Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 44, 2 November 1867 — Page 1

Page PDF (1.68 MB)

KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUK E VI. HELU 44. HONOLULU, NOVEMABA 2, 1867, NA HELU A PAU 309.

"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00
No na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
For the Publishers.
                Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
                Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

KAUKA LAPAAU.
O
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, maikai iho o ke Alanui Hotele.
Honolulu 245 ly

HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE)
267-ly Mea Pai Kii.

Papa Nukama (R. Newcomb),
A ME
Toma Kea (Thomas Cross)
NA MEA HUMU BUKE.
Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

275-ly

No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Sebastian ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia
HULIPAHU, (L. L. TORBERT).

HE MOKU HOLO MAU
No Lahaina, a me Makena.
O KE KUNA KALEPA PAA maikai,
"Kate Lee."
O Crane ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA A HIKI MAI no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia
228-tf C. BREWER &co. (BURUA MA)

HE MOKU HOLO MAU NO KONA
A ME
KAU, HAWAII.
E HOLO MAU ANA KE KUNA
"Kona Packet,"

KAPENA BALAAMA, mawaena o Honolulu a me Kona, Kau. Hawaii. No na ukana a me na ohua, e ninau i ke Kapena ma ka moku, a i ole, ia
G. WILLIAMS.
Honolulu, Aper. 23, 1867. 281-6m

No Hana, Kaupo, a me Kahului.
KA MOKU KUNA
'MANUOKAWAI,'
O Akoni ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KELA MOKU I NA Awa i haiia maluna. No na ukana a me na ohua, e ninau ia C. BREWER &co. (BURUA MA)

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala Ohana, ano nui, me na kii, } {2 50
a me na Moohana, } {5 00
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 25
Lira Hawaii, 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 1/2
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 ½
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 ½
Kumu Leomele 12 ½
Haawina Kamalii, Buke 1. a me 2, 12 /1/2
Haawina Kamalii, Buke elua i huiia, 25

Eia na buke i haawi wale ia.

Ui.
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope.
Ka Ekalesia Oiaio.
Palapala Liilii
Helu 4 - Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6 - E hele i o Kristo la.
Helu 7 - Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11 - No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16 - Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17 - Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18 - No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L.H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina

Ka Nupepa Kuokoa.
KA
MOOLELO O NA KAMEHAMEHA.
NA S.M. KAMAKAU.
HELU 46.
NO KA NOHO ALII ANA O LIHOLIHO
MALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA O KAMEHAMEHA II.

                I ka noho ana a na 'lii a me na 'lii wahine a me na aialo o na 'lii; ia manawa ku mai la kekahi moku i Kawaihae, e holo ana i Nu Holani no Farani mai, a he kahuna Katorika Roma maluna oia moku, a ua bapetizo ia o Kalanimoku e ua kahuna Pope la maluna o ka moku. O John Young Olohana ke kumu o ia Bapetizo ana, no ka mea, ua ninau o Kalanimoku ia John Young Olohana i ke ano o ka hana a kela Kahuna i hana mai ia Kalanimoku. Ua olelo mai o John Young Olohana oia ka poe kahuna o ko lakou mau aupuni, a o ke Akua oiaio ma ka lani.
                A pau ka noho ana a na 'lii ma Kawaihae, alaila, hoi aku la o Liholiho a me Kekuaokalani a me na'lii i Kona, a pae ma Honokohau, a kapu iho la o Liholiho i ka heiau o ke akua a noa ae la. I ka noa ana o ke kapu haiau a ka Moi, hoouna mai la o Kaahumanu i ke kanaka mai Kailua mai, a halawai ke kanaka me ka Moi. Olelo aku la ka Moi, "Heaha kau olelo i holo mai nei?"
I hoouna mai nei ko Kahu ia'u, e pale laui ke kapu o ko Akua ke hiki i Kailua. "Alaila, kulou iho ka Moi i lalo, a noonoo iho la i ke kumu o ka pale laui o ke kapu o ke Akua, a maopopo iho la iaia ke ano, a liuliu ke kulou ana, alaila, ea ae iluna, a Ae aku la, "Ae." O ke ano o ka pale laui, e hoi no ke kapu i ke Akua, ua noa o Kailua, aole e komo hou i ke kapa. aole mana o ke kapu akua ke hookapu hou aku. I ka maopopo ana i ka Moi o na manao e hiki aku ai i Kailua, alaila, hoouna aku la ka Moi i mau elele e kii i ka rama i Kailua. A hoouna mai la o Kaahumanu i i ka ra ma ma ka waa, a loaa ke alii ma Honokohau. O ka inu iho la no ia o ka Moi a me na 'lii i ka rama. O ka ee aku la no ia o Liholiho ma ka waapa kialua nui ona, a o ka holoholo hoopunini iho la no ia ma ka moana o Kona, a hala na la elua me ke kii no o ka rama i uka, a lawe no i ka moana, a lawe no ka ai, ka ilio me ka puaa, me ka ona no.
                Ia mau la no, ua makaukau loa na mea ai no ka ainoa, ke hoolakolako nei ka poe kahu wahine o uka i na mea ainoa, me ka ike ole mai o ke alii oia no ke alii i ka moana kahi i hoopunini ai. A i ke ahiahi o ka lua o ka la, malie iho la ka makani, a pohu loa iho la ka waapa. Alaila, kii mai la na kahu ma na waa kaulua, a hoe ia aku la me ke kolo ia a ku i Kailua. Hoolalelale aku la o Kaheiheimalia Kaniu i ka umu o ka ilio. Ike aku la na kanaka i ka inu pu mai me ka poe kahu wahine i ka rama, a i ke puhi pu mai i ka ipubaka, a manao ae la na kanaka, ua pau ke kapu o ka Moi, oia ka hoomaka ana o ka ainoa.
               
