Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 44, 2 November 1867 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, NOVEMABA 2, 1867.
Ka Nupepa Kuokoa.
He lea deth me.
Gol den Censer.
1. Na Iesu wau e alakai,
Na ia la wau e hooua mai
Ma ka u mau hana e hana'i,
Ma kahi a'u e hele ai.
Cho.— Na ia la wau e alakai.
A nana wau e hoopaa mai
la ia la wau e pili ai,
A nana wau e alakai.
2. Na ia la wau e alakai
Ma kapa o na muliwai,
Ma kahi uliuli no.
A ma na mala pua mau.
Cho.—Na ia la wau e alakai, &c.
3. Ina e kau maluna o'u
Na ino, pouli, na makau,
Aole au e wiwo ae,
Oia la no kuu alakai.
Cho.—Na ia la wau e alakai, &c.
4. Ma kona lima aloha no
E paa ai au a malu mau,
Ke ino a ke malie ae.
Na ia la wau e alakai.
Cho.—Na ia la wau e alakai, &c.
5. A kahe a kokoke mai
Ko Ioredane muliwai,
Aole au e auhee ae,
Na ia la wau e alakai.
Cho.—Na ia la wau e alakai, &c.
6. A komo au a poi mai
Na nalu o ia muliwai,
Aole loa o'u makau,
Malaila pu Iesu me au.
Cho.—Na ia la wau e alakai, &c.
7. Na Iesu wau e alakai
A puka lanakila ae
I ko Kanaana kahakai,
Malaila mau e mele ai.
Cho.—Na ia la wau e alakai,
A nana wau e hoopaa mai
la ia la wau e pili ai,
A nana wau e alakai.
H.M.H.
Ka Hoohalike ana me Ie su.
BUKE AKAHI.
HE MAU OLELOAO NO KA NOHO HEMOLELE ANA.
MOKUNA XVIII.
No ka noho mehameha ana.
He pono ke hoookaawale ia kekahi wa kupono i wa e noho mehameha ai, a i noonoo pinepine oe no ka lokomaikai kupanaha o ke Akua i ka hoolana i na kanaka ma o I esu Kristo la. Mai noonoo ma na mea akamai, waiwai ole, aka, e heluhelu a e noonoo ma na mea e maopopo ai kou ano maoli, a ma na mea e pumehana ai kou naau me ke aloha ia Kristo.
Ina e hiki ia oe ke waiho aku i ke kamailio lapuwale ana, a me ka hele ana i o a ia nei e ike i na mea waiwai ole, a kuai i kou ake nui ana e lohe i na mea hou; e lawa pono no ka manawa ia oe e heluhelu ai, a e noonoo ai ma na mea hemolele, e waiwai ai kou naau. Na Iesu keia olelo; "i kona halawai ana me na kanaka, a pau ke kamailio ana me lakou, a hoi aku, ua nui mai kona makaukau." Pela no ko'u ike ana, no ka mea, ua oi aku ka pono o ka noho malie ana mo ke kamailio ole, mamua o ke kamailio pono ole ana, ua oi aku ka oluolu o ka noho malie ana ma ka hale, mamua o ka hele ana i ka hana hewa ma waho. Nolaila, o ka mea e makemake ana e hele imua, a loaa i ka pololei loa o ka naau, he pono iaia, e like me Iesu, ke hookaawale iaia iho mai ka lehulehu mai o kanaka.
Aole hiki i ke kanaka ke hele ma kahi akea me ka malu, ina aole i oi aku kona makemake e noho ma ka hale; aole hiki ke kamailio pono ke kanaka, ina aole mana ia ia e hoomalu i kona olelo, aole pono i ke kanaka ke lilo i alii maluna o na mea e, ke oluolu ole oia e noho malalo o ke alii; aole pono i ke kanaka ke kauoha aku ia hai, ina aole i maa oia i ka hoolohe ana, aole no hoi he mea kupono i ke kanaka ka hauoli, ina aole i pono kona naau imua o ke Akua.
