Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 47, 23 Nowemapa 1867 — Ka Baibala ka Lunakanawai Kiekie. [ARTICLE]

Ka Baibala ka Lunakanawai Kiekie.

' Aloha oe e ke Kuokoa :— | Ua ike iho nei au i na oleio a Homeaiike" ma ke Au Okoa o ka la 7 o Novemaba nei, e mahaio kapakahi ana i na olelo a %,Akeike M ma ke " Au Okoa " o ka ia 17 o Okatoba iho nei. A nolnila hoi, ua huii hou au e īke i ua oleio nei " Akeike." A i ka buli ana me ka halnio ana, eia ka e ku mai aua o *ia * Akeike" nei me he !a oia ia ka Moi nui | nana e hoonoho mai i Lunakanawai Kiekie | nana e hoohoio i ka 4< hoopaapaa hoomana" I iwaena o Aubereri iaua me Aleknnekero t ! wahi a ua •' Akeike" nei. A no kona kubi- ! kuhi ana i na olelo a Auberete kue ia Aieka* ' nekero ma ke " Au Okoa" o ka ia 16 o Mei | i hala aku nei, iuu hou iho ia au iioko o na hohonu o iiu Nupepa nei, a loaa io aku no i ua oielo la a Auberete. Oi iho no i hoi au i nei mau olelo a pau i hoopukaia iloko o ke " Au Okoa," mai ka la 16 mai o Mei a hiki mai i keia tnunavva, kupu mai ia hoi ; kekahi mau manao. j I. Oi heiuneiu iho au me ka hoomanawa- j nui, i na oieio ioihi a Auberete iaua o Ake- ; ike," a me kuhi haluna iho no hoi a " Home-; aiike," a i ka nana aku, eia ka o kahi elema-; kule o Waiiuku, o Alekanekero,oia ko iukou ' mea i huhu like ai, a i nuku iike ai. Ala kekahi mau niea e ae, ao(e no i iike ioa ko iakou manuo. Ma keianae, ua huiahula iike lakou, rae ke aki o ko iakou mau niho; pai like no hoi ko lakou mau pahu kaeke.; Noonoo iho ia au, heaha ia ka hewa nui a ua Alekanekero nei i hana ai, a me kana mau olelo ino iou paha ana i hoopuka nui ai, i lona mai ai keia kupaka ino, a me keia owala ino o Auberete ma inua o " Akeike"? Nana hou iho Ia au i ka oleio a Anberefe e kuhikuhi ana i ka olelo a Alekanekero ma ke " Kuokoa" o ka ia 9 o Feberuari i hala akū nei. Oi noke no hoi ī ka huli hou aku i hope loa, a loaa iioko o ua heiu 6 nei o Ke " Kuokoa," he 'wahi oleio pokole penei. " 0 ka Palapala Hemolele no ka Lunokamwai Kiekle ?ia?ia e hooholo i ?ia olelo hoopaapaa ? 10 ka homana ana. a na?ia no e tceheicehe ina mea i hooholoia e na Ekalesia a me na ma■ nao o kanaka, aole mea e ae." Eia ka o , keia wahi oleio pokole wale iho no; ao- i le no hoi na Alekanekero wale ia olelo, aka ; ua laweia mai noloko mai o kekahi buke ka- j uiana ioa, he bukee hoike ana i ke kahua manaoio o kekahi hapa nui o na eka!esia Hooiepope o Beritania a me Amerika. 0 ; keia wahi mea uuku ke kui nana i hoomnne-1 oneo i na iwiaoao o Auberte ma laua o! " Akeike," a o ke koni mai nei no ka ia o ko iaua ihu, n he owaiaki ka hann. 11. I kuu heiuhelu ana i na olelo a " Ake-! ike," me he ia he hoopaappa nui kai hanaia iwaena o Alekanekero iaua o Auberete, a o, ua " Akeike" nei ka Mokai hoopaiiua i ka ; hewa nana i poi i na lawehaia.a hoopauaku ; i ko laua hakaka, I nana alfu nae ka hana,! eia ka nohe wahi olelo hoopanpaa iki o Ale-j kanekero. O Auberete wale no kai lele mai. e kui ia ia ma kn hoopaapaa, a ua kokua ; un wahi Makai nei, o " Akeike," i kann ha-: na. Ua kohoia o Aiekanekero e ka Ahahui: Euaneiio o ko Hawaii nei pae aina, i Koini- \ te nana e huli, n hoomakauknu i " Hoike Manaoio" no