I ka po mua o ka Moi Liholiho i hiki ai i Kailua, o ka ainoa no ia i ka loko ilio noa a na'lii wahine. A komo ae la ka Moi i ka hale lauhala, he hale noa ia no na'lii wahine: Ono ae ke alii i ka mea e ono ai, lalau ae no loaa no, aole mea lako ole, ua lako na mea i hookapuia iloko o ka hale noa. A ike pono mai la na kanaka i ka noa o ke kapu o ke Alii.
                A ike lea ae la na'lii i ka pau ana o ke kapu o ke Alii a me ka noa ana o na aikapu. Olelo aku la na kahu i ka Moi Liholiho. E ainoa ke aupuni mai Hawaii a Oahu; a e lawe loa ka ainoa i Kauai. Alaila, ae mai la o Liholiho.
                Alaila, lawe ia aku la ka puaa hoa ma na kuaaina, a e hanai i na makaainana, i na kane a me na wahine, a e hookuikahi i ke aupuni ainoa. Hoouna ia kekahi mau alele i Maui, i Molokai, i Oahu, a hiki loa i Kauai. Ua ae mai o Kaumualii i ka ainoa, a ua ainoa o Kauai. E noho Kiaaina ana o Boti Kamauleule no Oahu, a ua ainoa o Oahu. Ua hooko ae la ka wanana a Kapihe.

O NA HANA MAHOPE O KA AINOA.

