Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 41, 12 October 1867 — Page 2
This text was transcribed by: | Joe Carvalho |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KiLOHANA POOKELA NO KA LAHUi HAWAii.
lihini. Hookahi kala ko’u lilo i ke kika ia po, i mea haawi i na hoa ; aohe a kuu mau hoa i ka iwi hilo o laua maoli no hoi paha na hulu i ka puka ihu. He poe e wale no kela, a o ppi ana ae hoi ka loaa, ua nakeke ka pakeke a uha aku la ia mea, a ia mea, a o ka pau no ia. Luai hou no, a pau kuai no, Lilo aku la makou i ka holoholo, e koke he le ai me na hoa laikini e makou. Nalowale aku ana kuu mau hea, e hoa hou mai ana, e olelo mai ana ua poehu ka laoa, aohe wabi daia i koe a ka pakela; eia owau no ka mea kala i koe. Lon ia neia a i haha huo iho kuu hana i kuu pakeke he wahi hapahakoe; a anieane i kau wahi o ka puehu. Kani na bele pau ka wahine i kipaku ia e kau makai a koe wale iho no e makou, paa mai la na hale inue kope a kuoe hele wale iho la no; mini ala mihi mai. Pono loa no nae i ke koe ana oia wahi hapaha loaa ai kuu wahi umeke poi i kakahiaka ana ae. A ok ka io pipi mai no hoie kuu mau haku haoel, ola ai ia la. Miki ae la ua mau hoa nei o’u a ko’u hale, aka aku mokou aka mai; nune aku opai i ua lealea oia po; ka hele ka na a pau loa, n e na hoa haihai olelo e puana ae kakou i keia mau wahi lalani mele:
E hehene ko aka,
A he lealea paha,
Ku aku la i ka ii,
Ke haaloulou nei.
Mai hana mai oe,
O ike oe aoa nei,
Ua lawa ia mea,
i ka ‘ehulehu a pau.
Ahahuiku.
(Aole i pau.)
Nu Hon o Na Aian E .
Ke aneaue ia nei e olele o Suwada ke Kuhuna Nui Amerika Huipuia mai kona noho ana Kuhina mai. [O kekahi keia o na kanaka akamai a Amerika, a he kakaikahi no paha ka poe haole Amierika e hole mai ana i kona naauno, a me ke akamai i ka hooponopono ana i na oihana nui o ke Aupuni, aka, ke olelo mai nei hoi na Nupepa o lakou, no kona kaiehu ia ne mai ua wahila ona e noho nei.]
Ma Parisa, i ka la 8 iho nei o Sepatemaba, ua haiolelo ae ke Duke Nui o Badena, ma Kaleruhe (Carlsruhe). O ke kakau ana i ka olelo aelike me ke Aupuni hui o Keremania Akau, he men kupono ole ia i ka maluhia o na Aupuni e pili ana. A aia hoi he mau hiohiona wale no o na lonolono kaua, ke haumalu nei maluna o Europa, nana e hookahuli ae i ka lana kaumalie o kona maluhia i keia wa.
Ua hiki mai ka lono mai Madarida mai, ke pii mau nei ka lanakila o ka poe kipi ma Aragona. Ua hoomuhee ia main a koa o ke aupuni, a ua hoonna ho aku ke aupuni ehiku’haneri poe koa hele wawae, a hookahi hoi tausani koa laua lio. Un olelo ae ka ua poe kipi nei, aole he pono ia Farani ke hele aku e ku e in lakou. Ua lohe ia ma Parisa he 300 ka nui e ka poe koa i make o ke aupuni Sepania, a me na poino e ae he nui, a o ko lakou Generala Manago ua make. He 8,000 wale no ka nui o ka poe kipi
--------------------------
He Alii Opiopio Makilo.---i ka Manawa i hanau ai ke keiki a kekahiealii wahine o Parisa he (Duchess) wahine oia na ke Duke, hoouna koke aku la oia i ua keiki nei i kahi kuanina e hauni i ai, a i ka hala ana ne o na makahiki eha, hoouna aku la oia, ika olelo e hoihoi hou ia wai ke keiki i ike aku ai oia. Lawe mai la no hoi kona kahu hana ia ia a i ke kokoke ana ae a laua i ka hale alii, o kona hooho koke ae la no ia,
“E mama, aia kela hale nani.” ia Manawa koki no i holo kiki aku ai oia a ku ana iloko o ka pa hale alii, wehe ne la no hoi i kona wahi papale, a mele mai la i na mele i hoomaumau ia iaia. O ke kumu o ka hana ana o ua keiki alii nei pela, ua hoomoamua ia oia e hele e’mel i kela, hale a i keia hale, ma ko ano e loua mai ai kekahi mea mai ka mea mai pop ku hule, a o ku hana hoi ia a keia kahu i no ai i kana Hanai Alii.