na ekaiesia e pili ana i ua Aha-! hui nei, e like me ka mea loaa ia ia. Alaihi, ! na lakou e nana aku i kana hana, n hoopo-1 nopono e like me ko lakou ike ana i ka pono. ] Alaila e liio ana ia mea i hoike maopopo o ka manaoio o ia maueknlesia. M.unuli oia hana, ua imi o Alekanekero, a ua hoopuka ma ke " Kuokoa," i keknhi mau kumu manaoio i mniaina mau ia e na ekalesia Hooie ! Pope ma Hawnii nei. No lakou waie iho | no keia kumu manaoio—Aole no Auberete | tna laua o " Akeike"—Aohe a laua pili'na a | j kuieana iloko o ia mea. Alaiia heaha ka ia-: i ua la e miki wale mai nei me ka lele ino mai | I hoi ? Hooinanao ae la au i kela oielo ma i I Petero V:8— %l E like me ka liona uwo, pe- j | ia no e holoholo nei ko oukou enemi. o ka | dinboio, e imi ana i kana mea « ale ai." 111. A nolaila hoi, e like me ka pauku 9 ' ihoo ua mokuna la, e olelo ana, "epale, aku oukou ia ia, me ke kupaa ma ka mana-: oio" he mau wahi manao kau e hoopuka; aku ai. Aole nae au e hoopaapaa aku ia j Aubercte i keia inanawa, Eia ma n« olelo | a " Akeike " kekahi mau kumu e paipai ana I i na maoao hoohaiahaia, a hoopaie aku. He ! oiaio no paha, aoie e pau ka hoopaapaa ma na mea e pili ana i na aoa» hoomana iwaena o kanaka, aia a hiki i ka hopena o ke ao nei. No ka mea, ua maopopo no aole e pau ke kaaa aoa o ka pono me ka hewa, aia a hiki i ka La Nui, weiiweli, e hookoiokoloia ai ko ke ao nei a pau e lesu Kmto ka Lunakaoawai nana e hoopai i ko ke aonei. Aka ke haohao loa nei au i ka olelo a " Akeike" ke noho Luoakaoawai nei o fesa Kristo i keia manawa ma ka honua nei. Ke kuhi nei no hoi au, o lesu Kristo ko kakoo Haku,

k? aiii nui oani i haawi j oa kanawai o kona «opaoi ma ke ao n*r. A oa Inkiim ; aa mau kanawat ia iioko o na buke o ka P«iapaU Hemoiele ma l»a man* o ka Übane ; Hemoleie, i kona uiahia ana i ki poe Kaula a me na Lunao!e!o. Xolaila, o na o»e!o a paa o ka Ba;baia. o ka !eo noiaa ka Uhane Hemoieie. A i na peb. aUiia ua ioa ko kakou Lunakanawai Kiekie eana e hooholo i na mea pohihihi a i na hoopnapaa hoomana, oia hoi km Uhaoe Herao!e!e e oieio mai aoa ia kakou iioko o ka Baibaia. E iike hoi me keia maa pauku—2 Tim. 3:16. * O ka Pa- | iapaia Hemoleie a pau, ua haawiia raai ia e ;ka Uhane o ke Akua, he mea ia e ponoai | no ke ao ana, no ka papi ana, no ka hoopoUoiei ana, no ka hoonaauao ana maka pono.** loane 14:26 " aka, o ke kokua, o ka Übane | Hemoieie, ka mea a ka Makua e hooanamai • ai ma ko'u iooa, nana oakoa e ao mai i na mea a pau, a e hoike mai ia oukou i na mea i a pau a'u i oleio aku ai ia oukou." A ma ; loane 16:13. " Aia a hiki mai kela, o ka Uhane oinio. nana oukoo e no mai i ka oiaio a pau." Ke ike nei kakou ma keiei, ina ka-1 kou e heiuhelu i ka Palapaia Hemoiele me ; ka imi pono aku i ka Uhane Hemoieie, alai* > la ua iilo no ia i Lunakanawai nana e ao, e j papa, e hoopoioiei. a e hoonaauao hoi ma ka ! pono. Noiaih. ke apono aku neiau i ka po-! iolei o ka Aleknnekem i unuhi n. " O ka l ; PaiapaU Hemoiele no ka Lunakonawai Ki* ekie nana e hoohoio i na olelo hoopaapaa no, : ka hoomana ana, a nana no e wehewehe i na j mea i hooholoia e na ekaiesia a me na ma-; nao o kanakn, aole mea e ae." ! • Aka, ke oieio nej