                A ike iho ia o Kaowa Kekuaokalani, ke keiki a ko Kamehameha kaikaina, o ka lua o na mea i kauoha ia e Kamehameha, ua hoainoa ia ke Alii nui o Liholiho; ulupuni iho la kona huhu ia Kaahumanu, a me kona poe hoahanau a pau, i ka hoainoa ana a lakou i ke Alii nui, a me ka hoopau ana i ke kapu alii o lakou. Nolaila, he makee kapu kona a he makemake aikapu.
                Nolaila, hookaawale aku la oia mai Kailua aku, a holo aku la ma Kaawaloa, a noho malaila, no ka makau i ka ainoa. Mahuka aku la kekahi poe koa kaua a me kekahi poe kahuna o ka aoao mookahuna o Kaualii a me Nahulu o Kaaiwa a me Holoialena a me kekahi poe puali koa, ma o Kekuaokalani la. Hooikaika aku la lakou ia Kekuaokalani, e hoopaakiki ma ka aikapu. Penei ka lakou olelo iaia: "Aole hewa a na 'lii aia mamua, i nele ai lakou i ka
aina ole, e like me keia hala." Na keia poe kahuna i paipai i ka manao o Kekuaokalani a me ka haawi pu aku i ke aupuni nona. Pela io no ka olelo a ko Hawaii nei poe kahiko. "O ke alii haipule i ke akua, oia ke alii e ku i ke aupuni." Noia olelo a ka poe kahuna a me kekahi poe kakaolelo, nolaila, hoopaakiki iho la o Kekuaokalani ma ka aikapu, a manao iho e luku i ka poe ainoa.
                Haunaele iho ia ka aina ia mau la, he nui na makaainana a me kekahi poe alii i manao e hele lakou mamuli o Kekuaokalani. He uuku na'lii a me na makaainana ma ka aoao ainoa. O kekahi poe alii ainoa, a me na kaikunane o Kaahumanu, ua kuko no ma ka aoao aikapu.
                No ia mea, hoouna ia aku la o Kekuaipiia ko Kaahumanu kaikaina, ka makuwahine hanai, ka wahine a ko Kekuaokalani makuakane, e kii ia Kekuaokalani e hoi mai ma Kailua e ainoa ai, a i ole e ainoa, e hoi no ma Kailua oia e noho ai i ke kapu, aka, aole o Kekuaokalani i ae mai e hoi i Kailua. Nolaila hoomahui aku la ua makaainana mahope o Kekuaokalani, a ulu mai la ka haunaele ma Hamakua, a kipi iho la kekahi kanaka kuaaina o Kainapau ka inoa, a hooulu mai la i ke kaua makaainana, a ke kanaka kuaaina o Kainapau no Hamakua, a ua hoomahui no mahope ona.
                A lohe na 'lii ma Kona i ke kaua kipi ma Hamakua; Hoouna ia 'ku la kekahi kaukaualii mai o Liholiho aku. o Kainapaua Lonoakai e hoomakakiu i ua kaua makaainana la ma Hamakua.
               
I ko lakou hoomakakiu ana, a ua halawai kino lakou me ke kaua makaainana ma Mahiki, a ua pepehi ia o Kainapau wahi alii e Kainapau kuaaina a make loa, a ua make pu elua kanaka o ke alii, i make i ua kaua makaainana la.
                A lohe na'lii ma Kona, ua make na kiu i hoouna ia e nana i ke kaua ma Hamakua; nolaila. Ahaolelo iho la na'lii, e hele e kaua aku, a e kokua aku no ka poe i pepehiia a make ma Mahiki.
                Olelo mai la o Kalanimoku i na'lii; "Aole e pono ke kii aku e kaua malaila, no ka mea aia no ke kumu o ke kaua ma Kaawaloa o Kekuaokalani, he pono ma Kaawaloa ke kaua mua e kii aku ai e kaua. O ke kana ma Hamakua, he welau ia no ka laau o ke kumu, ka'u e kii a hina ke kumu, mae wale mai no ka lau."
                Alaila, ae mai la na'lii a me na kaukaualii a me na koa a me na puali i kana olelo. Nolaila, hooholo like ae la ka manao o na'lii a pau, e hoouna ia Haiha, Naihe a me Ulumeheihei Hoapili, na makuakane, e kii makamaka aku ia Kekuaokalani e hoihoi mai ma Kailua, i akaka ka hoi mai, alaila, aole e kaua aku, a i hoi ole mai o ke kaua aku no ka hope. Hoomakaukau iho la o Naihe a me Ulumeheiliei no ke kii ana ia Kekuaokalani ma Kaawaloa ma ka waa.
I ka makaukau ana o ka waa e holo, o ka ee iho la no ia o Keopuolani iluna o na waa me kona lohe ole ia e holo ana me ka hoouna ole e holo. O kona holo ana oia ke kumu o ke kaua ma Kuamoo. "Mai ke Akua mai no ia i pau ke aupuni aikapu." Holo aku la lakou a pae ma Kaawaloa i ke ahiahi; a halawai o Naihe me Ulumeheihei Hoapili me Kekuaokalani me ke aloha a me ka uwe.
                Olelo aku la o Ulumeheihei Hoapili ia Kekuaokalani. "E, i kii mai nei maua ia oe, i hoouna mai nei na 'lii a me ko Keiki ia maua e kii mai ia oe; Nana mai nei au ooe no ke keiki a ko'u kaikuahine, kii mai nei au ia oe e hoi kakou i Kailua, a noho pu me ko Keiki. No ka mea, ke kau mai nei na makaainana maluna ou, a ke hooili mai nei i ke kaua maluna ou, nolaila ea i ku mai ka lakou olelo i ko noho kaawale i kahi e, nolaila, e hoi kakou i Kailua, a noho pu ae no oe me ko Keiki ea; aole e kau mai kela hewa maluna ou, aia a huipu olua me ko Keiki, a olelo pu ae me ia, no ka mea, oolua no na mea i hooiliia e ka makuakane oolua no ke aupuni, a o makou aku malalo, aia no ia oe kou ainoa a me ka ole."
               
