Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 47, 23 November 1867 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, NOVEMABA 23, 1867.
Ka Nupepa Kuokoa.
The Master over Jordan.
------ Goldden Censer.
1. Mai ka muliwai o Ioredane
I hele mai ai la Iesu,
E ike, aloha, hoola
I na eha, na mai, na lolo.
Hu ae ke aloha o Hana.
A ninau, he pono anei
Ke lawe ae au i o na la
I kau mau kamaiki liilii?
2. Pane mai la kekahi makua,
Ina he mau keiki mai,
Daimonio, lolo a Iepera,
He pono ke laweia'e;
A i ole, e olelo na hoa,
He lalau, he pupule no kou,
Ke lawe i kau mau kamaiki
E hoomaikai mai la Iesu.
3. Aole, aole, Natana,
He kaumaha nui no ko'u.
E hele no au i o na la
Me a'u mau keiki pu no—
A i kau kona lima maluna
Me kona hoomaikai pu mai,
Maha au a kaa ae kuu kaumaha,
A e pomaikai mau na pokii.
4. Ma na puu, ma na kula o Iuda,
Hele ae ua makua maikai,
Ma ka poli o Ana me Luta,
Ma ka wawae na keiki e ae.
Hooke mai la ka huakai hele,
Parisaio na hoahanau,
Kikoo nae ka makua i kahi
E no aku ana Iesu.
5. Papa keakea Petero,
U'oki u'oki, mai hele hou ae,
Mai hoopilikia i ke kumu,
Ke ao a ke lapaau nei,
Haliu mai la ke kumu a pane,
E aeia no, mai papa'e
E hele io nei na kamaiki,
Me keia lakou maluna'e.
6. Lawe oia ia Ana me Luta,
Me na keiki liilii e ae,
A kau kona lima maluna,
Aloha a hoomaikai mai.
Maha mai ka makua, a hoi
I ko lakou home maikai,
A hana ma kana mau hana
Me ka oli a oli mau ae.
H.M.H.
Nani ke aloha!
Ke aloha owai kai nani? Ke aloha o kamakuahine i kapaia o Hana. Natana kana kane. Aole like ko laua manao no na keiki, a no Iesu hoi. Kuhi oia he mau mea liilii ano ole na keiki uuku, a nana oleia, a makemake ole ia o Iesu. Ina paha he mai, he lolo, he lepera, nana e lapaau, e hoola, ke lawe ia aku lakou i o na la.
Aole pela ka makuahine, aole ona manao nui ma ke kino, ma ka mai o ke kino o na keiki. Ma ko lakou uhane ke kau nui o kona manao. Ake nui oia e kau ka lima o Iesu maluna o ke poo o na keiki, a e hoomaikai mai oia ia lakou, a ma ia hoomaikai ana e loaa ai ia lakou ka pomaikai o ke kino a me ka uhane, ma keia no a ma kela ao mau loa.
Nani ke aloha o Hana!
Aole nae au e wehewehe ana i ua aloha nei. E nana oukou i ke mele e hoike mai ana i ka Hana hana ana, a me ka hope. He kumu hoohalike oia.
Auhea oukou, e na makuahine, i lohe a e lohe pinepine ana i na hana mana a Iesu, a me kona pane aloha ana, e ae ia e hele mai na keiki liilii i o'u nei, mai papa aku; no ka mea, me ia no ko ke aupuni o ka lani. Ua ku anei oukou e hele i o Iesu la me na keiki liilii e hoolaa aku ia lakou nana, a i hoomaikai mai oia lakou ma keia ao a hiki aku i ka lani?
Ae, pela io no, wahi a kekahi mau makua. Ua lawe makou i ka makou mau keiki imua o ke kahunapule, a ua kau kona lima maluna, ua bapetizo mai oia ia lakou. Oiaio no ia, a ua pono hoi, aka, heaha ka oukou hana mahope? He hana hiki wawe keia o ka lawe i kau mau keiki imua o ke kahuna o bapetizoia. O ka bapetizo ana, aole oia wale no ka mea e pomaikai ai, a e komo ai lakou iloko o ka lani. Bapetizo wale aku no ka aoao Katolika me ka olelo ana, ua paa na keiki i bapetizoia ma ka buke o ke ola, aole loa e haule ana.