----------
Kaikamahine Hiamoe.—Ua hoike mai ke Times o Kapalakiko i kekahi kaikamahine hiamoe, o Hikemana i Kenetuke, aole ka e loihi aku koua ala ana mamua o 10 minute, iloko o na inakahiki he umi i hala aku nei i kona wa ke e haomaka ai e hiamoe, he anioni wale iho no kaahapa a kona poo i o a ia nei aole haie liuliu iho, oiu paha 21/2 minute ka loihi o ka Manawa, alaila, hoomaka mai la ka mauliawa ana me ka hoohapai ia o kona poo i na Manawa a pau e mauliawa ai, a pau hoi ia, alaila, hoomakamai la ka liki e pupue ai pela wale iho ia no ka e apa ai a hala elua hoa a me ka hapa, alaila puoho mai la ai iki ae la i kekahi mau mea ai a hala ae pahu na minute ewalu, a he umi pahu, alaila, hiamoe hou, pela wale iho la no ka e apa ai, a po ka la a ao ka po.
He uwe ka i ka eha iloko o kona wa e ala ana, aia no a hiamoe pono iho la. He keu paha moi o i nei a ka hia moe---i kona wa’e’ala ae ai, ai ae’la i kau wahi men ai uako, alailo, hoi no noe.
He hia ole no ka hoi ke kino o keia kai kamahine, he liilii na lima a me na wawae.
---------
Madmae Musurusa, oia ka wahine a Mesurusa Pasha ka Elele o Tureke ma kea lo alii o Ladana. iloko o ka po i hawwi ia ae ai ka hula no ke Suletaus o Tureke maloko o ka Hale inia ua Ladana o ea wahine la no kekahi maloko olaila me kona ohana, aka, mahope iho o ka hora akahi, lona iho la oia i ka unai kuhewa, a hoihoi ia oe la oia i ka hale, ua ia hope koke iho no wake loa iho la ia. He pu alii oia moloko ina o Helene. Ke koikamanine hoi a ke, Alii Vogoride, Ua mareia oia me M. Musurusa i ka makahiki 1839 a he nui na makahiki ana i noho ai ma Ladaua.
Ka Luna Hooponopono, - - L.H. Kulika.
Na Hope Luna Hooponopono, {J. Kua,
{J. Kawainui.
Poe Haeu Manao no ke Keokoa
C.J. kauabam (Lyons.) {S. M. Kamakau,
Rev. M. Kuapa, {Rev. C. B. Anela.
G. W. Kanuba. { (Andrews)
(Oniula.) { D. Malo,
Rev. L. Laiana (Lyons) { (Lokoino.)
-------------------------------------
Ka Nupepa iuokoa.
HONOLULU, OKATOBA 12, 1867.
E na makmaka o na Aina Ahi nei, e
Hoomanao iho oukou, a keia po Poaono, e himeni ana ka Ahahui Himeni o Kawaiahao, oia hoi ka Ahahui Himeni a Ke Aliiwahine Hahohano Lidia Kamakeka dominis a me kana mau haumana.
O ke kumu o keia Ahohui e himeni ai i keia po ioa no, i mea e loaa ai kekahi puu daia no ke kokua i ka hookan ana i ka Okana (Pila) hou a ka Luakini o Kawaiahao.
Ua huli manaka ole ke Aliiwhaine a me kana mau haumana i na leo, a me ka haku ana i na mele lea nana e kauo i ka puuwai a ike i kea ka laumania o ke aloha. A i ka makaukau ana o ia mau mea a lakou i huli ai, ke haliu oku nei ua poe pua palopalu nani la, a me ko lakou poe kokua o ka aoao oolea ia oukou.
Ia oukou no hoi un poe aloha alii a aloha nina nei, e huli moi oukou a pau loa, meka lokahi ana o na manao, e kokua maika lakou hana aloha, mu ko haawi ana mai i ka ou kou man wahi dela no na Palapala e komo ai iloko a ka Luakini, e hoolohe i ai na pa, ko, li lealea.
Nolaila, ina oukou e makemake a na e
“Mahalo au o ka nani
Hemolele o ia uka,
i huiamu i ka lehua.
Ulawena i ka laau”&c.
ilaila no hoi oukou e ike maka ai ia mea, a e haa hoomau ai i ke ala i halihaliiu mai eka Puulena, ka makani halihali ala o Panoewa, a la lehua hai o Hapakahi.
“O na ono no malaila o na Kiakauno,
O ka unu kapu no in a ko’u Alodio,
Aohe mea nana e mahaoi ae-a-hoi-e”
E hele oe e ke kanaka makua oiai na la, E hele e ka ui, i waiolu iho o loko, O oe hoi e ka mea opiopio, e nane ilaila, i ike maka i ka nani io o i ala.
Na Kauka E. Hopemana e kokua i ka hana a ka Mea Hanohano Liliu’Loloku Wewehi kapiakaea.
He Ao Omamalu Kana ma Europa.