I mai la o Kekuaokalani. "Ae, he hoi pu aku no ko kakou, aia nae, a kamailio pu maua o Manono (oia hoi kana wahine) alaila, hoi aku au, aole au e ainoa.
                Alaila pau ka lakou kamailio ana, hoi aku la o Kekuaokalani i o Manono ma la, a hoi mai la o Ulumeheihei Hoapili me Naihe i ka hale o Naihe malaila o Keopuolani. Ninau mai la o Keopuolani ia Hoapili ma. "Pehea mai nei o Kekuaokalani i olelo mai nei ia olua?" Olelo aku la o Hoapili. "Ua ae mai nei e hoi kakou i ka la apopo." Olelo mai la o Keopuolani ia Hoapili ma. "He uku maoli ia he ia no Kahoolawe." I mai la o Hoapili. "Ua ae mai nei e hoi pu kakou i Kailua, aole nae e ae i ka ainoa, ua olelo mai nei e hoi e kamailio pu me Manono apopo kakou hoi pu." Olelo aku la o Keopuolani. "Ae paha, aole paha, aole maopopo i ko'u manao e hoi pu ana o Kekuaokalani ma me kakou." Ua maopopo paha ia Keopuolani keia manao kanalua iloko ona, o ke ano e o ko Kekuaokalani kanaka a ua maopopo ia ia ma ka ouli o kanaka,
a he hana e ka loko o ko lakou manao.
                I ka po ana iho, kukala mai la kekahi luna a Kekuaokalani i kona kanaka, a e hoomakau i ko lakou mau auwaa iho a me ko lakou mau ohua no ka holo ana ma Kailua e ainoa ai, a pela ke kukala hele ana a ka luna a Kekuaokalani ia po. Ua manao iho la o Hoapili ma, ua ae ia mai la ka lakou mau olelo, a me ka hoi pu ana ma Kailua i ke kakahiaka ae. Aka, he hana hoopunipuni keia hana, a he hana hookuamakaia, a he ohumu e manao ana e pepehi ia Keopuolani a me Hoapili ia po, no ka mea, ua koi na kanaka o Kekuaokalani e pepehi i ka mea hewa ole. O ke kumu nana i hookomo i ka manao ohumu e pepehi ia Keopuolani a me Hoapili. O kekahi kahuna o Kuaiwa, no ka Papa kahuna a Kauahi a me Nahulu. No ia Papa kahuna o Kuaiwa a
me Holoialena na Kahuna i hele e kokua ikaika mahope o Kekuaokalani e malama i ka aikapu, a no laua ka manao ikaika loa e pepehi ia Keopuolani ma. Aka, ua hoole o Kekuaokalani i ka manao ino o kona poe kanaka i ke koi ana e pepehi ia Keopuolani ma, a ua pakele io laua. O Naihe no kekahi i kokua mahope o Kekuaokalani ua olelo nui ia penei. "Hoonemonemo Naihe, waiho ka pu mahope."
                A i ke ao ana ae i kakahiaka, hele mai la o Kekuaokalani, me kona mau alii a me kona mau kanaka, a me na koa mai kona hale mai, a noho iho ma ke alo o Keopuolani a me Hoapili, a o kona mau kanaka ua makaukau ma ko lakou mau lima ka pu ka pololu, ka ihoiho kukui ke kamaa, a me na lako kaua a pau ma ko lakou lima, a ku lalani mai la a puni ma ke alo o Hoapili ma. Alaila, maopopo iho la, ua hoomakaukau mua lakou e kaua.
                Alaila, olelo mai la o Ulumaheihei Hoapili i ke alii ia Kekuaokalani. "O ka hele keia o kakou." Ae mai la o Kekuaokalani; "Ae." Olelo hou aku la o Hoapili, "Maluna kakou o ka waa e holo ai."
I mai la o Kekuaokalani. "Mauka no au me na wahi kanaka o'u, ua pau i ka pololi i ka ai ole, mauka makou a kahi e kahu imu ai i wahi ola." Olelo hou mai o Hoapili. "Ka, manao nui aku oe i ke ola oia kanaka, o oe no a kau ae maluna o ka waa, a holo ae kaua, a na ia kanaka no ia e hele ae mauka; o oe no ka'u i kii mai nei." I hou mai la kela; "Aole au e holo makai o ka waa, mauka no makou." Alaila, pane mai la o Keopuolani. "E, wehe no hoi i ka piko la e ka hoahanau."
                O ka pau no ia o ko lakou kamailio ana; a ku aku la o Kekuaokalani a hele mauka me kona poe kanaka. Alaila, manao iho la o Hoapili iloko ona, aole hana i koe o ke kaua wale aku no koe. Nolaila, hoomakaukau iho la o Hoapili ma e hoi mai ma Kailua. (Aole i pau.)