Kuhihewa! aole pela: aia hoohanau hoa ia e ka Uhane Hemolele, alaila hiki i na keiki ke komo i ke aupuni o ka lani.
O ka bapetizo ana, oia anei ka hoohanau hou ana i ka Uhaue Hemolele? He mea liilii hikiwawe ka! ka hoohanau hou ana! Hiki ka! i ke kanaka ke hoohanau hou i ke keiki! a i kanaka makua paha? Palahalaha a pahee wale aku no ka, ke ala o ke ola. Ka inoa, he ololi loa keia, a kakaikahi ka poe e loaa ana a hele ilaila.
Lalau, ea! Kuhihewa, alakai hewa! E ka makuakane, a me ka makuahine, ua bapetizoia ka olua mau keiki, a mai manao ua pau ka olua hana.
E malama pono ia lakou, e alakai pono, mai hoolalau ma ka hana hewa ana, hoopunipuni ana, inu rama ana, kolohe ana, hehi Sabati ana, aihue ana imua o ko lakou alo. Mai hookuu wale aku ia lakou ma na la noa a ma na la Sabati e hele wale, e auana wale, e paani ma na alanui, a ma na halawai—e malama pono, e ao pono, e hana pono imua o lakou, e pule mau no lakou i hoohanau hou ia, a i hoomakaukauia e ka uhane Hemolele no ke aupuni o ka lani.
(Aole i pau.)
Hana uko ole a kekahi wahine i kana kane mare.
E KE KUOKOA E: Aloha oe:—
Ma ka Poaono, oia ka la elua o keia mahina i hala iho nei.
Ia'u i kipa aku ai maloko o ka Hale Hookolokolo ma ke keena o ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei, ike aka la au i kekahi wahine e ku ana imua o ia Aha, i hoopii mai no kana kane mare i ka pepehi ka iaia. Ma ka hoike ana a ua wahine nei imua o ka Aha, a me ka hoike pu no hoi a na hoike o ka aoao hoopii, a hoopiiia, ua akaka, ua hewa ole ke kane mare a ua wahine la, pela i ka nana ana aku, a pela io no ka hooholo ana o ka Lunakanawai, nolaila, ua hookau ia ke kane me ka maikai, a ua ili aku ka ahewa ana o ke Kanawai maluna o ua wahine la, no ka mea, he ekolu hewa nui a ua wahine nei i hana ino aku ai i kana kane.
Eia ka muu. O ka haalele ana o ua wahine la i ko laua wahi moe, a moe ma kahi e, a ao ka po hoi mai, a hoohakaka i ke kane.
Alua. O kona lele maoli aku no a pepehi i kana kane, me ka nou aku i ka pohaku, me ka paa ana i ka umiumi a me kahi huna o kana kane. Me he dia hihiu la o ka waonahele ka hana ana a keia wahine i kana kane mare, e kuhi ana paha ia hana ana he maikai, hu hoi si ia hana ana.
Akolu. O kona hana ino maoli no i kana kane, haehae i kona kapa komo, a waiho wale kona kino, me he liona huhu la e haehae ana i ka hipa, pela keia hana i hanaia e keia wahine imua o kana kane, aka, aole nae he hana mai a Palai e, o ka luhe wale mai no, me ka pale mai, aole kui, aole pepehi, pela ko'u lohe ia manawa, he keu a ke kanaka hepa a'u i ike ai, ka huhu ole i keia mau hana ino a kana wahine, e aho ke kika o ka mauna i ka ianei mau hana. Pela! Pela! Peia ka! Pela ka!! A no keia mau hana ino, uko ole ana i hoopii aku ai. Ua kau ia mai ka ahewa maluna ona, a penei: E hoopaiia ma ke dala, a me ka hana ma Kawa ma ka hana oolea e like me ka manao o ka Aha e hooholo ai, aka, ua ninau ia aku i ka manao o ke kane ma ka hoopai i ka wahine, i mai kela, aole o'u manao pela, e hookuu iaia, me ke ao aku i na e hana hou oia pela, alaila, e hoopai aku ka hope, no ka mea, ua lohe, nolaila, ke waiho nei ka hoomalu maluna ona i keia manawa, nolaila, auhea oukou e na wahine a pau loa mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano, ke kau leo aku nei ko oukou wahi kaikunane, mai hoohalike oukou me ka hana a keia wahine i kana kane, o pilikia auanei oukou, i pakele keia wahine i ke aloha o kana kane mare, ua olelo ka Lunakanawai i na e hiki hou mai kekahi hihia i ona la e like me keia, hookahi hana he hoopai wale no. E ao e o'u mau kaikuahine, o kipa hewa keia mau leo i ka ilio. Owau no me ke aloha.