Me ka makau i ke Akua i hauoli ai na kanaka haipule loa; aole hoi i nui mai ko lakou akahai, a me ko lakou makaala ana ia lakou iho, no ka nani o ko lakou hemolele a me ka nui o ka lokomaikai mai ke Akua mai. Aka, o ka hauoli o ka hoomaloka ua hoomaka ia iloko o ka haaheo a me ka naaupo, a o ka hoka ka hope. Nolaila ea, ina ua nui kou pii ana iluna iloko o ke ala hemolele, mai makau oe e mau kou noho oluolu ana iluna. O na mea i manao nui ia iwaena e kanaka no ko lakou maikai, ke ku nei lakou ma kahi nihinihi, a e haule auanei lakou i lalo no ko lakou paulele ana ia lakou iho. Nolaila, ua oi aku ka maikai ke hoao pinepine ia ke kanaka, i mau kona makaala; i ole oia e hookiekie iaia iho iloko o na hana akamai a kanaka, i ole hoi e lilo loa oia mamuli o ka hanohano a me na lealea a me na mea e oluolu ai ke kino ma ke ao nei.
Pomaikai ke kanaka ke imi nui ole oia i na olioli pau koke, ke emi mai kona ikaika i ka imi ana ma na mea waiwai ole o ke ao pau wale. Nani ka maemae o kona naau i na pela? Ina hoi e hiki iaia ke waiho aku mai kona naau ka manao pihoihoi, a me ka hoomanao ana i ke Akua a me kana olelo hoola, e pau lele loa ma kona lokomaikai Nani ka maluhia a me ka pomaikai o kona naau i na pela kana hana?
Aole kupono ka lana o ka manao ma na mea o ka lani, ina aole i walania ka naau no ka hewa. Ina makemake oe i ka walania o ka naau a me ka mihi oiaio, e komo oe iloko o kou keena mehameha, e kipaku aku i na haunaele o ke ao nei, e like me ka olelo o ka mea haka Halelu, "e kukakuka me kou naau iho a e noho malie." I minamina oe a i weliweli hoi no kou hewa. E loaa ia oe iloko o kou keena mehameha, ka mea i nalowale pinepine i kou hele ana i waho. He mea e olioli ai oe i kou keena mehameha i na e komo pinepine oe ilaila, e lilo ana ia i mea kaumaha, a i mea i makemake ole ia. Ina i kou lilo ana i haumana na Iesu, e maa oe i ke komo ana iloko o kou keena mehameha, a imi pono oe i ka pomaikai e ili mai ana ia oe ma ka pule mehameha ana, e lilo auanei ia i mea makemake nui ia, i mea hoi e hoolana pono ai i kou naau. (Aole i pau.)
Halawai o ka Ahahui Luna-kahiko o Maui, Wailuku, Okat, 9, 1867.
Ua halawai ka Aha ma ka luakini ma Wailuku—Kohoia o Rev. A.O. Forebe i Luna-hoomalu. Eia na hoa o ka Aha i hiki mai.
Ekalesia, Kahu, Luna-kahiko; Wailuku, T.G. Tatina, W.P. Kahale; Lahain, D. Balauina. Poholopu; Lahainaluna, S.E. Bihopa, Aea; Kaanapali.—Kaukau; Kaluaaha, A.O. Forebe, Mekulama; Halawa, S. V. Nueku, Kaahu; Lanai, N, Pali, Kaunele; Waihee,—Makaoolea; Honuaula, H. Maase, Ehupili; Kaupo, P.W. Kaawa, Manu; Kipahulu, D. Puhi, Kaiwiaea; Hana,—Kino; Koolau, S. Kamakahiki, Palaile.
No Lahaina hoi o Rev. J.H. Moku, no Wailuku o Rev. W.P. Alekanedero. Na keiki o ka Aha, Papalimu, Kikiakoi, a me Kahookaumaha.
Kohoia o Rev. A. Kaukau no Fatuhiva, a me Rev. J. Poka Gerina i mau hoa kuka o ka Aha.