Ma na nuepe hope mai nei, ua ikeia iho ke no omamalu kaua ma Europa no ua mea e pili ana i ke kaua ma ka mokupuni o Kerete.
Ke koi ikaika nei ke aupuni o Rusi i ke Suletann o Tureke e haawi mai i kela mokupuni malalo o ka mana o Helen aka aole nae n eke Sulelana i kela noi. Ua haawi aku o Rusini iaia i umi la wale no e noonoo ai a hai mai i ka hoina o ke up-a ina e hala in wa me ka pane ole la-heaha la auanei ka ke keiki Rusini e hana ai? Aole anei ia e hookele niu i na poka a maluna o ke poo o ke Aupuni Tuleke?
Pehea hoi na mana nui o Rarani a me Beritania-e Manawa loihi ko laua noonoo anu e hoona i mau elele, a e uli pono i na kumu o keia haunaele ma Kerete me ka manao e hoopau loa i ke kaua,-heaha ka Tureke manao, ala ae in in me kona manao Tureke a pane mai la. Na Tureke no’e hoaponopono i kona mau pilikia a pau.” Ke koi paakiki loa nei o Rusini e haawi loa mai i keia mokupuui, no ka mea he pololei loa ke lilo ia Helene, oiai he nui ka poe makemake ia Helene mamua ae o ko Tureke.
Ehia iausani kanka ma kela’mokupuni? Ekolu haneri tausani iakou @@@ ua emimai i keia wa, no kela ka@@ hookahe koko iho nei manua. Mamua a hiki mai i keia wa, malalo o ka mana o Tureke ku malama ia ana a me ka hoomaluia ana o keia mokupuni a i ka makahiki no i hala koke iho nei, ua ala main a kamakina a @@@ i ko Tureke, a nolaila mai ka haumele nui a hele loa i ka laulaha loa ana. O ka nui o keia poe ma ka hanau ana a maka hoomana kahiko a na kapaka e malama nei, he poe Tureke, a ina pela io aole anei he kupono ke hoolilo ia na ka mana Rusini.
He alii naau paakiki ke Suletana a nolaila heaha la anuanei ka hopena o keia lono, ina e hole loa ia n@a ke noi a komo maoli iloko o ke kana o kela wahi aupuni Tureke me ke aupuni inena pui o Europa. Ma ka noao hea o Beritania Nui a me Farani e kokua ai, holo hou no anei mahope o Tureke e like me ke kaua 1858? ina ahoe mau mana nui kokua aua i ke Suletana, alaila, e hemo ana ka puka kahia Tureke e pani nei ma ke Kai Eleele, u he ike aku ko kakou a manana mai ana ua manuwa o ia aupuni.
Aia maloko o ke Kai Eleele, he nue wal na moku kaua Rusini i hoomakaukauia no ke kaua a i na e kaheaia i ka wa hookahi, “e hooiale na ai a ko ai” e ea ake a na lakou imua, a e hoopuehu i na enemi e like me he opal la, a e puka mai oia a hele hoomakano maluna o ia moana o kea o nei, a e polami mai auanei oia i na mea e kue aku ana i kona pono a me kona maluhia.
I KEKAHi MANAWA, hoouku iho la kekahi loio i ka mea nona ka bila aie ana i kakau ai i elima dala, no ke ala ana i ka po, a me ka poopoo ana no ua hil aie nei.
KE KUOKOA, HONOLULU
NU HOU KULOKO.
--
Oahu.
E nana e ka poe helohelo nupepa ka Olelo Hoolaha a ka Papa Himeni o Kawaihao, ma ka nupepa o keia la.
–-
Ma ka pepa o keia la, he ninau na ko Koolau mai poe, no ka la 28 o Novemaba no laila, e nana malaila e ka poe pahaohao no ke ano o ia la.
--
Ua wehe ae nei kekahi kanaka Hawaii i Hale Hoolimalima Lio ma Alanui Maunakea, a malaila e loae ai na lio ka wa pilikia kokoke.
Na MOKU OKOHOLA-Ua komo hou mai kekahi mau moku okohola ma ke awa nei, aole nae i komo loa laua aka ua loaa no nae pa wahi pahu aila e pomaikui ai na one moku, a e poehu ai hoi na luina.--
Aia ke pili la ma ka Halekuai Buke o Beneta, ma Alapui Papu, he wahi hale kuai hoa ai, a mawaho o ka hale, he wahi hoa ilona penei: “Die me ka Hapawalu like pa.” O-lo-la-i-ka lede.
Ka wati nui o Kawaihao.—Ke mahalo loa nei kekapahi nupepa o Honolulu nei, i ka hele pololei o na wati nui o Kawaiahao me ke kuhikuhi. No ka mikiala no kekahi o Kipi hapa wait ka hoopololei. Pela io no, he hele pololei no.---
HALE PAPAA AUPUNi—Ua ike iho makou i keia mau kakuhiaka iho nei, ua kau ia a eke kaopoku o keia hale hou o ke aupuni, a e kanikuekue aena no na hamare, a he mau la pokoeokoe, hoaho no na waiwai iloko.