E.Z. KAHOAAKU.
Kaowawai, Honolulu, Oahu, Nov. 4, 1867.
He Kaao hoonanea no Lamakini.
Maloko o kekahi ohana o Arabia, i kapaia o Negedo, aia kekahi lio i kaulana kona mama i ka holo a me ka eleu nui, no Nabera. A no ke kaulana loa o keia lio, nolaila, ua makemake loa o Dahera e loaa ua lio la iaia. He kanaka o Dahera no ka ohana o Bedoina.
Haawi aku la oia i kona mau kamelo a me kona mau waiwai a pau, i mea e loaa mai ai ua lio nei iaia, aka, aohe nae i ae ia mai, nolaila, imi iho la oia i wahi e loaa ai ka lio iaia. Hapalapala iho la oia i kona mau maka me ke kohu o kekahi laau, a hookomo iho la oia a paa i na lole weluwelu, a nakinaki iho no hoi oia i na wawae ona a paa, me ka ai pu, e like me he kanaka makilo la, a pela oia i hoohele aku ai i kahi a Nabera e holo ae ai me kona lio.
I ka ike ana o Dahera ia Nabera, e holo ae ana ia me kona lio nani, hookahea ae la ia me ka leo nawaliwali, "E kokua mai ia'u i ka malihini ilihune, a na ka Lani e uku mai ia oe. E make ana au i ka pololi, aole hoi e hiki ia'u ke hele aku e huli mea ai na'u no keia mau la ekolu i hala ae nei."
No keia mea, komo koke mai la ke aloha ia Nabera, a kauoha aku la oia ia Dahera e pii mai oia iluna o ka lio, a nana e lawe aku iaia a hiki i kona hale. Aka, pane aku o Dahera, "Aole, e hiki ia'u ke ala ae, no ka mea, aohe ikaika i koe iloko o'u."
Me ka naau menemene a me ke aloha oiaio hoi o Nabera i lele iho ai ilalo, a hapai ae la ia Dahera iluna o kona lio, me ka luhi nui, a hoonoho pono iho la iaia maluna o ke kua o ka lio. Aka, aohe i liuliu mahope iho o ko Dahera noho pono ana maluna o ka noho o ka lio, o kona hoolale koke ae la no ia ia
"Hao ke kepa ka hau o Lihue,
Huki na kaulawaha o Haleauau,
Mokumoku ino i ka holo a Kalena,
a oili aku la ka holo a ka lio, me he pua la i hemo mai loko aku o ke kakaka, me ke kahea mai ia Nabera, "Owau no nei o Dahera, ka mea e holo nei me ka lio."
Kahea aku la no hoi o Nabera mahope ona, e huli iki mai oia e hoolohe i kana mau wahi huaolelo pokole— A no ka mea no hoi, ua maopopo ia Dahera, aole io no e hiki ia Nabera ke alualu aku mahope ona, nolaila, huli ae la oia e hoolohe mai i ka Nabera kamailio aku iaia.
Olelo aku la e Nabera, "Ua kaili aku nei oe i kuu lio; a mai keia manawa aku e like me ka makemake o ka Lani, a ke makemake nei au i kou olioli no ka loaa ana o ka lio ia oe, aka, ke nonoi aku nei hoi au ia oe, mai hai aku oe i kekahi mea e ae i ke ano i loaa iho nei ka lio ia oe."
"No ke aha hoi." wahi a Dahera. I aku la o Nabera, "No ka mea, malia o loaa io kekahi mea poino e ae i like me kou pilikia au i hoomeamea iho nei, a makau na kanaka ke kokua aku iaia. O kau hana ke kumu e makau ai ka lehulehu, a hoonele ia ko lakou puuwai i ke aloha aku i ka mea i ilihune io, o like pu me ko'u hana ino ia ana iho nei e oe."