Ke Kaao o Hesana.

I KO MAKOU POE HELUHELU NUPEPA:
                No ka hiki ana mai o na lono uwalo i o makou nei, e koi okoa mai ana no e hoopuka hou ia aku ke Kaao o Hesana, a e ninau hou mai ana ia makou, a hea puka hou o Hesana? nolaila, ke hookuu nei makou i ko oukou makemake. Ma keia puka ana o ko kakou nupepa i keia Poaono, ke hookowa nei makou i kekahi mau kolamu no Hesana, i wahi e ike hou iho ai oukou iaia, malia, ua puanuanu io ia paha ko oukou poli i kona hele ana, a hookoo ai i ka pili a loko. Ma keia wahi, ke kau leo hou aku nei no makou i ka poe makona o ka manao, mai noho a ukali pu mai mahope o makou, o loaaia no auanei ka mea e kuia ai ko lakou manao.
                I mea hoi no oukou e ike powehiwehi ole ai i ke ano o ka heluhelu ana i keia Helu malalo iho nei, e pono no e huli hou aku ma ka Helu 34, o keia pepa. a e hoohalike iho i keia helu me ka Helu 18 i hala aku o keia Kaao.

HELU 19.

                Ua kapalili ka lima o ua Pilikua nei, ke haa la ka lau o ka maiao i ka ka mea o ka wela i ka wa i loaa aku ai ua Pilihua la i na niao wela o ka pahikaua a Hesana. Lele aku la ua Pilikua nei iloko o ke kai, a pupuhi mai la i ke kai, pouli pu ae la ka lewa. He mau minute i hala ae, aia hoi, ike ia'ku la ka olapa ana mai o na ale hanupanupa o ka moana, me he mea la i haehaeia mai ka moana holookoa i mau apana pepa he lehulehu. Ike ia aku la ka lulumi ana mai o na tausani nimepi (nymphs) i na ae kuaau mawaho pono aku o kahi a Hesana ma e ku nei. He mau leo wawa ano e kai puoho mai la mai ko lakou mau waha mai. Maanei a ma o e lele kuho mai ana lakou me he mau keiki kao la e puani ana ma na kakai pali pohaku o na mauna. A iwaena konu o lakou, aia hoi, puoho mai la he kohola nui, a luai mai la hoi he muliwai kai ma ka aina maloo, me he kai hoee la ka ili ana mai o ua kai la iluna o ka one maloo. Hoopuni koke mai la ka palahalaha ana o ke kai i na wahi a Hesana ma e ku ana, a hoaleale mai la i na palipali kahakai. Ikuwa mai l a ka leo kaniaaia, a hoea hou mai la no hoi he mau kohola nonoi loa o ka moana, me ka hoomau mai i ke puhi ana i ke kai i na kuauna pali kahakai.
                I keia manawa, aia no ke kai e kopi mai ana ma ke kuli o ko He
s ana mau wawae a me ko Soda. Huli ae la o Soda me ke kilepa ae i kona aahu ma ka aoao akau o kona poohiwi, e hoala ae i kana pahikaua. Ua ane hoomaka'uka'u iki ia no oia i kinohi, aka, i kona manawa i hoomaopopo koke ae ai, aole e hiki i ke keiki o ke koa ke holo e ke ole oia e ike he oi aku ka ikaika o kona enemi mamua iho o kona;—a no ka mea no hoi, he mea e hilahila ai ka makau wale mamua o ka make ana iloko o ka hoouka kaua, nolaila, ua wehe loa ia mai kona puuwai a moakaka; a iluna aku hoi o na enemi kahi i kiola aku ai kona mau onohi, me kona mau lihilihi pii e kuku pono ana.