o " Akeike" ua nni loa ! na oleio o ka Palnpnia Hemoieie i hoopnnpaa j ia iwaena o ka poe naauao no ka pohihihi j maoli no o ka olelo.a iike ole ko iakou wehe-1 : wehe ana. Ua nui iea hoi na " Buke Hr(Phewehe" i hoolahaia, e wehewehe ana i ke ; ano o ka Palapala Hemolele, he iike oie nae | ka iakou wehewehe ana, a kue loa no hoi ia- j | kou kekahi i kekaHi, ina ke ano o na pauku. he nui waie. A nolaila ka.aole hiki ia ka-| ; knu ke hilinai ma ka hooholo ana a ua Lu-| ! naknnawai nei, no ka maopopo oie a me kn | : pohihihi o kana hooholoana—Ke manao nei! au, aoie o na oleio a ka Palapala Hemolele ! ka i hemahema malaila, aka o ka naaupoJ , paha o knnaka ke kunui nui o keia hoopaa-1 ' paa nui me ka ike ole i ke nno o na olelo. I I 0 keia hoopaapaa inau, a me na wehewehe j kue a kanaka, noioko mai no ia o ko kakou | 1 mau r.aau i hoopouliia e ka hewa. Ina paha ' ua hemolele kakou e iike me ka Mea nar»a i! haawi mai i kela Palapain, ina paha ua pau j koke na pohihihi a pau. No ko iesu ike mua ! ana i keia ano naaupo o kakou, nolaila ua i haawi inai oia i ke Kokua, ka Uhane oiaio,'! nana e ao mai i ka oiaio a pau i ka poe paulele pono aku ia in. Owai la ke kanaka i hiki ia ia ke apo nku i na mea nui a pau o j ke Akua ? Ina ua ioaa kela kanaka ina no i ua like no ia me ke Akua. E ao o hookie- j kie kakou maiuna o ke Akua. E hoole anei: ka makapo i ka malainaiama o ka ia no kona ! ike ole i ka ia ? Ke oieio nei ka Paiapaia I Hemoiele. " I keia wa, ke ike powehiwehi' nei kakou, me he aniani la ; i keia wa aku, 1 j he maka no, he maka." I Kor. 13:12. Ke | manao nei au, ina e hele kekahi kuaaina j j naaupo iloko o ke keena o ka Ahu Kiekie ina ' ' Honoiuiu, a hoolohe aku i kekahi oleio hoo- j j hoio kuhohonu a ka Lunakanawai Kiekie, o j | Aiena, a o Davisa paha, aole no e neie ka I 'pohihihioia mau oleio i ua wahi kuaaina | : nei. A ina paha he ekolu a eha, a lehuiehu ' ;aku paha iakou la, he mnu kuaaina nnaupo, j ; e ioaa auanei ko iakou hoopnnpaa iwaena o ' ! iakou iho no na olelo a iakou i iohe ai. Aka I , aoie nae paha kakou e hoole ana i ke ano i ! Lunakanawi\i o Aiena ma no ka pohihihi j • ana o ua mau oieio hoohoio la i keia mau I kuanina naaupo. A owai hoi kakou i mua j o lehova, ke Akua mana io3. a i mua hoi o . ka ieo o kona Uhane Hemoiele e kamnilio j mai nna ia kakou iioko o ka Palapaia Hemo- : iele, i hooie aku ai kakou i ua Lunakanawai ; nei no ka pohihihi o keknhi inau oielo ia ka-' ; kou ? Pakeia loa aku ko kakou naaupo i ko | ua mau kuaaina la, i I He haohi.o nei no hoi au i ka oleio " Ake-1 ■ ike" penei " o ka hua hooheio, he heomaopo-! \po ia, e pau ai ke knnalua a me ka hoopaa-! ; paa." Ke manao nei au, aoie i poloiei loa | keia olelo ke hoopiii ia i na oihana Lunakanawai, No ka mea ua hemahema, a ua po- , hihihi no na olelo hooholo a kekahi mauLunakanawai—A o kekahi hooholo ana, aoie paha i pohihihi, aoie nae i pau ke kanaiua a me ka hoopaapaa o na Loio a me na mea . i hookoiokoioia i ka puka ana o ua olelo hooj holo nei. A nolaila ua ike pinepine kakou i i ko iakou hoopii hou ana i ka Aha maluna I 'e, a pela aku paha a hiki aku i ka Aha Kii ekie. A i ka hooholo ana o ua Aha Kiekie | jnei, aole no