I ko Dahera lohe ana i keia, ua piha koke oia i ka hilahila, a noho mumule ho la hoi no kekahi mau minute, a mahope lele iho la oia ilalo, a hoihoi aku la i ka lio ia Nabera.
Hana lokomaikai aku no o Nabera ia Dahera, a hoihoi ae la iaia iloko o kona halelole, malaila laua i noho ai no kekahi mau la; a mai ia manawa aku ko laua lilo ana i mau hoa'loha paa loa a hiki i ka make ana.
Ke ao mai nei keia Kaao ia kakou, mai hana kekahi i na mea kupono ole i ka hoalauna. Penei ka ka Palapala Hemolele: "E aloha aku hoi i kou hoalauna, e like me kou aloha ia oe iho."
Ka Baibala ka Lunakanawai Kiekie.
ALOHA OE E KE KUOKOA:—
Ua ike iho nei au i na olelo a "Homeaiike" ma ke Au Okoa o ka la 7 o Novemaba nei, e mahalo kapakahi ana i na olelo a "Akeike" ma ke "Au Okoa " o ka la 17 o Okatoba iho nei. A nolaila hoi, ua huli hou au e ike i ua olelo nei "Akeike." A i ka huli ana me ka halalo ana, eia ka e ku mai ana o ua 'Akeike" nei me he la oia la ka Moi nui nana e hoonoho mai i Lunakanawai Kiekie nana e hooholo i ka "hoopaapaa hoomana" iwaena o Aubereti laua me Alekanekero, wahi a ua "Akeike" nei. A no kona kuhikuhi ana i na olelo a Auberete kue ia Alekanekero ma ke "Au Okoa" o ka la 16 o Mei i hala aku nei, luu hou iho la au iloko o na hohonu o ua Nupepa nei, a loaa io aku no i ua olelo la a Auberete. Oi heluhelu iho no hoi au i nei mau olelo a pau i hoopukaia iloko o ke "Au Okoa," mai ka la 16 mai o Mei a hiki mai i keia manawa, kupu mai la hoi kekahi mau manao.
I. Oi heluhelu iho au me ka hoomanawanui, i na olelo loihi a Auberete laua o "Akeike," a me kahi hakina iho no hoi a "Homeaiike," a i ka nana aku, eia ka o kahi elemakule o Wailuku, o Alekanekero, oia ko lakou mea i huhu like ai, a i nuku like ai. Ma kekahi mau mea e ae, aole no i like loa ko lakou manao. Ma keia nae, ua hulahula like lakou, me ke aki o ko lakou mau niho; pai like no hoi ko lakou mau pahu kaeke. Noonoo iho la au, heaha la ka hewa nui a ua Alekanekero nei i hana ai, a me kana mau olelo ino loa paha ana i hoopuka nui ai, i loaa mai ai keia kupaka ino, a me keia owala ino o Auberete ma laua o "Akeike"? Nana hou iho la au i ka olelo a Auberete e kuhikuhi ana i ka olelo a Alekanekero ma ke "Kuokoa'' o ka la 9 o Feberuari i hala aku nei. Oi noke no hoi i ka huli hou aku i hope loa, a loaa iloko o ua helu 6 nei o Ke "Kuokoa," he wahi olelo pokole penei. "O ka Palapala Hemolele no ka lunakanawai Kiekie nana e hooholo i na olelo hoopaapaa no ka homana ana, a nana no e wehewehe i na mea i hooholoia e na Ekalesia a me na manao o kanaka, aole mea e ae." Eia ka o keia wahi olelo pokole wale iho no; aole no hoi na Alekanekero wale ia olelo, aka ua laweia mai noloko mai o kekahi buke kaulana loa, he buke e hoike ana i ke kahua manaoio o kekahi hapa nui o na ekalesia Hoolepope o Beritania a me Amerika. O keia wahi mea uuku ke kui nana i hoomaneoneo i na iwiaoao o Auberte ma laua o "Akeike," a o ke kani mai nei no ka ia o ko laua ihu, a he owalaki ka hana.