HE HALE POHAKU HOU—Ua lohe wale mai makou, e kukuluia ana he Hale pohaku hou ma Honolulu nei ma kekahi o na kihi alanui Papu a me Moi. Maikai no kela hono pono no ke uleu.---
HE KUNA E KUPALA IA ANA.---i keia la, e kuai ia ana ma ke kudula ke kuna Kealoha i holoholo ia ihi nei no ma keia mau kai, a malia paha, o hilo ae no hoi i kekahi pue o Hawaii nei, a holo hou no i lana holo ule no na ale kai kuehu o Pailolo.
HE MAU MOKU KUNA HOU,- Ua komo mai maloko nei o ko kakou awa, elua mau wahi kona hou main a kai e mai. Hookahi wahi kona mahuahua i kupono loa no ko kakou nei mau kai a hookahi wahi kuna uuku iho, kupono no maanei. Ua like me Helene ka nui o kahi kuna mahuahua.
KA OIHANA WAI O HONOLULU.—Ma ka Olelo Hoolaha a ka Luna Wai o Honolulu, ua hoopaaia ka wai ua ka Poaha nei, mai ka hola 7 kakahiaka, a hiki i ka hona 6 o ke kakahiaka o nehinei, no ka holoi ana i ka luawai, a me ka hoomaemae ana i kahai a ka wai e kahe mai ai.
HE PAIKAU MANUWA.—Ma ka Poaha o ka pule i hala aku nei au hoao hou ia ka paikau ana o na luina, na koa a me na mea no a pau o luna o ka mokuahi kaua Lawawana. Ma ka lakou ollo, o ka lakou paikau hapa makahiki ka ia. A na holoko na pu imua i hope, i o a ia nei. Pela ka akena moi a ka poe i hele a kumaka i ka ike.
NA LUINA HOKU O KE TUSCARORA—Ua oleloin ma ka pupepa a Wini, ua mahalo loa ka Hope Luna Makai o Honolulu nei, no ka maikai a me ka noho malie o na luina o keia nookuahi kaua Amerika. Pela io no ka makou ike a aina e haohalike ua manuwa e ae pela, he uau aku a la nani.
EKEEKE PAU I KE AHI--Ua lono lauahea mai makou, i ka wa ka a kekahi haole Pukiki e holo lio aua ua ho-o iho oia i ka ipu haka iloko a ka pakeke a kona lole wawae, aia hoi, ua ae la kea hi o ka ipu haka, a wela kolole, wela pa me kaili o ua pakiki nei, a o kona nanawa no ia i lele ino ae, ai a mai haule walawala ilalo.
AHAAINA ME KA PALI KOOLAU.—Ua awiwi mai kekahi makua mea keiki e hoolaha me ke Kuakoa o kela pule aku nei i hala me ka a kema mai i ka maikeio ka ahaaina, aha, mahope o ko pakou kakali akahele ana ua lohe hou mai makou, aohe ka i mahaloia kela ahaaina. Ua wahoia mai ka na puaa ma ka nahelehele, a o ka umeke e ai ai ha umeke lauhala i ulaoaia. Me he mea la, o kona mea paha ia wikiwiki loa mai ai oiai he ano umeke hou hoi keia.
KA MANUWA FARANI VENUSA.—Ma ke ahiahi poeleele o ka Poakulu iho nei, ua ku mai ma ka aoko o Mamala, ka mokuahi kaua Venusa o ka Moika Emepera o Farani. Mai ke awa mai o Paita ma Peru kona holo ana mai nei. A o ka nui o na la maka moana a ku mai nei he 30. He 32 ka nui o kon mau pu a o ka huina pau o kona mau kanaka, he 330. Ua ki mai oia kona mau pu aloha. Mahope iho o kona komo ana mai maloko nei o ke ana.
UA HAKI PAHA LIMA.-- Mali no pa’aa makoue haohao-nei kahi ukulii haua o ka hale Pai-o Wini eia ka auanei ua haule i aku no la hoi auanei a mkou i ke kakahi ala Sabati aku nei la e hoi ae ana me keie i piha i na mea ai a he ipu haole mae ka makou i ike aku maluna iho; a ia hoi ana no ka la o ka haule no ia i Kulaokahua, a o na wahi ukana la keia ana, leleliilii aku Ua olioli no mae makou i ka pakele ana o koua ola. E ninau iki ae mae hoi makou iaia, Ua poina anei ia oe na wahi hua pelapala i kakauia ma ka BaiBola penei: “i na la eono e hpa ai oe i kau mau hama a pau, e o ka hiku o ka la. He Sabati ia no Iehova no kou Akua. A pela ako..
OKATOBA 12, 1867.