hoi i pau ko lakou kanalua a I jme ka hoopapaa, a mai hoopii hou aku pei ha. aole nae i hiki no ka mea oa ku aku i ' ka palena ioa o ka hoopii ana. Nolaila, ua i maopopo, aoie o ka hooholo ana wale no ka ; mea e pau ai ke kanaiua a me ka hoopoapaa. i E ao nae. o kuhihewa auanei kakou i na ioielo a " Akeike," me he la ua pohihihi wa- | Ie na olelo a pau o ka Paiapala Hemoleie. I Aoie peia. He hapa waie no na oielo pohi- ( hihi ī hoopaapaa nui ia iwaena o ka poe imi! oiaio. O ka nui o na oieio, oa mnopopo 100 ! i hiki ole ai i ke kanaka ke kohihewa tvaie. I A o ka nui o ia mau olelo i hoopaapaa ia I mamuli o ka poiole» huaoieio wate no. He hapa ouku loa na olelo pohihihi maoli, a o iakoa p«ha na olelo e piii ana i na mea fotna o Ke Akua M«na Loa ; na mea ana i «reherrehe ole mai ai inioa o kakoa. Aka hoi, ke olelo boa nei o " Akeike, 1 * o na buke a kakoo i kapaia o Paiapala Hemolele, ua hemahema a paewaewa kekahi mao oieio " no ka hemahema a ine ka palaka o

ka poe ium i iope, ka poe naoa i t me ka poe nana i uxu.ki.'* Ca nalowaie na owiiī mua i nakaaiima » e n« Kaaia ame na Lunac!ek>, moi kvpe waie no koe. A he inau hanen hoi o ia roau kope, «ole n»e alua mea i)ke. Aoie kope hookahi i man. 1 »- oia he poioiei ioa. Nolaiia u* aneWa na Baib*ia Heheni. a Heleoe ooloko roai oia u»au kope mamuii o ka nooooo wale o oa mea oana i wae. - Aoie i iike ioa oa Baibaia a lakou i hooUha'i, aoie hoi i akaka ka mea o lakou i pololei." A noioko mai oia mau Baib*ia iunuhiiaai ko kakou Baihala Hawaii nei. Akm ua oemahema ia unuhi ana. " Kapulu waie na poe oouhi.* , N'aaupo kekahi i na olelo kahiko, " hookomo mahaoi kekahi i kona maoao iho, unuhi poewaewa kekahi i mea e kukuiu ai i kona aoao hoomana iho.** A nolaiia ka, aoie i maopopo ika mea heiuhelu, " ka meluna a pauku paha i hapala o!e ia." A nolaila he pono ke heluheiu kakou i ko kakou Baibaia me ke kanalua wale. He mau o'elo i eaika loa keia a " Akeike." Ke manao nei au ua hopu hewa oia i kona inoa o " Akeike." O aUkamlua paha ka pono. a i oie ia, o ALeAoomaloLa no. Me e no hoi ke koiohe o ko kakou mau makua na lakou i unuhi mai i ko kakou Ba-; ibuia—Weiiweii maoii auanei ko Ke Akua : hoopai ana ia lakou no keia hanr ino loa a j iakou. lna ua oiaio keia mau olelo a•' Ake- j ike," aiaiia,aia paha o Kiktke ma, o Dibe!a, ! o Limaikaika, n o Emesona, e kupaka ana i | keia manawa iioko o na iapaiapa ahi o ka luaahi aa mau ioa. Ao ka make mau loa , iloko o ua Lua Ahi nei koe no Bihopa ma, j a no Kikina, Aiekanedero, K iiaka, Binamu, a me lakou la ae. No ka mea, ua hoohiki no ke Akua pela no ka poe hana i keia mau hnna a " Akeike" i oleio ai. E nana ma j Hoikeana 22. IS, 19. i Me'e no hoi ka naaupo a me ka pauieie • hewa nna o na haipule o ke Akua i ko lakou i mau Baibaia iaiau, " poleiei ole," " hapala j wale ia" &c &c, mai ka wa o loane Lunao-j leio inai, a hiki i keia manawa. Papanau \ pu kakou a pau ilokoo keia poino; na Pope, j na Hooiepope, na Epieopo, na mea a pau. j Eia kn, aohe Palapala Hemolele; Palopala \ Hemahema k<t inoa pono. Ua pono ole ka ko kakou panana, ua lalau waie kona Kui, a ke j auwana waie nei ko kakou mau moku ina | ku m iana mainuli o ka inanao " kohn