II. I kuu heluhelu ana i na olelo a "Akeike," me he la he hoopaapaa nui kai hanaia iwaena o Alekanekero laua o Auberete, a o ua "Akeike" nei ka Makai hoopailua i ka hewa nana i poi i na lawehala, a hoopau aku i ko laua hakaka. I nana aku nae ka hana, eia ka aohe wahi olelo hoopaapaa iki o Alekanekero. O Auberete wale no kai lele mai e kui ia ia ma ka hoopaapaa, a ua kokua ua wahi Makai nei, o "Akeike," i kana hana. Ua kohoia o Alekanekero e ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii nei pae aina, i Komite nana e huli, a hoomakaukau i "Hoike Manaoio" no na ekalesia e pili ana i ua Ahahui nei, e like me ka mea loaa ia ia. Alaila, na lakou e nana aku i kana hana, a hooponopono e like me ko lakou ike ana i ka pono. Alaila e lilo ana ia mea i hoike maopopo o ka manaoio o ia mau ekalesia. Mamuli oia hana, ua imi o Alekanekero, a ua hoopuka ma ke "Kuokoa," i kekahi mau kumu manaoio i malama mau ia e na ekalesia Hoole Pope ma Hawaii nei. No lakou wale iho no keia kumu manaoio—Aole no Auberete ma laua o "Akeike"—Aohe a laua pili'na a kuleana iloko o ia mea. Alaila heaha ka laua la e miki wale mai nei me ka lele ino mai hoi? Hoomanao ae la au i kela olelo ma I Petero V:8—"E like me ka liona uwo, pela no e holoholo nei ko oukou enemi, o ka diabolo, e imi ana i kana mea e ale ai."
III. A nolaila hoi, e like me ka pauku 9 iho o ua mokuna la, e olelo ana, "e pale aku oukou ia ia, me ke kupaa ma ka manaoio" he mau wahi manao kau e hoopuka aku ai. Aole nae au e hoopaapaa aku ia Auberete i keia manawa. Eia ma na olelo a "Akeike" kekahi mau kumu e paipai ana i na manao hoohalahala, a hoopale aku. He oiaio no paha, aole e pau ka hoopaapaa ma na mea e pili ana i na aoao hoomana iwaena o kanaka, aia a hiki i ka hopena o ke ao nei. No ka mea, ua maopopo no aole e pau ke kaua ana o ka pono me ka hewa, aia a hiki i ka La Nui, weliweli, e hookolokoloia ai ko ke ao nei a pau e Iesu Kristo ka Lunakanawai nana e hoopai i ko ke ao nei. Aka ke haohao loa nei au i ka olelo a "Akeike" ke noho Lunakanawai nei o Iesu Kristo i keia manawa ma ka honua nei. Ke kuhi nei no hoi au, o Iesu Kristo ko kakou Haku, oia ke alii nui nana i haawi i na kanawai o kona aupuni ma ke ao nei. A ua kakauia ua mau kanawai la iloko o na buke o ka Palapala Hemolele ma ka mana o ka Uhane Hemolele, i kona uluhia ana i ka poe Kaula a me na Lunaolelo. Nolaila, o na olelo a pau o ka Baibala, o ka leo no ia a ka Uhane Hemolele. A i na pela, alaila ua loa ko kakou Lunakanawai Kiekie nana e hooholo i na mea pohihihi a i na hoopaapaa hoomana, oia hoi ka Uhane Hemolele e olelo mai ana ia kakou iloko o ka Baibala. E like hoi me keia mau pauku—2 Tim. 3:16. "O ka Palapala Hemolele a pau, ua haawiia mai ia e ka Uhane o ke Akua, he mea ia e pono ai no ke ao ana, ao ka papa ana, no ka hoopololei ana, no ka hoonaauao ana ma ka pono." Ioane 14:26 "aka, o ke kokua, o ka Uhane Hemolele, ka mea a ka Makua e hoouna mai ai ma ko'u inoa, nana oukou e ao mai i na mea a pau, a e hoike mai ia oukou i na mea a pau a'u i olelo aku ai ia oukou." A ma Ioane 16:13. "Aia a hiki mai kela, o ka Uhane oiaio, nana oukou e ao mai i ka oiaio a pau." Ke ike nei kakou ma keia, ina kakou e heluhelu i ka Palapala Hemolele me ka imi pono aku i ka Uhane Hemolele, alaila ua lilo no ia i Lunakanawai nana e ao, e papa, e hoopololei, a e hoonaauao hoi ma ka pono. Nolaila, ke apono aku nei au i ka pololei o ka Alekanekero i unuhi ai. "O ka Palapala Hemolele no ka Lunakanawai Kiekie nana e hooholo i na olelo hoopaapaa no ka hoomana ana, a nana no e wehewehe i na mea i hooholoia e na ekalesia a me na manao o kanaka, aole mea e ae."