Heluheluia ka palapala a ka Ahahui Eunelio o ka Mokupuni o Oahu, e hookuu ana ia Rev. M, Kuaea, e huipu me keia Aha. Hooholoia, e lilo o Rev. M. Kuaea i hoa no keia Aha.
Hoike mai ke Komite i kohoia no ka hookaawale ana ia Waihee me Waiehu, i Ekalesia Kuokoa, ua hooko ke Komite ia hana ma ka la 11 o Augate.
Hoolohe ka Aha i na olelo kakau a na hoa penei;
"Pehea la e mau ai ka hana a ka Uhane Hemolele iwaena o Hawaii nei?"
D. Puhi.
"Owai la ka lahui pomaikai, o ka lahui i hoonaauaoia na kanaka a pau loa, o ka lahui paha iwaeia kekahi poe i hoonaauao loa ia, a koe ka lehulehu ma ka naaupo?"
P.W. Kaawa.
Olelo wehewehe, Mataio 16:13—18.
W.P. Alekanedero.
Olelo wehewehe, Mataio 7:24—27.
"Pehea la e mahuahuaai ka na hoahanau hanai kumu ana." J.H. Moku.
"Owai la ka wahine hookamakama nui i oleloia ma Hoikeana 17:12."
S. Kamakahiki.
Olelo wehewehe Mataio 6:9.
S.E. Bihopa.
"Pehea e ulu mau ai ka naauao o na Kahunapule ma Hawaii nei?" C.B, Anaru.
Olelo wehewehe, Ioane 3:5—"Ina e hanau ole ia ke kanaka i ka wai." Heaha la ka hanau ia ana i ka wai? a heaha hoi kona pili ana i ke ola o ka uhane.
A.O. Forebe.
"Heaha ka Milenio i oleloia ma ka Baibala?" T. G. Tatina.
"No keaha la ke ola loihi ole ana o na kanaka i ka wa kahiko loa?"
S.W. Nueku
"Heaha na hoailona e akaka ai ka hanau hou ana o ke kanaka?" D. Baluwina.
HOOHOLOIA, e malama i ka hebedoma mua o Ianuari, i manawa haipule i ke Akua.
HOOHOLOIA, o W.P. Alekanedero, T. Tatina, a me W.P. Kahale, he Komite nana e noonoo i ka pono o ke kukulu ana i ke kula haole ma Wailuku, a na ia Komite e hoike i ka Aha i ka halawai hou ana.
HOOHOLOIA, e malamaia ka Poaha hope o Febeluari, i manawa haipule no na kula.
Hoopaneaia ka Ana e halawai hou ma Wailuku i ka la 15 o Ianuari 1868.
Eia iho na kumu manao no ka halawai hou ana.
I. Ha pono anei ke kapae i ka hoahanau me ka hookolokolo ole ana ia ia?
Rev. H. Manase.
II. Ka moolelo o Ioane Bapetite.
Rev. P.W. Kaawa.
III. He pono anei ke malama pinepine loa i ka Ahaaina a Ka Haku?
Rev. D. Puhi
IV. Heaha ka bapetizo ana me ka Uhane Hemolele a me ke Ahi? Luka 3:16.
Rev. S. Kamakahiki.
V. Inahea ka hanau ana o Kristo?
Rev. T. Tatina-opio.
VI. E wehewehe ana ia I Petero 3:18-20.
Rev. W.P. Alekanedero.
VII. Ua uhiia anei ka honua holookoa e ke kai a Kahinalii? Rev. S.E. Bihopa.
VIII. Owai o Melekikekeka?
Rev. C.B. Aneru.
IX. Heaha la ke ano o ko Iesu Kino mahope o Kona ala ana mai, Heaha la kona ano i keia wa? Rev. M. Kuaea.
X. Ewehewehe ia ma II. Petero 3:7, 10-13.
Rev. D. Baluina.