                O He
s ana hoi, oia mau no kona ano, aole i hookuemiia mai kona manao, aole no hoi i hoano e ia na nanaina o kona mau helehelena, aka, e hooleilei wale ana no oia i kana pahikaua, me he mea la o kona manawa ia e lealea ana i ka paani, aole la no ka pilikia a me ka noonoo ana no ka mea kupono e kaua aku ai.
                I ka wa i hiki mai ai ke kopi ana o ke kai i na oloolo o ko laua mau wawae, aia ka hua o ke kai ke pii la i ke kula alaalapuloa.— Kulou iho la o Hesana ilalo, a o iho la i ka elau o kana pahikaua iloko o ka pohaku, me ke kahea pu iho; "Ma ka mana o keia pahikaua, a ma ka inoa hoi o ke Kaula Mamiona, ke olelo nei au, e weheia mai keia pali pohaku a lilo i lua hohonu." Aole i emo, oaka ae la ka honua i kona waha, a mimilo iho la ka ikaika o ke kai iloko o ua lua nei; a no ke kuhela loa ana o na paia pohaku o ka honua a hiki i na ae one maka o ke kai, nolaila, ua komo pu mai la ke kai o ka moana iloko o ka lua, a na lakou i ume pu mai i na tausani Pilikua o ke kai a ilalo o ka lua hohonu o ka honua.
                He lehulehu na poe i pau ilalo o ka loa; a mamua ae o ko ka honua manawa i hoopaa ae ai i kona waha, aia hoi, ua oneanea loa na kuaau, aole i ike ia aku ke puhi ana mai a kekahi kohola, a me ke kulapa mai hoi a kekahi o na pilikua. He oiaio, ua pau aku no kekahi hapa o na kupua o ke kai i ka make iloko o ka lua, aka, o ka hapanui no nae kai koe iloko o ka
moana, no ka mea, mamua ae o ko kai Alii kupua hoomaka ana e pii mai i ko honua, aia hoi, ike e ae ia oia i ka halulu ana o ke kai iloko o ka opu o ka honua, nolaila, manao ae la oia he mea ano e kekahi i hana ia, nolaila, kahea aku la oia i ka lehulehu o kona poe, e kuemi hope hou aku lakou a iloko o ka moana lipolipo.
                He mea ane hiki ole i ke alelo ke olelo ae i na leo weliweli i lohe ia mai lalo mai o ka honua, a me na kii hoomaka'uka'u o kela kai hoee mimilo. Ua nana aku o Soda me ka naau menemene pu, aka, hoomanao ae la nae oia, ua pono no ia mau mea; a o ko ka Mea ike ole ia kokua kokoke ana mai hoi ia ia laua, oiai laua iloko o ko laua ho
ra pilikia.
                Mahope iho o keia manawa, hiki mai la no o Menia laua me Dasi, a hoopa mai la i ka welelau o ko laua mau eheu i na palipali kahakai, a ike ia aku la ke olowalu ana mai o na mea kino eepa mai loko mai o ka pali pohaku, a lele
aku la iloko o ka moana lipolipo.
               