KAI NO AiA i KALEPONi WALE NO.—Eia ma kahi o Mr. Addrely (ka haole hana noho lio mauka iho o Monikahaae) ke ulu nei kekahi ohia Kaleponi. A ua hoa iho nei he oi aku kona nue me ka maikai mamua o ko Kaleponi.
NA OLELO HOOHOLO A ME NA KANAWAI- Ke hoolaha aku nei makou i na Olelo Hooholo a me ua Kanawai a ka Ahaolelo ku ia wa i hana iho nei. i ike ai ko makou poe helahelu a na palena a pau, oia hoi na mea i hoaponoia e ka Moi, a kakou inoa ia.
NA WAiWAi O KAKOU i LAWEiA AKU NEi i KALEPONi.—Ma ka Poaono aku nei Oct. 5 holo aku la ka moku Bernice me na waiwai iluna ona i hiki aku ka huina $19,887.15. O na galani malakeke 27,444 paona hua pinaki, 1000. Pulu 44,836 paona, Raiki 21,000 paona. Kopaa 220,179 paona. Maiakeke helu ekahi, 700 galani.
HE WAHi HAOLE HANA PiLA. –O F. R. Bilzy koua inoa e hiki ia ia ke hana i na ki haihai o na akoliana (accordeon) na piano, a me na melodiana. A me na pila no hoi o kela ano keia ano, aia ma ka hale hana o Wm. Fisher o Honolulu nei e loaa ai ia a malaila no hoi e waho aku ni na olelo kauoha.
HAULE i KA LiO A HAKi KA WAWAE. –i ka wa a kekahi keiki haole e holo nui ana ma kona lio, hookui mai oia me kekahi kapika ma ka huina o ke Alanui Kukui a me Nuuanu, haole iho la ua keiki haole nei a haki ka wawae. O ka makou no ia e kauleoaku nei la he ole ka hoi ka maliu ia mai E holo me ka nooneo. Aohe ke ka loa i ka ai a Wahie.
MOKU KA LiMA i KA PU.—Ma ke ki pu alha ana iho mi o ka manuwa Farani Venus, ma ka Poaha, o na pu uahi poepoe o Puowina kekahi i hoawi mai i kona aloha, a i ke ki ana i kekahi o na pu kuniahi, loaa ia ae la ka oima o Papa i ka hau, a ua weluwelu ka poho lima. I ka haliia ana mai imua o ke Kauka, olelo mai la ke Kauka e ohiia kahi i pau ka pauda o komo ka ino iloko o ke kino holookoa a pau, a ua ohiia ma ka peahi lima a me ka manamana nui, koe nae na manamana lima eha. E aho no nae ia.
NA MENEHUNE HANA O HONOLULU NEi.—Ua ike iho makou i keia mau kakahiaka iho nei e puuluyulu ana na kanaka kiai hapa he lhulehu wale ma ka uwapo. Ua kuhi nae hoi makou, ua hoolimalima ia la e na keiki uwapo e aumeume wahi ahole a hooliaku la iluna a na waapa, eia ka auanei e ka li ana i ke kani ne o ke oeoe. la kani ana no hoi o keoeoe, o k eu like ne la no ia, i kana holo kapa lele, oia haloku no a piha ka waapa huelo poki, o ke pulaheke aku la no ia a kau ana ilona o na okohola, a huki aila mai ana. Ola no ka maka poniuniu o ka noho ana ia Honolulu, hela no ka la.
KA MOKUAHi KiLAUEA.—
Ua haohao paha ka nui o na kanaka no ka holo ole aku o Kilauea i keia mau pule—He pono no hoi ia haohao ana, aka, he kumu nui no hoi ko in holo ole ana, oia hoi ka hooponopono hou ana i kona mau lila a me koua mau loaa no keia manawa mai ni. Ua hui like na haole i kuleana iloko o Kilauea, a ua noopoo, aka mahope iho, ua loaa na lilo he $1500, no ka mahina. Aohe no i maopopa kona holo pili aina hou ana ma ko kakou nei mau kapakahakai, ke ole mae e kokua nui ke aupuni, a e hoonui ole ia ae hoi ka puu dala. Ua launa makou me ku Agena, he mea akakano e holo hou ana ma keia mau kai.
KA MEKiA A ME NA KEiKi HANA.—Ma kekahua a home hou makou o ka Mekia Moenopua i ka Poaona aku nei i hala, ma Kalia i Waikiki. A ua luana pu me ia iloko o ka, oluolu a me ka nanea. Ua kuhikuhi mai i kana hana o keia mau la wela ia kakou, aka, he olu nae malaila. He kulap eku ka hana o koua mau keiki, a he kaou uala ka na wahi elemakule, a he kapu nia no hou kana. Ua ulu pono no mea e kipuluia, a ua holo no hoi ka hana a kamalii. Malia no la ko nanea ikaika, eia ka kea o mai nei oe i ke kanu niu. Hua ia mai a lulua ke kumu niu, i ai iho ka hoonau-niu a puhali, alaila, kaena ae i ka ino a ka mea nana i kanu.