XI. Ke ano o Kristo mamua o kona bapetizo ia ana. Rev. J.H. Moku.
XII. He pono anei ke hoole i ka hookomo ana i kekahi iloko o ka ekalesia no ka nui o kona hewa mamua? He pono anei ke hoakaka ia ia no ka manawa loihi loa mamua o ka hooko ana ia ia? Rev. S.W, Nueku.
XIII. He ano moolelo anei, he ano hoailona paha ka moolelo no ka haule ana o Adamu? Rev. A.O. Polepe.
XIV. He pono anei ke bapetzo i kekahi i na ua bapetizo mua ia oia e ae Kahuna Pope? Pehea i na ua bapetizo ia ka Molemona? Rev. N. Pali.
XV. Iwi-haiao II Nalii 5:2—4.
Papalimu.
XVI. Iwi-haiao II Nalii 6:1.
Kahookaumaha.
XVII. E wehewehe ia I Korineto 12:31.
Kikiakoi.
XVIII. Heaha ka nui o ka poe i kakau ka Baibala, Heaha ka lakou Oihana?
Kealo.
XIX. Iwi-haiao i Petero 2:31.
Kanuha.
XX. Iwi-haiao Ioane Mokuna 1:39.
Kahelemauna.
XXI. Iwi-haiao Mataio 23:37.
Keoni.
XXII. Iwi-haiao Mareko 10:21.
Kaina.
J.H. MOKU.
Kakauolelo.
Pau ke Kofe i ka Naonao,
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE :—
E oluolu paha oe e kamailio iki kaua no ke kofe ma Kona nei i keia wa. Ina makahiki i hala aku la, ua loaa nui mai na hua kope i na kanaka o Kona nei, no ka loaa ole o ka poino i na kumu kope ia wa; huki no hoi ka eke i ke dala, a ua kohu ulakolako loa kekahi poe e noho nei i keia mea o ke kope, a ua kapaia he poe Keonimana.
O ka poino nae i hiki mua mai i ke pope i na makahiki i hala, o ke kakani, aole nae he nui e ka poino, e loaa ana no kahi hua, piha no na eke i ka la; aka, i keia wa, ke hana nei ka naonao i kana hana lokoino, he hoomaloo i na kumu kope, a ke ku olohelohe nei aohe kau hua, a he nui loa ka poino, nolaila, ua pono loa paha ke hoopuka ae i keia mau wahi huaolelo, ''Kukulu kii kai o Kahua e nana wale."
Ma keia apana (Kahaluu) au i ike iho nei ia ano; ke noho wale nei kekahi poe aohe ohi wahi kope, ua hao ka naonao, oki ka hana. Ke kanu aku nei, ke hao mai nei no ka naonao. Ke u nei na kanaka i ka pilikia, oiai o ka mea no ia e hoopauia ai na pilikia pili kino.
Aole no paha ma keia apana wale no keia poino nui, me he mea la aia no ma na wahi a pau i kanu ia i ke kope. E mahalo ia ke Akua no kana mau hana kupaianaha.
S. MAILELAULII.
Aekai o Keawaiki, Sept. 31, 1867.