I ko lakou la pau ana iloko o ke kai, ninau ae la o Hesana ia Dasi i ke kumu o ko laua hana ana pela.—I mai la hoi o Dasi, o keia poe no kekahi mau kauwa malalo o makou, a i hoouna aku nei imua ia lakou iloko o ka moana, e hakaka ai me na kupua i koe o ke kai.
                Mahope iho o ka malino ana o ke kai, a i ko lakou la mio ana aku hoi iloko o ka hohonu, aia hoi, hoea hou mai la, a kupikipikio na ale o ka moana, me he mea la, ua hiki ae he puahiohio nui iwaena konu o ka moana.—Ike ia aku la ka haualaoa ana mai o na mea kino eepa, a ike pu ia aku la no hoi he malumalu pouli nui e uhi iho ana maluna.
                O ko Menia nana pono aku la no ia a ike i ka uhi ana mai o ua ao la, olelo ae la ia ia Dasi. O kela ao malumalu a kakou e ike nei, aole ia he ao maoli, o na manu kupua wale no kela o ka Aina Uhane, me ko lakou mau alii; a o hai nae ka'u e ike nei e lele ana maluna pono iho o lakou, nolaila, eia wale no ka mea pono ia kakoo, e hoouna aku kakou i ko kakou mau puali koa, i kahi a lakou la e lele mai la, malaila no lakou e hakaka ai, oiai ko kakou poe e luku la i na kupua o loko o ke kai.
                Ma ia manawa koke no, ike ia aku la ka moali kololio ana mai o kekahi mea mawaho ako o kuaau, a hiki i ka hoea kino mai, aia hoi, o kekahi o na poe i hoouna ia e Da
si ma iloko o ke kai, holo mai la oia a kokoke ia Menia, a olelo mai la oia, Ua luku aku nei makou i na poe enemi, aka, aole i pau loa lakou i ka make, ua holo aku kekahi poe o lakou i kihi e loa, a ua hoi nui aku paha i na aekai o ka Mokupuni Uhane.
                I ko laua manawa no nae o kamailio ana pela, holo mai la o Dasi a luna pono o kekahi puu, malaila oia i puhi ae ai i kekahi ole, o ka wa no ia i hoea mai ai na koa malalo ona. Olelo aku la o Dasi ia lakou, e hahai mai oukou ia'u ma ka'u wahi e lele nei. Huli ae la oia ia Menia,
a olelo aku la. E hoouna aku oe i ka olelo ma o Baji la. e i aku iaia, e hoomau lakou i ke kiai ana ia loko o ke kai, a hiki i ka wa e pau ai na enemi o ke kai i k a luku ia.
                Alakai aku la o
Dasi i kona poe koa malalo ona, a hiki i ka aneane ana aku e kokoke i kahi a ke ao e hoomalumalu ana, aia hoi, ike ia aku la ka mahae ana ae o ua puulu lehulehu la i na apana elua, a hoomaka ae la e hoopuni mai na aoao o D a s i ma. I ko Menia ike ana aku hoi i wa lehulehu loa o na enemi mamua aku o Dasi ma, o kona manawa no hoi ia i puhi koke ai i kana pu, a oili mai la kona poe koa malalo ona, a hoomaka aku la lakou e lele aku, aka, ia lakou e lele ana, aia hoi, o na puali koa i lele pu aku ai me Da si , e lele hou mai ana lakou i hope. Kuihe iho la o Menia no ko lakou lele hou ana mai i hope, nolaila, hookulaina ae la oia i kona poe koa, a hoihoi ae la i keia poe e lele pupuahulu mai nei mahope o lakou; a lele aku la oia imua me ka manao e hoouka aku i na enemi, oiai lakou e alualu mai ana.
                Huli ae la hoi o Da s i ia Menia, me ka i aku iaia. Mai manao oe ua hee maoli
ma kou , aka, e holo aku ana makou i kahi kupono a'u e kauoha ai i na poe koa e hoouka, aku i na enemi; aka hoi, i mea e hoonui loa ia ai ko lakou pupuahulu i ke alualu mai ia kakou, nolaila, e hoomoana iki iho oukou maanei a kokoke mai lakou, alaila, huli ae oukou a hoopuehu aku ma o a nui o, me ka hahai mai mahope o makou, a hiki i kahi a'u e manao nei e hoonoho papa mai i na koa, ma ke alo pono mai o He san a , i lilo ai lakou me he papohaku la nona, a o oukou hoi ma ke kua mai ona. No ka mea, wahi a Dasi , Elua kumu o houluulu ia mai ai na poe enemi a keia wahi: O ka mea, o ka hoopihoihoi nui loa ia o ko lakou manao e ko kakou hee ana mai nei. A o ka lua hoi, o ko lakou ike kino ana ae ia He sa na e noho ana i waena o kakou.