Aka, ke olelo nei o "Akeike" ua nui loa na olelo o ka Palapala Hemolele i hoopaapaa ia iwaena o ka poe naauao no ka pohihihi maoli no o ka olelo, a like ole ko lakou wehewehe ana. Ua nui loa hoi na "Buke Wehewehe" i hoolahaia, e wehewehe ana i ke ano o ka Palapala Hemolele, he like ole nae ka lakou wehewehe ana, a kue loa no hoi lakou kekahi i kekahi, ma ke ano o na pauku, he nui wale. A nolaila ka, aole hiki ia kakou ke hilinai ma ka hooholo ana a ua Lunakanawai nei, no ka maopopo ole a me ka pohihihi o kana hooholo ana—Ke manao nei au, aole o na olelo a ka Palapala Hemolele ka i hemahema malaila, aka o ka naaupo paha o kanaka ke kumu nui o keia hoopaapaa nui me ka ike ole i ke ano o na olelo. O keia hoopaapaa mau, a me na wehewehe kue a kanaka, noloko mai no ia o ko kakou mau naau i hoopouliia e ka hewa. Ina paha ua hemolele kakou e like me ka Mea nana i haawi mai i kela Palapala, ina paha ua pau koke na pohihihi a pau. No ko Iesu ike mua ana i keia ano naaupo o kakou, nolaila ua haawi mai oia i ke Kokua, ka Uhane oiaio, nana e ao mai i ka oiaio a pau i ka poe paulele pono aku ia ia. Owai la ke kanaka i hiki ia ia ke apo aku i na mea nui a pau o ke Akua? Ina ua loaa kela kanaka ina no ua like no ia me ke Akua. E ao o hookiekie kakou maluna o ke Akua. E hoole anei ka makapo i ka malamalama o ka la no kona ike ole i ka la? Ke olelo nei ka Palapala Hemolele. "I keia wa, ke ike powehiwehi nei kakou, me he aniani la; i kela wa aku, he maka no, he maka." I Kor. 13:12. Ke manao nei au, ina e hele kekahi kuaaina naaupo iloko o ke keena o ka Aha Kiekie ma Honolulu, a hoolohe aku i kekahi olelo hooholo kuhohonu a ka Lunakanawai Kiekie, o Alena, a o Davisa paha, aole no e nele ka pohihihi o ia mau olelo i ua wahi kuaaina nei. A ina paha he ekolu a eha, a lehulehu aku paha lakou ia, he mau kuaaina naaupo, e loaa auanei ko lakou hoopaapaa iwaena o lakou iho no na olelo a lakou i lohe ai. Aka aole nae paha kakou e hoole ana i ke ano Lunakanawai o Alena ma no ka pohihihi ana o ua mau olelo hooholo la i keia mau kuaaina naaupo. A owai hoi kakou i mua o Iehova, ke Akua mana loa, a i mua hoi o ka leo o kona Uhane Hemolele e kamailio mai ana ia kakou iloko o ka Palapala Hemolele, i hoole aku ai kakou i ua Lunakanawai nei no ka pohihihi o kekahi mau olelo ia kakou? Pakela loa aku ko kakou naaupo i ko ua mau kuaaina, la.
He hoohio nei no hoi au i ka olelo "Akeike" penei "o ka hua hooholo, he hoomaopopo ia, e pau ai ke kanalua a me ka hoopaapaa." Ke manao nei au, aole i pololei loa keia olelo ke hoopili ia i na oihana Lunakanawai. No ka mea ua hemahema, a ua pohihihi no na olelo hooholo a kekahi mau Lunakanawai—A o kekahi hooholo ana, aole paha i pohihihi, aole nae i pau ke kanalua a me ka hoopaapaa o na Loio a me na mea i hookolokoloia i ka puka ana o ua olelo hooholo nei. A nolaila ua ike pinepine kakou i ko lakou hoopii hou ana i ka Aha maluna 'e, a pela aku paha a hiki aku i ka Aha Kiekie. A i ka hooholo ana o ua Aha Kiekie nei, aole no hoi i pau ko lakou kanalua a me ka hoopapaa, a mai hoopii hou aku paha, aole nae i hiki no ka mea na ku aku i ka palena loa o ka hoopii ana. Nolaila, ua maopopo, aole o ka hooholo ana wale no ka mea e pau ai ke kanalua a me ka hoopaapaa.