KUNAMA KE DIME.--I ka pule aku nei i hala, ua komo aku kekahi mau Makai e inu kope ma kekahi o na Hale inu kope, a i ka inu ana a pau, a haawi aku i ka pake i ke dime, e kunama mai ana ua pake nei, me ka i mai, "aole kela he hapawalu." Olelo aku hoi ka poe inu kope, "dime like pu halawalu ana no." Hoole loa ka pake. Oi olelo wale aku hoi i ka ae ana o ke Aupuni i ke dime, ua like pu no me ka hapawalu, a manaka okoa. Kuhikuhi ia aku hoi e hele e hoopii, ua hele pala aole paha. aka, haalele ia aku no e olelo pake ana no na mea hale, a o ko lakou nei heo e mai la no ia.
HOLO KA HOU UA KUMAKAHiKi.—i kela pule aku nei i hala, ua holo malu mai kekahi mau kanaka makahiki o ka mahiko o Waihee, i Honolulu nei. me ka manao paha e nalo ana i ka huikau o na kanaka aka, ua hoouoaia mai ka elele, oia hoi o Kalalaupunanaukeoonaona¸hopu ia laua ke ike ia. A i kona ku ama mai no i ka Poaono aku nei i hala, loaa koke iho la no ua mau holo malu la a hoopaa ia aku la iloko i ka Halewai Kai no hoi makemake i ka hana, he hana ia hoi a pau pono, eia no ka he holo malu ia hana. Ua hoihoi ia aku neki mae maluna o ke kupa Mele Elena i Wahee. Mai noho a hoonahui i ka holo malu ma kea no mauka. O puali na lima i ka hao
--
HOiKE KULA BERiTANiA NA KANEOHE.—Ua haiia mai ia makou ka lono main a Pali Koolau mai, e hoike ana ke kula haole ma Kanehoe i ka Poalima, la 18 oOkatoba nei. Nolaila, ua makemakeia ae makua mea keiki, na kahu keiki a mena pilikana no a pau o na keiki e ao ana i ka olelo hookapeke a ka haole, e naue ae e ike i ka hiohio o ka waha o na keiki i ka namu, a kapu aku hoika lohe na ka poe i ike ia olelo. Ua pomaikai no ia Pali Koolau, ua lehulehu na kumu ao olelo Beritania-
--
O KATE LEE UA PAA i KA MAU.—Ma ke ahiahi Poakahi iho nei o keia pule, ua hao ae na pea o keia kupa, e alo hou aku i na kai hapupanupa ia e Kaiwi, a me ua ale kuehu o Pailolo. I nana aku hoi ko makou hana, o ke kau mai no a na pea, ahoe nae he noho a neeu iki aku; i hele aku auanei ko makou hana e ike maka, eia ka ua paa i i ka mau. Ua ili iho ka hope i ka papaku o lalo loa. O ke kumu mae o keia ili ana, no ka emi ana o ke kai, oi noke wale ia i ka huki-a. aohe noho a neeu iki, ua paa loa o lalo iloko o ka lepo, o ka luli wale ae no, aohe nae he neeu aku imua. O kaula kai pau i ka mokumoku, oia mau no o ka moku i kahi hookahi, hoopala iho hoi kekahi poe me ka hao kulu, (Screw) aohe i pala iki; nolaila, kali iho la ka holo o ka moku. A ike kakahiaka Poalua nei ka holo ana aku. i ko makou ike ana nae i keia, ninau ae la nae makou, Auhea la o Kaulu?
“E kaulu e, ki waa ia,
E Kaulu e, awaa ia”
He pilikia maoli keia o keia mau wahi pili uapo, ua hele no a papau loa, i pono wale no i na la kai nui, a kai make aku, okuu iho la ka moku i ka puu lepo.
--
NO KA LAAU MAHOE.—Ua nui ka poe i kii mai i anoano hoolua no keia laau hou, ma Hawaii nei, maloko o ko makou nei Keena Hana, e like me ka makou hoolaha ana; a malia paha, o pahaohao kekahi no ke kanu ana nolaila, ke hai nei makou; i na hoi e makemake ana kekahe e hooulu, a ikeia ka ulu ana, alaila, e lawe aku ma kahi e e kanu ai; e hoowali e ia nae ka lepo a waliwali maikai loa nae, i wahi pahu holowaa, a hoopiha i ka lepo waliwali, a lu iho i na anoano. A ina hoi e ulu ae, alaila, lawe aku ma kah’i manaoia ai e kanu. Mai kanu nae ma kahi e kokoke aku ana i na laau. Eia hoi ina ua manao kekahi e hooulu loa no ka maklua kahi ana i manao ai he pono ke hooulu, e pono e lu iho i ekolu mau anoano, no ka mea, aohe i Akaka loa ko lakou ulu ana a pau, malia paha o pau loa i ka make. Aka, ma ua ulu ae a ekolu, e pono e lawe koke ae i kekahi mau mea, a koe hookahi iho no ka makalua. Pela iho la e hana ai, a e ike auanei kakou i ka laulahu loa mai o ia laau malumalu. E malama ia keia i pono ai. E hoouna ana makou i kekahi mau anoano i koe i na Luna o ke Kuokoa o na mokupuni e, a na lakou e hoolawa aku i kela a me keia mea, ina he mea hiki in lakou.