Make i ka laau make.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:—
Ma ka auina la o ka Poalua, oia hoi ka la 15 o Okatoba nei, ua make o Kokai, kekahi o na pake kamaaina o keia kulanakauhale o Koloa nei, ma kona hale noho ma Maunapohaku, he pake kuai mea ono oia a kuai ia no hoi
Ma ka la i oleloia maluna ae, aole ona ano mai. O kana wahine mare o M rs. Mere Kokai, ua paila oia i ka raiki ma ka ipu hao a moa, a ninini ma ke bola, a haawi aku i kana kane e ai, a ua hoomaka o Kokai e ai hookahi puna raiki. Ia manawa no, ua puka koke o Mrs. Mere Kokai i waho, a hele loa i kahawai i ka holoi lole, koe iho o Kokai a me na pake hana ekolu o Koloa Plantation, o ko lakou mau inoa, o Chini, Giani, a me Gonna. A hoomaka hou o Kokai e ai hookahi puna raiki, o ka lua ia o ka ai ana, me ka olelo aku ia Ghiani, "awaawa maoli keia raiki, like pu me ka nioi," me ke koi pu aku ia ia e ai, a hoole mai o Chine aole makemake e ai, a ai hou no o Kokai ia wa hookahi puna miki, o ke kolu ia o na puna ana i ai ai, u o ka pau no ia o kona ai ana. A hoomaka mai la ka laau make e hana i kana hana, a lele i o ia nei ua Kokai nei. Ia manawa, kauoha ae la ua Kokai nei i kekahi o na pake, e kii ia Akina pake hale kuai e kokoke mai ana malaila, ua kii ia a ua hiki mai o Akina. Ia manawa, aole hiki ia Kokai ke kamailio pono mai, oiai ua hana io loa iho la ka laau make iaia. A ua kii ia o Mrs. Mere Kokai e hoi mai, mamuli o ke kauoha ana aku o kana kane iaia, a ua kii koke ia no hoi o Dr. J. W. Kamika, i kona hiki ana mai, aole oia i hoomaopopo ia wa he laau make maloko o ka laiki, aka, manao iho la oia o kekahi o na ano mai o keia manawa e ike ia nei. Mahope o kona hoi ana i ka hale ua make loa iho la ua Kokai nei.
A o kekahi o na pake e noho pu ana me ka mea make, hanai aku ia oia i ke koena raiki a Kokai i ai ai i ka moa, a ua ike pono au eha moa i make.
Mamuli o keia make ana o ka moa, ua manao na pake he laau make maloko o ka iaiki, nolaila, ua kii hou ia o Dr. J. W. Kamika, a ua hele hou mai e nana, i mea e maopopo ai iaia, ua lawe ae oia i kekahi o keia raiki, a me ka Ohe Hoonui-ike kona nana ana, a ua ike maopopo oia he laau hoomake iole maloko o ka raiki.
Ua hai ia aku imua o Ka Mea Mahaloia G.W. Lilikalani, he laau make maloko o ka raiki a Kokai i ai ai, nolaila, mamuli o kana kauoha, ua akoakoa ae na jure Kolonero eono i kohoia e ia, a ma ka la 16 mai, ua nanaia ke kino o ka mea i make, a ninaninau pono ia na hoike ike maka, a mahope o ka ninaninau ana i na hoike, ua hooholo iho na jiure e kahaia ke kino o ka mea i make, a ua kahaia no e Dr. J. W. Kamika, a ma kona ike Kauka lapaau, ua hai mai oia, aole mai o keia Kokai, a mahope iho o ke kaha ana i ke kino o ka mea i make, ua malamaia ae ka opu o ka mea make. I mea hooili aku i Honolulu, a na ko laila poe Kauka e nana, i akaka ke ku like paha o ka lakou ike, me ka ike a ko makou wahi Kauka. Ua humuhuhou ia ke kino o ka mea make, a ua hookomo makou iloko o ka pahu, e makaukau ana no ka lawe aku e kanu.
Ua puka aku makou mai laila aku, a ua komo hou i ke Keena o Ka Mea Mahaloia G.W. Lilikalani, a malaila makou i noonoo nui iho ai, no ke ano, no na kumu, a me ka mea i make ai ua Kokai la. A mamuli o ka olelo a na hoike, a ma ka ike o J.W. Kamika M.D. na hooholo iho makou penei: Ua make o Kokai i ka ai ana i ka raiki i awili puia me ka laau make, aka, o ka mea nana i hookomo i ka hau make maloko o ka raiki, aole i maopopo ia makou, no ka mea, aohe hoike i ike i ka mea nana i hookomo i ka laau make iloko. Nawai la, na ka wahine paha? na kekahi pake paha? Ma ka Poaoiho nei la 19 o Okatoba, ua hana hou ia keia imua o ka Aha Hookolokolo, malaila O G.W. Lilikalani a me Hon. D. Mc.Bryde, a ua waiho ia keia ao ke Kau Jure e hiki mai ana ma ka malama o Mei, A.D. 1868.