                I ka pau ana ae no o kana kamailio ana me Menia, huli ae la oia e kauoha aku i kona poe koa, e lele aku lakou a he haneri ia ka mamao, mai kahi a He sa na ma e noho la, malaila lakou e hooluana iho ai.
                Lele loa aku la no hoi o Da si a hiki i o He s ana ma la, hahai aku la oia ia laua i ke ano o ka hoouka kaua ana ia la me na poe enemi e alualu mai nei mahope o lakou. A no keia mea, hoomakaukau ae la o He
sana e hoopaa pono iho i kana pahikaua; a o Soda hoi, ku iho la oia ma ka hakala o kekahi pali pohaku, o kalele ana kona lima akau maluna o ke kumu o kana pahi, a e hoawihi maka ana hoi i kahi a na poe koa o Menia e luana mai la.
                I ko Menia manawa hoi i ike ai ua kupono iho la ke kowa mawaena o lakou me na enemi, alaila, kauoha ae la oia i kona poe koa e hooauhee ia lakou iho imua o na enemi, i mea e ikaika loa ai ko lakou alualu ana mai mahope. Ia manawa no, puhee aku lakou me he ano holo auhee maoli la. A i ka ike ana mai hoi o na enemi i ko lakou nei auhee, hooikaika loa mai la lakou i ke alualu ana, me ka huro weliweli o na leo uwo. Kahea koke ae la hoi o Menia i kona poe koa, e hookulaina ia lakou mahope mai o kahi a Hesana e noho ana. A o Da si ma hoi, eia no lakou ke ku nei me ka makaukau loa. A oiai hoi na enemi e lele puahi mai ana me ka hooho weliweli nui, kona koke ae la o Dasi i na koa ona e hoouka aku ina enemi; a o ko lakou manawa no ia i holo mua aku ai, me ka lena ae i ka lakou mau kakaka, oiai ua ukiuki lua ole ko lakou mau naau, me he bea wahine la i kailua aku kana keiki. A i ka wa i hoouka mua aku ai lakou i na enemi, ua haule holookoa
iho la ka lalani a pau mamua o na enemi iloko o ka hohonu o ke kai, mai ke Komohana ae a hiki i ka aoao Akau, a na ka poe hoi e noho ana iloko o ke kai, i amu mai i na mea i haule aku iloko o laila.—Halawai like ae la na noao a elua, me he hookui ana la o ke kila me ka paea, a oaka ae la na ahi o ka inaina mawaena o hua. O Da si hoi, lele aku la oia iwaena konu o ka lehulehu o na enemi, me ka hoopuehu aku i kekahi poe o lakou, me ka hookui pu ia mai no nae hoi kekahi ona e na mea eha a na enemi. Ia ia nae e hakoko ana me na enemi, ua loaa mai la kona eheu hema, a ua pau i ka haeheia e na enemi, aka, ua hooikaika loa aku no oia e luku i ka enemi, me ka hoomanawa no hoi i kona eha. (Aole i pau.)

He wahine i hanau i na keiki 7.

PUAKOLIKO, MANUA, KAHEHUNA.}
Au gate 20, 1867}
                Ua poina paha i ko Maui poe hoolaha mea hou, aka, no kuu lohe ponoi ana mai i keia la i kekahi o ko'u ohana, oia kekahi i ike pono i keia mea kupanaha.
                Ma Kahahawai nui Waihee i Maui; ua hanau mai o Nahoa he wahine makapo, he ehiku keiki, a o Wahalea kana kane.
In a la hope paha o ka malama o Mei iho nei, hanau oia i ke keiki mua, he keiki maikai no ke ano, e like mau me na keiki i hanau ia e ka wahine, a i ka malama o Sepatema b a iho nei hanau eha keiki a maikai ko lakou ano a pau, a hookahi pule, hanau hou aku la elua keiki, ahiku keiki a keia wahine iloko o keia makahiki. He mea kupanaha keia mea i hanaia e ke Akua.
O
ct 26, 1867. S. M.