesa, lalau aku la ia ia a hoomoe iloko o kona kapa me ka manao e hoomehana iaia. Aka, i ka mohala ana ae o ka ikaika o ka nahesa, a ola hou oia, ia manawa no kona nahu ana i ka umauma o ke kanaka i hookipa aloha iaia.
            E makaala oukou, e na hoohanau, i na kanaka kolohe, a me na haole kolohe. Mai hookipa wale ia lakou ma ko oukou mau hale, o kailiia ka maluhia o ko oukou noho ohana ana.

KE ANO O KE KUMUKULA E PONO AI KANA OIHANA.

                1. I mea e holo ai ka hana a ke kanaka, ina he lawaia, ina he mahiai, e pono e makaukau oia no kana oihana. Pela hoi, i mea e naauao ai na keiki, e pono ke makaukau ke Kumukula no ke ao aku ia lakou. Nolaila, o ke ano o ke Kumukula i mea e pono ai kana oihana, oia keia, i kanaka makaukau oia.
            2. Eia ka lua; i ka manawa e noho ai na keiki ma ka hale kula, ua kaawale lakou mai na makua, a ua lilo i ke Kumukula ka hana hoomalu a me ka malama ia lakou. Nolaila, ua akaka, elua mahele iloko o ka oihana a ke Kumukula: O ke ao aku i na keiki i ka palapala, akahi; a o ke ao aku ia lakou i ka pono, alua. I mea e makaukau ai ke Kumukula no ka mahele elua o kana oihana, o pono i kanaka maikai oia.
            Ina he kanaka maikai ole oia, a he lalau wale kana hana, ina no ua poino ka noho ana o na keiki malalo o kona malu.
            Owai ka makua i makemake e hoonoho i kana keiki malalo o ka malu o ke kanaka kolohe a malama ole? Aole paha he makua o ia ano ma Hamakua nei. Eaho ke kaohi o na makua i ka lakou mau keiki ma ka hale, mamua o ka hoouna ana ia lakou ma kahi e malama ole ia 'i lakou, a e ao ole ia 'i i ka pono.
            3. Eia ke kolu; i kanaka manao nui ke Kumukula i kana oihana, e pono ai.
            Ke Kumukula i miki i ka hana-ke Kumukula i lilo nui kona manao a me kona ikaika mamuli o kana oihana, ka mea i mahaloia, a o kana poe haumana ka poe e naauao ana.
            4. O ka manao hope, oia keia, i mea e pono ai kana oihana, e pono ke malama ke Kumukula i ka manawa, a e hoomaka mau i ke Kula i ka ho ra o ke kakahiaka i oleloia.
            Ina malama ole ke Kumukula i ka manawa, alaila, eia ka hua e loaa ana, e luhi na keiki i ke kali ana ia ia, e paani wale lakou ma na alanui, a e lilo paha i na hana hewa.

KOKUA HANAI KUMU MA KA MALAMA O NO VEMABA.

                Eleio, $15.50; Kapulena, $4.25; Kawela $6.62 1/2. Huina, $26.62 1/2.

            MAKE EMOOLE.—Elua mea i make emoole ma Hamakua nei iloko o ka he bedoma i hala.

KUIKAHI HAAWI LIKE.

                Ua ae iho nei na 'Lii a me na Lunamakaainana e kuikahi ke Aupuni Hawaii me Ame rika i ka hoopau ana i ka dute maluna o kekahi waiwai. He pono paha ia. Aka nae, ua akaka, aole e waiwaiia ka aina ke ole e malu na makaainana, a aole hoi e malu na makaainana, ke ole na Lunakanawai a me na makai kupono. Nolaila, hookahi hana i koe a na 'Lii a me na Lunamakaainana, oia o ka hana i kuikahi me kekahi Aupuni e ae, a hoolako mai i mau Lunakanawai a me na Makai kupono no ka aina.

KE AWA O KOHOLALELE.

                Ke wawaia nei iwaena o kanaka, e eli hou ia ana keia awa. O ka pono ia, e hana a maikai. Ekolu paha malama i koe, alaila pau ka luhi o ka poe e eli nei i ke awa o Honomalino, Ua aponoia ka hana a lakou e ka hope Kuhina Kalaiaina i hiki mai nei e makaikai.

MAKE.

                Okato ba 29, ma Kukuihaele, Hamakua-waena, make o Kakio w. he pehu ka mai i make ai.
            Okato ba 30, ma Waipio, Hamakua-Komohana, make emoole o Kaiahaehae w.
            Novema ba 2, ma Kanahonua, Hamakua-waena, make emoole o Kaleikuo k.

LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.

J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui .
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.

                HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Na io a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
            Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.
            Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
            Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne .
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

                He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi , ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
            Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a e lua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e i nu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau , a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na L AAU KUNU O KAUKA JAYNE hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia. HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ak e.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

                (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka HUAALE OLA A DR. JAYNE.
            Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

                (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
            O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.