Na kekahi o na Jure. D. K.
Koloa Okatoba 21. 1867.
Ka moolelo o na Alii a me na
Makaainana i loaa mai loko mai o na
Alii nui o keia pae aina, he wahi
ninau nae.
E KA NUPEPA KUOKOA; ALOHA OE—
Ua ike kakou ma ka aoao 4 o ka Helu 40 o ka la 5 iho nei o Okatoba, i ka Papa Kuauhau o na Alii papa o ka aina, mai a S.M. Kamakau mai, he mea ano nui no ia. Aka e oluolu paha o S.M. Kamakau e hai mai, a e wehewehe mai hoi i ka moolelo o kekahi kanaka kuaaina haalele loa, a ilihune no hoi i ka nana aku, he mamo nae ia, a o lakou paha na kekahi Alii nui, a alii aimoku paha, o keia mau pae aina mai Hawaii a Kauai.
Auhea ka mamo a Peleioholani i hoi ai a moe i kekahi wahine kuaaina?
Auhea ka mamo a Kualii i hoi aku ai e moe me kekahi wahine kuaaina?
Auhea ka mamo a Puanaimua i hoi aku ai e moe me kekahi wahine kuaaina, a loaa mai ai he mamo kanaka? Auhea ia kanaka?
Auhea ka mamo kanaka, a keiki hoi a Ua kekahi alii o Oahu nei, auhea ka Uamaikalani; auhea ka Uanini, ka Auanini, ka Newalani, Lonohoonewa, Lonowahilani, Pau, Paumakua, Moanaimua, Kunakaha, Nana, Luahiwa, Ahukai, Laa, Laamaikahiki, Laulialaa, Ahukinialaa, Kukonaalaa. Pualuaalaa, Laulihewa, Kahuoi, Puaaakahuoi, Kukahiaililani, Mailikulani, Kalonanui, Kalonaiki, Kamalemaka, Piliwale, Olali, Kukaniloko, Kalanimanuia, Kuamanuia, Kaihikapuamanuia, Kuihewa, Kailikapuakuihewa, Kanekapuakuihewa, Kauakahikuaanauakana, Kaneikauaiwilani? &c.
Auhea ka mamo makaainana a Kapawa, ke alii i hanau ai i Kukaniloko? Aia mahea lakou i keia manawa e noho nei, ai aenei i Ewa, Waianae, Waialua, Koolauloa, Palikoolau, a me Kona nei?
Auhea hoi ka mamo makaainana a na alii o Kauai a Kawelomahamahaia? &c.
Auhea hoi na mamo makaainana a ko Molokai poe alii kahiko, auhea hoi ko Lanai, a me ko Kahoolawe?
Auhea ka mamo makaainana a Kaniuhi, a i oleia, o Kanipahu paha, ke alii i noho ai ia Kalae, a hilahila ai i ka leho o kona ai i ka hoounaunaia e kana wahine, a mau makuahonowai hoi? Ua kapaia nae o Kalae he aina alii, auhea ia poe?
Auhea ka poe mamo makaainana o na alii o Maui, mai ka wa kahiko mai?
Ua noho o Keeaumoku, Kamahana, a me Kekuamanoha, ma Hana Maui.
Auhea ka mamo makaainana a Keeaumoku, auhea ka Kekuamanoha, i moe aku ai me kekahi wahine kuaaina o Hana, a hanau mai, a ke ola nei paha kana mamo i keia manawa, aole paha kekahi kanaka kuaaina?
Auhea ka ko Hawaii poe alii mamo makaainana? Ua loheia o Napoopoo ma Hawaii he aina alii, pehea i alii ai?