wale" \ 0 kela mea keia inea. Eia hoi kn mea kupanuha. Ke ike pono ! nei o " Akeike" i keia heinahema nui o kakou, a no ke aha ia hoi i noho wnie ai oin, aoie no hoi e unuhi pono »nai oia ī ka Babaia no kakou, i ioan hoi ko kakou Baibala pololei a maemae hoi. Ina no hoi paha nana e unuhi pono mai i ka Baibala no kakou, ina no la ua pau ko kakoii hiiinai hewa ana 1 ka " Palapaia Heinoiele i hapalaia ai ena lima ekaeka," a e loaa auanei ia kaknu ka Baibaia oiaio, i " hapala ole ia e na lima ekaeka" Aka, e nana iki k.ikou, a e imi i ka oiaio 0 kein mau mea. A maanei, aole au e hoopiha wale i ka pepa ma na olelo hooiaio i ka Baibala i paiia ma na olelo Hebera, Heiene, Beritania, a pela aku, no ka mea, he hnna nui loa ia, e piha ai ka Buke okoa, a ua ho* oiaio nui ia ka pololei o ia mau Baibala 11oko o na makahiki he ISOO a keu i hala aku nei. Ua hana ia keia mau*mea nm ke akea, me ke kiai n;au mai o na enemi, a me ka malaina loa ia o ka poioiei o na kope, a me na unuhi ana a hiki i keia wa. Aua hooia loa ia ka like loa o ka hapa nui ioa o na kope kahiko ma ke ano maoli o na oieio. Ma na wahi like ole, he mau mea liiiii loa wnle no na like ole. Ke oielo mai nei ka poe nnauao hohonu loa ma in mau mea, aole kekahi mea like oie iwaena o iakou e kuee ai, a e like ole ai ke ano maoli o na olelo, a e pohihihi waie ni ka manao o ka Uhane Hemolele ma ia iike oie. Eia ka oleio a kekahi knnaka naauao ioa, a ike hoi ma ia mau mea ; "O keia Buke, ua imi na Aii» kue o ke ao nei e hoopio, aole nae i hiki; ua aa na niooieio kannka e hapala wale iaia, aole nae i hiki; ua hooikaika kn poe laiau e hoopaewaewa, aole nae i hiki. Ua kupaa no ia a hiki i keia manawa, me ka loli oie o kekahi hopunaoleio hookahi, e ano e ai ka oleloao i ike ia maiaila." No ko kakou Baibala Hawaii ka olelo i koe. Ke hooie loa nei au ika "Akeike" i kukahekahe wale mai ni no ka ialau waie o kona unuhi ia ana. Ua unuhi ia ko kakou Baiba!a me ke akaheie loa, noioko mai o na olelo kahiko o ka Hebera a o ka Heiene, me ka hooikaika loa i ka hoopololei ana, a me ka nonoi mau ana i ke Akua e kokua mai kona Uhane Hemoieie i pono ka hana a kona poe kauwa. Aole no paha i nele i kekahi mau hemahema uuku ma ke koho ana a imi ana i na huaolelo Hawaii e pono ai. Aka, o na olelo ao, oleio papo, olelo hoopololei, olelo hoonaauao ma ka pono, mai ka mua a ka hope, ua ku loa no i ka oiaio o ka Balbala e maiama mau ia nei, a e paulele la nei e na haipaie o ke Akua ma na aioa Kristiano a pau—A i na ua ike o "Akeike" 1 na hewa ino loa o ko kakou Baibela, mai j hoopoali wale mai oia i ko kakou mannola-' na, a pepehi wale mai hoi i ko kakou ma- 'i naoio, oka, e kakau pono oia rae ke kuhika-1 hi maopopo i na nnuhi "hapaia wale," "ma-! haoi wale," •* kapuiu wale," a " paewaewa " j hoi, a lawe pooo >nai imua o ka halawai' makahiki o ka Aba Euanelio ma Honoiolu j i keia makahiki ae, i ike pono kakou a paa,! a malamaiama ae ko kakou poaii. Mai | huna oia i kona maiamaiama malalo o ke! P°i, «k*» « kakulu mai oia ma kahi e mali- f loalama ai ka haie a poa. Mai kiola wale" ako oia i kona inaa momi imua o na paaa, I ®ka, e lawe mai oia i kahi e mahaloia'i a e * makemake ia'i. Awouio. I