E ao nae, o kuhihewa auanei kakou i na olelo a "Akeike," me he la ua pohihihi wale na olelo a pau o ka Palapala Hemolele. Aole pela. He hapa wale no na olelo pohihihi i hoopaapaa nui ia iwaena o ka poe imi oiaio. O ka nui o na olelo, na maopopo loa i hiki ole ai i ke kanaka ke kuhihewa wale. A o ka nui o ia mau olelo i hoopaapaa ia mamuli o ka pololei huaolelo wale no. He hapa uuku loa na olelo pohihihi maoli, a o lakou paha na olelo e pili ana i na mea huna o Ke Akua Mana Loa; na mea ana i wehewehe ole mai ai imua o kakou.
Aka hoi, ke olelo hou nei o "Akeike," o na buke a kakou i kapaia o Palapala Hemolele, ua hemahema a paewaewa kekahi mau olelo "no ka hemahema a me ka palaka o ka poe nana i kope, ka poe nana i wae, a me ka poe nana i unuhi." Ua nalowale na owili mua i kakaulima ia e na Kaula a me na Lunaolelo, a o na kope wale no koe. A he mau haneri hoi o ia mau kope, aole nae alua mea like. Aole kope hookahi i manaoia he pololei loa. Nolaila ua waeia na Baibala Hebera, a Helene noloko mai oia mau kope mamuli o ka noonoo wale o na mea nana i wae. "Aole i like loa na Baibala a lakou i hoolaha'i, aole hoi i akaka ka mea o lakou i pololei." A noloko mai o ia mau Baibala i unuhi ia ai ko kakou Baibala Hawaii nei. Aka ua hemahema ia unuhi ana. "Kapulu wale na poe unuhi." Naaupo kekahi i na olelo kahiko, "hookomo mahaoi kekahi i kona manao iho, unuhi paewaewa kekahi i mea e kukulu ai i kona aoao hoomana iho." A nolaila ka, aole i maopopo i ka mea heluhelu, "ka mokuna a pauku paha i hapala ole ia." A nolaila he pono ke heluhelu kakou i ko kakou Baibala me ke kanalua wale.
He mau olelo ikaika loa keia a "Akeike." Ke manao nei au ua hopu hewa oia i kona inoa o "Akeike." O akekanalua paha ka pono, a i ole ia, o Akehoomaloka no.
Me e no hoi ke kolohe o ko kakou mau makua na lakou i unuhi mai i ko kakou Baibala—Weliweli maoli auanei ko Ke Akua hoopai ana ia lakou no keia hana ino loa a lakou. Ina ua oiaio keia mau olelo a "Akeike," alaila, aia paha o Rikeke ma, o Dibela. o Limaikaika, a o Emesona, e kupaka ana i keia manawa iloko o na lapalapa ahi o ka luaahi aa mau loa. A o ka make mau loa iloko o ua Lua Ahi nei koe no Bihopa ma, a no Kakina, Alekanedero, Kalaka, Binamu, a me lakou la ae. No ka mea, ua hoohiki no ke Akua pela no ka poe hana i keia mau hana a "Akeike" i olelo ai. E nana ma Hoikeana 22:18,19.
Me'e no hoi ka naaupo a me ka paulele hewa ana o na haipule o ke Akua i ko lakou mau Baibala lalau, "polelei ole," "hapala wale ia" &c &c, mai ka wa o Ioane Lunaolelo mai, a hiki i keia manawa. Papapau pu kakou a pau iloko o keia poino; na Pope, na Hoolepope, na Epicopo, na mea a pau. Eia ka, aohe Palapala Hemolele; Palapala Hemahema ka inoa pono. Ua pono ole ka ko kakou panana, ua lalau wale kona Kui, a ke auwana wale nei ko kakou mau moku ma ka moana mamuli o ka manao "koho wale" o kela mea keia mea.