Ina he mea hiki ole keia mau ninau ke weheweheia, pono no. He mea kapu ka moolelo i ka wa kahiko, he huna-kele loa ia. A i keia wa hoi, ke hoike mai nei o S.M. Kamakau, ku-ua mai i pau, mai na'lii a na makaainana. Aole nae keia ninau ana o'u, he mea e lilo ae ai oia, a e kuai paha oia i ka moku. Aole! aole loa!! Ua noho kakou a pau malalo o ka Haku o Hawaii. Owau no me ka mahalo. J.H.K. PUNIMOOLELO.
Palolo Oahu, Okatoba 7, 1867.
Loko Paakai ma U ta.
Ua kakau mai ka poe i hele makaikai aka ma ka Loko Paakai Nui no ke kupanaha o ka wai o ua Loko la, a pela io no. Aohe e komo ia e ka hopohopo kekahi mea nona ka moku, ina oia e hookele ana maluna o ua loko la i kona moku, no ka mea, ina no e hulihia ia ka moko, aole no e piho ana iloko o ka opu o ka Loko. Ua auau kekahi mea i hele aku e makaikai, a penei kana i hoike mai ai; Moe iho la oia iluna o ka ili o ka wai, me ka puili ae a paa i kona mau lima, a opi ae la no hoi i kona mau wawae a kahi hookahi, a i kona nana ana iho he akahi hapakolu o kona kino maluna o ka wai, a elua hapakolu maloko o ka wai.
Iloko o na wa wela, he hiki ia oe ke hele a moe lolii iho maluna o ua Loko la, me ka hookuu aku ia oe iho ma kahi a ka makani e pahili palua mai ana me ka loaa ole o ka poino, a ina poha he wahi pea kekahi "kukulu kalaihi a ka la i Mana" i ua kanaka. Eia nae ka hewa, o ka wela iho i na kukuna kikiki o ka la, aka i mamalu no hoi paha, i alai ia aku ai a mau kukuna wela haoa o ka la. O ka mea makemake la e hele aku e makaikai ia Loko Paakai Nui, mai hoonele oia i ka auau iho i ka wai o ua Loko la, no ka mea, o kekahi ia o na lealea lua ole o keia ao, a ia oe e hoolana ana iluna o kona ili wai, me he mea la ua kaihi ku ia aku kou mau manao kanaka iluna lilo aia la oe i ka lewa kahi i lana ai.
(Ka mea no ka paha ia i walea loa ai ka poe Moremona ea? E ole la hoi auanei he poe Koloa au wai, nani wale. t)
Ia T Hoomaha.
Ma ke Au Okoa o kela pule iho nei, ua ikeia ka wehewehe ana o kekahi Kuhikuhi puuone Hawaii i na kumu i emi ai ka Lahui Hawaii. Wahi ana:.—Elua kumu i emi nui ai keia lahui.
(1.) O ka hoano e ia ana o na mea aahu.
(2.) O ka hoano e ia ana ma na mea ai hou.
Ma ke kumu mua, ua wehewehe mai oia penei: "Ua maa na kanaka i ka noho wale i ka wa kahiko, e hamama ana na umauma, a me na wahi e ae o ke kino. A ma ia mau wahi i waiho hamama waleia o ke kino. ua puka aku na ea ino o ke kino holookoa, a hala loa aku ia mau ea ino, koe iho ke kino o ke kanaka me ka maikai, maloohaha, a makaala no hoi.
A ua maa no hoi kekahi ma ka noho ana i na hale i akoia me ke pili, a me ka lauhala & c. A no ia maa o ka noho ana o kanaka ia wa, nolaila, ua nui a lehulehu lakou. A no ka paa mau o na kanaka o keia manawa i ka lole, nolaila, ua paapu ke kino i ke ea ino."
Nolaila, eia ka ninau ia oe e ka mea akamai i ka hahai ouli o na lahui kanaka.
E ulu hou anei keia lahuikanaka ke wehe ia na lole a kiola lou, a o na malo a me na pau wale no na kapa?
Ulu hou anei keia lahui ke wawahiia na hale laau a pau loa, a i mau hale pili wale no na hale?