--
MAUi
KE NUi MAi NEi KA Ai.—Wahi a kekahi o ko makou mau hoa o ka malu Ulu o Lele ua mahuamhua mai ka kahi umeke poi, a me na pai hapaha, aole eoi e like me na la makaponiuniu loa i hala aku nei, ka hele ka o kahi ai a “pikimola.” Nana aku no ka hoi i ka ulu makena he keu ka keia a ke kau ulu nui o Lahaina, lawalawa lua ka’na lala ulu, -- Ono wale—o na ulu pulehu no, a me na ulu poi, he mau mea hoohala poniuniu ia no Lahaina.
--
PAKELE MAi MAKE i KE KAAWE.—Ua lono lauahea wale mai no makou, mai haalele ka ke ola kekahi wahine i ka pumehana o ka la. O ke kumu o keia hana ana pela, o ka makee i kona hoa, i ka hele i ke kolokoloau me ka mea e. Hanu ae makou i ko makou hanu a loihi me ka i iho-Ka!ka hana a ka Hawaii—a, liliha kona hua, mulea maoli no hoi. Elua hoao ana e kaawe iaia iho, elua no hoi i ka pakel mai make, e ole e loaa i kanaka mokumoku ia ai ke kaula.
--
HE KULA PUHi OHE O NA WAiENA.—Ua kukulu ae kekahi o na. Waieha i Kula puhi ohe na lakou malalo ko makou i ko lakou hoala ana ae i ka lakou Kula, malia e lilo ana paha kekahi oia poe i mau kumu puhi ohe no keia mau mokuuni.—E hana no nae a kapalilie like la me ka lao palale o na manu noho kuahiwi.
--
HALE HALWAi NA WAiLUKU.—Ua hoike mai J. Kalani ia makou elima ka ka nui o na hale Halawaima Wailuku, he mea hou loa ia malaila aoele pela mai moa mai a he piha mau no ka i na kanaka. ina he hoailona keia no ke ala ana mai o ko laila poe i ka ka Haku hana, ke pano la. ilaila kakoa e mahele ai e kekahi hapa o ko kakou manawa o keia ola ana oiai ka hanu ola me ko kakou kino.
--
Ua loaa mai ia makou kekahi palapala, mai a S. Anapu mai Keanapali, Maui, e hai mai ana oia no ka molowa o ko laika Luna Lawe Nupepa. A penei kana hoike ana mai:
“He mamina loa au no ka manaka o ka Luna o keia wahi i ke kii ana i Lahaina i na papepa a makou. A ke lohe nei hoi au i ka olelo an a kekahi poe e haalele i ko kakou nupepa, no ka hala ekolu pule, a i ka ha loaa mai. Aole na o makou mahalo ia hana, o ko makou makemake nae, o ka loaa mau mai no i kela pule keia pule. E noonoo pono mai oukou i ka mea kupono.”
{Eia hoi ka makou ma keia, ina pala io kau hana e ka Lunn Lawai Nupepa o ka ua}
nahu o Kaanapali, aole loa o makou mahalo iki ia hana au. E imi oe i ka mea e hoihoi mai ai na kanaka i ka kakou nupepa, e mikiala mau aku, malia i hoopupu lakou la i ka haawi ana mai ike dala no kou makaala mau ole aku i na nupepa a kakou. Hele a nele ana kakou ilaila la, he nani nel ana ia ua hooko pono ia e oe ko lakou makemak, alaila, h hiki no ia kakou ke manao ihe, he opu kee moa maoli, he nonohua, he pi he maua, he konikoni, he kokoea, he lokoino. A he hana ne hoi na ke aloha ole. Aka he wahi kanalua no ko makou no keia, no ka mea, o oe hookahi wale no e S. Anapu kai hoohalahala mai nei, aole nae hoi i hoohalahala mai kekahi poe e ae. L.H.]
--
NA MEA HOU O KE ALO ALii.
Ka Moi Nui—i ka Poakahi iho nei, ua holo aku ka Moi i Kaneohe. Ua ukaliia ka Moe e ka poe hanohano o kea lo alii, a me na kanaka koikoi o ke aupuni. Ua moe nia ma Kaneohe, malaila paha e hooluana iho ai, a loaa ma i ke Lii Wahine a ka Pokii ono i hala e. Ua oluolu maikai no kona ola i ka wa i haelele aku ai, oia ko makou mea i lohe mai ai.