Eia hoi ka mea kupanaha. Ke ike pono nei o "Akeike" i keia hemahema nui o kakou, a no ke aha ia hoi i noho wale ai oia, aole no hoi e unuhi pono mai oia i ka Babala no kakou, i loaa hoi ko kakou Baibala pololei a maemae hoi. Ina no hoi paha nana e unuhi pono mai i kii Baibala no kakou, ina no la ua pau ko kakou hilinai hewa ana i ka "Palapala Hemolele i hapalaia ai e na lima ekaeka" a e loaa auanei ia kakou ka Baibala oiaio, i "hapala ole ia e na lima. ekaeka."
Aka, e nana iki kakou, a e imi i ka oiaio o keia mau mea. A maanei, aole au e hoopiha wale i ka pepa ma na olelo hooiaio i ka Baibala i paiia ma na olelo Hebera, Helene, Beritania, a pela aku, no ka mea, he hana nui loa ia, e piha ai ka Buke okoa, a ua hooiaio nui ia ka pololei o ia mau Baibala iloko o na makahiki he 1800 a keu i hala aku nei. Ua hana ia keia mau mea ma ke akea, me ke kiai mau mai o na enemi, a me ka malama loa ia o ka pololei o na kope, a me na unuhi ana a hiki i keia wa. A ua hooia loa ia ka like loa o ka hapa nui loa o na kope kahiko ma ke ano maoli o na olelo. Ma na wahi like ole, he mau mea liilii loa wale no na like ole. Ke olelo mai nei ka poe naauao hohonu loa ma ia mau mea, aole kekahi mea like ole iwaena o lakou e kuee ai, a e like ole ai ke ano maoli o na olelo, a e pohihihi wale ai ka manao o ka Uhane Hemolele ma ia like ole. Eia ka olelo a kekahi kanaka naauao loa, a ike hoi ma ia mau mea; "O keia Buke, ua imi na Alii kue o ke ao nei e hoopio, aole nae i hiki; ua aa na moolelo kanaka e hapala wale iaia, aole nae i hiki; ua hooikaika ka poe lalau e hoopaewaewa, aole nae i hiki. Ua kupaa no ia a hiki i keia manawa, me ka loli ole o kekahi hopunaolelo hookahi, e ano e ai ka oleloao i ike ia malaila."
No ko kakou Baibala Hawaii ka olelo i koe. Ke hoole loa nei au i ka "Akeike" i kukahekahe wale mai ai no ka lalau wale o kona unuhi ia ana. Ua unuhi ia ko kakou Baibala me ke akahele loa, noloko mai o na olelo kahiko o ka Hebera a o ka Helene, me ka hooikaika loa i ka hoopololei ana, a me ka nonoi mau ana i ke Akua e kokua mai kona Uhane Hemolele i pono ka hana a kona poe kauwa. Aole no paha i nele i kekahi mau hemahema uuku ma ke koho ana a imi ana i na huaolelo Hawaii e pono ai. Aka, o na olelo ao, olelo papa, olelo hoopololei, olelo hoonaauao ma ka pono, mai ka mua a ka hope, ua ka loa no i ka oiaio o ka Baibala e malama mau ia nei, a e paulele ia nei e na haipule o ke Akua ma na aina Kristiano a pau—A i na ua ike o "Akeike" i na hewa ino loa o ko kakou Baibala, mai hoopouli wale mai oia i ko kakou manaolana, a pepehi wale mai hoi i ko kakou manaoio, aka, e kakau pono oia me ke kuhikuhi maopopo i na unuhi "hapala wale," "mahaoi wale," "kapulu wale," a "paewaewa" hoi, a lawe pono mai imua o ka halawai makahiki o ka Aha Euanelio ma Honolulu i keia makahiki ae, i ike pono kakou a pau, a malamalama ae ko kakou pouli. Mai huna oia i kona malamalama malalo o ke poi, aka, e kukulu mai oia ma kahi e malamalama ai ka hale a pau. Mai kiola wale aku oia i kona mau momi imua o na puaa, aka, e lawe mai oia i kahi e mahaloia'i a e makemake ia'i. AKEOIAIO
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1y.