Ma kahi hea o ke kino i puka aku ai ke ea ino, oiai e waiho olohelohe ana ke kino?
Ma ka lua o na kumu i emi ai keia lahui, oia hoi o ka hoano e ia ana o mea ai. Ke ninau nei au.
Heaha la ka ai ino o na mea ai hou a pau? o ka raiki anei? ka palaoa anei? uala kahiki paha? na mea ono palaoa pokeokeo paha au e nuha ai ke kuai ole ko wahi makuakane? o na io bipi momona anei a S.E.B. mai Lahaina mai? o na waiona paha?
He lana nui ko'u manao, e hooiaio mai oe i kou manao no kela mau Ninau ia oe—a ma na Ninau hope hoi. E hai mai i ka mea ai kupono ke ai ia, a ola loa ka lahui me ka make koke ole.
E wikiwiki oe i ka pane mai o pau loa auanei ka lahui o kaua i ka make, no ka aahu pinepine i na lole, a me ke kaukau pinepine i na mea ono. Owau no o
HOOMAHA-OLE.
(I ka makaikai io ana iho i na manao nui, a me na wehewehe a pau o ua Kumumanao nei a T. Hoomaha, i paiia ma ka nupepa aupuni o kakou; Aohe he wahi hua olelo hookahi e hooia mai ana i ke akamai o ka mea nana ia kumumanao, a mehe mea la i ko'u manao ana, o na manao nui, a me na wehewehe ana a pau oia kumumanao, aohe i kupono i ka haumana e noho ana iloko o ke Kulanui. A ua mamina au i ka piha oia kowa oia nupepa i na manao puahiohio. t)
Kapulu ka hana a na Luna Alanui o
Kona Hema Kapalilua.
M R. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—
E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi kope maloko o ka Nupepa Kuokoa, i ike mai ai na kini o na kupa Hawaii, a me ke poo kiekie nana keia oihana, a i like ai ka pono kaulike o ke aupuni me ka makemake o ka lehulehu e noho nei.
Ua hoomaka iho nei ka hana alanui o keia apana, mai Kapu'a a Pahoehoe, ma keia wahi i hana ia, aohe i loaa ka maikai e like me ka makemake o ke aupuni.
O ka hana a keia mau luna o ka hele wale iho ia no e like me ke ano hoouka kaua o na aupuni kaua, i ka paikau wale iho la no maluna o na holoholona, me kahi paa puliki ua hele kela a kuku ka piipii o moana, oia wahi luna ka'u i ninau aku ai. Pela iho la no ke alanui e hana maikai ole ia ai? Pane mai la kela, 'Ae.' I aku la au, o ka makemake iho la no ka ia o ke aupuni o ke ino o ke ala i pane hou mai la no kela, "he makemake no ke aupuni i ka maikai a me ke ino, e like me ka makou e hana ai.
O ka inoa o keia mau luna, o Keaweopala, o Kanehailua, a me Paapuliki, he mau luna malihini keia no Waimea. Elua wahi i hana ai keia hana ino a keia mau luna, ma ka hema mai ma ka akau mai. O Punihaole, he maikai kana hana ana, he ike ia ua hana ia, maanei oia mau no.
Nolaila, ua koho ia ka mea nana e hooponopono keia pilikia iwaena o ka lehulehu, me na dala he kiekie loa. Aka, i ko'u manao, o ke kiekie o ka uku ka mea e inoino ai ke alanui.
E aho ana na makahiki i hala mahope, i keia makahiki, aole owau wale ka mea hoohulahula, o lakou nei ae no kekahi.
Me ka mahalo. IOANE S.W.K.
Kona Hema, Hawaii, Okatoba 11,1867.
Ua lohe mai makou, o ke awawa o Manoa kahi nui ioa o ka inu awa mamua ae o na awawa e ae o kona wahi e o keia mokupuni, a me he mea la paha, o kekahi kumu ia o ka nui loa ana o na mai pake malaila i laweia i Kalihi, ma ka makou koho wae ana.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1y.