KA MOiWAHiNE HAKALELEPONi KAPAKUHAiLi aia no oia ma ka uka iuiu o Nuuanu, ke nanea ia no i ka holu a na lau nahele i ka welelau makani. He maikai kona ola kino.
KA MEA KiEKiE.—He omaimai ko ka Makua Alii i keia mau la iho nei, a ia makou i hoi ni e pai aohe i lohe hou ia mai kona, aku o ka makou no keia e poloai aku nei, e ulono ae kakou ia i ala o luna, e hooloihi mai i kona launa ana me kakou.
KE KEiKi ALii.—Ua oluolu maikai kona ola e noho nei, a maloko oia o ka Hale Hoikeike lealea ma ka po Poalua iho nei.
MAKAi NO OE OLA o na pua alii, Kalakaua, Kamakaeha, Likelike a me Pauahi.
--
NA MEA PiLi AUPUNi.
Ma ka waiwai o Meheula k. No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano D.K. Naiapaakai, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana ekolu e Kekoanui k., e huokohu iaia i Lunahooponopono no ka waiwai o Meheula k., a Kaulekohau, Hamakua, Hawaii make aku nei, nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau ke pili o ka hora 10A.M. o ka Poaha, la 17 o Okatoba, M. H. 1867, oia ka la a me ka hour e hoolohe ni i keia noi, ma Hamakua, Hawaii kahi e hana ia ai.
Ma ka waiwai o Kekio k. No ka mea, e hoolohe no Ka Mea Hanohano E.H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, i ke noi Kuakea w. no ka hookohu ana iaia i Lunahooponopono waiwai no Kekio k., i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia, i na kanaka a pau, ke pili o ka Poalua, oia ka la 22 o Okatoba, i ka hora 10 o ke kakahaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ia ai keia moi ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Ma ka waiwai o Kahanu w. E hoolohe no Ka Mea Hanohano R.G. Davis, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie, i ke noi a Kaiwa k., no ka hookohu ana iaia i Lunahooponopono waiwai no Kahanu w., no Honolulu, Oahu i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau ke pili o ka Poalima, oia ka la 25 o Okatoba, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka ia a me ka hora ehoolohe ia ai keia noi ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
--
NU HOU MA WAiLUA
--
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:--
i ka la 2 o Sepatemaba nei, oiai hoi ka Lunakanawai Apana e hookolokolo ana i kekahi poe, (no ka aoao Hoomana Katolika) no ka hewa a lakou i hana ni, no ka hoeha ana ia Paulino aia hoi, hiki mai la ka palapala a ioseve, kekahi o na Kahuna Katolika, e olelo mai ana no Paulo, Paulino, Evalito a me na hoike, e papa mai ana hoi, aole he mana e hiki ai i ka Lunakanawai, ke hoohiki i keia poe maluna o ka Baibala Kalavina. Me ka i mai no hoi ina ka e hoohikiia keia poe maluna o ka Baibala, he hana wale no ia na ke poe wahahee. E kauoha mai ana no hoi i ka Lunakanawai, o olelo aku i ka poe i hoopiiia, e kau i na ilima iluna, a oia ka ka hoohiki oiaio wahi a nua ioseve nei.
A ma keia mea hoi, ke ninau nei au, Ua kupono anei ka hana a keia Kahuna hole oiaio? A ke olelo nei, o ka o lima ana,. oia ka mea e hoike ana i ka hoohiki oiaio. A o keia hana ana no hoi, ua like no ia me ka lawe maoli ana ae i ka mana o ka Lunakanawai, me ka papa aku, aole make hoohiki maluna o ka Baibala Kelavina. Na Kalavina iho la ka ka Baibala. Kuhihewa no ua Pope nei. Ka i no na iehova Sabaota ka Baibala. Kupainaha na hana pouli wale a Pope, i alakai ia e ioseve.
J. B. KAEHUKAi.
Wailua, Sept. 16, 1867
--
HE Ki HOU ANA O KA UWATi PAKEKE.—Ua noonoo mai nei kekahi kanaka hana uwati o Geneva i kekahi mea hou no ke ki ana o ka uwati pakeke, a o Reubena kona inioa. Aole e ki maoli ia iho e ka lima, aka, i ka manawa e wehe ae ai i ke poi o ka uwati e nana iho i ka manawa, aia hoi, niniu wale ae la kekahi mea paahana i hoomakaukau ia no ke ki ana i ka wait, a pela iho la kea no o ke ki ana. i keia manawa i keia manawa e wehe ia ai ke poi, o ka manawa ia e ki ia ai ka uwati, eono hora ka loihi o ke ki ana, a ke pua no hoi i ke ki ia, he umi la e hele ai ka uwati me ke ki hou ole ia iho. Aohe hoomanao ana ae a ka mea nana ka wait no k ki ana; o ko manawa wale no ka ma nana iho.